Urabianie skał

Urabianie skał

Skały znajdujące się w skorupie ziemskiej w

Skały znajdujące się w skorupie ziemskiej w

stanie naturalnym noszą w języku

stanie naturalnym noszą w języku

górniczym nazwę

górniczym nazwę

calizny.

calizny.

Przez urabianie

Przez urabianie

skały rozumie się odspajanie różnymi

skały rozumie się odspajanie różnymi

sposobami porcji skały od calizny. Urobiona

sposobami porcji skały od calizny. Urobiona

skała powinna nadawać się do ładowania i

skała powinna nadawać się do ładowania i

transportu przy użyciu obecnie dostępnych

transportu przy użyciu obecnie dostępnych

środków transportowych oraz umożliwiać

środków transportowych oraz umożliwiać

swobodne manipulowanie kopalinami,

swobodne manipulowanie kopalinami,

stosownie do wymogów aktualnych

stosownie do wymogów aktualnych

procesów technologicznych przeróbki

procesów technologicznych przeróbki

kopalin.

kopalin.

Mechaniczne urabianie

Mechaniczne urabianie

Polega na odspajaniu kawałków skały

Polega na odspajaniu kawałków skały

od calizny i rozdrobnieniu ich do

od calizny i rozdrobnieniu ich do

wymaganych rozmiarów bez zmiany

wymaganych rozmiarów bez zmiany

stanu skupienia

stanu skupienia

z zastosowaniem różnego rodzaju

z zastosowaniem różnego rodzaju

maszyn, urządzeń i narzędzi.

maszyn, urządzeń i narzędzi.

Urabialność skał

Urabialność skał

Różne są stopnie trudności urabiania skał,

Różne są stopnie trudności urabiania skał,

wynikające z ich naturalnych własności.

wynikające z ich naturalnych własności.

Do mierzenia stopnia trudności urabiania

Do mierzenia stopnia trudności urabiania

skał wprowadzono pojęcie ich

skał wprowadzono pojęcie ich

urabialności.

urabialności.

Przez

Przez

urabialność

urabialność

w sensie

w sensie

mechanicznym rozumie się podatność

mechanicznym rozumie się podatność

skały na oddzielenie jej części od calizny.

skały na oddzielenie jej części od calizny.

Pomiar urabialności

Pomiar urabialności

W praktyce stosuje się różne sposoby

W praktyce stosuje się różne sposoby

pomiaru urabialności. Jednym

pomiaru urabialności. Jednym

z najprostszych sposobów jest

z najprostszych sposobów jest

pomiar ilości pracy potrzebnej do

pomiar ilości pracy potrzebnej do

odspojenia

odspojenia

i rozdrobnienia jednostki objętości

i rozdrobnienia jednostki objętości

skały; wyraża się to np. w J/m

skały; wyraża się to np. w J/m

3

3

.

.

Rodzaje urabialności

Rodzaje urabialności

W zależności od zastosowanych środków do

W zależności od zastosowanych środków do

urabiania skał można wyróżnić urabialność:

urabiania skał można wyróżnić urabialność:



strzelniczą,

strzelniczą,

wyrażającą się liczbą kg

wyrażającą się liczbą kg

materiału wybuchowego zużytego do

materiału wybuchowego zużytego do

urabiania 1 m

urabiania 1 m

3

3

skały,

skały,



wiertniczą,

wiertniczą,

czyli tzw. zwiercalność,

czyli tzw. zwiercalność,

mierzoną ilością czasu (w min) potrzebnego

mierzoną ilością czasu (w min) potrzebnego

do odwiercenia np. 1 m otworu.

do odwiercenia np. 1 m otworu.

Klasyfikacja skał ze

Klasyfikacja skał ze

względu na urabialność

względu na urabialność

Najogólniej pod względem urabialności skały

Najogólniej pod względem urabialności skały

dzielimy na:

dzielimy na:



sypkie

sypkie

, np. piaski, żwiry,

, np. piaski, żwiry,



miękkie

miękkie

, np. iły, gliny, kreda, gips oraz

, np. iły, gliny, kreda, gips oraz

niektóre typy węgla brunatnego,

niektóre typy węgla brunatnego,



kruche

kruche

, np. węgiel brunatny, niektóre typy

, np. węgiel brunatny, niektóre typy

węgla kamiennego, piaskowce szczelinowate,

węgla kamiennego, piaskowce szczelinowate,

łupki piaszczyste,

łupki piaszczyste,



twarde

twarde

, np. węgiel kamienny i antracyt,

, np. węgiel kamienny i antracyt,



bardzo twarde

bardzo twarde

, np. granity, bazalty, gnejsy,

, np. granity, bazalty, gnejsy,

porfiry.

porfiry.

