Wiele deformacji i błędów w percepcji społecznej wynika z naszych tendencji do atrybucji.

Atrybucja polega na wnioskowaniu o pewnej nie podlegającej bezpośredniej obserwacji właściwości ludzi lub instytucji, np. ludzie często na podstawie zachowań (wyglądu, ubioru itp.) innych wnioskują o ich intencjach, motywach, postawach, emocjach i cechach osobowości.

Efekt aureoli (halo efekt)

Może mieć charakter:

• Negatywny – gdy po stwierdzeniu u kogoś jednej cechy negatywnej (np. grubiaństwa) przypisuje się jej dalsze negatywne cechy (np. niską inteligencję, złe intencje, niechęć)

• Pozytywny – gdy na podstawie jednej cechy dodatniej (np. urody) przypisuje się tej osobie inne cechy dodatnie (np. wysoką inteligencję, uczciwość)

Efekt pierwszego wrażenia

Pamiętaj! Już w pierwszych sekundach kontaktu z jakąś osobą tworzy ona sobie Twój wizerunek, odnosi tzw. pierwsze wrażenie, które pozostaje na długo i ma silny wpływ na jej zachowanie.

Zanim się odezwiesz, osoba ta:

• obejrzy cię dokładnie,

• sprawdzi m.in.:

• czy jesteś na niej skoncentrowany,

• czy jesteś opanowany i skupiony,

• czy patrzysz na nią z błyskiem w oku świadczącym zainteresowaniu, entuzjazmie i dobrym nastawieniu.

Nawet nie zdając sobie z tego sprawy, zauważy m.in.:

• jak jesteś ubrany i uczesany,

• jak się zachowujesz (np. czy wykonujesz jakieś „dziwne” ruchy, gesty),

• jak wygląda twoje otoczenie.

Wszystkie te szczegóły złożą się na pierwsze wrażenie, jakie osoba ta odniesie w kontakcie z Tobą.

Fakty i wnioski

Fakty	Wnioski
1. Mogą być ujawnione tylko po obserwacji albo w wyniku doświadczenia.	1. Mogą być podjęte w każdym czasie.
2. Są ograniczone do tego, co zaobserwowano.	2. Rozciągają się poza samą obserwację.
3. Mogą być przedłożone tylko przez obserwatora.	3. Mogą być przedłożone przez każdego.
4. Mogą odwoływać się do przeszłości lub do teraźniejszości.	4. Mogą odwoływać się do każdego czasu: przeszłości, teraźniejszości albo przyszłości.
5. Reprezentują: bliskość, pewność.	5. Reprezentują rozmaite stopnie prawdopodobieństwa.

Percepcja jest to proces selekcjonowania, wartościowania, organizowania i interpretowania danych dostarczanych przez zmysły w sposób, który umożliwia odczuwanie świata.

Wyznaczniki percepcji

Poznanie rzeczywistości dokonuje się na dwóch poziomach:

• Zmysłowym, charakteryzującym się prostymi czynnościami poznawczymi takimi, jak wrażenia i spostrzeżenia

• Pojęciowym, charakteryzującym się złożonymi czynnościami poznawczymi takimi, jak myślenie i pamięć

POZIOM ZMYSŁOWY

Wrażenie – prosty proces psychiczny (poznawczy), powstający pod wpływem oddziaływania elementarnych bodźców na receptory jednego rodzaju i polegający na odzwierciedleniu pojedynczych cech bodźca

Spostrzeżenie – skomplikowany proces poznawczy, polegający na odzwierciedleniu złożonych bodźców (przedmiotów, zjawisk) oddziałujących na narządy zmysłów i angażujących procesy pamięci

POZIOM POJĘCIOWY

Myślenie – czynność umysłowa obejmująca różnorodne procesy: planowanie, przewidywanie, ocenianie, rozumowanie, wnioskowanie.

Operacje umysłowe pozwalają na przetwarzanie informacji zawartych we wrażeniach i spostrzeżeniach:

• Analiza – myślowe rozdzielanie elementów całości (zjawisk, sytuacji, przedmiotów),

• Synteza – myślowe scalanie poszczególnych części składowych całości

• Porównywanie – operacja zestawiania ze sobą różnych elementów rzeczywistości rzeczy, zjawisk, sytuacji z punktu widzenia ich podobieństw bądź różnic,

• Abstrahowanie – wyróżnianie jakiejś jednej właściwości elementu rzeczywistości i jednocześnie pominięciu innych cech,

• Uogólnianie – ujmowanie właściwości, cech wspólnych dla jakiejś klasy rzeczy i zjawisk, z pominięciem cech jednostkowych.

