•

WYKAZ LITERATURY PODSTAWOWEJ:

•

B. Rączkowski: BHP w praktyce. Gdańsk 2001.

•

Koradecka D. (red.), Bezpieczeństwo Pracy i Ergonomia,

tom I i II, Centralny Instytut Ochrony Pracy, Warszawa

1997.

•

Słomka A., Ocena ryzyka metodą RISC SCORE. INFOR

Warszawa, Nr 11/2001.

•

Zakrzewski Z.F., Podstawy toksykologii środowiska, PWN,

Warszawa 2000.

•

Kodeks Pracy

•

Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie szkodliwych

czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy

oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych

na te czynniki (Dz.U. z 2005r. Nr 81 poz. 716).

•

Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w

sprawie ogólnych przepisów BHP (Dz.U. z 2003r. Nr 169,

poz. 1650 ze zm.)

•

Rozporządzenie MPiPS w sprawie BHP na stanowiskach

wyposażonych w monitory ekranowe (Dz.U. z 1998r. Nr

148, poz. 5392 ze zm.)

•

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej w

sprawie badań i pomiarów czynników szkodliwych dla

zdrowia w środowisku pracy (Dz.U. z 1996r. Nr 86, poz.

394 ze zm.)

• WYKAZ LITERATURY UZUPEŁNIAJĄCEJ:

• Bugajska J., Ocena zmęczenia pracą monotypową z

obciążeniem statycznym mieśni. Centralny Instytut

Ochrony Pracy, Warszawa 1994.

• Engel Z., Ochrona środowiska przed drganiami i hałasem.

PWN. Warszawa 1993.

• Hansen A., Najczęściej występujące przyczyny i

okoliczności wypadków przy pracy. MPiPS, Warszawa 1989.

• Kodeks Pracy (Dz. U. z 1998r. Nr 21 poz.94 ze zm.)

• Lehmann G., Praktyczna fizjologia pracy. PZWL, Warszawa

1966.

• Tyszka T., Psychologia i bezpieczeństwo pracy. Instytut

Psychologii PAN, Warszawa 1990.

• PN – N – 18000 Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną

pracy, Warszawa 2000.

• PN – N – 18002 Ocena ryzyka metodą RISC SCORE,

Warszawa 2000.

• PN – N – 01307 Hałas. Dopuszczalne wartości hałasu w

środowisku pracy. 1994.

• PN – E – 02033 Oświetlenie wnętrz światłem elektrycznym.

1984.

Akty prawne ochrony pracy

Konstytucja RP

(z dnia 2 kwietnia 1997 r.)

Dz.U. 1997, NR 78 poz. 483

Art. 66.

•

Każdy ma prawo do bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Sposób realizacji

tego prawa oraz obowiązki pracodawcy określa ustawa.

•

Pracownik ma prawo do określonych w ustawie dni wolnych od pracy i corocznych

płatnych urlopów; maksymalne normy czasu pracy określa ustawa.

•

Art. 67.
Obywatel ma prawo do zabezpieczenia społecznego w razie niezdolności do pracy ze

względu na chorobę lub inwalidztwo oraz po osiągnięciu wieku emerytalnego. Zakres i

formy zabezpieczenia społecznego określa ustawa.
Art. 68.

•

Każdy ma prawo do ochrony zdrowia.

•

Obywatelom, niezależnie od ich sytuacji materialnej, władze publiczne zapewniają

równy dostęp do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanej ze środków publicznych.

Warunki i zakres udzielania świadczeń określa ustawa.

•

Władze publiczne są obowiązane do zapewnienia szczególnej opieki zdrowotnej

dzieciom, kobietom ciężarnym, osobom niepełnosprawnym i osobom w podeszłym

wieku.

•

Władze publiczne są obowiązane do zwalczania chorób epidemicznych i zapobiegania

negatywnym dla zdrowia skutkom degradacji środowiska.
Art. 69.

•

Osobom niepełnosprawnym władze publiczne udzielają, zgodnie z ustawą, pomocy w

zabezpieczaniu egzystencji, przysposobieniu do pracy oraz komunikacji społecznej.

