Założenia i zadania opieki

geriatrycznej nad osobami

starszymi

.

Polska należy do krajów o średnim poziomie
starości demograficznej. U progu 1999 roku
odsetek ludzi przekraczających 60 rok życia
wynosił 16,4%. Zgodnie z prognozą GUS na
rok 2020 odsetek takich osób ma osiągnąć
22,4%, a co czwarta z nich przekroczy 75 lat.

Proces starzenia prowadzi do spowolnienia
procesów biologicznych, zmniejszenia stabilności
równowagi wewnętrznej ustroju i odporności na
wewnętrzne i zewnętrzne czynniki szkodliwe.
Proces starzenia dotyczy wszystkich układów i
narządów, jednak uszkodzenia w układzie
krążenia są najdotkliwsze, gdyż najczęściej to
one powodują śmierć człowieka.
Na fizjologiczne twardnienie naczyń nakładają
się patologiczne zmiany miażdżycowe, których
powikłania są najczęstszą przyczyną zgonów.

Widoczne zmiany starcze dotyczą

narządu

ruchu oraz narządów zmysłów –

pojawia się

dalekowzroczność starcza, osłabienie słuchu,
dotyku, smaku i powonienia.

W zakresie psychiki chodzi do

obniżenia

procesów poznawczych i zmian emocjonalnych

.

Skutki starzenia mogą uwydatniać
nieatrakcyjne cechy osobowości (nietolerancja,
egoizm, upór, skąpstwo, ale i rozrzutność,
niezdecydowanie),
a najczęściej obserwować można stonowanie,
sztywność emocjonalną lub nadmierną jej
labilność.

Wraz z wiekiem wzrasta

niepełnosprawność,

często

ludziom

starszym towarzyszy

wdowieństwo,

izolacja społeczna, brak lub oddalenie od dzieci,
brak wsparcia społecznego, zubożenie i pogorszenie
się warunków życiowych i obawy przed utratą
kontroli kierowania własnym życiem.

Wzrasta zapotrzebowanie na kwalifikowaną opiekę
lekarską i pielęgniarską nad ludźmi starszymi.
Złożone problemy zdrowotne, opiekuńcze,
pielęgnacyjne, psychologiczne i inne wymagają stałej
współpracy zespołu profesjonalistów zajmujących się
osobami starszymi, (lekarz geriatra, rodzinny,
pielęgniarki, pracownik socjalny, współpracujący
psycholog i rehabilitant).

Zazwyczaj obok zawodowych umiejętności posiada również
szerszą wiedzę, wzbogaconą o elementy biologii starzenia,
demografii, socjologii, psychologii,
a także umiejętności menedżerskie, w tym dotyczące organizacji
opieki nad człowiekiem starszym

.

Wszelkie działania służby zdrowia winny zmierzać do jak

najdłuższego utrzymywania ludzi starszych w pełni sprawności

życiowej, zdolnych do samodzielnego funkcjonowania we

własnym środowisku życiowym.

W wielu krajach podejmowane są wysiłki budowania skutecznych
modeli opieki geriatrycznej. W większości z nich ważne, często
centralne miejsce zajmuje wykształcona i kompetentna
pielęgniarka.

Świadczenia usług zdrowotno-opiekuńczych w
warunkach domowych wzrasta między 60 a 75
rokiem życia, odsetek osób wizytowanych w
domu w ciągu roku przez lekarza wzrasta około
trzykrotnie (z 10 do 30%) zaś pielęgniarek (z 4
do 10-13%).

Podstawowym zadaniem opieki geriatrycznej

jest wczesne wykrywanie czynników ryzyka
wpływających na upośledzenie zdolności osób
starszych do samodzielnego życia oraz podjęcie
takich działań profilaktycznych i leczniczych,
który zapobiegałby narastaniu niesprawności i
uzależnienia tych osób od opiekunów lub
pomocy instytucjonalnej.

W rozpoznawaniu i rozwiązywaniu złożonych potrzeb
zdrowotnych, środowiskowych, społecznych, człowieka
starszego w jego środowisku życia jest dokonywanie
procesu

Całościowej Oceny Geriatrycznej (COG)

( Comprehensive Geriatric

Assessment).

Jest to wielodyscyplinarny i wielowymiarowy proces
diagnostyczny, zmierzający do określenia
możliwości i ograniczeń ludzi starych w zakresie
medycznym, psychospołecznym i funkcjonalnym.

Celem COG jest opracowanie kompleksowego planu
terapii i opieki długoterminowej. Pozwala to na
zespołowe i interdyscyplinarne realizowanie planu
w sposób dostosowany do indywidualnej sytuacji
człowieka starszego.
Standaryzowane narzędzia (kwestionariusze) ADL,
IADL, EASY-Care i inne oceniają stan funkcjonalny
pacjentów w wieku podeszłym niezbędny do
dokonania COG.

Bogate doświadczenia w interdyscyplinarnym

opiece geriatrycznej posiadają kraje
wysokorozwinięte Stany Zjednoczone, Kanada, Anglia,
gdzie zespół praktyków (lekarz, pielęgniarka
geriatryczna, pracownik socjalny, psycholog,
terapeuta zajęciowy, rehabilitant) dokonuje wspólnej
oceny i diagnozy indywidualnej sytuacji człowieka
starszego.

Pielęgniarstwo osób starszych to usługi

zdrowotne, które: poprawiają zachowania
zdrowotne osób starszych, minimalizują i
rekompensują straty wynikające z problemów
zdrowotnych i uszkodzeń spowodowanych wiekiem,
poprawiają komfort życia podopiecznych. Ponadto,
przynoszą ulgę w cierpieniu i niedołęstwie,
ułatwiają diagnozę i leczenie osób starszych

(Maguire G.H).

