oprac. dr Róza Bazińska

1

TENDENCYJNOŚĆ W
WYDAWANIU SĄDÓW
SPOŁECZNYCH

Błędy i biasy

LITERATURA UZUPEŁNIAJĄCA: T. Tyszka (1999)

Psychologiczne pułapki oceniania i podejmowania decyzji,

Gdańsk: GWP.

oprac. dr Róza Bazińska

2

UPROSZCZENIA W WYDAWANIU SĄDÓW c.d.



EFEKT FAŁSZYWEJ POWSZECHNOŚCI

– przecenianie powszechności własnych

poglądów i opinii, stanowi efekt łączny

heurystyki dostępności i zakotwiczenia



(np. mając poglądy antyglobalistyczne czytamy

książki Z. Baumana, dyskutujemy z przyjaciółmi

z organizacji antyglobalistycznej – częsta

aktywizacja przekonań – zwiększona ich

dostępność- przecenianie ich powszechności,

własne stanowisko pełni role kotwicy –

szacowane poglądy innych lokowane są blisko

własnego stanowiska, przykład-

partia kanapowa z lat

90 – tych, szacowała poparcie dla siebie 10 krotnie wyżej

)

oprac. dr Róza Bazińska

3

BŁĘDY W WYDAWANIU SĄDÓW c.d



ILUZJA KONTROLI – PRZEKONANIE O MOŻLIWOŚCI

WPŁYWANIA NA ZDARZENIA O CHARAKTERZE

LOSOWYM



Badanie Stricklanda i in, (1966) – osoby badane stawiały

zakłady w grze w kości, wyższe okazały się stawki w

warunkach, w których zakład dokonywany był przed

rzuceniem kostki w porównaniu z sytuacją, gdy kostka już

była rzucona, choć wynik nie był ujawniony



Badanie Langer (1982) – osoby badane brały udział w grze

losowej z rywalem – współpracownikiem eksperymentatora,

który w czasie wspólnego oczekiwania na eksperyment z

rzeczywistą OB., zachowywał się w sposób albo prezentujący

wysokie poczucie pewności siebie albo wysoką nieśmiałość.
Wyższe stawki w grze – gdy osoba rywalizująca była

nieśmiała



Myślenie magiczne: przekonania pochodzenia kulturowego,

przykłady „odczarowywania” – odpukać w niemalowane

drewno,

oprac. dr Róza Bazińska

4

BŁĘDY W WYDAWANIU SĄDÓW c.d



DOMINACJA KONFIRMACYJNEJ STRATEGII WERYFIKACJI
HIPOTEZ – informacje potwierdzające sąd bardziej koncentrują
uwagę, są traktowane jako bardziej istotne, są lepiej pamiętane,
szybciej dostrzegane



TENDENCJA DO UTWIERDZANIA SIĘ W SŁUSZNOŚCI
WŁASNYCH POGLĄDÓW I PRZEKONAŃ

PODTRZYMYWANIE RAZ SFORMUŁOWANYCH OPINII I OCEN

Eksperyment Dolińskiego i Kofty (1997) – informacja podana w jednym lub

dwóch etapach o lekarzu, który przez błędną diagnozę spowodował śmierć
pacjenta (I et.), co wynikało z jego przemęczenia, niespecyficzności objawów
itp. (II et).

Informacja uzupełniająca podana po 5 min. ( w II et.) powodowała surowsze

oceny odpowiedzialności lekarza, moralnej naganności czynu i kary za błąd.



PRAKTYKI STOSOWANE W KONKURENCJI POLITYCZNEJ (efekt dziadka)



TRUDNOŚCI W USUWANIU NASTAWIEŃ KONSUMENTÓW SPOWODOWANYCH
ROZPRZESTRZENIANIEM NEGATYWNYCH OPINII – wołowina i choroba
wściekłych krów, AIDS, ptasia grypa i spożywanie drobiu

oprac. dr Róza Bazińska

5

BŁĘDY W WYDAWANIU SĄDÓW c.d.



WNIOSKOWANIE Z PRÓB NIEREPREZENTATYWNYCH:

dokonywanie uogólnień na podstawie danych, o

których wiadomo, że nie są typowe



SZACOWANIE WSPÓŁZMIENNOŚCI – POZORNE
KORELACJE: przewidywanie jednej zmiennej na
podstawie drugiej, aprioryczne założenia m.in.
pochodzenia kulturowego,

Przykłady: rude włosy – fałszywy człowiek, jajowata czaszka –

wybitna inteligencja, trądzik – jedzenie czekolady,

poniedziałek – najgorszy dzień tygodnia, liberalne

wychowanie – zwiększenie przestępczości, test – rysunek

drzewa –diagnoza osobowości,

oprac. dr Róza Bazińska

6

Kiedy przekonania wpływają na fakty:
SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO



Badanie: Rosenthal i Jacobson (1968)

20% losowo wybranych dzieci zostało wskazanych

nauczycielowi jako tych, których inteligencja, dotąd

utajona, powinna wykazać wyraźny przyrost

Badania przeprowadzone po roku pokazały

rzeczywisty znaczący przyrost inteligencji u tej

grupy dzieci



Badanie: Snyder, Tanke i Bernsched (1977)

Badani mężczyźni rozmawiali przez telefon z kobietą, o której na

podstawie fotografii sądzili, że jest kobietą bardzo atrakcyjną
lub zupełnie nieatrakcyjną

Inne osoby słuchały nagrań rozmów i oceniały, czy rozmówczyni

była atrakcyjna czy nie, oceny były zgodne ze zdjęciami

oprac. dr Róza Bazińska

7

SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO c.d.



Badanie (Word, Zanna i Cooper) -

dyskryminacja rasowa a samospełniające się

proroctwo:



I etap badania

: biali studenci prowadzili wywiad z

innym studentem białym lub czarnym:

- wywiad z czarnym o 35% krótszy
- większy dystans fizyczny
- większa o 50% liczba błędów językowych jako miara

dyskomfortu



II etap badania -

inni studenci prowadzili wywiady z

białymi studentami według uzyskanych dwóch wzorców,

sprawdzano reakcje rozmówców - studenci biali, z

którymi rozmawiano zgodnie z wzorcem”czarnego

rozmówcy” wypadali gorzej w wywiadzie

oprac. dr Róza Bazińska

8

SAMOSPEŁNIAJĄCE SIĘ PROROCTWO c.d.



Mechanizm - fałszywa hipoteza (przekonanie) inicjuje
zachowania innych, które ja potwierdzają



Efekt etykietowania - ETYKIETA jako hipoteza,

która



znajduje uzasadnienia w faktach na mocy dominacji
konfirmacyjnej strategii sprawdzania hipotez oraz



na mocy samospełniającego się proroctwa wzbudza
zachowania ją potwierdzające

,



przykłady: etykiety w szkole, etykiety diagnostyczne - badanie
pseudopacjentów w szpitalach psychiatrycznych

:

David Rosenhan,