Światowy system finansowy

Rola banków we współczesnej gospodarce 

rynkowej



Spis treści



Bank



Modele systemu bankowego



Międzynarodowy system bankowy



Polski system bankowy



Rodzaje banków



Usługi bankowe



Produkty bankowe

Spis treści

Bank - przedsiębiorstwo usługowe, którego działalność polega na udzielaniu 

kredytu, świadczeniu usług w obrocie pieniężnym, kredytowym i 

kapitałowym oraz innych usług

Bank jest osobą prawną utworzoną zgodnie z przepisami ustaw, działającą 

na podstawie zezwoleń uprawniających do wykonywania czynności 

bankowych obciążających ryzykiem środki powierzone pod jakimkolwiek 

tytułem zwrotnym. (Dziennik Ustaw z 2002 r. Nr 72 poz. 665, Art. 2)

Nazwa "bank" pochodzi od włoskiego słowa banco, oznaczającego ławkę, przy 

której pracowali włoscy handlarze zajmujący się przekazywaniem monet 

kruszcowych od jednych klientów do drugich. 

W polskim prawodawstwie nazwa „bank” jest zastrzeżona wyłącznie dla banków 

(Dziennik Ustaw z 2002 r. Nr 72 poz. 665, Art. 3)

Bank

System bankowy to całokształt instytucji bankowych i norm 

określających ich wzajemne powiązania.

Wyodrębnić można dwa systemy bankowe ukształtowane w wyniku różnych 

procesów ewolucji rynku finansowego na przestrzeni lat:



Model anglosaski



Model niemiecko-japoński

Modele systemu bankowego

Anglosaski model systemu bankowego opiera się na rynkach finansowych, 

które stanowią główne źródło pozyskiwania środków pieniężnych, 

przeznaczonych na dalszy rozwój podmiotów gospodarczych. 

Podstawowe znaczenie w anglosaskim modelu bankowości odgrywają banki 

inwestycyjne, a więc instytucje finansowe, które zajmują się bezpośrednim 

transferem oszczędności na rynek pieniężny i kapitałowy. 

Banki inwestycyjne zajmują się wszelkimi usługami finansowymi, które 

wykraczają poza tradycyjną działalność depozytową. 

Rola banków komercyjnych sprowadza się natomiast do bieżącej obsługi 

operacyjnej podmiotów gospodarczych.

Modele systemu bankowego

Model niemiecko-japoński zakłada, że główną funkcję w sektorze 

finansowym pełni system bankowy. 

Banki zaspokajają zarówno krótko, jak i długoterminowy popyt na pieniądz, 

stąd też podstawową rolę odgrywają tu banki uniwersalne, a więc instytucje 

finansowe, które realizują wszystkie rodzaje operacji bankowych.

Modele systemu bankowego

Międzynarodowy system bankowy składa się z różnych powiązanych ze 

sobą organizacji. Część z nich działa w ramach Organizacji Narodów 

Zjednoczonych (ONZ).

Można wyróżnić następujące organizacje w systemie:



Bank Rozrachunków Międzynarodowych



Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju



Międzynarodowa Korporacja Finansowa



Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju



Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju



Europejski Bank Inwestycyjny



Międzynarodowy Fundusz Walutowy



I inne

Międzynarodowy system bankowy

Bank Rozrachunków Międzynarodowych powstał w 1930 roku w celu 

koordynacji i powiernictwa w sprawach rozliczeń związanych z niemieckimi 

reparacjami wojennymi wynikającymi z I Wojny Światowej. Jego udziałowcami są 

banki centralne krajów europejskich. 

Obecnie Bank prowadzi międzynarodowe rozliczenia clearingowe (forma rozliczeń 

finansowych między podmiotami gospodarczymi, polegająca na kompensowaniu 

w przyjętych okresach wzajemnych należności i zobowiązań oraz regulowaniu 

jedynie salda (różnicy) między nimi), przyjmuje depozyty i udziela kredytów 

bankom centralnym i organizacjom międzynarodowym, prowadzi z nimi operacje 

dewizowe (należności zagraniczne opiewające na waluty, które z uwagi na swoją 

formę i stopień płynności mogą stanowić środek płatniczy w transakcjach 

międzynarodowych) i arbitrażowe (rodzaj terminowych transakcji kupna-

sprzedaży o charakterze spekulacyjnym, dokonywanych na giełdach towarowych 

lub finansowych).

