OKRES TZW.
ORGANOGENEZY
(TWORZENIA SIĘ
KLUCZOWYCH ORGANÓW)

PIERWSZY TRYMESTR

PIERWSZY MIESIĄC

• podział zapłodnionej komórki jajowej
• implementacja zarodka, który przypomina

wklęsłą kulę o średnicy ok. 0,14 mm

• zarysowuje się okolica głowy zarodka
• od 21 dnia zaczyna pracować serce
• pojawia się jama ustna, zawiązki

narządów wewnętrznych, uszu, oczu,
nosa oraz mięśni

• tworzą się zawiązki układu nerwowego

PIERWSZY MIESIĄC

• powstają pierwsze komórki ośrodkowego

układu nerwowego

• tworzą się trzy pierwotne pęcherzyki mózgowe
• pojawiają się pierwsze skurcze serca
• następuje ruch zawiązków narządów i kończyn
• pod koniec tego miesiąca zarodek jest

zwinięty w łuk i tworzy go kilka milionów
komórek

• długość zarodka wynosi 0,5cm a waga sięga

1g

DRUGI MIESIĄC

• tworzą się podstawowe narządy

• pojawiają się zawiązki dłoni i stóp oraz

palców tych kończyn

• na dłoniach uwidaczniają się linie papilarne

• powstaje przegroda moczowo-odbytowa,

przegrody w sercu, błony oddzielające

serce, płuca i trzewia, tkanka chrzęstna

szkieletu i tkanka mięśniowa

• głowa staje się największą częścią ciała

• rozpoczyna się kostnienie płaskich kości

czaszki

DRUGI MIESIĄC

• tworzą się wargi, zawiązki zębów i języka
• w zawiązku oka powstaje barwnik
• serce, szczęka i żuchwa są już uformowane
• wytwarza się podniebienie i przewód

nosowo-łzowy

• powstaje jelito ślepe, wyrostek robaczkowy,

rozgałęzienia oskrzeli, mięśnie przepony,
grzbietu, brzucha i kończyn

• ustala się tożsamość płciowa

DRUGI MIESIĄC

• powstają kanały półkoliste ucha, małżowina

uszna przybiera kształt podobny do rodziców

• następuje rozwój gruczołów dokrewnych oraz

kubków smakowych

• powstaje pięć pęcherzyków mózgowych
• tworzy się przysadka mózgowa

• intensywnie rozwija się oko, komórki

nerwowe siatkówki, ich włókna łączą się z

mózgiem

• pęcherzyki mózgowe zaczynają się rozwijać

TRZECI MIESIĄC

• częściowo wyprostowują się plecy

• na ciele pojawia się meszek płodowy tzw.

„lanugo”

• tworzy się tęczówka, powieki przykrywają

oczy

• na dłoniach i stopach kształtują się zawiązki

paznokci

• gruczoł przysadkowy wydziela

gonadotroponinę

• zarasta podniebienie

• ślimak, narząd słuchowy ucha, płuca i

trzustka przybierają właściwy kształt

TRZECI MIESIĄC

• pęcherzyk żółciowy produkuje żółć

• szpik kostny zaczyna podejmować

funkcję krwiotwórczą

• kończy się rozwój strun głosowych

• żebra i kręgi intensywnie kostnieją

• nerki produkują mocz wydalany do

płynu owodniowego

• kora nadnerczy wytwarza hormony

• cewa nerwowa wypełnia się komórkami

nerwowymi

TRZECI MIESIĄC

• neurony w rdzeniu kręgowym rozsyłają

sygnały nerwowe do poszczególnych
kończyn

• tworzy się nerw węchowy
• przysadka mózgowa zaczyna wydzielać

hormony

• dziecko intensywnie trenuje mięśnie

„tańcząc” w macicy (wykonuje ruchy oczu,
klatki piersiowej, kończyn, wypiera i nabiera
wody płodowe, ssie)

INTENSYWNY ROZWÓJ
UKŁADU NERWOWEGO

DRUGI TRYMESTR

CZWARTY MIESIĄC

• znaczny przyrost wagi i długości ciała płodu

• serce intensywnie pracuje pompując krew

• tarczyca asymiluje jod i wydziela tyroksynę

• organizm syntetyzuje białka

• zwiększa się ilość płynu owodniowego co

zabezpiecza dziecko przed urazami,

utrzymuje stałą temperaturę ciała

• mózg się rozwija, a móżdżek jest już

ukształtowany

• tworzy się mapa czuciowa i ruchowa ciała

CZWARTY MIESIĄC

• nasilają się ruchy dziecka

• pojawiają się próby oddychania

polegające na skurczu klatki piersiowej

• następuje nabieranie a następnie

wypieranie wód płodowych

• pojawia się odruch chwytania (również z

udziałem kciuka)