Pamięć – właściwość zachowawcza polegająca na gromadzeniu i przechowywaniu ubiegłego doświadczenia oraz wykorzystywaniu go w różnych sytuacjach. Pamięć jest funkcją psychiki, wyrażającą się w umiejętności gromadzenia, przechowywania i przypominania różnorodnych wrażeń.

Stereotypy

Stereotyp to względnie ustalony schemat przedstawiania sobie osób, rzeczy, sytuacji czy grup społecznych, zawierający pewne wartościowania, ale nie mający charakteru normatywnego.

Źródłem stereotypów jest ogólnoludzka tendencja do tworzenia uogólnień na podstawie jednego lub niewielkiej tylko ilości doświadczeń nieuprawniających do uogólnień oraz niechęć do poddawania sprawdzaniu utworzonego wyobrażenia.

	Zestaw na samorealizację
1.	Chciałbym lepiej jadać. Chciałbym posiadać wyższą polisę ubezpieczeniową. Chciałbym mieć więcej przyjaciół.	A ........... (I) B ........... (II) C ........... (III)
2.	Chciałbym lepiej zabezpieczyć się na starość. Chciałbym mieć więcej znajomych, z którymi mógłbym porozmawiać. Chciałbym poszerzyć wiedzę.	A ........... (II) B ........... (III) C ........... (VI)
3.	Chciałbym, żeby moja praca cieszyła się większym prestiżem. Chciałbym mieć własną firmę. Chciałbym w pełni wykorzystywać moje możliwości.	A ........... (IV) B ........... (V) C ........... (VI)
4.	Chciałbym mieć pewniejszą przyszłość. Chciałbym, żeby więcej ludzi miało o mnie wysokie mniemanie. Chciałbym osiągnąć więcej moich osobistych celów.	A ........... (II) B ........... (IV) C ........... (VI)
5.	Chciałbym więcej odpoczywać. Chciałbym móc spotkać więcej ludzi. Chciałbym być bardziej niezależny.	A ........... (I) B ........... (III) C ........... (V)
6.	Chciałbym mieć lepsze zdrowie. Chciałbym być mniej samotny. Chciałbym umieć myśleć bardziej niezależnie.	A ........... (I) B ........... (III) C ........... (V)
7.	Chciałbym znaleźć bezpieczne wyjście z mojej obecnej sytuacji. Chciałbym, żeby mnie bardziej szanowano. Chciałbym móc się lepiej rozwijać.	A ........... (II) B ........... (IV) C ........... (VI)
8.	Chciałbym mieć lepsze warunki fizyczne. Chciałbym móc prowadzić i kierować większą liczbą ludzi. Chciałbym mieć tyle swobody, żeby móc dokonać tego, czego dokonać mogę.	A ........... (I) B ........... (IV) C ........... (VI)
9.	Chciałbym stracić na wadze. Chciałbym pracować na własny rachunek. Chciałbym mieć więcej zdolności w kilku dziedzinach.	A ........... (I) B ........... (V) C ........... (VI)
10.	Chciałbym umieć lepiej zaplanować sobie bezpieczną przyszłość. Chciałbym umieć zadowalać ludzi. Chciałbym mieć lepsze rozeznanie , co dobrego można zrobić.	A ........... (II) B ........... (III) C ........... (IV)
11.	Chciałbym mieć więcej przyjaciół, którzy by mnie wysłuchali. Chciałbym potrafić się przeciwstawić. Chciałbym się więcej nauczyć.	A ........... (III) B ........... (V) C ........... (VI)
12.	Chciałbym mieć więcej czasu na relaks. Chciałbym mieć większą pewność dostatku na stare lata. Chciałbym więcej znaczyć podczas rozmów z innymi.	A ........... (I) B ........... (II) . C ........... (IV)
13.	Chciałbym mieć wyższe wykształcenie. Chciałbym znać więcej ludzi. Chciałbym więcej myśleć za samego siebie.	A ........... (II) B ........... (III) C ........... (V)
14.	Chciałbym więcej sypiać. Chciałbym współdziałać z większą liczbą zarządzających. Chciałbym w większym stopniu samodzielnie decydować o swoich poczynaniach.	A ........... (I) B ........... (IV) C ........... (V)
