PODSTAWY DORADZTWA

ZAWODOWEGO

PRZEGLĄD POJĘĆ

DORADZTWO ZAWODOWE

(D. BROWN, L. BROOKS, 1984)

Doradztwo zawodowe jest
procesem interpersonalnym, którego
celem jest towarzyszenie jednostce w
sytuacji problemu rozwoju kariery

AMERYKAŃSKIE STOWARZYSZENIE PORADNICTWA I
ROZWOJU (American Association for Counseling and
Development)

PORADNICTWO TO DZIAŁALNOŚĆ:



Profesjonalna



Zawierająca w sobie wiele specjalności



Relatywnie krótkotrwała



Etapowa



Pomagająca jednostkom zdrowym psychicznie



Dotycząca problemów rozwojowych i sytuacyjnych



Oparta na teorii



Regulowana przez standardy etyczne i prawne



Występująca w określonych strukturach

PORADNICTWO - TERMINOLOGIA



Poradnictwo i doradztwo –

counselling



Orientacja –

guidance

1
DORADZTWO W DOKUMENTACH KOMISJI EUROPEJSKIEJ

(G. WATT, 1994)

Doradztwo to trwający w czasie związek
między doradcą a klientem. Ułatwia on
klientowi poznanie własnych myśli, uczuć i
zachowań,

umiejętności

w

celu

podejmowania

właściwych

decyzji

i

efektywnego działania

2
DORADZTWO W DOKUMENTACH KOMISJI EUROPEJSKIEJ

(G. WATT, 1994)

Orientacja to proces pomagania
jednostce w poznaniu i wykorzystaniu
własnego potencjału edukacyjnego,
zawodowego i
psychologicznego tak, by osiągnęła ona
optymalny poziom zadowolenia z siebie
i była jednocześnie społecznie użyteczna

3

DORADZTWO W DOKUMENTACH KOMISJI EUROPEJSKIEJ

(G.

WATT, 1994)



Koncepcja orientacji podkreśla:

•

Prawo jednostki do kształtowania własnej

przyszłości

•

Obowiązek społeczeństwa do zapewnienia

jednostce prawa wyboru zawodowego

4

DORADZTWO W DOKUMENTACH KOMISJI EUROPEJSKIEJ

(C. H.

PATTERSON, 1985)

Doradztwo



Wynika z potrzeb klienta



Zapewnia klientowi wolny wybór i autonomię

działań



Zależy od celów, wartości i teorii

reprezentowanych przez doradcę



Główną formą pracy doradcy jest rozmowa

a kluczową umiejętność słuchania i postawa

rozumiejąca



Odbywa się w atmosferze prywatności i zaufania

5
DORADZTWO W DOKUMENTACH KOMISJI EUROPEJSKIEJ

(C. H.

PATTERSON, 1985)

DORADZTWO NIE JEST:



Informowaniem



Dawaniem rad, sugestii i poleceń



Nie jest przekonywaniem



Nie jest wywieraniem wpływu poprzez
groźby, ostrzeżenia i przymus



Nie jest procesem selekcji i rekrutacji



Nie jest synonimem rozmowy

TYPOWE PROBLEMY ROZWOJU KARIERY ZAWODOWEJ

(D. BROWN, L. BROOKS, 1984)



Brak orientacji we własnych
możliwościach i ograniczeniach



Niemożność podjęcia decyzji



Stres i nieprzystosowanie do zawodu



Brak integracji ról życiowych

MODEL DORADZTWA
- „KOSTKA” LEO GOLDMANA (1974)

A. Cel

C. Metoda

B.
Przedmiot

Zapobieganie

Leczenie

Rozwój

Usługi
bezpośrednie

Konsultacje i
szkolenia

Środki komunikacji masowej

Jednostka

Grupa

Instytucja lub
społeczność

ETAPY ROZMOWY DORADCZEJ

(D. BROWN, L. BROOKS, 1984)

1.

Zdefiniowanie problemu przez klienta

2.

Określenie celów porady z punktu

widzenia klienta i doradcy

3.

Zawarcie umowy doradczej

4.

Analiza deficytu informacji

5.

Faza diagnozy

6.

Wypracowanie alternatyw postępowania

7.

Ewaluacja porady i przygotowanie na

porażkę

1
TYPY DORADZTWA

(A. KARGULOWA, 1986)



Dyrektywne

•

Doradca obejmuje całość problemu

•

Doradca formułuje prognozę

•

Doradca zna sposób rozwiązania

problemu



Liberalne

•

Związek między równorzędnymi partnerami:
doradcą i klientem

•

Prowadzi nie tylko do rozwiązania problemu, ale do
trwałych zmian w jednostce

•

Prowadzi do zmiany myślenia klienta o sobie

•

Zajmuje się bardziej dążeniami niż zachowaniem,
bardziej emocjami niż intelektem

•

Dotyczy związków między ludźmi

2
TYPY DORADZTWA

(A. KARGULOWA, 1986)