Podział polskich węgli

Podział polskich węgli

pod względem

pod względem

urabialności

urabialności

Klas

Klas

a

a

Wskaźnik f

Wskaźnik f

Nazwa węgla pod

Nazwa węgla pod

względem urabialności

względem urabialności

I

I

< 0,4

< 0,4

Bardzo łatwo urabialny

Bardzo łatwo urabialny

II

II

0,4 – 0,8

0,4 – 0,8

Łatwo urabialny

Łatwo urabialny

III

III

0,8 – 1,4

0,8 – 1,4

Średnio urabialny

Średnio urabialny

IV

IV

1,4 – 2,4

1,4 – 2,4

Trudno urabialny

Trudno urabialny

V

V

> 2,4

> 2,4

Bardzo trudno urabialny

Bardzo trudno urabialny

Sposoby urabiania skał

Sposoby urabiania skał

Skały urabia się sposobami

Skały urabia się sposobami

mechanicznymi,

mechanicznymi,

rzadziej fizycznymi i chemicznymi lub

rzadziej fizycznymi i chemicznymi lub

kombinacją tych sposobów.

kombinacją tych sposobów.

Mechaniczne urabianie

Mechaniczne urabianie

skał

skał

Mechanicznie

Mechanicznie

urabia się skały za pomocą:

urabia się skały za pomocą:



narzędzi ręcznych lub organów urabiających

narzędzi ręcznych lub organów urabiających

maszyn górniczych;

maszyn górniczych;



strumienia wody o dużym ciśnieniu (tzw. hydro

strumienia wody o dużym ciśnieniu (tzw. hydro

urabianie);

urabianie);



ciśnienia gazów wywiązujących się w otworach

ciśnienia gazów wywiązujących się w otworach

strzałowych w wyniku wybuchu w nich materiału

strzałowych w wyniku wybuchu w nich materiału

wybuchowego;

wybuchowego;



wytwarzania w skale naprężeń cieplnych przez

wytwarzania w skale naprężeń cieplnych przez

nagłe zmiany temperatury skały; np. dawniej

nagłe zmiany temperatury skały; np. dawniej

zlewano wodą skałę nagrzaną ogniem,

zlewano wodą skałę nagrzaną ogniem,

powodując jej spękanie;

powodując jej spękanie;

Fizyczne urabianie skały

Fizyczne urabianie skały

Fizyczne

Fizyczne

sposoby urabiania

sposoby urabiania

polegają na zmianie stanu skupienia

polegają na zmianie stanu skupienia

skały ze stałego w ciekły lub gazowy

skały ze stałego w ciekły lub gazowy

bez powodowania zmian

bez powodowania zmian

chemicznych. Zmiana stanu

chemicznych. Zmiana stanu

skupienia może być osiągnięta

skupienia może być osiągnięta

przez rozpuszczanie (ługowanie),

przez rozpuszczanie (ługowanie),

np. soli zawartej w złożu,

np. soli zawartej w złożu,

Chemiczne urabianie skał

Chemiczne urabianie skał

Chemiczne

Chemiczne

sposoby urabiania

sposoby urabiania

polegają na zmianie stanu skupienia

polegają na zmianie stanu skupienia

skały ze stałego w ciekły lub gazowy

skały ze stałego w ciekły lub gazowy

z równoczesnym przebiegiem reakcji

z równoczesnym przebiegiem reakcji

chemicznych, np. za pomocą

chemicznych, np. za pomocą

gazyfikacji skały (podziemne

gazyfikacji skały (podziemne

zgazowanie węgla).

zgazowanie węgla).

Wiercenie otworów

Wiercenie otworów

strzałowych

strzałowych

Do wiercenia otworów strzałowych w

Do wiercenia otworów strzałowych w

górnictwie podziemnym stosuje

górnictwie podziemnym stosuje

się trzy

się trzy

następujące rodzaje wiertarek:

następujące rodzaje wiertarek:



obrotowe,

obrotowe,



udarowe,

udarowe,



udarowo-obrotowe.

udarowo-obrotowe.

Mogą one być z napędem elektrycznym,

Mogą one być z napędem elektrycznym,

hydraulicznym oraz pneumatycznym.

hydraulicznym oraz pneumatycznym.

Urabianie maszynami

Urabianie maszynami

zespołowymi

zespołowymi

Maszyny zespołowe, czyli kombajny, wykonują

Maszyny zespołowe, czyli kombajny, wykonują

równocześnie kilka operacji górniczych —

równocześnie kilka operacji górniczych —

najczęściej urabiają i ładują.

najczęściej urabiają i ładują.

Ze względu na dużą wydajność i całkowitą

Ze względu na dużą wydajność i całkowitą

mechanizację uciążliwych operacji górniczych

mechanizację uciążliwych operacji górniczych

maszyny zespołowe są stosowane coraz

maszyny zespołowe są stosowane coraz

powszechniej.

powszechniej.

W polskim górnictwie węglowym powszechne

W polskim górnictwie węglowym powszechne

zastosowanie znalazły do mechanizacji drążenia

zastosowanie znalazły do mechanizacji drążenia

chodników —

chodników —

kombajny chodnikowe,

kombajny chodnikowe,

a do urabiania

a do urabiania

i ładowania w wyrobiskach ścianowych —

i ładowania w wyrobiskach ścianowych —

kombajny

kombajny

ścianowe.