15.	Chciałbym umieć zwracać na siebie uwagę. Chciałbym, żeby inni bardziej się mną interesowali. Chciałbym, żeby ktoś mi doradził, co mam robić.	A ........... (IV) B ........... (III) C ........... (II)
16.	Chciałbym być bardziej pewnym / pewną siebie. Chciałbym mieć więcej bliskich przyjaciół. Chciałbym mieć wygodne meble.	A ........... (IV) B ........... (III) C ........... (I) .
17.	Chciałbym móc podejmować ważniejsze decyzje. Chciałbym mieć więcej oszczędności. Chciałbym mieć wygodniejsze miejsce pracy.	A ........... (V) B ........... (II) C ........... (I)
18.	Chciałbym być bardziej zdecydowany. Chciałbym mieć więcej znajomych w pracy. Chciałbym mieć kiedyś wyższą emeryturę.	A ........... (V) B ........... (III) C ........... (II)
19.	Chciałbym osiągnąć wszystkie moje osobiste cele. Chciałbym umieć nie akceptować decyzji innych tak szybko. Chciałbym nie ranić uczuć innych.	A ........... (VI) B ........... (V) C ........... (III)
20.	Chciałbym móc mniej się tłumaczyć z tego , co robię. Chciałbym, żeby podróżowanie było bezpieczne. Chciałbym móc częściej chodzić do lekarza.	A ........... (V) B ........... (II) C ........... (I)
21.	Chciałbym ciągle doskonalić samego siebie. Chciałbym, żeby inni robili to, o co ich poproszę. Chciałbym więcej ćwiczyć.	A ........... (VI) B ........... (V) C ........... (I)
22.	Chciałbym marnować mniej czasu i wysiłku na rzeczy mniej ważne. Chciałbym, żeby inni bardziej się ze mną zgadzali. Chciałbym znać więcej ludzi spoza pracy.	A ........... (VI) B ........... (IV) C ........... (III)
23.	Chciałbym robić więcej ważnych rzeczy Chciałbym mieć więcej władzy. być ostrożniejszy.	A ........... (VI) B ........... (IV) C ........... (II)
24.	Chciałbym maksymalnie rozwinąć samego siebie. Chciałbym mieć większy wpływ na innych. Chciałbym uprawiać więcej sportu.	A ........... (VI) B ........... (IV) C ........... (I)
25.	Chciałbym dobrze wykonywać każdą pracę. Chciałbym mieć ciekawszą osobowość. jakoś poprawić swoje zdrowie.	A ........... (VI) B ........... (III) C ........... (I)
26.	Chciałbym być bardziej dumny z pracy, którą wykonuję. Chciałbym mieć pracę stabilniejszą i bezpieczniejszą. Chciałbym jakoś poprawić fizyczne warunki pracy.	A ........... (VI) B ........... (II) C ........... (I)
27.	Chciałbym być niezależny finansowo. Chciałbym być bardziej dumny z tego, co robię i co potrafię. Chciałbym móc rozmawiać z innymi na więcej aktualnych tematów.	A ........... (V) B ........... (IV) C ........... (III)
28.	Chciałbym móc podejmować więcej niezależnych decyzji. Chciałbym więcej znaczyć. Chciałbym mieć więcej drogowskazów w postępowaniu.	A ........... (V) B ........... (IV) C ........... (II)

Instrukcja

Przeczytaj zestaw trzech stwierdzeń (A, B, C) i zdecyduj, do jakiego stopnia wyrażają one Twoje dążenia. Następnie „rozdysponuj” pomiędzy nie trzy punkty. Im dane stwierdzenie jest dla Ciebie ważniejsze, tym więcej przypisz im punktów.

Przykład 1

Jeżeli według Ciebie prawdą jest twierdzenie A, zaś z pozostałymi wcale się nie zgadzasz, rozdziel punkty w następujący sposób:

1. 3

2. 0

3. 0

Przykład 2

Jeżeli w innej grupie oceniasz, że twierdzenie B właściwie jest prawdą, z C absolutnie się nie zgadzasz, a z A – tylko częściowo, rozdziel punkty w następujący sposób:

1. 1

2. 2

3. 0

Jak obliczyć wynik

Oblicz sumę punktów, które przyznałeś każdej z kategorii. Suma całości powinna wynosić 84.