Międzynarodowy system bankowy

Międzynarodowy Bank Odbudowy i Rozwoju jest jedną z instytucji 

działających w ramach ONZ. Powstał w 1946 roku jako efekt konferencji w 

Bretton Woods. Powołany do życia został w celu odbudowy ze zniszczeń 

wojennych Europy i Japonii. 

Zadania Banku to przede wszystkim udzielanie:



Długoterminowych pożyczek o preferencyjnym oprocentowaniu 

najbardziej potrzebującym krajom członkowskim



Dotacji



Pomocy technicznej

Fundusze pochodzą ze składek państw członkowskich, spłaty przez państwa 

wcześniejszych długów oraz dzięki emisji obligacji na światowych rynkach 

kapitałowych. 

Bank obecnie zrzesza 185 krajów członkowskich.

Międzynarodowy system bankowy

Międzynarodowy Korporacja Finansowa powstała w 1956 roku i obecnie 

zrzesza 178 krajów. Celem jej istnienia jest udzielanie pomocy finansowej 

sektorowi prywatnemu i spółdzielczemu krajom rozwijającym się. 

Cele swoje realizuje poprzez:



Udzielanie długoterminowych kredytów



Organizowanie pożyczek konsorcjalnych



Nabywanie udziałów w przedsiębiorstwach



Udostępnianie pomocy technicznej



Działalność doradczą dotyczącą wyboru technologii

Międzynarodowy system bankowy

Międzynarodowe Stowarzyszenie Rozwoju jest organizacją powstałą w 

1960 roku. Wspiera Bank Światowy, a jego siedzibą jest Waszyngton.

Zadaniem Stowarzyszenia jest udzielanie niskooprocentowanych pożyczek 

najbiedniejszym krajom świata.

Z pomocy Stowarzyszenia mogą korzystać wyłącznie państwa, których 

dochód narodowy per capita jest mniejszy niż określone minimum w skali 

roku. W roku podatkowym 2008 wartość ta wynosi 1065 USD.

Pożyczki najczęściej trafiają do:



Afryka Sub-saharyjska – 49% 



Azja Południowa – 34% 



Azja Wschodnia – 10% 



Europa/Azja Środkowa – 4% 



Bliski Wschód/Afryka Północna – 2% 



Ameryka Łacińska – 2% 

Międzynarodowy system bankowy

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju to międzynarodowa organizacja 
finansowa utworzona 1991, z siedzibą w Londynie, skupia około 50 państw w 
tym wszystkie państwa należące do Unii Europejskiej.

Celem EBOR jest wspieranie przemian gospodarczych w państwach Europy 
Środkowej i Wschodniej (także w państwach byłego ZSRR), przez udzielanie 
kredytów i gwarancji, inwestycji kapitałowych oraz współpracę techniczną. 
Warunkiem udzielenia pomocy jest rozwój demokracji i poszanowanie praw 
człowieka w tych państwach.

Kredyty EBOR są udzielane zarówno rządom na wskazane projekty 
(zwłaszcza na budowę infrastruktury, restrukturyzację sektorów 
gospodarczych i przekształceń własnościowych), jak i podmiotom 
prywatnym.

Międzynarodowy system bankowy

Europejski Bank Inwestycyjny to działająca od 1 stycznia 1958 roku na 
mocy Traktatu Rzymskiego z 1957 roku instytucja finansowa Unii 
Europejskiej. Jego akcjonariuszami są państwa członkowskie Wspólnoty. 
Siedziba mieści się w Luksemburgu.

Europejski Bank Inwestycyjny jest niezależny od budżetu Unii, posiada 
osobowość prawną i własne organy decyzyjne (Rada Gubernatorów, Rada 
Administracyjna, Dyrektorium).

Bank udziela kredytów (lub je gwarantuje) zarówno publicznym, jak i 
prywatnym podmiotom z państw-akcjonariuszy, a nadrzędnym celem jego 
działań jest przyczynianie się do harmonijnego rozwoju Wspólnoty. EBI może 
uczestniczyć w realizacji polityki UE w zakresie pomocy państwom AKP (na 
podstawie konwencji z Lome), 12 państwom obszaru Morza Śródziemnego 
(układy o współpracy), a także krajom wschodniej i środkowej Europy (od 
1990 z kredytów EBI korzysta Polska).