Kodeks pracy

(z dnia 26 czerwca 1974 roku)

(Dz. U. z 1996r. Nr 24 poz. 110 ze zm.)
Działy I – XV

•

DZIAŁ PIERWSZY. Przepisy ogólne

• DZIAŁ DRUGI. Stosunek pracy

•

DZIAŁ TRZECI. Wynagrodzenie za pracę i inne świadczenia

• DZIAŁ CZWARTY. Obowiązki pracodawcy i pracownika

• DZIAŁ PIĄTY. Odpowiedzialność materialna pracowników

• DZIAŁ SZÓSTY. Czas pracy.

• DZIAŁ SIÓDMY. Urlopy pracownicze

• DZIAŁ ÓSMY. Ochrona pracy kobiet oraz mężczyzn

wychowujących dziecko

• DZIAŁ DZIEWIĄTY. Zatrudnianie młodocianych

• DZIAŁ DZIESIĄTY. Bezpieczeństwo i higiena pracy

• DZIAŁ JEDENASTY. Układy zbiorowe pracy

• DZIAŁ DWUNASTY. Rozpatrywanie sporów o roszczenia ze

stosunku pracy

• DZIAŁ TRZYNASTY. Odpowiedzialność za wykroczenia

przeciwko prawom pracownika

• DZIAŁ CZTERNASTY. Przedawnienie roszczeń

• DZIAŁ CZTERNASTY [a]. Grupowa organizacja pracy

• DZIAŁ PIĘTNASTY. Przepisy końcowe

Inne przepisy dotyczące ochrony pracy:

1. Rozporządzenia wykonawcze

- dotyczące technicznego bezpieczeństwa pracy

- dotyczące ochrony zdrowia

2. Monitory Polskie oraz inne Dzienniki Urzędowe
(resortowe)
3. Polskie Normy
4. - do obowiązkowego stosowania
- zalecane
5. Normy branżowe
6. Procedury certyfikacyjne
7. Zarządzenia i pisma okólne
8. Polecenia służbowe
9. Nakazy jednostek kontrolnych

PRAWNA OCHRONA PRACY

Pojęcie ochrona pracy w początkowym okresie rozwoju
przemysłu

(pocz.

XIX

w.)

oznaczało

ochronę

podstawowych interesów siły roboczej.

Obecnie ochrona pracy jest istotnym elementem prawa
pracy regulującego relację pomiędzy pracodawcą a
pracownikiem.

Przedmiotem ochrony pracy jest więc pracownik, a
ochrona pracy obecnie jest to:

całokształt norm prawnych oraz środków badawczych,
organizacyjnych i technicznych mających na celu ochronę
praw pracownika oraz ochronę jego życia i zdrowia przed
czynnikami niebezpiecznymi i szkodliwymi w środowisku
pracy, a także stworzenie mu optymalnych warunków
pracy z punktu widzenia ergonomii, fizjologii i psychologii
pracy.

Powiązanie systemu ochrony pracy z

innymi systemami

• PRACOWNIK – osoba zatrudniona na

podstawie umowy o pracę, powołania,
wyboru, mianowania lub spółdzielczej
umowy o pracę (art.2 k.p.).

• PRACODAWCA – jednostka organizacyjna,

choćby nie posiadała osobowości prawnej,
a także osoba fizyczna, jeżeli zatrudnia
pracowników (art.3 k.p.).

Jedni uważają, że: podstawowym celem ochrony pracy
jest ochrona zdrowia i życia pracowników w środowisku
pracy dla ochrony ich zdolności do pracy, a zatem
zapewnienie

im

gwarancji

bezpieczeństwa

ekonomicznego i socjalnego.

Inni zaś twierdzą, że: podstawowym celem ochrony pracy

jest ochrona zdrowia i życia pracownika, natomiast sam
fakt, że pracownik jest zdrowy daje mu gwarancję
zdolności do pracy.

W

świetle

uregulowań

międzynarodowych,

a

w

szczególności Światowej Organizacji Zdrowia (WHO),
zdrowie jest nie tylko brakiem choroby ale jest to stan
dobrego samopoczucia fizycznego, psychicznego oraz
socjalnego dlatego podstawowym celem ochrony pracy
jest zapewnienie zdrowia pojmowanego zgodnie z tą
definicją.

W definicji pojęcia ochrona pracy mieści się wyższe pojęcie
bezpieczeństwo i higiena pracy.