Kategoria (1): potrzeby fizyczne

Niezrealizowane dążenia wynikające z uwarunkowań biologicznych.

Suma (I) ....................

Kategoria (II): potrzeba bezpieczeństwa

Niezrealizowane dążenia wynikające z chęci bycia bezpiecznym.

Suma (II) ....................

Kategoria (III): potrzeby związków

Niezrealizowane dążenia wynikające z potrzeby miłości, uczuć i poczucia przynależności.

Suma (III) ....................

Kategoria (IV): potrzeba poszanowania

Niezrealizowane dążenia wynikające z chęci poczucia własnej godności i zdobycia szacunku innych.

Suma (IV) ....................

Kategoria (V): potrzeba niezależności

Niezrealizowane dążenia wynikające z potrzeby swobody.

Suma (V) .....................

Kategoria (VI): potrzeba samorealizacji

Niezrealizowane dążenia wynikające z chęci samorealizacji.

Suma (VI) .....................

Suma ogólna = 84

Jak wypadłeś w porównaniu z innymi?

Aby porównać Twój rezultat z 648 wynikami innych menedżerów, odszukaj sześć sum (I) do (VI) i odczytaj umieszczoną powyżej, właściwą kategorię. Zakreśl ją w każdym rzędzie.

	Bardzo nisko BN	Nisko N	Przeciętnie P	Wysoko W	Bardzo wysoko BW
Fizyczne Bezpieczeństwa Związków Szacunku Niezależności Samorealizacji	0 – 3 0 – 6 0 – 8 0 – 7 0 – 12 0 – 23	4 – 5 7 – 9 9 – 11 8 – 9 13 – 14 24 – 26	6 – 7 10 – 13 12 – 13 10 – 11 15 – 16 27 – 28	8 – 10 14 – 15 14 – 16 12 – 13 17 – 19 29 – 32	11+ 16+ 17+ 14+ 20+ 33+

Test na temperamentTwoim zadaniem jest wybranie określenia najbardziej do Ciebie pasującego spośród każdych czterech w kolejnych czterdziestu rzędach. Nie ma tu określeń lepszych czy gorszych, ważne jest by były prawdziwe, zwłaszcza gdy chce się poznać swój rzeczywisty typ temperamentu.

	A	B	C	D
	żywy	przedsiębiorczy	analityczny	elastyczny
	wesoły	przekonywający	wytrwały	spokojny
	lgnący do ludzi	o silnej woli	poświęcający się	ugodowy
	urzekający	rywalizujący	delikatny	opanowany
	pokrzepiający	zaradny	pełen szacunku	powściągliwy
	pełen werwy	samodzielny	wrażliwy	niewymagający
	promotor	nastawiony na sukces	planujący	cierpliwy
	spontaniczny	pewny	zorganizowany	nieśmiały
	optymista	szczery	uporządkowany	uprzejmy
	dowcipny	autorytatywny	wierny	życzliwy
	czarujący	odważny	drobiazgowy	dyplomatyczny
	pogodny	pewny siebie	kulturalny	stały
	inspirator	niezależny	idealista	nieszkodliwy
	wylewny	stanowczy	głęboki	cięty
	towarzyski	działacz	meloman	rozjemca
	rozmowny	nieustępliwy	grzeczny	tolerancyjny
	energiczny	przywódca	lojalny	słuchacz
	ujmujący	szef	organizator	zadowolony
	popularny	pracowity	perfekcjonista	sympatyczny
	żywotny	śmiały	taktowny	zrównoważony
	buńczuczny	apodyktyczny	wstydliwy	chłodny
	niezdyscyplinowany	beznamiętny	pamiętliwy	apatyczny
	powtarzający się	oporny	obraźliwy	małomówny
	zapominalski	zuchwały	kapryśny	lękliwy
	wtrącający się	niecierpliwy	niepewny	niezdecydowany
	niestały	skryty	niepopularny	odludek
	chaotyczny	twardogłowy	wybredny	ociągający się
	na wszystko pozwala	megaloman	pesymista	bezbarwny
	złośnik	dyskutant	wyobcowany	nie mający celu
	naiwny	denerwujący	nastawiony negatywnie	nonszalancki
	lizus	pracoholik	izolujący się	zatroskany
	gadatliwy	nietaktowny	przewrażliwiony	bojaźliwy
	niezorganizowany	dominujący	przygnębiony	sceptyk
	niestały	nietolerancyjny	zamknięty w sobie	obojętny
	bałaganiarz	manipulant	nastrojowy	mamrota
	próżny	uparty	nieufny	powolny
	donośny	pyszałek	samotnik	leniwy
	roztargniony	zapalczywy	podejrzliwy	niemrawy
	niespokojny	pochopny	mściwy	dystansujący się
	zmienny	przebiegły	krytykant	ugodowiec
	Suma:	Suma:	Suma:	Suma:

Wynik „Testu na temperament” oblicza się według wzoru:

Wynik ogólny:

Liczba zakreśleń w kolumnie A razy 2,5 = wynik A (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie B razy 2,5 = wynik B (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie C razy 2,5 = wynik C (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie D razy 2,5 = wynik D (w %)

Mocne strony:

Liczba zakreśleń w kolumnie A (wiersze od 1-20) razy 5 = wynik A (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie B (wiersze od 1-20) razy 5 = wynik B (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie C (wiersze od 1-20) razy 5 = wynik C (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie D (wiersze od 1-20) razy 5 = wynik D (w %)

Słabe strony:

Liczba zakreśleń w kolumnie A (wiersze od 21-40) razy 5 = wynik A (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie B (wiersze od 21-40) razy 5 = wynik B (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie C (wiersze od 21-40) razy 5 = wynik C (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie D (wiersze od 21-40) razy 5 = wynik D (w %)

A sangwinik

B choleryk

C melancholik

D flegmatyk

Wynik „Testu na temperament” oblicza się według wzoru:

Wynik ogólny:

Liczba zakreśleń w kolumnie A razy 2,5 = wynik A (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie B razy 2,5 = wynik B (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie C razy 2,5 = wynik C (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie D razy 2,5 = wynik D (w %)

Mocne strony:

Liczba zakreśleń w kolumnie A (wiersze od 1-20) razy 5 = wynik A (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie B (wiersze od 1-20) razy 5 = wynik B (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie C (wiersze od 1-20) razy 5 = wynik C (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie D (wiersze od 1-20) razy 5 = wynik D (w %)

Słabe strony:

Liczba zakreśleń w kolumnie A (wiersze od 21-40) razy 5 = wynik A (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie B (wiersze od 21-40) razy 5 = wynik B (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie C (wiersze od 21-40) razy 5 = wynik C (w %)

Liczba zakreśleń w kolumnie D (wiersze od 21-40) razy 5 = wynik D (w %)

A sangwinik

B choleryk

C melancholik

D flegmatyk

Zniekształcenia informacji przez ludzki umysł warunkujące zachowanie się konsumenta

1. Złudzenie perspektywiczne – polega na tym, że dwa identyczne zdarzenia oceniamy niejednakowo. Dalsze w czasie i przestrzeni akcentujemy słabiej niż te bliższe.

2. Złudzenia wynikające z nasilenia uwagi – nasilenie uwagi na pewne zjawiska powoduje, że zaczynamy dostrzegać ich więcej, mimo, że częstotliwość występowania zdarzeń nie ulega zmianie.

3. Złudzenia pod wpływem emocji – odczuwanie takich emocji jak gniew, strach itp. powoduje iż zaczynamy silnie zniekształcać docierające do nas informacje.

4. Złudzenie na skutek własnych przewidywań – przejawia się tym, iż postrzegamy rzeczywistość zgodnie z wcześniejszymi co do niej oczekiwaniami.

5. Złudzenie wynikające z żywionych uprzedzeń – polega na tym, że z obserwowanej rzeczywistości rejestrujemy i zapamiętujemy tylko te fragmenty, które utwierdzają nas w posiadanych wcześniej uprzedzeniach.

6. Sugestia stereotypu – wiąże się z powstawaniem przekonania, że pewne cechy ludzkie występują łącznie tworząc stereotypy; po zaobserwowaniu u kogoś jakiejś cechy przynależnej do znanego nam stereotypu od razu zakładamy występowanie pozostałych cech składających się na ów stereotyp.

7. Zniekształcający wpływ układu odniesienia – to samo zjawisko może być przedstawione z różnych perspektyw, zaś jego ocena zależy nie tylko od jego istoty, ale także od tego, z czym się je porównuje.