Międzynarodowy system bankowy

Międzynarodowy Fundusz Walutowy niezależna międzynarodowa 
organizacja w ramach ONZ, zajmująca się kwestiami stabilizacji 
ekonomicznej na świecie. Powołana 1-22 lipca 1944 roku, na konferencji w 
Bretton Woods (New Hampshire) w USA. 

Funkcje funduszu:



Regulacyjna - polegającą na ustanawianiu norm i wzorców działania w 
sferze międzynarodowych stosunków finansowych 



Kredytowa - przez dostarczenie krajom członkowskim dodatkowych 
źródeł finansowania w postaci różnych kredytów; 



Konsultacyjna - przez usługi konsultacyjne i współpracę krajów 
członkowskich oraz jako forum wymiany doświadczeń między krajami 
w radzeniu sobie z problemami natury gospodarczej, m.in. plan 
Balcerowicza był napisany przez ekspertów MFW 



Kontrolna - polegającą na nadzorowaniu przez MFW uzgodnionych 
programów dostosowawczych i weryfikacji celów, na jakie 
przeznaczane są środki kredytowe 

Międzynarodowy system bankowy

Zadania funduszu:



Popieranie międzynarodowej współpracy walutowej dzięki powołaniu 
stałej instytucji konsultacji i współpracy w dziedzinie 
międzynarodowych problemów walutowych



Ułatwienie ekspansji i wzrostu handlu międzynarodowego, wzrostu 
zatrudnienia, utrzymywania realnych dochodów i zasobów 
produkcyjnych krajów członkowskich



Popieranie stabilizacji kursów, utrzymywanie uporządkowanej 
wymiany między krajami członkowskimi, unikanie deprecjacji walut 
inspirowanej przez rywalizacj



Dążenie do stworzenia wielostronnego systemu płatności i rozliczeń 
transakcji bieżących oraz do eliminowania ograniczeń wymiany 
walutowej, hamujących rozwój handlu



Dostarczanie członkom środków finansowych na określony okres i na 
odpowiednich warunkach, w celu wyrównania przejściowej 
nierównowagi bilansów płatniczych bez środków wywołujących 
zaburzenia w rozwoju tych krajów i gospodarki światowej



Poszukiwanie zmniejszenia czasu i wielkości nierównowagi bilansów 
płatniczych

Międzynarodowy system bankowy

Elementy polskiego systemu bankowego:



Narodowy Bank Polski



Komisja Nadzoru Bankowego



Bankowy Fundusz Gwarancyjny



Sektor bankowy obejmujący banki komercyjne i banki spółdzielcze

Narodowy Bank Polski to w pełni państwowy bank o charakterze banku 
centralnego. Pełni podstawową rolę w systemie, realizując trzy podstawowe 
funkcje:



Banku emisyjnego



Banku banków



Banku gospodarki krajowej

Pełni też funkcje:



Statystyczne



Analityczne i badawcze 



Edukacyjne

Polski system bankowy

Rola emisyjna przydzielona jest tylko NBP, co oznacza, że jest to jedyny 
bank w Polsce uprawniony do emisji znaków pieniężnych, będących 
prawnym środkiem płatniczym na terenie Rzeczypospolitej. Bank centralny 
określa wielkość emisji, a także moment wprowadzenia do obiegu. Innymi 
słowy organizuje obieg pieniądza i jego ilość.

Pełnienie funkcji banku banków oznacza, że NBP pełni funkcje regulacyjne, 
których celem jest zapewnianie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych 
w innych bankach. Zapewnia stabilność sektora bankowego, pełni funkcję 
nadzorczą rozliczeń pieniężnych i prowadząc bieżące rozrachunki 
międzybankowe, uczestnicząc w międzybankowym rynku pieniężnym. 
Sprawuje też kontrolę nad działalnością banków komercyjnych, systemów 
płatniczych, a także nad przestrzeganiem przepisów prawa bankowego.

Bankiem gospodarki krajowej nazywany jest NBP, ponieważ realizuje 
obsługę bankową budżetu państwa, prowadząc rachunki bankowe rządu, 
centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych oraz 
państwowych jednostek budżetowych. Realizuje też funkcje płatnicze 
państwa.