ścianowe.

Kombajn chodnikowy

Kombajn chodnikowy

Kombajn ścianowy

Kombajn ścianowy

Urabianie za pomocą

Urabianie za pomocą

materiałów wybuchowych

materiałów wybuchowych

Zasada urabiania materiałami

Zasada urabiania materiałami

wybuchowymi polega na tym, że zwykle

wybuchowymi polega na tym, że zwykle

do otworów wykonanych w caliźnie

do otworów wykonanych w caliźnie

wprowadza się ładunki materiału

wprowadza się ładunki materiału

wybuchowego, które następnie odpala się,

wybuchowego, które następnie odpala się,

tj. powoduje ich wybuch. Wytwarzające się

tj. powoduje ich wybuch. Wytwarzające się

przy wybuchu duże ilości gazów

przy wybuchu duże ilości gazów

o wysokiej temperaturze mają olbrzymie

o wysokiej temperaturze mają olbrzymie

ciśnienie, które powoduje rozerwanie

ciśnienie, które powoduje rozerwanie

calizny.

calizny.

Ogólne wiadomości o

Ogólne wiadomości o

robotach strzelniczych

robotach strzelniczych

Zespół czynności i zabiegów mających na

Zespół czynności i zabiegów mających na

celu urabianie skał za pomocą materiałów

celu urabianie skał za pomocą materiałów

wybuchowych w wyrobiskach górniczych

wybuchowych w wyrobiskach górniczych

nazywa się

nazywa się

górniczymi robotami

górniczymi robotami

strzelniczymi.

strzelniczymi.

Środki służące do wykonywania robót

Środki służące do wykonywania robót

strzelniczych nazywa się środkami

strzelniczych nazywa się środkami

strzelniczymi. Należą do nich:

strzelniczymi. Należą do nich:

materiały

materiały

wybuchowe, środki inicjujące i

wybuchowe, środki inicjujące i

zapalające oraz sprzęt strzelniczy

zapalające oraz sprzęt strzelniczy

.

.

Materiały wybuchowe

Materiały wybuchowe

stosowane

stosowane

w górnictwie

w górnictwie

Z materiałami wybuchowymi wiąże się ściśle pojęcie wybuchu.

Z materiałami wybuchowymi wiąże się ściśle pojęcie wybuchu.

Wybuch

Wybuch

jest, zjawisko gwałtownej zmiany stanu równowagi,

jest, zjawisko gwałtownej zmiany stanu równowagi,

któremu towarzyszy zniszczenie środowiska, huk i przeważnie

któremu towarzyszy zniszczenie środowiska, huk i przeważnie

błysk.

błysk.

Wybuchy mogą być fizyczne i chemiczne.

Wybuchy mogą być fizyczne i chemiczne.

Wybuch fizyczny

Wybuch fizyczny

polega na gwałtownej fizycznej zmianie

polega na gwałtownej fizycznej zmianie

stanu równowagi, której towarzyszy huk i wykonanie pracy

stanu równowagi, której towarzyszy huk i wykonanie pracy

mechanicznej, np. rozerwanie butli z gazem sprężonym lub

mechanicznej, np. rozerwanie butli z gazem sprężonym lub

nabojnic.

nabojnic.

Wybuch chemiczny

Wybuch chemiczny

jest to gwałtownie przebiegająca reakcja

jest to gwałtownie przebiegająca reakcja

chemiczna, której towarzyszy wykonanie pracy mechanicznej i

chemiczna, której towarzyszy wykonanie pracy mechanicznej i

efekt dźwiękowo-świetlny. Zjawiska te są skutkiem wydzielania

efekt dźwiękowo-świetlny. Zjawiska te są skutkiem wydzielania

się w czasie reakcji dużej ilości ciepła i dużej ilości gazów lub

się w czasie reakcji dużej ilości ciepła i dużej ilości gazów lub

par. Przykładami wybuchów chemicznych są wybuchy pyłu

par. Przykładami wybuchów chemicznych są wybuchy pyłu

węglowego, metanu oraz innych substancji wybuchowych.

węglowego, metanu oraz innych substancji wybuchowych.

Materiał wybuchowy

Materiał wybuchowy

(MW).

(MW).

Jest on związkiem chemicznym lub ich mieszaniną

Jest on związkiem chemicznym lub ich mieszaniną

zdolną pod wpływem bodźca zewnętrznego do

zdolną pod wpływem bodźca zewnętrznego do

gwałtownej reakcji chemicznej, przy której wydziela

gwałtownej reakcji chemicznej, przy której wydziela

się duża ilość ciepła i gazów lub par, przy

się duża ilość ciepła i gazów lub par, przy

równoczesnym dużym stężeniu energii.

równoczesnym dużym stężeniu energii.