Bezpieczeństwo i higiena pracy: to ogół norm
prawnych oraz środków badawczych,
organizacyjnych i technicznych, mających na celu
stworzenie pracownikowi takich warunków pracy,
aby mógł on wykonywać pracę w sposób
produktywny, bez narażenia go na nieuzasadnione
ryzyko wypadku lub choroby zawodowej oraz
nadmierne obciążenie fizyczne i psychiczne.

bezpieczeństwo pracy – to ochrona życia
pracownika
higiena pracy – to ochrona zdrowia pracownika

Wzajemna relacja obszarów objętych ochroną pracy

oraz bezpieczeństwem i higieną pracy.

PRAWNA OCHRONA PRACY – to ogół norm
prawnych

służących

zapewnieniu

pracownikowi w procesie pracy ochrony
praw

pracowniczych

oraz

zapewnienie

bezpieczeństwa i ochrony zdrowia.

W istocie ochrona dotyczy pracownika, a nie
pracy jaką on wykonuje, a ściślej jest to
ochrona jego praw pracowniczych

.

W praktyce wyróżnić można dwa aspekty tego

systemu:

1.

Prawny (prawo pracy oraz jego źródła)

2. Organizacyjny (podmioty działające w systemie:
-

parlament

-

rząd

- resorty
-

inne urzędy państwowe

-

organy kontroli

-

podmioty gospodarcze

-

organizacje związkowe

-

organizacje pracodawców (z uwzględnieniem
wzajemnych powiązań decyzyjnych, finansowych,
opiniodawczych i informacyjnych)

Najwyższe organy władzy i kontroli oraz inne podmioty działające w ramach polskiego systemu

ochrony pracy.

System ochrony pracy przenika się z innymi systemami, które mają wpływ

na ostateczny rezultat tej ochrony oraz na postawy pracodawców.

Przykłady oddziaływania różnych systemów na system ochrony pracy:

system ubezpieczeń społecznych:
- to np. odszkodowania z tytułu wypadków przy pracy i chorób

zawodowych,

- dodatkowe i w przyszłości zróżnicowane składki ubezpieczeniowe

zależnie od zagrożeń zawodowych,

- skrócony wiek emerytalny z tytułu pracy w szczególnie trudnych

warunkach,

system edukacji:
- np.. uwzględnienie w w szkolnych programach nauczania

problematyki bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii,

system podatkowy:
- np. ulgi dla pracodawców dotyczące wydatków poniesionych na cele

bezpieczeństwa i higieny pracy,

- ulgi podatkowe dla producentów niektórych wyrobów

przeznaczonych do ochrony życia i zdrowia,

system kredytowy:
- Preferencyjne stopy oprocentowania kredytów na cele dotyczące

poprawy warunków bezpieczeństwa i higieny pracy,

system finansowania nauki:
- np. rozwiązania preferujące finansowanie grantów, programów

strategicznych, zamawianych i celowych dotyczących ochrony życia i

zdrowia.

system badań i certyfikacji wyrobów:
- np. obowiązkowe poddawanie niektórych wyrobów certyfikacji na znak

bezpieczeństwa,

system normalizacji:
- np. wprowadzenie obowiązku stosowania niektórych norm,
system celny:
- np. polityka celna dotycząca wyrobów sprowadzanych z zagranicy w

aspekcie zagrożeń, jakie mogą stwarzać i wymaganych certyfikatów, a

także wyrobów służących do ochrony i ratowania życia i zdrowia,

Nie wszystkie systemy współdziałające z systemem ochrony pracy są dostatecznie

rozwinięte w kierunku wspierania działań w celu ochrony pracy. Potrzeby w tym

zakresie są zawsze duże i wymagają aktualizacji wraz z rozwojem procesów pracy,

postępem technicznym oraz innymi uwarunkowaniami występującymi w zakładach

pracy i otaczającej go rzeczywistości. Może to być np.:

-

potrzeba utworzenia odrębnych funduszy ubezpieczenia od wypadków przy pracy i

chorób zawodowych (obecnie wypłaty odbywają się z ogólnej puli przychodów zus)

-

stworzenie systemu preferencyjnych kredytów dotyczących inwestycji

poprawiających warunki pracy,

-

wprowadzenie obowiązku wdrażania systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy,

a nie jak dotychczas jedynie możliwości