Dialogowe

•

Jest współdziałaniem dwóch partnerów
„badaczy” problemu w sytuacji społecznej

•

Partnerzy współdziałają w podejmowaniu decyzji
i prowadzeniu dialogu

•

Celem jest ukazanie kontekstu problemu

•

Wykorzystuje aktywne uczenie się

•

Jest interwencją wykraczającą poza doraźne
potrzeby klienta

3
TYPY DORADZTWA

(A. KARGULOWA, 1986)

1
DORADZTWO A PSYCHOTERAPIA - RÓŻNICE

(J.F. ADAMS, za S.T. Gladding, 1994)

Najmniejsze zaangażowanie klienta

Największe
zaangażowanie
klienta

G

łę

b

ia

p

ro

b

le

m

u

Intensywność działań
doradczych

Do

rad

ztw

o - P

syc

hot

era

pia



Najmniejsze zaangażowanie klienta

•

Sytuacje poznawalne

•

Zachowanie niezbyt utrwalone



Największe zaangażowanie klienta



Problemy osobiste



Problemy osadzone w

podświadomości



Silny związek „klient – doradca”



Silne zaangażowanie doradcy

2
DORADZTWO A PSYCHOTERAPIA - RÓŻNICE

(J.F. ADAMS, za S.T. Gladding, 1994)



Psychoterapia:

•

Problemy poważniejsze, związane często z
chorobą psychiczną

•

Większy nacisk na przeszłość niż teraźniejszość

•

Większy nacisk na zrozumienie niż zmianę

•

Terapeuta raczej ukrywa niż ujawnia uczucia

•

Terapeuta bardziej ekspertem niż partnerem

3
DORADZTWO A PSYCHOTERAPIA – RÓŻNICE

(J.J. PIETROFES, A. HOFFMAN i H.H. SPLETE, 1984)

DORADZTWO A PSYCHOTERAPIA –PODOBIEŃSTWO

(J.F. ADAMS, za S.T. Gladding, 1994)

Związek interakcyjny, jaki zawiązuje

się między równorzędnymi

partnerami: doradcą i osobą radzącą

się

RELACJE MIĘDZY POJĘCIAMI

Doradztwo

Doradztwo
zawodowe

Psychoterap
ia

WYMIARY DORADZTWA

EKSPERT 1

2

3

4 FACYLITATOR

dyrektywny

niedyrektywny

„sprzedawca”

doradca

1.

Plan 7-punktowy - Aleca Rodgera

2.

Model kursowy (diagnostyczny) – Alberta Ellisa

3.

Model rozpoznawania umiejętności (inteligentnego
lustra) – Gerarda Egana

4.

Doradztwo skoncentrowane na kliencie – Carla Rogersa

Analiza transakcyjna – Eric Berne

PLAN 7-PUNKTOWY ALECA RODGERA
- KONCEPCJA DOPASOWANIA (1975)

1.

Warunki fizyczne

2.

Osiągnięcia

3.

Inteligencja ogólna

4.

Uzdolnienia specjalne

5.

Zainteresowania

6.

Dyspozycje osobowościowe

7.

Warunki zewnętrzne

MODEL ALBERTA ELLISA (R. E. T.) (1998)



FAZA I

•

Klient i doradca ustalają cele

•

Diagnoza potrzeb klienta

•

Informacja

•

Plan kariery



FAZA II

•

Diagnoza możliwości klienta

•

Sprawdzenie planu kariery

•

Pierwsze decyzje



FAZA III

•

Rozwiązanie problemu klienta

•

Ostateczny plan działania

INTELIGENTNE LUSTRO EGANA
(2002)



Aktywne słuchanie



Odzwierciedlanie



Identyfikacja problemu
klienta



Stawianie wyzwań
przed klientem

DORADZTWO CARLA ROGERSA
(1981, 1984)



Szacunek dla potrzeb
klienta



Empatia i odzwierciedlenie
uczuć



Aktywne słuchanie



Zadawanie pytań otwartych



Wyjaśnianie



Podsumowywanie

ANALIZA TRANSAKCYJNA
ERICA BERNE’A (1987)



Jaźń Rodzica

•

Rodzic Kontrolujący i Autorytarny

•

Rodzic Troskliwy i Kochający



Jaźń Dorosłego



Jaźń Dziecka

•

Dziecko Naturalne

•

Mały Profesor

•

Dziecko Ułożone

RODZAJE TRANSAKCJI

Równoległ

e

Krzyżowe

Ukryte

R

O

R

O

D
O

D
O

DZ

DZ

1

2

1

2

R

O

R

O

D
O

D
O

DZ

DZ

R

O

R

O

D
O

D
O

DZ

DZ

1

2

1

2

R

O

R

O

D
O

D
O

DZ

DZ

1

2

R

O

R

O

D
O

D
O

DZ

DZ

CZYNNIKI WPŁYWAJĄCE NA PROCES
DORADCZY (Gladding, 1994)