Nie każde ciało wybuchowe zdolne do reakcji

Nie każde ciało wybuchowe zdolne do reakcji

wybuchowej jest materiałem wybuchowym, a tym

wybuchowej jest materiałem wybuchowym, a tym

bardziej górniczym materiałem wybuchowym (GMW).

bardziej górniczym materiałem wybuchowym (GMW).

Za górnicze materiały wybuchowe (GMW) uznaje się

Za górnicze materiały wybuchowe (GMW) uznaje się

tylko te MW, które zostały dopuszczone do użytku w

tylko te MW, które zostały dopuszczone do użytku w

górnictwie przez Wyższy Urząd Górniczy na

górnictwie przez Wyższy Urząd Górniczy na

podstawie opinii z badań przeprowadzonych w

podstawie opinii z badań przeprowadzonych w

Instytucie Bezpieczeństwa Górniczego — Kopalnia

Instytucie Bezpieczeństwa Górniczego — Kopalnia

Doświadczalna Barbara w Mikołowie.

Doświadczalna Barbara w Mikołowie.

Wrażliwość MW na

Wrażliwość MW na

bodźce zewnętrzne

bodźce zewnętrzne

czyli czułość MW,

czyli czułość MW,

powinna być odpowiednia, tzn. że

powinna być odpowiednia, tzn. że

MW nie może być zbyt czuły, czyli łatwo

MW nie może być zbyt czuły, czyli łatwo

rozpoczynający reakcję pod wpływem bardzo

rozpoczynający reakcję pod wpływem bardzo

słabych przypadkowych bodźców zewnętrznych, jak

słabych przypadkowych bodźców zewnętrznych, jak

tarcie, uderzenie lub temperatura, które występują

tarcie, uderzenie lub temperatura, które występują

w czasie transportu albo ładowania i innych

w czasie transportu albo ładowania i innych

manipulacji, lecz dopiero po dostatecznie silnym

manipulacji, lecz dopiero po dostatecznie silnym

pobudzeniu, uzależnionym od woli ludzkiej i łatwo

pobudzeniu, uzależnionym od woli ludzkiej i łatwo

osiągalnym za pomocą prostych, tanich

osiągalnym za pomocą prostych, tanich

i niezawodnie działających środków pobudzających.

i niezawodnie działających środków pobudzających.

MW nie może być też za mało czuły na bodźce

MW nie może być też za mało czuły na bodźce

zewnętrzne, bo wtedy byłoby trudne lub niemożliwe

zewnętrzne, bo wtedy byłoby trudne lub niemożliwe

wyzwolenie zawartej w nim energii.

wyzwolenie zawartej w nim energii.

Rodzaje rozkładu MW

Rodzaje rozkładu MW

W zależoności od szybkości

W zależoności od szybkości

przebiegu reakcji rozkładu materiału

przebiegu reakcji rozkładu materiału

wybuchowego wyróżnia się:

wybuchowego wyróżnia się:

-

deflagrację,

deflagrację,

-

eksplozję,

eksplozję,

-

detonację.

detonację.

Deflagracja

Deflagracja

Jest powolnym egzotermicznym rozkładem

Jest powolnym egzotermicznym rozkładem

MW. Deflagracji towarzyszy obfite wydzielanie

MW. Deflagracji towarzyszy obfite wydzielanie

trujących gazów, zawierających tlenki azotu

trujących gazów, zawierających tlenki azotu

i tlenek węgla. Ponadto jest zjawiskiem

i tlenek węgla. Ponadto jest zjawiskiem

niebezpiecznym ze względu na możliwość

niebezpiecznym ze względu na możliwość

zapalenia metanu (w kopalni metanowej).

zapalenia metanu (w kopalni metanowej).

Przyczynami deflagracji są: rozerwanie

Przyczynami deflagracji są: rozerwanie

opakowań nabojów MW w czasie ładowania

opakowań nabojów MW w czasie ładowania

i zanieczyszczenie go pyłem węglowym,

i zanieczyszczenie go pyłem węglowym,

zastosowa nie zbyt słabego środka

zastosowa nie zbyt słabego środka

inicjującego, nadmierne zawilgocenie MW itp.

inicjującego, nadmierne zawilgocenie MW itp.

Eksplozja

Eksplozja

Jest rozkładem wybuchowym

Jest rozkładem wybuchowym

charakterystycznym dla MW

charakterystycznym dla MW

miotających (prochów) o prędkości

miotających (prochów) o prędkości

nie przekraczającej 1000 m/s.

nie przekraczającej 1000 m/s.

Detonacja

Detonacja

Jest to szybka reakcja rozkładu MW

Jest to szybka reakcja rozkładu MW

kruszących. Jej prędkość wynosi od

kruszących. Jej prędkość wynosi od

1500 do 8000 m/s w górniczych MW.

1500 do 8000 m/s w górniczych MW.

