Przez pojęcie degradacji gleby rozumie się zmiany jej
właściwości

fizycznych,

chemicznych

biologicznych,

powodujących obniżenie lub zniszczenie aktywności biologicznej
gleby. Degradacja pogarsza stan higieniczny środowiska,
powoduje zmniejszenie produktywności, a w konsekwencji może
doprowadzić do zupełnego wyłączenia gleby z produkcji.
Degradacja gleby
w różnych formach
stanowi jeden z
podstawowych i
utrzymujących się
problemów.
W wielu miejscach
na świecie sytuacja
jest podobna do tej,
którą obserwujemy w Europie, a często poważniejsza. Kwestia ta
ma również związek z rozwojem globalnym, ponieważ degradacja
gleby, ubóstwo i migracja wzajemnie się stymulują, choć fakt ten
jest często niezauważany z powodu stopniowego charakteru
zmian.

Co roku wskutek degradacji gleby tracimy do 50 000 km², głównie z
powodu erozji gleby. Każdego roku nasza planeta traci 24 mld ton poziomu
próchnicznego. Gleba utracona w ciągu ostatnich dwudziestu lat mogłaby
pokryć wszystkie grunty uprawne w Stanach Zjednoczonych.
Pustynnienie, degradacja gleby i susze dotykają ponad 1,5 mld osób w
przeszło 110 państwach, a 90 % tych osób żyje w regionach
charakteryzujących się niskimi dochodami.
Zanieczyszczone tereny stanowią pozostałość

wszystkich starych zagłębi przemysłowych,
ale problem ten dotyka również krajów
rozwijających się i gospodarek w procesie
transformacji.

Sprawozdanie Europejskiej Agencji Środowiska dotyczące stanu środowiska

w 2010 r. wskazuje, że degradacja gleby zwiększa się, o czym świadczą

poniższe przykłady:

Zasklepianie gleby (trwałe pokrycie gleby nieprzepuszczalnym

materiałem) oraz związane z tym zajęcie terenu prowadzą do zaniku

ważnych funkcji gleby
(np. filtrowania i
magazynowania wody
oraz produkcji żywności).






Pustynnienie, które stanowi ekstremalną formę degradacji gleby, powoduje
poważne upośledzenie wszystkich funkcji gleby.
W niektórych regionach Europy występują

naturalnie słone gleby. Jednak

woda do

nawadniania – nawet wysokiej jakości –

zawiera minerały i sole, które stopniowo

akumulują się w

glebie, powodując

zasolenie.

Depozycja zakwaszających zanieczyszczeń

powietrza (np. amoniaku, dwutlenku siarki i

tlenków azotu) przyczynia się do

zakwaszenia gleby, które obniża pH gleby,

powodując zmiany w jej

ekosystemie,

mobilizację metali ciężkich i zmniejszenie

plonów.



 Osuwiska stanowią jedno z największych zagrożeń na obszarach górskich i

górzystych w Europie (czynnikiem dodatkowo pogarszającym sytuację jest
tutaj odłogowanie gruntów)

Deklaracja Sztokholmska

Uchwała Konferencji Sztokholmskiej z dnia 14.6.1972 roku, dotycząca

naturalnego środowiska człowieka.

Tekst Deklaracji:

"Konferencja Narodów Zjednoczonych w sprawie naturalnego środowiska

człowieka, po spotkaniu w Sztokholmie w dniach 5-14 czerwca 1972 roku i po

rozpatrzeniu potrzeby wspólnego spojrzenia i wspólnych zasad, które

zainspirowałyby ludzkość do ochrony i popierania warunków naturalnego

środowiska człowieka proklamuje:
[...]"
"Zasady.
Konferencja wyraża wspólne przekonanie, że:

2. Naturalne zasoby Ziemi, obejmujące powietrze, wodę, glebę, florę i faunę, a

zwłaszcza reprezentatywne przykłady naturalnych ekosystemów, muszą być

chronione dla dobra obecnych i przyszłych pokoleń poprzez staranne

planowanie lub odpowiednie zarządzanie.

(Wybrany punkt dotyczący degradacji gleb i ich ochrony).

Na świecie w ciągu ostatnich 20 lat problem degradacji gleb
poruszany był na forum międzynarodowym niemal wyłącznie przy
okazji rozwiązywania innych problemów i jedynie pośrednio
związanych z samym zjawiskiem:



1977- na Konferencji Narodów Zjednoczonych w Nairobi w sprawie
zwalczania pustynnienia. Na tej konferencji przyjęto Plan działań
zwalczania pustynnienia (Plan of Action to Combat Desertification -
PACD)- powstała konwencja podpisana w Paryżu w dniu 17 czerwca
1994 r.