• ujawnia się wrażliwość na dotyk

• dziecko ćwiczy zmysł równowagi

• zaczyna funkcjonować narząd Cortiego

PIĄTY MIESIĄC

• średnia długość dziecka wynosi 30 cm

natomiast waga to ok. 40 dag

• następuje wzrost włosów, brwi i rzęs
• pojawiają się paznokcie
• wyczuwalne są tony serca
• ślimak w uchu wewnętrznym przybiera

ostateczną wielkość (7 mm)

• w mózgu wyróżnia się bruzda czołowa,

ciemienowo - potyliczna, ostrogowa i

spoidła

PIĄTY MIESIĄC

• dziecko staje się regularnie aktywne, a matka

potrafi rozpoznać jakiego rodzaju jest to
aktywność ( czkawka, przeciąganie, kopanie)

• kubki smakowe dziecka są chemicznie aktywne
• dziecko połyka wody płodowe co jest zależne

od ich smaku i odczucia głodu

• dziecko reaguje na nagłe zmiany temperatury,

oświetlenia oraz silne dźwięki poprzez
nadmierną ruchliwość całego ciała i gałek
ocznych

SZÓSTY MIESIĄC

• proporcje ciała dziecka się wyrównują, ma

ono ok. 35 cm wzrostu i ok. 50-70 dag wagi

• ciało dziecka pokrywa maź płodowa
• wytwarzają się wiązadła stawowe
• szkielet intensywnie kostnieje
• dziecko magazynuje wapń, żelazo, białka i

ciała odpornościowe potrzebne mu zaraz po
porodzie

• dojrzewają narządy wewnętrzne

SZÓSTY MIESIĄC

• kończy się wzrost liczby komórek i zwojów

nerwowych

• następuje mielinizacja mózgowia (gęstnieje

sieć połączeń nerwowych, z 200 miliardów

neuronów połowa ginie migrując do kory

mózgowej)

• mózg rozwija się i kształtuje swoje funkcje

w fazie REM (rapid eye movements – faza

szybkiego ruchu gałek ocznych)

• wzrasta ilość i intensywność skurczów i

rozkurczów klatki piersiowej jak również

odruchów ssania

SZÓSTY MIESIĄC

• aktywność dziecka uzależnia się od bodźców

jakie do niego docierają

• ruchy matki i dziecka są naprzemiennie

zharmonizowane - kiedy matka jest aktywna

dziecko odpoczywa natomiast kiedy ona

odpoczywa dziecko staje się ruchliwe

• stopniowo otwiera się szpara powiekowa,

gałka oczna porusza się w górę, dół i na boki

• wystepuje silna reakcja na mocne światło i

hałas

• receptory równowagi są w pełni dojrzałe

biorąc pod uwagę ich rozmiar i funkcję

ZNACZNY PRZYROST
TKANKI TŁUSZCZOWEJ

TRZECI TRYMESTR

SIÓDMY MIESIĄC

• dziecko mierzy ok. 30 cm wzrostu i waży

ok. 90-135 dag

• zanika lanugo (pozostaje tylko na

ramionach i plecach)

• u chłopców jądra znajdujące się w jamie

brzusznej zsuwają się do moszny

• można wyróżnić sześć warstw kory

mózgowej

• nadal trwa proces mielinizacji

• dziecko ma mniej swobody, zmniejsza się

przestrzeń wokół niego

SIÓDMY MIESIĄC

• dziecko wykonuje precyzyjne ruchy tym

samym pracuje mózg i tworzą się nowe
połączenia mózgowe

• większość odruchów wrodzonych jest

już zauważalna (np. ssanie,
poszukiwanie pokarmu, odruch chwytny
itp.)