Ze względu na prędkość

Ze względu na prędkość

rozkładu

rozkładu

i zastosowanie MW dzielą się

i zastosowanie MW dzielą się

na:

na:



inicjujące;

inicjujące;

detonują pod wpływem

detonują pod wpływem

bodźców prostych (płomień, tarcie)

bodźców prostych (płomień, tarcie)

i dlatego są używane do wywołania

i dlatego są używane do wywołania

detonacji innych MW,

detonacji innych MW,



kruszące,

kruszące,



miotające.

miotające.

W praktyce górniczej MW mogą być pobudzone

W praktyce górniczej MW mogą być pobudzone

do

do

wybuchu działaniem następujących bodźców:

wybuchu działaniem następujących bodźców:



płomienia lontu lub główki zapalnika, który

płomienia lontu lub główki zapalnika, który

powoduje wybuch

powoduje wybuch

MW inicjującego znajdującego się w spłonce,

MW inicjującego znajdującego się w spłonce,

a ten z kolei

a ten z kolei

pobudza MW znajdujący się w naboju,

pobudza MW znajdujący się w naboju,



detonacji innego MW za pośrednictwem lontu

detonacji innego MW za pośrednictwem lontu

detonującego,

detonującego,

spłonki lub zapalnika ostrego,

spłonki lub zapalnika ostrego,



przenoszenia detonacji z naboju uzbrojonego

przenoszenia detonacji z naboju uzbrojonego

na następne, umieszczone w pobliżu.

na następne, umieszczone w pobliżu.

Podział górniczych

Podział górniczych

materiałów wybuchowych

materiałów wybuchowych

(GMW)

(GMW)

Ze względu na

Ze względu na

skład chemiczny

skład chemiczny

GMW

GMW

dzieli

dzieli

się na:

się na:



amonowo-saletrzane,

amonowo-saletrzane,



nitroglicerynowe.

nitroglicerynowe.

Ze względu na

Ze względu na

stopień bezpieczeństwa

stopień bezpieczeństwa

GMW

GMW

dzieli się na cztery grupy:

dzieli się na cztery grupy:

1.skalne,

1.skalne,

zawierające pięć podgrup:

zawierające pięć podgrup:



MW

MW

amonowo-saletrzane,

amonowo-saletrzane,



MW nitroglicerynowe,

MW nitroglicerynowe,



MW o zmniejszonej wrażliwości na bodźce

MW o zmniejszonej wrażliwości na bodźce

zewnętrzne,

zewnętrzne,



prochy górnicze,

prochy górnicze,



inne MW skalne,

inne MW skalne,

2. węglowe

2. węglowe

(amonowo-saletrzane),

(amonowo-saletrzane),

3. powietrzne,

3. powietrzne,

zawierające dwie podgrupy:

zawierające dwie podgrupy:



MW amonowo-saletrzane,

MW amonowo-saletrzane,



MW nitroglicerynowe,

MW nitroglicerynowe,

4. powietrzne specjalne,

4. powietrzne specjalne,

zawierające dwie podgrupy:

zawierające dwie podgrupy:



MW amonowo-saletrzane,

MW amonowo-saletrzane,



MW wymiennojonowe.

MW wymiennojonowe.

Opakowania i oznaczenia

Opakowania i oznaczenia

GMW

GMW

W celu odróżnienia poszczególnych MW stosuje się

W celu odróżnienia poszczególnych MW stosuje się

odpowiednie zabarwienie opakowania.

odpowiednie zabarwienie opakowania.

MW skalne

MW skalne

mają barwę opakowania czerwoną,

mają barwę opakowania czerwoną,

MW węglowe

MW węglowe

mają barwę opakowania niebieską,

mają barwę opakowania niebieską,

MW powietrzne

MW powietrzne

mają barwę opakowania

mają barwę opakowania

jasnokremową,

jasnokremową,

MW powietrzne specjalne

MW powietrzne specjalne

mają barwę opakowania

mają barwę opakowania

jasnokremową z dwoma czarnymi paskami.

jasnokremową z dwoma czarnymi paskami.

Ponadto na opakowaniu naboju wydrukowana jest

Ponadto na opakowaniu naboju wydrukowana jest

nazwa MW i nazwa producenta oraz numer kolejny

nazwa MW i nazwa producenta oraz numer kolejny

skrzynki i paczki.

skrzynki i paczki.

Środki inicjujące

Środki inicjujące

i zapalające

i zapalające

Środki inicjujące i zapalające służą do

Środki inicjujące i zapalające służą do

pobudzenia w odpowiednim momencie MW

pobudzenia w odpowiednim momencie MW

do wybuchu, podczas którego powinien on

do wybuchu, podczas którego powinien on

wykonać zamierzoną pracę mechaniczną.

wykonać zamierzoną pracę mechaniczną.

Środkami tymi są

Środkami tymi są

spłonki górnicze,

spłonki górnicze,



lonty górnicze,

lonty górnicze,



zapalacze lontowe,

zapalacze lontowe,



detonatory,

detonatory,



opóźniacze detonujące,

opóźniacze detonujące,



zapalniki elektryczne.

zapalniki elektryczne.