Pielęgniarki geriatryczne

w USA i Kanadzie

odpowiadają za opiekę nad chorymi osobami
starszymi w domu, domach opieki i innych
instytucjach.
Pielęgniarka posługuje się techniką rozwiązywania
problemu poprzez ocenę, planowanie, interwencję i
ponowną ocenę.

Opieka pielęgniarska

realizuje wsparcie zarówno

psychiczne jak i fizyczne, a szczególny nacisk kładzie
na rehabilitację, czyli zachowanie a nawet poprawę
funkcjonowania osób starszych.

Pielęgniarka geriatryczna

pomaga także chorym

osobom starszym minimalizować i rekompensować
straty wynikające ze starości i chorób, a także
zapewnia wsparcie i pocieszenie osobom
nieuleczalnie chorym.

Zadania pielęgniarek opiekujących się osobami starszymi

W krajach Europy Zachodniej, jak również w
Stanach Zjednoczonych, istnieją różne formy
organizacyjne opieki nad ludźmi starszymi są
to:

dzienne szpitale geriatryczne, hospitalizacja
domowa i podobne programy zapobiegające
przedwczesnej instytucjonalizacji, takie jak
PACE – całościowa opieka nad ludźmi starszymi
w ośrodkach opieki przejściowej

.

Praca w tych placówkach polega na interaktywnej
współpracy zespołu terapeutycznego z udziałem
lekarza geriatry, pielęgniarki geriatrycznej,
rehabilitanta, terapeuty zajęciowego, logopedy,
psychologa.

W odpowiedzi na duże zapotrzebowanie na
profesjonalne usługi pielęgniarskie na rzecz ludzi w
podeszłym wieku, zaistniała pilna potrzeba
wprowadzenia przedmiotu geriatrii
i pielęgniarstwa geriatrycznego do programów
nauczania na wydziałach pielęgniarskich jak
również geriatrii na wydziałach lekarskich
wszystkich uczelni medycznych. W Polsce
realizowane są również specjalizacje lekarskie i
pielęgniarskie z zakresu tego przedmiotu.

Maguire G.H.: Care of the Elderly: A Health Team Approach. Boston/Toronto 1985.

gdzie problem tej populacji ujęto jako odrębny, piąty
punkt - polityka zdrowotna wobec ludzi starych – gdzie
podano, że polityka ta w poszczególnych krajach
powinna stwarzać warunki zdrowego starzenia się,
poprzez systematyczną i celową promocję zdrowia w
ciągu całego ich życia. Podkreślono, że tylko edukacja,
aktywność fizyczna i dobre przystosowanie się
społeczne podnosi niezależności ludzi starszych i
pozwala im na pełne uczestniczenie w życiu
społecznym.

Cele strategiczne WHO wobec starszych osób
zostały zawarte w dokumencie

,, Strategia 21. Zdrowie dla wszystkich w XXI wieku”,

Podczas Drugiego Światowego Zgromadzenia na Temat

Starzenia się Społeczeństw w 2002 roku w Madrycie

zaprezentowano Ramową Politykę dotyczącą

Aktywnego Starzenia się. Przyjęto też dwa dokumenty:

Deklarację Polityczną

i

Międzynarodowy Plan

Działania nt. Aktywnego Starzenia się

- zawierają

przesłanie skierowane do społeczeństw świata o

wzmacnianie zachowań społecznych nakierowanych na

pełną akceptację i możliwości rozwoju osób starszych.

WHO wskazuje niezależność ( independency) jako

kierunek rozwoju opieki nad osobami starszymi w

najbliższym czasie) We współczesnej gerontologii

dąży się do utrzymania sprawności, witalności i

kreatywnej aktywności do późnych lat życia.

W polskich planach w zakresie ochrony zdrowia

kwestia osób starszych również znalazła ważne

miejsce.

W dokumencie

Narodowy Plan Zdrowotny

-

projekt - na lata 2004- 2013- jeden z celów

operacyjnych dotyczy kwestii osób starszych w

Polsce. Jest to cel nr 14: Tworzenie warunków do

zdrowego i aktywnego życia osób starszych

Starzenie się populacji niesie konsekwencje:
epidemiologiczne- zdrowotne, społeczne,
ekonomiczne, prawne i polityczne.

Wydłużaniu się okresu życia towarzyszy zagrożenie
chorobami związanymi z zaawansowanym wiekiem,
takimi jak nowotwory, choroby sercowo-naczyniowe i
ich powikłania, choroby układu mięśniowo-kostnego,
cukrzyca, wzrasta zachorowalność i niesprawność z
powodu chorób neurologicznych i psychicznych.
Ludzie starzy stają się głównymi biorcami świadczeń
opieki zdrowotnej i społecznej. Wg WHO
niesprawność jest silnie powiązana z wiekiem
zaawansowanym - problemy z samodzielnością w życiu
codziennym w grupie osób w wieku 75 lat i więcej lat
ma ponad 30% osób, a wieku 85 lat i więcej aż 70%
osób.

Priorytetem polityki zdrowotnej państwa
jest poprawa jakości życia ludzi starych
oraz samodzielne funkcjonowanie we
własnym środowisku rodzinnym i
domowym. Dąży się więc do wypracowania
modelu opieki geriatrycznej, który
spełniałby kryteria właściwe dla sprawnego
systemu opieki takie jak: ciągłość,
kompleksowość, dostępność i elastyczność
czyli zdolność do zmian. Taki wzorzec
systemu opieki, dzięki wczesnemu
diagnozowaniu schorzeń, zmian w stanie
zdrowia seniorów, pozwoliłby na
zapobieganie częstej hospitalizacji i
zbędnej instytucjonalizacji opieki nad
ludźmi starymi.