Cukrzyca

Cukrzyca

Definicja cukrzycy

Definicja cukrzycy



Zespół zaburzeń metabolicznych

Zespół zaburzeń metabolicznych

charakteryzujących się hiperglikemią

charakteryzujących się hiperglikemią

spowodowaną:

spowodowaną:

-

Defektem dotyczącym wydzielania

Defektem dotyczącym wydzielania

insuliny

insuliny

-

Defektem dotyczącym działania insuliny

Defektem dotyczącym działania insuliny

-

istnieniem obu defektów jednocześnie

istnieniem obu defektów jednocześnie

Klasyfikacja cukrzycy

Klasyfikacja cukrzycy

4 typy kliniczne cukrzycy:

4 typy kliniczne cukrzycy:

•

Cukrzyca typu I *

Cukrzyca typu I *

•

Cukrzyca typu II*

Cukrzyca typu II*

•

Inne specyficzne typy cukrzycy (genetyczne

Inne specyficzne typy cukrzycy (genetyczne

uszkodzenia komórek beta, genetyczne defekty

uszkodzenia komórek beta, genetyczne defekty

działania insuliny, choroby trzustki,

działania insuliny, choroby trzustki,

endokrynopatie indukowane przez leki, związki

endokrynopatie indukowane przez leki, związki

chemiczne, zakażenia, formy cukrzycy wywołanej

chemiczne, zakażenia, formy cukrzycy wywołanej

procesem immunologicznym)

procesem immunologicznym)

•

Cukrzyca ciężarnych (rozpoznawana w okresie

Cukrzyca ciężarnych (rozpoznawana w okresie

ciąży)

ciąży)

70-85% - cukrzyca typu 2

70-85% - cukrzyca typu 2

10% - cukrzyca typu 1

10% - cukrzyca typu 1

MODY – cukrzyca typu 2 u ludzi

MODY – cukrzyca typu 2 u ludzi

młodych

młodych

LADA- cukrzyca o podłożu

LADA- cukrzyca o podłożu

autoimmunologicznym ujawniająca

autoimmunologicznym ujawniająca

się w wieku starszym

się w wieku starszym

Objawy wskazujące na możliwość

Objawy wskazujące na możliwość

rozwoju cukrzycy

rozwoju cukrzycy



wzmożone pragnienie;

wzmożone pragnienie;



wielomocz;

wielomocz;



zmniejszenie masy ciała;

zmniejszenie masy ciała;



osłabienie;

osłabienie;



pojawienie się zmian ropnych na

pojawienie się zmian ropnych na

skórze oraz stanów zapalnych

skórze oraz stanów zapalnych

narządów moczowo-płciowych.

narządów moczowo-płciowych.

Grupy ryzyka zachorowań na cukrzycę

Grupy ryzyka zachorowań na cukrzycę

•

 

 

z nadwagą (BMI ≥ 25 kg/m2);

z nadwagą (BMI ≥ 25 kg/m2);

•

 

 

z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice

z cukrzycą występującą w rodzinie (rodzice

bądź rodzeństwo);

bądź rodzeństwo);

•

mało aktywnych fizycznie; 

mało aktywnych fizycznie; 

•

z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej

z grupy środowiskowej lub etnicznej częściej

narażonej na cukrzycę;

narażonej na cukrzycę;

•

u których w poprzednim badaniu stwierdzono

u których w poprzednim badaniu stwierdzono

nieprawidłową glikemię na czczo (> 100

nieprawidłową glikemię na czczo (> 100

mg/dl; > 5,6 mmol/l) lub nietolerancję

mg/dl; > 5,6 mmol/l) lub nietolerancję

glukozy;

glukozy;

•

z przebytą cukrzycą ciężarnych;

z przebytą cukrzycą ciężarnych;

Grupy ryzyka zachorowań na cukrzycę

Grupy ryzyka zachorowań na cukrzycę

c.d.

c.d.

•

kobiety, które urodziły dziecko o masie ciała

kobiety, które urodziły dziecko o masie ciała

> 4 kg;

> 4 kg;

•

z nadciśnieniem tętniczym (≥ 140/90 mm

z nadciśnieniem tętniczym (≥ 140/90 mm

Hg);

Hg);

•

z hiperlipidemią [stężenie cholesterolu frakcji

z hiperlipidemią [stężenie cholesterolu frakcji

HDL <40 mg/dl (< 1,0 mmol/l) i/lub

HDL <40 mg/dl (< 1,0 mmol/l) i/lub

triglicerydów > 250 mg/dl (2,85 mmol/l)];

triglicerydów > 250 mg/dl (2,85 mmol/l)];

•

z zespołem policystycznych jajników;

z zespołem policystycznych jajników;

•

z chorobą układu sercowo-naczyniowego.

z chorobą układu sercowo-naczyniowego.