Spłonki górnicze

Spłonki górnicze

Spłonka jest to metalowa

Spłonka jest to metalowa

rurka z dnem (tzw. łuska)

rurka z dnem (tzw. łuska)

z zaprasowanym

z zaprasowanym

ładunkiem MW

ładunkiem MW

inicjującego łatwo

inicjującego łatwo

pobudzanego płomieniem

pobudzanego płomieniem

do detonacji, którego fala

do detonacji, którego fala

detonacyjna wywołuje

detonacyjna wywołuje

detonację ładunku

detonację ładunku

pośredniego i wtórnego

pośredniego i wtórnego

również zaprasowanego

również zaprasowanego

w dalszej części spłonki.

w dalszej części spłonki.

Spłonka
górnicza
powietrzna ZnT
1- łuska
cynkowa,
2 - czapeczka
cynkowa

3 - ładunek
pierwotny,
4 – ładunek
pośredni
(podsypka)
5 - ładunek
wtórny

Połowę wysokości łuski zajmuje 1 g MW w

Połowę wysokości łuski zajmuje 1 g MW w

tym:

tym:



0,3 g mieszaniny inicjującej, znajdującej się

0,3 g mieszaniny inicjującej, znajdującej się

w czapeczce z otworem w środku, tzw.

w czapeczce z otworem w środku, tzw.

ładunek pierwotny,

ładunek pierwotny,



0,1 g pentrytu, stanowiącego

0,1 g pentrytu, stanowiącego

ładunek

ładunek

pośredni

pośredni

(podsypka),

(podsypka),



0,6 g trotylu, stanowiącego

0,6 g trotylu, stanowiącego

ładunek wtórny.

ładunek wtórny.

Stosowane spłonki górnicze powietrzne

Stosowane spłonki górnicze powietrzne

mają łuskę cynkową, a spłonki górnicze

mają łuskę cynkową, a spłonki górnicze

skalne - aluminiową o średnicy około 7 mm

skalne - aluminiową o średnicy około 7 mm

i długości około 40 mm.

i długości około 40 mm.

Lonty prochowe

Lonty prochowe

Lont prochowy jest to

Lont prochowy jest to

giętka rurka wypełniona

giętka rurka wypełniona

prochem czarnym,

prochem czarnym,

służąca do spowodowania

służąca do spowodowania

wybuchu MW za

wybuchu MW za

pośrednictwem spłonki.

pośrednictwem spłonki.

Użycie lontu prochowego

Użycie lontu prochowego

ma poza tym na celu

ma poza tym na celu

umożliwienie obsłudze

umożliwienie obsłudze

(po zapaleniu odcinka

(po zapaleniu odcinka

lontu odpowiedniej

lontu odpowiedniej

długości) wycofania się w

długości) wycofania się w

bezpieczne miejsce przed

bezpieczne miejsce przed

wybuchem MW.

wybuchem MW.

Lont wodoszczelny
1 - nitka rozpoznawcza,
2 - rdzeń prochowy,
3 - oplot grubymi nitkami,
4 - oplot cienkimi nitkami,
5 - powłoka polichlorowinylowa

Zapalniki elektryczne

Zapalniki elektryczne

(ZE)

(ZE)

Zapalnik elektryczny jest urządzeniem, w którym energia

Zapalnik elektryczny jest urządzeniem, w którym energia

elektryczna zostaje zamieniona na ciepło potrzebne do

elektryczna zostaje zamieniona na ciepło potrzebne do

zapłonu niewielkiej ilości masy zapalczej. Daje ona

zapłonu niewielkiej ilości masy zapalczej. Daje ona

płomień, powodujący detonację MW inicjującego spłonki

płomień, powodujący detonację MW inicjującego spłonki

Zapalnik elektryczny ostry

Zapalnik elektryczny ostry

składa się z trzech zasadniczych

składa się z trzech zasadniczych

części:

części:



zespołu zapalczego,

zespołu zapalczego,



zespołu spłonkowego,

zespołu spłonkowego,



przewodów zapalnikowych.

przewodów zapalnikowych.

Poszczególne części ZE zawarte są w jednostronnie

Poszczególne części ZE zawarte są w jednostronnie

zamkniętej rurce metalowej (łusce cynkowej, aluminiowej

zamkniętej rurce metalowej (łusce cynkowej, aluminiowej

lub miedzianej) o średnicy około 8 mm, zamkniętej

lub miedzianej) o średnicy około 8 mm, zamkniętej

korkiem gumowym, przez który wyprowadzone są

korkiem gumowym, przez który wyprowadzone są

przewody zapalnikowe.

przewody zapalnikowe.

Zapalniki elektryczne

Zapalniki elektryczne

mostkowe ostre

mostkowe ostre



Zespól zapalczy

Zespól zapalczy

składa się z główki zapalczej, przewodów

składa się z główki zapalczej, przewodów

zapalnikowych oraz korka uszczelniającego.

zapalnikowych oraz korka uszczelniającego.