Polski system bankowy – Role NBP



Działalność statystyczna: NBP zbiera, przetwarza i publikuje dane 
dotyczące m.in..: bilansu płatniczego i międzynarodowej pozycji 
inwestycyjnej, statystyki pieniężnej i bankowej, oczekiwań inflacyjnych 
osób prywatnych i inflacji bazowej



Analizy i badania ekonomiczne - NBP prowadzi i wspiera działalność 
analityczną oraz badawczą w zakresie szeroko rozumianej ekonomii i 
finansów. Wyniki tej działalności publikowane są m.in. w 
następujących opracowaniach: 

•

Raport o inflacji - kwartalna ocena sytuacji gospodarczej 
przez Radę Polityki Pieniężnej

•

Sytuacja na rynku kredytowym - wyniki kwartalnej ankiety 
do przewodniczących komitetów kredytowych

•

Raport o stabilności systemu finansowego - publikacja 
roczna



Edukacja ekonomiczna – NBP podejmuje działania służące 
upowszechnieniu tematyki ekonomicznej, zrozumieniu zasad 
funkcjonowania gospodarki rynkowej i promocji przedsiębiorczości. 

Polski system bankowy – Role NBP

W ramach NBP funkcjonuje także Rada Polityki Pieniężnej, której 
obowiązkiem jest kształtowanie polityki pieniężnej i jej realizacja, 
szczególnie poprzez ustalanie wysokości stóp procentowych:



Redyskontowej



Lombardowej



Depozytowej



Referencyjnej

Określa także minimalne stopy rezerw obowiązkowych banków 
komercyjnych i wysokość jej oprocentowania. 

RPP zatwierdza także plan finansowy banku centralnego i sprawozdania z 
jego działalności.

Polski system bankowy – RPP

Stopa redyskontowa: to cena, po której bank centralny udziela kredytów 
bankom komercyjnym (kupno weksli do banków). Wpływa tym samym na 
podaż pieniądza:



Podwyższenie stopy zmniejsza kreację pieniądza



Obniżenie stopy zwiększa kreację pieniądza

Kreacja pieniądza: proces, w wyniku którego w gospodarce tworzone są 
pieniądze bezgotówkowe, wykorzystywane np. przy kredytach.

Stopa lombardowa: to cena, po której bank centralny udziela pożyczek pod 
zastaw papierów wartościowych bankom komercyjnym. 

Stopa depozytowa: to oprocentowanie jednodniowych depozytów 
składanych przez banki komercyjne w banku centralnym.

Stopa referencyjna: to minimalna cena, po jakiej bank centralny organizuje 
operacje otwartego rynku na rynku międzybankowym. Operacjami takimi są 
zakup lub sprzedaż przez bank centralny krótkoterminowych papierów 
wartościowych w celu przywrócenia równowagi rynku.

Polski system bankowy - Stopy

Komisja Nadzoru Bankowego sprawuje nadzór nad działalnością banków. 
Jej główne zadania można określić jako:



Określanie zasad działania banków zapewniających bezpieczeństwo 
środków pieniężnych zgromadzonych przez klientów w bankach 



Nadzorowanie banków w zakresie przestrzegania ustaw, statutu i 
innych przepisów prawa oraz obowiązujących je norm finansowych 



Dokonywanie okresowych ocen stanu ekonomicznego banków i 
przedstawianie ich Radzie Polityki Pieniężnej oraz wpływu polityki 
pieniężnej, podatkowej i nadzorczej na ich rozwój 



Opiniowanie zasad organizacji nadzoru bankowego i ustalanie trybu 
jego wykonywania 

Polski system bankowy – KNB

Bankowy Fundusz Gwarancyjny to instytucja gwarantująca depozyty 
polskich banków.

Zadania Funduszu:



Gwarantowanie środków pieniężnych zgromadzonych w bankach 
objętych obowiązkowym systemem gwarantowania do wysokości 
określonej ustawą



Udzielanie pomocy finansowej bankom, które znalazły się w obliczu 
utraty wypłacalności oraz wspieranie procesów łączenia się banków 
zagrożonych z silnymi jednostkami bankowymi



Gromadzenie i analizowanie informacji o bankach objętych systemem 
gwarantowania

Działalność Funduszu:



 Działalność gwarancyjna



 Działalność pomocowa

Polski system bankowy 

Działalność gwarancyjna



Celem działalności gwarancyjnej jest zapewnienie deponentom wypłaty, do 
wysokości określonej ustawą, środków gwarantowanych w razie ich niedostępności