Nazewnictwo stanów

Nazewnictwo stanów

hiperglikemicznych

hiperglikemicznych

:

:

•

prawidłowa glikemia na czczo: 60-99 mg/dl

prawidłowa glikemia na czczo: 60-99 mg/dl

(3,4-5,5 mmol/l);

(3,4-5,5 mmol/l);

•

nieprawidłowa glikemia na czczo 100–125

nieprawidłowa glikemia na czczo 100–125

mg/dl (5,6– 6,9 mmol/l);

mg/dl (5,6– 6,9 mmol/l);

•

nieprawidłowa tolerancja glukozy w 2.

nieprawidłowa tolerancja glukozy w 2.

godzinie testu tolerancji glukozy według

godzinie testu tolerancji glukozy według

Światowej Organizacji Zdrowia - glikemia

Światowej Organizacji Zdrowia - glikemia

140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l);

140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l);

Nazewnictwo stanów

Nazewnictwo stanów

hiperglikemicznych c.d

hiperglikemicznych c.d

•

stan przedcukrzycowy (

stan przedcukrzycowy (

prediabetes

prediabetes

) —

) —

nieprawidłowa glikemia na czczo lub

nieprawidłowa glikemia na czczo lub

nieprawidłowa tolerancja glukozy;

nieprawidłowa tolerancja glukozy;

•

cukrzyca: objawy hiperglikemii i glikemia

cukrzyca: objawy hiperglikemii i glikemia

przygodna ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) lub

przygodna ≥ 200 mg/dl (11,1 mmol/l) lub

2-krotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl

2-krotnie glikemia na czczo ≥ 126 mg/dl

(7,0 mmol/l), lub glikemia w 2. godzinie po

(7,0 mmol/l), lub glikemia w 2. godzinie po

obciążeniu glukozą według zaleceń WHO ≥

obciążeniu glukozą według zaleceń WHO ≥

200 mg/dl (11,1 mmol/l).

200 mg/dl (11,1 mmol/l).

10

10

Rozpoznanie zaburzeń gospodarki

Rozpoznanie zaburzeń gospodarki

węglowodanowej

węglowodanowej

Oznaczenie

Oznaczenie

Stężenie glukozy w

Stężenie glukozy w

osoczu

osoczu

Interpretacja

Interpretacja

Glikemia przygodna

Glikemia przygodna

>200 mg/dl

>200 mg/dl

(11,1mmol/l)

(11,1mmol/l)

cukrzyca

cukrzyca

Glikemia na czczo

Glikemia na czczo

<100mg/dl

<100mg/dl

(5,6mmol/l)

(5,6mmol/l)

100-125mg/dl(5,6-

100-125mg/dl(5,6-

6,9mmol/l

6,9mmol/l

≥

≥

126mg/dl

126mg/dl

(7,0mmol/l)

(7,0mmol/l)

Prawidłowa glikemia

Prawidłowa glikemia

Nieprawidłowa glikemia

Nieprawidłowa glikemia

cukrzyca

cukrzyca

Glikemia w 120 min

Glikemia w 120 min

OGTT

OGTT

<140mg/dl

<140mg/dl

(7,8mmol/l)

(7,8mmol/l)

140-199mg/dl (7,8-

140-199mg/dl (7,8-

11,0)

11,0)

≥

≥

200 mg/dl

200 mg/dl

(11,1mmol/l)

(11,1mmol/l)

Prawidłowa tolerancja

Prawidłowa tolerancja

Nieprawidłowa tolerancja

Nieprawidłowa tolerancja

Cukrzyca

Cukrzyca

Powikłania ostre cukrzycy

Powikłania ostre cukrzycy

•

Hipoglikemia

Hipoglikemia

•

Hiperglikemia

Hiperglikemia

Przewlekłe powikłania

Przewlekłe powikłania

cukrzycy

cukrzycy

•

Retinopatia cukrzycowa

Retinopatia cukrzycowa

•

Nefropatia cukrzycowa

Nefropatia cukrzycowa

•

Neuropatia *

Neuropatia *

•

Zmiany w układzie sercowo-

Zmiany w układzie sercowo-

naczyniowym ( choroba

naczyniowym ( choroba

niedokrwienna, udar mózgu)

niedokrwienna, udar mózgu)