Główka zapalcza składa się z pary elektrod metalowych,

Główka zapalcza składa się z pary elektrod metalowych,

usztywnionych izolowaną klamerką. Koniec tej pary elektrod

usztywnionych izolowaną klamerką. Koniec tej pary elektrod

połączony jest drucikiem oporowym, tworzącym mostek

połączony jest drucikiem oporowym, tworzącym mostek

żarowy, otoczony masą zapalczą. Do drugiego końca

żarowy, otoczony masą zapalczą. Do drugiego końca

elektrod przymocowane są przewody zapalnikowe z

elektrod przymocowane są przewody zapalnikowe z

nałożonym na nie trudno palnym korkiem gumowym.

nałożonym na nie trudno palnym korkiem gumowym.



Zespół spłonkowy

Zespół spłonkowy

składa się ze spłonki właściwej (opisanej

składa się ze spłonki właściwej (opisanej

uprzednio), a przy ZE zwłocznych także z opóźniacza.

uprzednio), a przy ZE zwłocznych także z opóźniacza.

Opóźniaczem jest rurka z masą palną, zapalającą się od

Opóźniaczem jest rurka z masą palną, zapalającą się od

główki zapalczej i dającą ostry płomień. W zależności od

główki zapalczej i dającą ostry płomień. W zależności od

wielkości opóźnienia wzrasta odpowiednio masa

wielkości opóźnienia wzrasta odpowiednio masa

opóźniacza,

opóźniacza,

a w konsekwencji długość łuski ZE.

a w konsekwencji długość łuski ZE.



Przewody zapalnikowe

Przewody zapalnikowe

wykonane są z drutu żelaznego

wykonane są z drutu żelaznego

ocynowanego o średnicy 0,6 mm lub miedzianego o

ocynowanego o średnicy 0,6 mm lub miedzianego o

średnicy 0,5 mm, pokrytego masą izolacyjną z polichlorku

średnicy 0,5 mm, pokrytego masą izolacyjną z polichlorku

winylu. W zależności od zamówienia wytwórnie dostarczają

winylu. W zależności od zamówienia wytwórnie dostarczają

ZE z przewodami długości: Fe 2 do 4 m i Cu 2 do 20 m.

ZE z przewodami długości: Fe 2 do 4 m i Cu 2 do 20 m.

Oznaczenie zapalników

Oznaczenie zapalników

elektrycznych

elektrycznych

Przy nazwie „zapalnik elektryczny" stosuje się

Przy nazwie „zapalnik elektryczny" stosuje się

przymiotniki:

przymiotniki:



wodoszczelny, ciśnieniowy lub termoodporny - w

wodoszczelny, ciśnieniowy lub termoodporny - w

zależności od stopnia szczelności, odporności na

zależności od stopnia szczelności, odporności na

ciśnienie i odporności na temperaturę,

ciśnienie i odporności na temperaturę,



normalny lub specjalny - zależnie od stopnia

normalny lub specjalny - zależnie od stopnia

bezpieczeństwa wobec prądów błądzących

bezpieczeństwa wobec prądów błądzących

i elektryczności statycznej,

i elektryczności statycznej,



ostry, tzn. fabrycznie scalony ze spłonką,

ostry, tzn. fabrycznie scalony ze spłonką,



momentalny, sekundowy, półsekundowy,

momentalny, sekundowy, półsekundowy,

ćwierćsekundowy lub milisekundowy - w zależności

ćwierćsekundowy lub milisekundowy - w zależności

od czasu działania ZE.

od czasu działania ZE.

Po tych przymiotnikach przy nazwie ZE podane są

Po tych przymiotnikach przy nazwie ZE podane są

symbole literowe odnoszące się:

symbole literowe odnoszące się:



do rodzaju główki zapalnika

do rodzaju główki zapalnika

(R — rodankowa, K — krezolanowa),

(R — rodankowa, K — krezolanowa),



do materiału, z którego wykonana jest łuska

do materiału, z którego wykonana jest łuska

(Al — aluminiowa, Cu — miedziana, Zn — cynkowa),

(Al — aluminiowa, Cu — miedziana, Zn — cynkowa),



do rodzaju ładunku wtórnego w części spłonkowej

do rodzaju ładunku wtórnego w części spłonkowej

(P — pentryt, T — trotyl).

(P — pentryt, T — trotyl).

Na przykład w nazwie zapalnik elektryczny węglowy

Na przykład w nazwie zapalnik elektryczny węglowy

ostry zwłoczny sekundowy KZnPT-ls (0 - 5) liczba 1 s

ostry zwłoczny sekundowy KZnPT-ls (0 - 5) liczba 1 s

oznacza stałą zwłokę międzystrzałową wynoszącą 1

oznacza stałą zwłokę międzystrzałową wynoszącą 1

sekundę, a liczby (0 - 5) dotyczą stopni opóźnienia

sekundę, a liczby (0 - 5) dotyczą stopni opóźnienia

oznaczonych kolejno 0, 1, 2, 3, 4, 5.

oznaczonych kolejno 0, 1, 2, 3, 4, 5.