Obowiązkowy system gwarantowania obejmuje środki gwarantowane do 
wysokości (wraz z odsetkami naliczonymi zgodnie z umową):

•

Równowartości w złotych 1 000 EUR - w 100%

•

Przekraczającej równowartość w złotych 1 000 EUR, a nie 
przekraczającej równowartości w złotych 22 500 EUR - w 90%

Działalność pomocowa 



Zadania w ramach działalności pomocowej wynikają z obowiązku działania na 
rzecz bezpieczeństwa i stabilności banków oraz wzrostu zaufania do systemu 
bankowego. Należą do nich:

•

Udzielanie zwrotnej pomocy w postaci pożyczek, gwarancji lub 
poręczeń oraz nabywanie wierzytelności banków zagrożonych 
niewypłacalnością

•

Kontrola nad realizacją programu naprawczego banku oraz 
prawidłowością wykorzystania pomocy

•

Określenie wysokości obowiązkowych rocznych wpłat wnoszonych 
przez banki na rzecz Funduszu.

Polski system bankowy

Podstawowe rodzaje banków:



Bank centralny



Banki operacyjne (komercyjne, świadczące usługi tzw. klientowi 
masowemu): 

•

Banki uniwersalne

•

Banki wyspecjalizowane (np. hipoteczne, inwestycyjne, 
wspierające budownictwo mieszkaniowe etc.)

Istnieje także podział banków ze względu na prawną formę działalności:



Banki państwowe (przedsiębiorstwa państwowe) 



Banki spółdzielcze (spółdzielnie) 



Banki w formie spółek akcyjnych

Za banki nie uznaje się spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych 
(SKOK).

Rodzaje banków

Banki komercyjne: Podstawowym celem działania banków komercyjnych jest 
osiąganie maksymalnego zysku, co pozwolić na realizację większości innych celów, 
m.in. wzrostu siły banku, rozbudowy sieci placówek, zwiększenia bezpieczeństwa 
operacji. Zgodnie z obowiązującymi ustawami, polskie banki komercyjne są obecnie 
samodzielnymi przedsiębiorstwami, prowadzącymi własną politykę w zakresie 
podstawowych operacji. 

Same ustalają założenia polityki depozytów i kredytów, tylko od nich zależy, ile płacą 
za pierwsze i pobierają za drugie. Nie rozporządzenia, ale konkurencja i rachunek 
ekonomiczny określają wysokość ustalanych przez każdy bank stóp procentowych. W 
tych jednak dziedzinach, które mają bezpośredni wpływ na bezpieczeństwo systemu 
bankowego, nadzór bankowy ustanawia normy, które najczęściej mają negatywny 
wpływ na opłacalność operacji bankowych.

Banki komercyjne poważnie się między sobą różnią, dlatego też są, w zależności od 
przyjętych kryteriów, dzielone na różne rodzaje banków. Najczęściej za podstawowe 
kryterium podziału przyjmuje się strukturę własności, wtedy banki komercyjne są 
dzielone na:



Banki o kapitale państwowym (np.. BGK)



Polskie banki prywatne (np.. GETIN Bank)



Banki o kapitale zagranicznym (np.. Millenium)

Rodzaje banków – Banki komercyjne

Banki komercyjne można również podzielić na uniwersalne, czyli takie, które 
realizują wszystkie podstawowe operacje, i wyspecjalizowane, czyli 
koncentrujące się na określonych operacjach. Do banków komercyjnych 
należą banki hipoteczne, zgodnie z przepisami koncentrujące się na 
udzielaniu kredytów zabezpieczonych hipoteką na nieruchomości.

Banki komercyjne odgrywają kluczową rolę w polskim systemie bankowym. 
Przypada na nie około 94% depozytów zebranych przez wszystkie banki i 
także około 94% udzielonych kredytów bankowych.

Drugą wielką grupą banków są banki spółdzielcze. Dla tych banków 
podstawowym celem działalności jest zapewnienie właścicielom 
(spółdzielcom) dostępu do podstawowych produktów bankowych, a w 
szczególności do korzystnych kredytów. Wielkość osiąganego zysku ma 
oczywiście wpływ na realizację tego celu.

Rodzaje banków

Większość banków spółdzielczych jest bardzo mała. Prawo nakazuje im wejście 
w skład banków regionalnych (dwa z nich – BUG i GBPZ – w praktyce mają 
zasięg ogólnopolski). Bez zgody banków regionalnych bankom spółdzielczym nie 
wolno realizować innych operacji niż przyjmowanie depozytów i udzielanie 
kredytów.