SIÓDMY/ÓSMY MIESIĄC

• ujawnia się bioelektryczna aktywność kory

mózgowej (tworzenie się nowych połączeń między

różnymi częściami kory mózgowej, a obwodem

ciała)

• mózg intensywnie ćwiczy i przetwarza informacje z

fazy snów (tzw. REM)

• dziecko przybiera pozycję główką w dół jeśli zmysł

równowagi jest w pełni ukształtowany

• lewa półkula mózgu (odpowiadająca za prawą

stronę ciała i mowę) jest bardziej dotleniona i

odżywiona niż prawa (lepiej przyswajająca muzykę)

• dominacja półkul zależy od poziomu testosteronu

ÓSMY MIESIĄC

• dziecko waży 180-220 dag
• ciało staje się bardziej zaokrąglone
• skóra wygładza się i różowieje
• dojrzewają narządy wewnętrzne

szczególnie narządy układu
oddechowego

DZIEWIĄTY MIESIĄC

• dziecko przestaje rosnąć na 2 tygodnie

przed porodem

• zdarza się że piersi dziecka

nabrzmiewają pod wpływem hormonów

• w jelicie grubym gromadzi się smółka

składająca się z żółci, martwych
komórek przewodu pokarmowego i
połkniętych włosków meszku
płodowego

DOTYK → RÓWNOWAGA →
WĘCH → SMAK → SŁUCH →
WZROK

ROZWÓJ ZMYSŁÓW

ZMYSŁ DOTYKU

Przebywanie wewnątrz macicy dostarcza
maluchowi stymulacji dotykowej. Dziecko
ma okazję dotykać ścian macicy, łożyska,
pępowiny, siebie (głownie swojej twarzy).
Te przytulne środowisko pozwala mu
odczuć świat „na własnej skórze”,
poczuć, że naprawdę istnieje. Dodatkowo
doskonali ono reakcje na nagłe ocieplenie
lub oziębienie swego otoczenia.

ZMYSŁ WĘCHU I SMAKU

Komórki nerwowe wychwytują substancje

chemiczne,

które

niosą

informacje

o

zapachach. Skład płynu owodniowego zależy

od odżywiania się matki. Dziecko natomiast

rodzi się z umiejętnością odróżniania

zapachów

przyjemnych

od

mniej

przyjemnych.
Zmysł smaku napędza rozwój dziecka i

wpływa na częstotliwość ćwiczeń

oddechowych. Poprzez wypicie słodkich wód

płodowych organizm pobiera substancje

odżywcze, co pobudza ośrodki w mózgu

odpowiedzialne za ruchy k. piersiowej.

ZMYSŁ SŁUCHU

Narząd słuchu i ośrodki słuchowe w mózgu

łączy elektrofizjologiczna aktywność. Objawia

się ona w postaci określonej zmiany (ruchach

ciała dziecka czy jego klatki piersiowej, akcji

serca, prądach czynnościowych mózgu) po

reakcji na dźwięk. Dziecko staje się wrażliwe na

wibracje, następnie na silne pojedyncze

dźwięki, a na końcu na delikatne odgłosy.

Maluch odróżnia głos matki, który jest bardziej

słyszalny niż innych osób. Dziecko odbiera i

różnicuje dźwięki, ich rytm, natężenie i akcent.

Podobno dzieci w łonie matki preferują muzykę

klasyczną czyli spokojną, o stałym tempie i

rytmie.

ZMYSŁ WZROKU

W normalnym środowisku śródmacicznym

panuje półmrok i nie dostarcza bodźców

wzrokowych dla dziecka. Jednak siatkówka

tworzy własne sygnały bez światła i wysyła

je do mózgu, aby przygotować do odbioru

bodźców wzrokowych po urodzeniu. Światło

dociera do malucha przez naciągniętą

skórę brzucha, a jego natężenie zależy od

grubości tkanki tłuszczowej matki. Na ile

pozwala na to położenie ciała malca

dziecko rozróżnia tylko cienie – te

ciemniejsze i nieco jaśniejsze.

*ZMYSŁ BÓLU

Jest to jeden z najmniej znanych zmysłów.

Twierdzi się, że neurofizjologiczne podłoże

bólu oraz neurochemiczne systemy powiązane

z bólem uaktywniają się jeszcze przed

urodzeniem. Już w 7 tygodniu życia pojawiają

się tkw. nocyceptory regulujące bodźce

chemiczne, termiczne i mechaniczne, które

odpowiadają za ból tępy. Ich ilość wynosi tyle

ile u dorosłego człowieka. Obserwacja rytmu

uderzeń serca i zachowania dziecka w sytuacji

np. skurczu macicy wskazuje na odczuwanie

niepokoju i właśnie bólu po czym następuje

reakcja obronna np. odsunięcie się.

Prezentację opracowała

Izabela Dudzińska

PSLog gr A

Na podstawie „Psychologii

rozwoju człowieka tom 2”

autorstwa B.Harwas-Napierały i

J. Trempały