8. Zniekształcenie wywołane zmianą tła – incydent, który się wydarzył (średniej rangi) na tle kilku zdarzeń poważniejszych od niego bywa oceniany jako nieznaczący, natomiast ten sam incydent widziany na tle drobniejszych może być traktowany jako poważny.

9. Zniekształcenie wynikające z efektu promieniowania – fakty, które miały miejsce w ostatnich dniach, tygodniach, zabarwiają przeszłość w stopniu silniejszym niż to powinno wynikać z ich znaczenia; usuwają w cień to co wydarzyło się wcześniej. Inny wpływ efektu promieniowania polega na tym, że ocena czyjegoś zachowania często jest zabarwiona naszym stosunkiem do danej osoby. Podobnie, neutralne informacje przekazywane przez osobę przez nas nielubianą (lubianą), są częściej odbierane negatywnie (pozytywnie).

10. Mechanizm projekcji – zdarza się, że przypisujemy swoje ujemne cechy innym (zazwyczaj tym, z którymi jesteśmy w konflikcie lub których nie lubimy).

11. Zniekształcenia będące następstwem długiego kanału przekazywania informacji – im dłuższy kanał (czyli im więcej osób przekazuje daną informację) tym większe prawdopodobieństwo jej zniekształcenia.

12. Mylenie wniosków z faktami – podczas przekazywania informacji, zwłaszcza przy długich kanałach, nie jesteśmy w stanie stwierdzić co jest faktem (np. co zaszło rzeczywiście), a co wnioskiem (tzn. interpretacją zdarzeń).

13. Zniekształcenia wywołane zjawiskiem dysonansu poznawczego – gdy otrzymujemy informację nie pasującą do naszej opinii o sytuacji (przedmiotach, innych ludziach lub o nas samych) mamy tendencję do wyparcia jej ze swojej świadomości. Mechanizm dysonansu poznawczego wiąże się z przejawianiem takich zachowań jak: unikanie informacji wzmagających dysonans; zniekształcanie i eliminowanie odbieranych informacji w taki sposób, by redukować dysonans; unikanie osób, których postawy, zachowania nasilają dysonans; wyszukiwanie osób czy informacji, które osłabiają dysonans.

14. Zniekształcenia wywołane brakami w masie percepcyjnej naszego intelektu – obserwując jakieś zjawisko zazwyczaj posiadamy już pewien zasób informacji (bądź doświadczeń) z obserwowanej dziedziny. Różnice pomiędzy poszczególnymi osobami w tym zakresie są przyczyną odmiennej interpretacji tej samej sytuacji przez różne osoby, choć każda z nich we własnym przekonaniu daje jej pełne, wierne odzwierciedlenie.

15. Zniekształcenia wynikające z przekroczenia możliwości percepcyjnych – każdy człowiek ma z natury ograniczoną możliwość przyjmowania, przetwarzania i przekazywania informacji, stąd też przekroczenie owej „masy krytycznej” powodować może zniekształcenie lub utratę informacji.

16. Zniekształcenia wynikające z dużej różnicy między nadawcą informacji a jej odbiorcą – różnica ta może dotyczyć zarówno wiedzy obu stron, jak i doświadczeń, prestiżu, pozycji społecznej, płci, wieku itp.

17. Zniekształcenia wynikające z uszeregowania zamieszczonych faktów – informacje wcześniejsze wpływają na odbiór informacji docierających do nas później.

18. Zniekształcenia wynikające z niejednakowego odtwarzania przeszłości przez ludzką pamięć – w pamięci utrwalają się najlepiej początki i końce zdarzeń. Natomiast środek zostaje zapomniany najszybciej.

Złudna percepcja

Złudna percepcja to błędne mniemanie, że jedna osoba może zdobyć pełną wiedzę na dany temat.

Ofiarami złudnej percepcji łatwiej stajemy się wówczas, gdy nie dopuszczamy do siebie nowych i innych informacji niż te, które posiadamy, gdy cząstkowe i nie pełne wiadomości uważamy za wystarczające, gdy myślimy o sobie jako o „pępku świata”.

Niepostrzeganie

Niepostrzeganie („klapki” na oczach) przejawia się w widzeniu tylko rzeczy oczywistych lub biegnących jednoznacznym trybem.

Ograniczenie postrzegania prowadzi do błędnych wniosków oraz spowalnia w takich sytuacjach działanie i decyzje.