W 1998 roku powstała trzecia grupa banków – kasy oszczędnościowo-
budowlane. Są to samodzielne banki o specyficznym charakterze, podstawowym 
celem ich działalności jest finansowanie budownictwa. W bankach tych kredyty 
otrzymują tylko ci klienci, którzy przez określony w umowie czas systematycznie 
składali depozyty o ustalonej wielkości.

W Polsce nadal brakuje czwartego typu banków, a mianowicie banków 
komunalnych, czyli gminnych. Podstawowym celem działalności takich banków 
jest ułatwianie rozwoju gospodarczego gminy (zwykle – miasta), do której bank 
należy. Przed II wojną światową w Polsce liczba takich banków była znaczna, 
istniały one także i w mniejszych miastach (np. w Makowie Mazowieckim). Jest 
prawdopodobne, że w ciągu najbliższych lat bogate gminy i związki gmin 
ponownie powołają w Polsce swoje banki komunalne, z oczywistą szkodą dla 
interesów banków komercyjnych.

Rodzaje banków

Jedną z głównych cech usług bankowych jest ich niematerialny charakter. 
Usługi te są przeważnie dokonywane w drodze operacji finansowych, a więc 
mają charakter pieniężny a nie rzeczowy. Innymi cechami są: brak 
możliwości magazynowania oraz indywidualny charakter. Poza tym w 
przeciwieństwie do produktów w usługach bankowych dominują ludzie a nie 
technologie. Ponadto produkcja i konsumpcja występują jednocześnie.

Podział usług bankowych:



Bierne



Czynne



Pośredniczące



Finansowe



Depozytowe



Wymiany walut



Zarządzania aktywami klientów i doradztwo finansowe



Polegających na operacjach płatniczych i rozliczeniowych

Usługi bankowe

Operacje bierne (pasywne) – to operacje pozyskiwania pieniędzy przez bank. Chodzi w 
nich o powiększenie stanu środków pieniężnych znajdujących się w posiadaniu banku. 
Polegają na:



Gromadzeniu wkładów od klientów



Emitowaniu własnych papierów wartościowych



Przyjmowania lokat od innych banków 



Zaciągania kredytów refinansowych w banku centralnym

Operacje czynne (aktywne) – polegają na inwestowaniu zgromadzonych środków 
pieniężnych, a w szczególności polegają na wykorzystywaniu zgromadzonych środków 
pieniężnych do udzielania kredytów i lokowaniu ich w korzystne przedsięwzięcia np. zakup 
papierów wartościowych, zakup nieruchomości. 
Operacje pośredniczące wykonywane są na zlecenie, rachunek i ryzyko klientów. W 
operacjach pośredniczących bank odgrywa rolę pośrednika między różnymi podmiotami 
życia gospodarczego, zaś angażowanie przez niego pieniędzy ma znaczenie drugorzędne. 
Do operacji pośredniczących należą przede wszystkim:



Prowadzenie rachunków bankowych



Rozliczanie pieniężne



Obsługa emisji papierów wartościowych i ich zarządzanie



Skup i sprzedaż dewiz



Wynajem skrytek i sejfów



Świadczenie usług konsultingowych

Usługi bankowe

Biorąc pod uwagę znaczenie produktów banków dla klientów, rolę jaką pełnią 
banki na rynku usług finansowych i pozycję rynkową banku, usługi bankowe 
dzieli się na:



Usługi finansowe – są to wszystkie operacje, które prowadzą do 
zwiększenia środków płatniczych klienta (operacje udzielania kredytu, 
poręczenia, gwarancje, operacje związane z emisją papierów 
wartościowych) 



Usługi depozytowe – polegają na przyjmowaniu depozytów oraz 
gospodarowaniu nimi



Usługi polegające na operacjach płatniczych i rozliczeniowych – są to 
usługi związane z transferem i transportem wartości pieniężnych



Usługi wymiany walut



Usługi zarządzania aktywami klientów i doradztwo finansowe (np. 
fundusze powiernicze)

Usługi bankowe

Rynek finansowy obejmuje takie rynki jak:



Rynek pieniężny - to rynek kapitałów krótkoterminowych. zawierane są 
na nim transakcje kupna i sprzedaży instrumentów finansowych o 
największym stopniu płynności i terminie wykupu do jednego roku