Leczenie

Leczenie

•

Insulinoterapia

Insulinoterapia

•

Doustne leki przeciwcukrzycowe*

Doustne leki przeciwcukrzycowe*

•

leczenie dietetyczne

leczenie dietetyczne

•

Wysiłek fizyczny

Wysiłek fizyczny

Insulina

Insulina

•

Gospodarka białkowa

Gospodarka białkowa

- pobudza transport aminokwasów do

- pobudza transport aminokwasów do

komórki

komórki

- pobudza syntezę białek

- pobudza syntezę białek

- hamuje rozpad białek

- hamuje rozpad białek

•

Gospodarka węglowodanowa

Gospodarka węglowodanowa

-

Pobudza transport glukozy do komórek

Pobudza transport glukozy do komórek

-

Pobudza wykorzystanie glukozy w

Pobudza wykorzystanie glukozy w

komórce

komórce

-

Pobudza syntezę glikogenu

Pobudza syntezę glikogenu

-

Hamuje glikogenolizę i

Hamuje glikogenolizę i

glukoneogenezę

glukoneogenezę

•

Gospodarka tłuszczowa

Gospodarka tłuszczowa

-

Hamuje lipolizę

Hamuje lipolizę

-

pobudza syntezę trójglicerydów

pobudza syntezę trójglicerydów

Wskazania do stosowania

Wskazania do stosowania

insuliny

insuliny

•

Cukrzyca typu 1 (insulinozależna)

Cukrzyca typu 1 (insulinozależna)

•

Cukrzyca typu 2:

Cukrzyca typu 2:

- kiedy doustne leki są nieskuteczne

- kiedy doustne leki są nieskuteczne

- istnieją powikłania cukrzycy – nefropatia,

- istnieją powikłania cukrzycy – nefropatia,

retinopatia, neuropatia

retinopatia, neuropatia

- okresowo: w ostrych zakażeniach,

- okresowo: w ostrych zakażeniach,

śpiączka ketonowa, spiączka

śpiączka ketonowa, spiączka

hiperosmolarna, pacjenci poddawani

hiperosmolarna, pacjenci poddawani

zabiegom operacyjnym, kobiety w ciąży

zabiegom operacyjnym, kobiety w ciąży

Objawy niepożądane

Objawy niepożądane

insulinoterapii

insulinoterapii

•

Hipoglikemia

Hipoglikemia

•

Insulinooporność

Insulinooporność

•

Uczulenie – nie powinno się zdarzyć

Uczulenie – nie powinno się zdarzyć

•

Lipodystrofia

Lipodystrofia

RODZAJE INSULIN ZE WZGLĘDU NA

RODZAJE INSULIN ZE WZGLĘDU NA

CZAS DZIAŁANIA

CZAS DZIAŁANIA

•

I KRÓTKO DZIAŁAJĄCE

I KRÓTKO DZIAŁAJĄCE

– początek

– początek

działania po ok. 15 –40 min.(s.c) i

działania po ok. 15 –40 min.(s.c) i

trwa 6- 8 godzin

trwa 6- 8 godzin

•

Actrapid HM

Actrapid HM

•

Gensulin R

Gensulin R

•

Humulin R

Humulin R

•

Polhumin R

Polhumin R

insulina krótko działająca -

insulina krótko działająca -

kolor żółty

kolor żółty

RODZAJE INSULIN ZE WZGLĘDU NA

RODZAJE INSULIN ZE WZGLĘDU NA

CZAS DZIAŁANIA

CZAS DZIAŁANIA

•

I A - szybko działające

I A - szybko działające

insuliny

insuliny

analogowe

analogowe

–

–

Humalog (insulin lispro)

Humalog (insulin lispro)

początek działania po 0 –15 min.

początek działania po 0 –15 min.

czas działania 3- 5 godzin.

czas działania 3- 5 godzin.

- Novorapid (insulin aspart)

- Novorapid (insulin aspart)

•

II O POŚREDNIM CZASIE

II O POŚREDNIM CZASIE

DZIAŁANIA

DZIAŁANIA

-

-

początek 40 – 120 min

początek 40 – 120 min

.