1987- Raport Komisji Światowej dla Środowiska i Rozwoju ( Raport
Brundtland)



1992- Konferencja Organizacji Narodów Zjednoczonych w Rio de
Janerio



1996- Ratyfikacja postanowień Konwencji o pustynnieniu



2002- Konferencja ONZ w Johanesburgu poświęcona trwałemu
rozwojowi „ Szczyt trwałego rozwoju „

Ważnym krokiem na drodze stworzenia globalnego systemu ochrony gleb
wydaję się być Konwencja o pustynnieniu. Podpisana została ona 17 czerwca
1994 roku w Paryżu i wprowadzona w życie 27 grudnia 1996 roku.
Początkowo Konwencja o pustynnieniu dotyczyła głównie Afryki, następnie
rozszerzono ja także na Azję, północne obszary basenu Morza
Śródziemnomorskiego, Amerykę Łacińską, a także obszar karaibski.

Za główne cele przyjęto:



powstrzymanie narastających procesów niszczenie naturalnych ekosystemów
w wyniku dotychczasowego rozwoju społecznego i gospodarczego,



walka ze zjawiskiem rozszerzenie się pustyń i ograniczenie zjawiska suszy w
państwach dotkniętych szczególnie tym problemem.

Kraje zostały zobowiązane, w ramach swoich możliwości finansowych , do
planowania przestrzennego oraz do przyjęcia za priorytetowy cel koncepcji
trwałego rozwoju, z zahamowaniem niszczenia różnorodności biologicznej i
naturalnych ekosystemów.

W czasie IV konferencji państw stron tej konwencji (grudzień 2000),
uzgodniono załącznik, który obejmuje obszary Europy Środkowowschodniej.

Decyzję o opracowaniu Konwencji Narodów

Zjednoczonych w sprawie zwalczania pustynnienia w krajach
dotkniętych poważnymi suszami i/lub pustynnieniem, zwłaszcza
w Afryce (United Nation Convention to Combat Desertification - UN
CCD)

podjęto w 1992 r. na Konferencji Narodów

Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój" w Rio de Janeiro.



Zidentyfikowania przyczyn pustynnienia



Opracowania strategii i sposobów jego zwalczania



Wdrożenia prawa wspomagającego te działania



Zobowiązuje państwa rozwinięte, do zapewnienia krajom
rozwijającym się środków finansowych, technologii, wiedzy
niezbędnych do realizacji postanowień konwencji



Sygnatariuszy konwencji zobowiązuje do gromadzenia
danych, analizy i wymiany informacji dotyczących degradacji
gleby



Konwencja zobowiązuje do prowadzenia szkoleń na
wszystkich szczeblach, udostępniania informacji
społeczeństwu oraz do opracowywania programów
edukacyjnych

Polska nie brała aktywnego udziału w
negocjacjach i nie podpisała konwencji, uznając,
że problematyka ta nie należy do priorytetowych
zainteresowań naszego kraju w zakresie ochrony

środowiska. Podobny stosunek do konwencji wykazały pozostałe
państwa środkowej i wschodniej Europy. W rezultacie w Aneksie brak
pierwotnie było programu działań dla państw naszego regionu.

Rosnąca świadomość, a także wola bardziej
aktywnego uczestnictwa naszego państwa we
wszystkich działaniach mających na celu promocję
trwałego i zrównoważonego rozwoju doprowadziły
jednak do ratyfikacji przez Polskę postanowień
konwencji 2 października 2001 r.

Celem jej było:



zwiększenie ochrony gleb w Europie - zwalczanie zjawisk erozji i
zanieczyszczenia gleb

Efekty:



Uznano, że ochrona gleb powinna mieć taką samą rangę jak problematyka
ochrony wód i powietrza atmosferycznego



Powołano Europejskie Forum Glebowe- na pierwszym spotkaniu uznano,
że zagrożenie gleb stało się problemem w wymiarze globalnym, którego
rozwiązanie będzie możliwe tylko z uwzględnieniem zasady
zrównoważonego rozwoju.

Fundamentem prac Szczytu w Johannesburgu są
ustalenia Konferencji Narodów Zjednoczonych na
temat Środowiska Naturalnego i Rozwoju w Rio de Janeiro z 1992
roku, zwanej także Szczytem Ziemi.
Zadaniem zgromadzonych było podsumowanie globalnych zmian,
jakie zaszły w ciągu dziesięciu lat i zaproponowanie konkretnych
działań służących zarówno poprawie warunków życia ludzi, jak i
ochronie zasobów naturalnych na świecie. Szczyt Ziemi zwrócił
uwagę świata na związek między ochroną środowiska
a warunkami gospodarczymi i sprawiedliwością społeczną.
Wskazał, że środowisko cierpi, gdy ludzie są biedni a gospodarka
słaba.
Sekretarz Generalny ONZ, zidentyfikował pięć kluczowych
obszarów, w których Szczyt w Johannesburgu miał być
szczególnie skuteczny: zaopatrzenie w wodę i sanitację, energia,
zdrowie, rolnictwo i bioróżnorodność.