Rynek kapitałowy – to rynek kapitałów średnio i długoterminowych, 
przeznaczonych na finansowanie inwestycji, zapewniający zwrot 
kapitału w czasie przekraczającym 1 rok 



Rynek kredytowy – to rynek detalicznych transakcji 
zindywidualizowanych między bankami a podmiotami, które nie mają 
dostępu do rynku pieniężnego lub kapitałowego jako pożyczkobiorcy



Rynek instrumentów pochodnych

Trzy pierwsze rynki są rynkami operacyjnymi, zaś rynek instrumentów 
pochodnych jest rynkiem pozwalającym uczestnikom operacji finansowych 
na zabezpieczenie się przed negatywnymi skutkami ryzyka finansowego 
związanego głównie ze zmianami stóp procentowych, kursów walutowych 
oraz wahaniami cen papierów wartościowych.

 

Produkty bankowe

Uczestnikami rynku finansowego są:



Bank centralny, który realizuje politykę pieniężną państwa



Banki komercyjne, które realizują operacje pozwalające im na 
utrzymanie właściwej płynności finansowej



Inne instytucje finansowe np. fundusze inwestycyjne, specjalistyczne 
spółki inwestycyjne, fundusze emerytalne, firmy ubezpieczeniowe



Instytucje niefinansowe



Osoby fizyczne

Ze względu na kryterium terminowe rynek finansowy dzieli się na:



Rynek pieniężny



Rynek kapitałowy

Do instrumentów rynku pieniężnego zalicza się:



Bony i weksle skarbowe



Bony pieniężne



Papiery komercyjne



Certyfikaty depozytowe, akcepty bankierskie, depozyty międzybankowe

Produkty bankowe

Bony skarbowe są emitowanymi przez Skarb Państwa krótkoterminowymi 
papierami wartościowymi. Przez ich emisję Minister Finansów zaciąga 
krótkoterminową pożyczkę przeznaczoną na sfinansowanie deficytu 
budżetowego lub krótkotrwałych niedoborów. Wartość nominalna bonów 
skarbowych wynosi 10.000 zł. Bony są emitowane od 1 do 52 tygodni. Mają 
postać zdematerializowaną – występują w postaci zapisów na kontach 
depozytowych. Konta prowadzone są przez NBP w CRBS. Nabywca bonów 
otrzymuje świadectwo depozytowe potwierdzające ich posiadanie. 

Bony pieniężne są krótkoterminowym papierem wartościowym 
emitowanym przez NBP w postaci zdematerializowanej. Są one emitowane w 
imieniu własnym przez bank centralny, a uzyskane w ten sposób środki są 
przeznaczane na realizację funkcji NBP, np. inwestycje na rynku 
międzybankowym. Bony pieniężne są sprzedawane w drodze przetargu na 
aukcjach organizowanych przez NBP, przy czym sprzedaż następuje z 
dyskontem, a wykup po ich wartości nominalnej. Nabywane mogą być przez 
banki krajowe, oddziały banków zagranicznych i Bankowy Fundusz 
Gwarancyjny. 

Produkty bankowe

Krótkoterminowe papiery dłużne są emitowane przez przedsiębiorstwa w 

celu finansowania zarówno działalności bieżącej, jak i inwestycyjnej. Są 

odpowiednikiem bankowych certyfikatów depozytowych. Sprzedawane są z 

dyskontem poprzez agentów emisji. Nabywcami mogą być osoby prawne i 

fizyczne. Programy emisji oferuje kilka banków krajowych i zagranicznych. 

Emitent uzyskuje pożyczkę niżej oprocentowaną od kredytu bankowego, unika 

uciążliwej procedury bankowej oraz obowiązku wykorzystania kredytu na 

określony cel. Nabywca CP może je upłynnić w dowolnym terminie na rynku 

pieniężnym, a przynoszą one wyższy dochód niż rządowe papiery wartościowe. 

