Pył występujący

w środowisku pracy.

Pyły są to cząstki ciał stałych, zawieszone w

powietrzu, powstające w wyniku rozdrobnienia np.

podczas szlifowania, kruszenia, cięcia, mielenia, itp.

lub kondensacji np. podczas spawania.

Cząstki rozproszone w powietrzu tworzą aerozol.

Kształty cząstek pyłu zależą m.in. od: sposobu

powstania, własności fizyko-chemicznych materiału

cząstki

np. twardości, porowatości, łupliwości oraz

pochodzenia

np. cząstki mineralne, roślinne, metaliczne,

z tworzyw sztucznych.

Przeważająca większość cząstek ma kształt

nieregularny, tylko cząstki powstające podczas

kondensacji mają

kształt kulisty lub zbliżony do kulistego.

Ocena narażenia na pył w środowisku pracy.

Szkodliwe działanie pyłu na organizm

człowieka

zależy od jego:
- stężenia,
- czasu narażenia pracownika,
- wielkości ziaren,
- rodzaju pyłu,
- zawartości wolnej krystalicznej krzemionki.

Oznaczenie stężenia pyłu

Pomiary ilościowe pyłu na stanowisku

pracy wykonuje się metodą filtracyjno-

wagową

zgodnie z normami PN-Z-04008-7:2002,

PN-91/Z-04030/05 i PN-91/Z-04030/06 .

Polega ona na przefiltrowaniu określonej

objętości powietrza przez materiał

filtracyjny zwany sączkiem lub filtrem.

Przed przystąpieniem do badań należy

zapozna

ć

się z procesem technologicznym

i rodzajem występującego pyłu.

Próbki powietrza można pobiera

ć

metodą

stacjonarną lub dozymetryczną.

Sposób pobierania próbek ma decydujący

wpływ na wyniki pomiarów stężenia pyłów,

głównie z powodu zmienności stężenia

w czasie i przestrzeni.

W przypadku metody stacjonarnej, na wielkość błędu

pomiarowego ma wpływ ilość pobranych próbek i

czas wykonywania pomiarów.

Jako optymalny wariant, przy założeniu popełnienia

100% błędu, przyjęto, że w środowisku jednorodnym

należy

pobrać losowo minimum 4 próbki w łącznym czasie

minimum 1 godz.

Jeżeli zapylenie w ciągu zmiany jest zróżnicowane,

zmianę roboczą należy podzielić na 2-3 okresy

pomiarowe

o niewielkich wahaniach stężenia pyłu i określonych

czynnościach.

Pomiary stacjonarne są wyborem z konieczności, gdy

laboratorium nie posiada dozymetrów

indywidualnych.

Pobieranie próbek za pomocą pyłomierzy

indywidualnych jest obarczone znacznie mniejszym

błędem, równym błędowi analitycznemu metody.

W dozymetrii indywidualnej pomiarami należy

obją

ć

75% zmiany roboczej.

Iloś

ć

próbek pobieranych w sposób ciągły,

zależy od spodziewanego stężenia,

najczęściej pobiera się 1-2 próbki.

Wadą tej metody jest brak możliwości

wychwycenia wahań stężeń w czasie ekspozycji.

Podstawą oceny narażenia na pył jest określenie
stężenia pyłu na stanowisku pracy, które oblicza
się
ze wzoru:

gdzie:
c – stężenie pyłu w mg/m

3

m

2

– masa sączka w mg, po pobraniu próbki powietrza

m

1

– masa sączka w mg, przed pobraniem próbki powietrza

V – objętość próbki powietrza w dcm

3

, obliczona jako iloczyn

prędkości
przepływu powietrza przez sączek i czas przepływu =
czasowi
pobierania próbki.

1000

1

2

V

m

m

c





W przypadku, gdy pracownik nie jest narażony na pył przez

całą zmianę roboczą np. zatrudniony jest na części etatu,

oblicza się stężenie ważone pyłu z następującego wzoru:

gdzie:
c

w

- stężenie ważone pyłu,

c – stężenie pyłu odniesione do 8 godzin narażenia,
t – faktyczny czas narażenia pracownika na pył,
T = 8 godzin, czyli czas trwania zmiany roboczej.

T

ct

c

w



Wielkość ziaren pyłu.

W zależności od wielkości ziaren pył dzieli się

na całkowity i frakcję respirabilną.

Pył całkowity jest zbiorem wszystkich cząstek

osadzonych na sączku pomiarowym.

Pył całkowity zawiera frakcję respirabilną pyłu,

która zdefiniowana jest jako „zbiór cząstek… ze

średnią wartością średnicy aerodynamicznej

3,5+/-0,3 µm…”;

włókna respirabilne są to „włókna o długości

powyżej

5 µm o maksymalnej średnicy poniżej 3 µm

i o stosunku długości do średnicy >3.

Techniczne zasady wykonywania pomiarów pyłu

na stanowiskach pracy.



Przed przystąpieniem do badań należy zapoznać się

z procesem technologicznym i rodzajem występującego

pyłu. Pozwoli to na przyjęcie odpowiedniego NDS dla

badanego pyłu.