Struktura



Inicjatywa



Miejsce



Cechy klienta



Cechy doradcy

STRUKTURA

Porozumienie między
doradcą a klientem co do
charakterystyki
warunków, procedur i
parametrów poradnictwa

INICJATYWA

Motywacja do przeprowadzenia

zmian



Klient niechętny – osoba skierowana do
doradcy wbrew swojej woli



Klient oporny – osoba przeciwstawiająca
się zmianom

INICJATYWA - FORMY OPORU A



Rozmiary werbalizacji –
ograniczanie ilości informacji

•

milczenie

•

wypowiedzi minimalne

•

gadatliwość

INICJATYWA - FORMY OPORU B



Treść komunikatu – ograniczanie
rodzaju informacji:

•

rozmowa intelektualna

•

zajęcie się symptomami

•

demonstracja emocji

•

zaabsorbowanie przeszłością

lub przyszłością

•

pytania retoryczne

INICJATYWA - FORMY OPORU C



Styl porozumiewania się – manipulowanie

procesem komunikacji

:

•

lekceważenie

•

cenzurowanie (redagowanie myśli)

•

uprzedzanie myślami

•

uwodzenie

•

ujawnianie informacji na końcu

•

stawianie ograniczeń

•

uzewnętrznianie

•

zapominanie

•

składanie fałszywych obietnic

•

skupianie się na doradcy – „głaski”

INICJATYWA - FORMY OPORU D



Postawa wobec spraw organizacyjnych –
łamanie zasad

•

niedotrzymywanie terminów spotkań

•

opóźnianie zapłaty

•

występowanie o osobiste przysługi

RADZENIE SOBIE Z OPOREM – „BITWA O
INICJATYWĘ”



Przewidywanie gniewu, frustracji, bierności



Akceptacja, cierpliwość i zrozumienie



Perswazja



Konfrontacja



Milczenie



Empatia



Kwestionowanie



Ocena

MIEJSCE



Tradycja kulturowa



Płeć



Natura związku



Umeblowanie



Spokój

CECHY KLIENTA - STEREOTYPY
(C.F. Warnath, 1997,
za S. T. Gladding, 1994)



Szansa na sukces:

Y

– oung

A

– ttractive

V

– erbal

I

– ntelligent

S

- uccesful



Mała szansa na sukces

H

– omely

O

– ld

U

– nintelligent

N

- onverbal

D

- isadvantages

CECHY DORADCY ZAWODOWEGO



Świadomość siebie



Szacunek dla różnic



Wiara w rozwój jednostki



Szacunek dla autonomii klienta



Profesjonalizm



Podnoszenie własnych kwalifikacji



Aktywny stosunek do zmian



Otwartość na nowe informacje

Literatura (1)



Berne, E.(1987). W co grają ludzie? Psychologia stosunków

międzyludzkich. Warszawa: PWN.



Brown, D., Brooks, L. (1984). Career Choice and Development. San

Francisco, Washington, London: Jossey-Bass Publishers.



Egan, G. (1986) Uczestnictwo w grupowym treningu psychologicznym

i rozwój umiejętności interpersonalnych. Studium Pomocy

Psychologicznej przy Polskim Towarzystwie Psychologicznym,

Warszawa.



Egan, G. (1986). Twarzą a w twarz, Poznań: Zysk i S-ka.



Egan, G. (2002). Kompetentne pomaganie. Poznań: Zysk i S-ka.



Ellis, A. (1998). Terapia krótkoterminowa. Gdańsk: Gdańskie

Wydawnictwo Psychologiczne.



Glading S.T.(1994). Poradnictwo zawodowe zajęcia wszechstronne,

Warszawa: Wyd. Urzędu Pracy, Warszawa 1994.



Goldman, L. (1974). Intoduction: How this issue came to be, Personel

and Guidance Journal, 52, 346.



Kargulowa A.(1986). Poradnictwo jako wiedza i system działań. Wstęp

do poradoznawstwa, Wrocław:wyd. Uniwersytetu Wrocławskiego.

Literatura (2)



Patterson, C. H. (1985). The theraputic relationship

Monterey:CA: Brooks/Cole



Pietrofes. J., Hoffman,A., Splete, H.H (1984). Counseling:An

introduction, Boston:Houghton Mifflin



Rodger, A. The Sevent Point Plan, (W:) B. Hopson & J. Hayes

(red.) The Theory and Practice of Vocational Guidance.

Oxford: Pergamon Press.



Rogers, C. R. (1981) Grupy spotkaniowe (W:) K. Jankowski

(red.) Psychologia w działaniu, Czytelnik, Warszawa.



Rogers, C. R. (1984) Teoria terapii, osobowości i relacji

interpersonalnych rozwinięta w oparciu o podejście

skoncentrowane na kliencie, Nowiny Psychologiczne, 2-3.



Watt, G. Eurocounsel: Synthesing final report, phase 2:

Counselling - A tool for the prevention and solution of

unemployment, European Foundation for the improvement of

living and working conditions, EN 1994.