Certyfikaty depozytowe są emitowanymi przez banki komercyjne papierami 

wartościowymi, stwierdzającymi ulokowanie przez deponenta w 

wystawiającym je banku, określonej kwoty w charakterze depozytu 

pieniężnego na określony czas i procent. Certyfikaty depozytowe są papierami 

wartościowymi o terminie wykupu od 14 dni do roku, choć zdarzają się emisje 

na dłuższy okres – 5 a nawet 7 lat. W obrocie pierwotnym zdecydowanie 

przeważają jednak certyfikaty depozytowe z terminem wykupu od 1 do 6 

miesięcy. Papiery te są łatwo zbywalne, co podnosi atrakcyjność oferty i 

zapewnia im stosunkowo wysoką rentowność. Zaletą ich jest pewność lokaty, 

która nie może być wycofana z banku przed umownym terminem, a deponent 

lokaty może ją w każdej chwili upłynnić, zbywając posiadany certyfikat na 

rynku wtórnym. 

Produkty bankowe

Do instrumentów rynku kapitałowego zalicza się:



Akcje 



Obligacje



Świadectwa udziałowe i depozytowe



ADR



GDR



Prawa poboru



Listy zastawne

Rynek kapitałowy, podobnie jak rynek pieniężny, obejmuje rynek pierwotny i 
wtórny. Na rynku pierwotnym następuje sprzedaż nowych emisji papierów 
wartościowych przez emitenta inwestorom. Rynek wtórny na rynku 
kapitałowym ma charakter zinstytucjonalizowany (giełda – podmiot 
generujący popyt i podaż). Na rynku wtórnym ma miejsce obrót papierami 
wartościowymi między inwestorami. Emitent na tym rynku nie występuje. 

Produkty bankowe

Akcja jest papierem wartościowym potwierdzającym własność do części majątku 
firmy, która je wyemitowała. Przynosi ona dochód zmienny składający się z 
dwóch elementów:



Bieżącego kursu waloru



Wysokości wypłaconej dywidendy

W zależności od oznaczenia akcjonariusza, wyróżnia się akcje:



Imienne (zbywalność ograniczona)



Na okaziciela (zbywalność nieograniczona)

W zależności od uprawnień jakie przysługują akcjonariuszowi, można wyróżnić 
akcje:



Zwykłe 



Uprzywilejowane, co do:

•

Prawa do głosu na walnym zgromadzeniu

•

Prawa do dywidendy

•

Prawa do poboru akcji z nowych emisji

•

Prawa pierwszeństwa do majątku w przypadku likwidacji firmy

Ze względu na formę pokrycia równowartości akcji wyróżnia się akcje:



Opłacone gotówką



Aportowe (wkłady niepieniężne, zarówno rzeczy jak i prawa)

Produkty bankowe

Obligacja jest papierem emitowanym w serii (czyli w równych jednostkach), w 
którym emitent stwierdza, że jest dłużnikiem właściciela obligacji 
(obligatariusza) i zobowiązuje się wobec niego do spełnienia określonego 
świadczenia (wykupu obligacji powiększonej o odsetki). Świadczenie to może 
mieć charakter pieniężny jak i niepieniężny (zamiana na akcje). Obligatariusz 
w terminie zapadalności ma prawo żądać wykupu obligacji po wartości 
nominalnej wraz z należnymi odsetkami. 

Klasyfikacja obligacji:



Wg sposobu oprocentowania:

•

O stałej stopie oprocentowania 

•

O zmiennej stopie oprocentowania 

•

Indeksowane

•

O kuponie zerowym (dyskontowe)



Wg podmiotu emitującego:

•

Skarbowe (emitowane przez skarb państwa)

•

Komercyjne (emitowane przez banki komercyjne) 

•

Municypalne (emitowane przez gminy)

Produkty bankowe



Wg sposobu wykupu:

•

O spłacie jednorazowej

•

O spłacie ratalnej 

•

Z prawem emitenta do przedterminowego wykupu (na zasadzie 
losowania) 

•

Z klauzulą uniemożliwiającą emitentowi wcześniejszy wykup 

•

Nie podlegające wykupowi tzw. konsole



Wg sposobu zabezpieczenia:

•

Zabezpieczone

•

Częściowo zabezpieczone 

•

Niezabezpieczone



Wg dodatkowych cech:

•

Zamienne

•

Z warrantem (opcyjne) 

•

Ze zobowiązaniem emitenta do dodatkowego świadczenia bez 
gwarancji wypłaty oprocentowania 

•

Częściowo opłacone (oprocentowane) 

•

Partycypacyjne (dające prawo uczestnictwa w zyskach emitenta czyli 
do dywidendy)

•

Dwuwalutowe

Produkty bankowe