.

działają 18 –24 godziny

działają 18 –24 godziny

- Gensulin N

- Gensulin N

- Humulin N

- Humulin N

- Polhumin N

- Polhumin N

- Insulatard HM

- Insulatard HM

insulina o przedłużonym

insulina o przedłużonym

działaniu - kolor zielony

działaniu - kolor zielony

RODZAJE INSULIN ZE WZGLĘDU NA

RODZAJE INSULIN ZE WZGLĘDU NA

CZAS DZIAŁANIA

CZAS DZIAŁANIA

•

III INSULINY DŁUGO DZIAŁAJĄCE

III INSULINY DŁUGO DZIAŁAJĄCE

–

–

działanie 24 godziny

działanie 24 godziny

- Humulin U

- Humulin U

- Ultratard

- Ultratard

IV GOTOWE MIESZANKI ZŁOŻONE ( krótko działającej i

izofanowej)

Gensulin M10, M20, M30, M40, M50

Humalog Mix 25/75, Mix 50/50

Humulin M2, M3

Mixtard 10, 20, 30, 40, 50

Polhumin mix 30

Obowiązujące stężenie 100 jednostek
międzynarodowych w jednym mililitrze - 100
j.m./ml, zalecane przez Światową Organizację
Zdrowia.

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) w
porozumieniu z Międzynarodową Federacją
Diabetologiczną (IDF) postanowiły ujednolicić
kolorystyczny kod insulin ludzkich. Jako
standard, do którego powinni dostosować się
wszyscy producenci insuliny na świecie.

mieszanka insulinowa 10/90 - kolor

mieszanka insulinowa 10/90 - kolor

turkusowy

turkusowy

mieszanka insulinowa 20/80 - kolor

mieszanka insulinowa 20/80 - kolor

różowy

różowy

mieszanka insulinowa 30/70 - kolor

mieszanka insulinowa 30/70 - kolor

brązowy

brązowy

mieszanka insulinowa 40/60 - kolor

mieszanka insulinowa 40/60 - kolor

fioletowy

fioletowy

mieszanka insulinowa 50/50 - kolor

mieszanka insulinowa 50/50 - kolor

szary

szary

Insulina lantus (insulina

Insulina lantus (insulina

glargine)

glargine)

•

Jest to nazwa analogu

Jest to nazwa analogu

długodziałającej insuliny ludzkiej

długodziałającej insuliny ludzkiej

•

Powoli i równomiernie wchłania się z

Powoli i równomiernie wchłania się z

tkanki podskórnej przez 24 godziny

tkanki podskórnej przez 24 godziny

•

Podaje się ją 1 raz na dobę

Podaje się ją 1 raz na dobę

•

Godzina podawania jest dowolna, ale

Godzina podawania jest dowolna, ale

stała

stała

•

Postacie insuliny:

Postacie insuliny:

- jednorazowych wstrzykiwaczach -

- jednorazowych wstrzykiwaczach -

Novolety

Novolety

- penfile

- penfile

- fiolki

- fiolki

novolet

novolet

novopen

novopen

Pompa insulinowa

Pompa insulinowa

Parametry wyrównania w cukrzycy

Parametry wyrównania w cukrzycy

1.

1.

gospodarki węglowodanowej

gospodarki węglowodanowej

•

HbA1c

HbA1c

≤ 6,1%

≤ 6,1%

•

Glikemia na czczo w osoczu krwi żylnej

Glikemia na czczo w osoczu krwi żylnej

≤110mg/dl

≤110mg/dl

•

Glikemia na czczo podczas samokontroli 70 – 90 mg/dl

Glikemia na czczo podczas samokontroli 70 – 90 mg/dl

•

Glikemia po posiłku- podczas samokontroli 70 – 135 mg/dl

Glikemia po posiłku- podczas samokontroli 70 – 135 mg/dl

2. Gospodarki lipidowej

2. Gospodarki lipidowej

•

Cholesterol <175 mg/dl

Cholesterol <175 mg/dl

•

LDL<100mg/dl

LDL<100mg/dl

•

Trójglicerydy <150mg/dl

Trójglicerydy <150mg/dl

•

HDL >40 mg/dl ( dla kobiet wyższy o 10%)

HDL >40 mg/dl ( dla kobiet wyższy o 10%)