W Changwon (Korea Południowa) odbyła się 10. sesja
Konferencji

Stron

Konwencji

sprawie

zwalczania

pustynnienia

(United

Nations

Convention

Combat

Desertification - UNCCD).

Celem 10. sesji COP było:



omówienie najważniejszych zagadnień dotyczących zwalczania
pustynnienia, a także dyskusja o usprawnieniu mechanizmów
finansowania i funkcjonowania Konwencji (program prac
Konwencji na lata 2012-2013),



wdrożenie 10-letniego planu strategicznego do 2019 roku.



Ponadto podejmowane są kluczowe kwestie m.in.: jak zapewnić
międzynarodowe naukowe doradztwo, jak mierzyć degradację
gleb i pustynnienie na poziomie krajowym oraz jak można
lepiej zrozumieć działanie zrównoważonego zarządzania glebą.

Konwencja UNCCD jest aktem prawnym
służącym walce na szczeblu globalnym
z problemem pustynnienia i degradacji
gleb, a także niesieniu pomocy krajom
rozwijającym się, w których występują te
zjawiska.

Sesja Konferencji Stron odbywa się co 2 lata i jest
najważniejszym

spotkaniem na forum Konwencji, na
którym

państwa-Strony

mogą

podejmować

decyzje

sprawie

działań

Konwencji,

programu pracy i ramach

finansowych.

Czerwiec 2012 r. Rio de Janeiro, dwadzieścia lat od pierwszego
„Szczytu Ziemi” głowy państw i rządów wezmą udział w
Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zrównoważonego
Rozwoju (UNCSD lub „Rio+20”).

Szczyt Rio+20 będzie bazował na poprzednich światowych
konferencjach, takich jak:



Konferencja sztokholmska w sprawie środowiska człowieka (z
1972 r.),



Konferencja Narodów Zjednoczonych „Środowisko i Rozwój”
(Szczyt Ziemi) w Rio de Janeiro (z 1992 r.) i



Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju w Johannesburgu (z
2002 r.)
Wydarzenie to stanowi również kontynuację Szczytu Milenijnego
ONZ z 2000 r. oraz ustanowienia milenijnych celów rozwoju
(MCR).

Szczyt Rio+20 będzie momentem decydującym
dla dalszych losów zagadnienia
zrównoważonego rozwoju zarówno na
poziomie UE, jak i na poziomie światowym.
Jego wynik zainspiruje strategię oraz działania
UE w zakresie zrównoważonego rozwoju,
a w szczególności pomoże w dalszym
opracowaniu strategii „Europa 2020” jako
skutecznego narzędzia w dążeniu do
osiągnięcia zrównoważonego rozwoju.
Degradacja gleby dotyczy nie tylko regionów
suchych i półsuchych, ale jest problemem o
zasięgu światowym i dlatego wymaga reakcji
na poziomie światowym. Kluczowe znaczenie dla rozwiązania tych
problemów ma dobre zarządzanie, opierające się na
przestrzeganiu praw do gruntów i praw własności, również wśród
wspólnot i ludów tubylczych. Należy odnieść się do wszystkich
powyższych aspektów w celu zapewnienia zrównoważonego
zaopatrzenia w żywność.

Podsumowując stwierdzić należy, iż światowy system ochrony gleb
jest dopiero w fazie rozwoju. Brak jest przede wszystkim konwencji o
globalnej ochronie gleb traktującej kompleksowo zjawisko ich
degradacji. Powinna ona mieć także odniesienia do innych konwencji
podnoszących problem globalnej ochrony poszczególnych
komponentów środowiska, jak między innymi:



Konwencja o pustynnieniu



Konwencja klimatyczna



Konwencja o zachowaniu bioróżnorodności

Jest konieczne ze względu na specyficzny układ jakim jest gleba –
ściśle powiązana i budowana poprzez wszystkie komponenty
środowiska.



http://www.proekologia.pl/e107_plugins/content/content.php?content.41933



SPRAWOZDANIE KOMISJI DLA PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU
EKONOMICZNO-SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW, Realizacja strategii tematycznej w
dziedzinie ochrony gleby i prowadzone działania: eur-lex.europa.eu



Degradacja gleb- problem globalny , K.Skiba, T.Podskrobko:



KOMUNIKAT KOMISJI DO PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO, RADY, EUROPEJSKIEGO KOMITETU EKONOMICZNO-
SPOŁECZNEGO I KOMITETU REGIONÓW:

http://eur-lex.europa.eu



http://www.johannesburgsummit.org/html/basic_info/summit_logo.html
Źródła grafiki:



http://www.eoearth.org/article/United_Nations_Conference_on_Environment_and_Development_%28UNCED%29,_
Rio_de_Janeiro,_Brazil



http://www.kee.ue.wroc.pl/old/poskrobko/pliki/degradacja_gleb.pdf