Podział zapalników elektrycznych

Podział zapalników elektrycznych

według zakresu stosowania

według zakresu stosowania

Pod względem stopnia bezpieczeństwa wobec metanu i

Pod względem stopnia bezpieczeństwa wobec metanu i

pyłu węglowego zapalniki elektryczne dzieli się na:

pyłu węglowego zapalniki elektryczne dzieli się na:



skalne

skalne

,

,

którym nie stawia się wymagań bezpieczeństwa

którym nie stawia się wymagań bezpieczeństwa

wobec

wobec

metanu i pyłu węglowego;

metanu i pyłu węglowego;



węglowe

węglowe

,

,

które są bezpieczne wobec pyłu węglowego;

które są bezpieczne wobec pyłu węglowego;

mogą być

mogą być

stosowane w polach niemetanowych oraz wszędzie tam,

stosowane w polach niemetanowych oraz wszędzie tam,

gdzie

gdzie

wolno używać GMW skalnych i węglowych (zwłoczne na

wolno używać GMW skalnych i węglowych (zwłoczne na

denku łuski mają wytłoczoną literę W);

denku łuski mają wytłoczoną literę W);



powietrzne

powietrzne

,

,

które spełniają określone wymagania

które spełniają określone wymagania

bezpieczeństwa wobec metanu i pyłu węglowego

bezpieczeństwa wobec metanu i pyłu węglowego

(zwłoczne mają na denku

(zwłoczne mają na denku

wytłoczoną literę P i stopnie opóźnienia).

wytłoczoną literę P i stopnie opóźnienia).

Podział zapalników elektrycznych

Podział zapalników elektrycznych

według stopnia opóźnienia

według stopnia opóźnienia

Rozróżnia się tu następujące rodzaje zapalników elektrycznych:

Rozróżnia się tu następujące rodzaje zapalników elektrycznych:



momentalne

momentalne

,

,

o działaniu praktycznie natychmiastowym; impuls

o działaniu praktycznie natychmiastowym; impuls

cieplny z główki zapalczej przenoszony jest bezpośrednio do

cieplny z główki zapalczej przenoszony jest bezpośrednio do

spłonki (barwa obydwu przewodów żółta);

spłonki (barwa obydwu przewodów żółta);



sekundowe

sekundowe

,

,

mające jeden przewód barwy żółtej, drugi brązowej

mające jeden przewód barwy żółtej, drugi brązowej

i kwadratowy numerowskaz; są wyrabiane w Polsce o sześciu

i kwadratowy numerowskaz; są wyrabiane w Polsce o sześciu

stopniach opóźnienia (0 do 5 s) i stałej zwłoce międzystrzałowej

stopniach opóźnienia (0 do 5 s) i stałej zwłoce międzystrzałowej

wynoszącej 1,0 s;

wynoszącej 1,0 s;



półsekundowe

półsekundowe

,

,

mające jeden przewód barwy żółtej, drugi niebie

mające jeden przewód barwy żółtej, drugi niebie

skiej i kwadratowy numerowskaz; w Polsce są wyrabiane

skiej i kwadratowy numerowskaz; w Polsce są wyrabiane

o jedenastu stopniach opóźnienia (0 do 10) i stałej zwłoce

o jedenastu stopniach opóźnienia (0 do 10) i stałej zwłoce

międzystrzałowej 0,5 s;

międzystrzałowej 0,5 s;



milisekundowe powietrzne

milisekundowe powietrzne

,

,

mające jeden przewód barwy żółtej,

mające jeden przewód barwy żółtej,

drugi białej oraz okrągły numerowskaz; są produkowane

drugi białej oraz okrągły numerowskaz; są produkowane

o dziesięciu stopniach opóźnienia (1 do 10) i zwłoce międzystrzałowej 0,26 ms,

o dziesięciu stopniach opóźnienia (1 do 10) i zwłoce międzystrzałowej 0,26 ms,

ponadto mają zaciśnięty na łusce stalowy pierścień zwiększający

ponadto mają zaciśnięty na łusce stalowy pierścień zwiększający

bezpieczeństwo tych ZE wobec metau;

bezpieczeństwo tych ZE wobec metau;



milisekundowe węglowe

milisekundowe węglowe

,

,

mające jeden przewód barwy żółtej,

mające jeden przewód barwy żółtej,

drugi różowej i okrągły numerowskaz; w Polsce są produkowane o jedenastu

drugi różowej i okrągły numerowskaz; w Polsce są produkowane o jedenastu

stopniach opóźnienia (0 do 10) i zwłoce międzystrzałowej rosnącej od 30 do

stopniach opóźnienia (0 do 10) i zwłoce międzystrzałowej rosnącej od 30 do

70 ms.

70 ms.