3. Ciśnienia tętniczego

3. Ciśnienia tętniczego

ciśnienie poniżej 130/80 mmHg

ciśnienie poniżej 130/80 mmHg

Parametry traktuje się indywidualnie w zależności od sytuacji

Parametry traktuje się indywidualnie w zależności od sytuacji

pacjenta i schorzeń współistniejących

pacjenta i schorzeń współistniejących

Oznaczanie hemoglobiny

Oznaczanie hemoglobiny

glikowanej

glikowanej

•

W diagnostyce HbA

W diagnostyce HbA

1c

1c

( odzwierciedlenie

( odzwierciedlenie

stężenia glukozy we krwi w ciągu poprzednich

stężenia glukozy we krwi w ciągu poprzednich

120 dni

120 dni

•

Jest to retrospektywny wskaźnik glikemii oraz

Jest to retrospektywny wskaźnik glikemii oraz

czynnik ryzyka rozwoju przewlekłych powikłań

czynnik ryzyka rozwoju przewlekłych powikłań

cukrzycy

cukrzycy

•

Badanie wykonywane rutynowo co 3 miesiące

Badanie wykonywane rutynowo co 3 miesiące

•

U pacjentów ze stabilnym przebiegiem

U pacjentów ze stabilnym przebiegiem

choroby i dobrym wyrównaniem

choroby i dobrym wyrównaniem

metabolicznym badanie co pół roku

metabolicznym badanie co pół roku

Intensywna insulinoterapia

Intensywna insulinoterapia

Jest to wielokrotne (3- 5) podawanie wstrzyknięć insuliny

Jest to wielokrotne (3- 5) podawanie wstrzyknięć insuliny

w ciągu doby lub przy użyciu pompy insulinowej

w ciągu doby lub przy użyciu pompy insulinowej

Zasady intensywnej insulinoterapii:

Zasady intensywnej insulinoterapii:

•

Codzienna samokontrola glikemii

Codzienna samokontrola glikemii

•

Samodzielne podejmowanie przez chorego decyzji o

Samodzielne podejmowanie przez chorego decyzji o

modyfikacji dawki insuliny i ewentualnych dawkach

modyfikacji dawki insuliny i ewentualnych dawkach

dodatkowych w zależności od zapotrzebowania

dodatkowych w zależności od zapotrzebowania

energetycznego i aktywności fizycznej

energetycznego i aktywności fizycznej

•

Precyzyjne określenie docelowych wartości glikemii

Precyzyjne określenie docelowych wartości glikemii

•

Edukacja i motywacja chorego

Edukacja i motywacja chorego

•

Częste kontakty chorego z zespołem prowadzącym

Częste kontakty chorego z zespołem prowadzącym

leczenie

leczenie

Leki hipoglikemizujące

Leki hipoglikemizujące

Biguanidy

Biguanidy

•

Zmniejszenie wytwarzania

Zmniejszenie wytwarzania

glukozy w wątrobie,

glukozy w wątrobie,

zwiększenie wrażliwości

zwiększenie wrażliwości

tkanki mięśniowej na insulinę

tkanki mięśniowej na insulinę

•

Metformina (Metformin)

Metformina (Metformin)

Pochodne

Pochodne

sulfonylomocznika

sulfonylomocznika

•

Zwiększenie wydzielania

Zwiększenie wydzielania

insuliny

insuliny

•

II generacji

II generacji

•

Glibenklamid (Euclamin)

Glibenklamid (Euclamin)

•

Gliklazyd (Diabezid, Diaprel, Glinormax)

Gliklazyd (Diabezid, Diaprel, Glinormax)

•

Glipizyd (Glibenese, Glucotrol)

Glipizyd (Glibenese, Glucotrol)

•

Glikwidon (Glurenorm)

Glikwidon (Glurenorm)

•

III generacji

III generacji

•

Glimepiryd (Amaryl)

Glimepiryd (Amaryl)

•

Novonorm

Novonorm

– budowa inna niż pochodne

– budowa inna niż pochodne

sulfonylomocznika ale mechanizm działania podobny

sulfonylomocznika ale mechanizm działania podobny

Inhibitor α-glukozydazy

Inhibitor α-glukozydazy

•

Zmniejszenie wchłaniania

Zmniejszenie wchłaniania

jelitowego glukozy

jelitowego glukozy

•

Akarboza (Glukobay)

Akarboza (Glukobay)

Glitazony

Glitazony

•

Zmniejszenie wytwarzania

Zmniejszenie wytwarzania

glukozy w wątrobie,

glukozy w wątrobie,

zwiększenie wrażliwości

zwiększenie wrażliwości

tkanki mięśniowej na insulinę

tkanki mięśniowej na insulinę

•

Avantia

Avantia