Próbniki w czasie pomiarów należy umieścić w strefie

oddychania pracowników. W metodzie stacjonarnej,
ze względu na przemieszczanie się pracownika, jest to

utrudnione.



Należy pobierać równolegle obydwie frakcje.



W przypadku badania pyłów, dla których NDS określony

jest tylko dla frakcji całkowitej np. pyłów drewna,
pobiera się jedną frakcję.



Jeżeli wartość NDS zależy od zawartości wolnej

krystalicznej krzemionki, w pobranym pyle należy

oznaczyć jej zawartość.

Liczbę stanowisk, które należy objąć badaniami

określa

norma PN-Z-04008-7:2002.

Jeżeli liczebność grupy pracowników zatrudnionych

na podobnych stanowiskach wynosi 1-6 osób, pomiary

należy wykonać na każdym z tych stanowisk.

Jeżeli liczba podobnych stanowisk jest większa, liczbę

wytypowanych stanowisk oblicza się

ze wzoru, gdzie n jest liczbą pracowników większą

od 6.

n

2

Podział pyłów przemysłowych ze względu na działanie

biologiczne na żywy organizm ludzki



pyły o działaniu drażniącym



pyły o działaniu zwłókniającym



pyły o działaniu alergizującym



pyły o działaniu kancerogennym.

Pyły o działaniu drażniącym.

Są to cząstki węgla, żelaza, karborundu,

szkła, aluminium itp. Wdychane do płuc

zostają zatrzymane i zdeponowane w

układzie oddechowym.

Nie powodują rozrostu tkanki łącznej

włóknistej

w płucach, mogą być przyczyną słabego

odczynu włóknistego.

Pyły o działaniu zwłókniającym.

Są to ziarna krystalicznych odmian dwutlenku

krzemu czyli krzemionki np., krystobalitu,

kwarcu oraz niektórych krzemianów np.

azbestu, talku, pyłu rud żelaznych i z kopalni

węglowych.

Pyły te po przedostaniu się do płuc, powodują

odczyn wytwórczy ze strony tkanki łącznej

oskrzeli i płuc, prowadząc do uszkodzenia

anatomicznego

i czynnościowego układu oddechowego i

krążenia.

Pyły o działaniu alergizującym.

Należą do nich głównie pyły pochodzenia

roślinnego, zwierzęcego oraz niektóre

pochodzenia chemicznego np. leki, pyły

niektórych metali jak arsenu, miedzi, cynku,

chromu. Pyły te nie wywołują zwłóknienia tkanki

łącznej w płucach, ale są przyczyną takich

schorzeń jak dychawica oskrzelowa, gorączka

włókniarzy i gorączka poniedziałkowa, gorączka

odlewników. Zwiększają predyspozycje do

chorób pochodzenia infekcyjnego oraz są

przyczyną anatomicznego i czynnościowego

uszkodzenia narządu oddechowego i krążenia.

Pyły o działaniu kancerogennym.

Działania kancerogenne wykazują

przede wszystkim pyły o strukturze włóknistej

np. azbest, minerały azbestopochodne,

sztuczne włókna mineralne, a także pyły

zawierające krystaliczne odmiany dwutlenku

krzemu.

Prace związane z narażeniem na pył drewna

twardego zaliczone są także do działań

kancerogennych

.

Najwyższe dopuszczalne stężenia pyłów określa

rozporządzenie MPiPS z 18.12.2002r.

opublikowane w Dz.U.02.217.1833.

Rozporządzenie MGiP z 10.10.2005r.

opublikowane w Dz.U.05.212.1769, powyższe

rozporządzenie zmienia w zakresie NDS pyłów

azbestu.

W załączeniu nr 1 do rozporządzenia Rady Ministrów

z 24.08.2004r., opublikowanego w
Dz.U.04.200.2047
podano m.in. wykaz prac wzbronionych
młodocianym.

Młodocianym zabronione są prace w środowisku, w
którym występuje narażeniu na szkodliwy wpływ:
1/ pyłów o działaniu zwłókniającym i drażniącym,
których
stężenia przekraczają 2/3 wartości NDS określonych

w przepisach w sprawie NDS i NDN dla zdrowia
w środowisku pracy,
2/ pyłów o działaniu uczulającym,
3/ pyłów o działaniu rakotwórczym lub mutagennym,
określonych w odrębnych przepisach.

W załączniku nr 2 tego rozporządzenia

podano wykaz niektórych rodzajów prac

wzbronionych młodocianym, przy których

zezwala się

na zatrudnianie młodocianych w wieku

powyżej

16 lat. Są to prace w kontakcie z pyłami

stwarzającymi ryzyko uczulenia, pod

warunkiem uzyskania specjalistycznej opinii

lekarskiej o braku przeciwwskazań

zdrowotnych do kontaktu

z tymi pyłami.

Metody zmniejszenia narażenia na pył.



hermetyzacja procesów

technologicznych,



sprawna wentylacja mechaniczna,

wyciągowa,



skrócenie czasu narażenia na pył,



indywidualne ochrony górnych dróg

oddechowych.

Wyniki pomiarów należy opracować

w „sprawozdaniach z badań pyłu”

Dziękuję za uwagę.

Maria Popiel