Czynniki

niebezpieczne

występujące w

środowisku pracy –

rodzaje, sposoby ich

eliminowania i

ograniczania

zagrożeń.

dr Marek Niemiec

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Czynnik niebezpieczny

Czynnik niebezpieczny – czynnik,

którego oddziaływanie może prowadzić
do urazu lub natychmiastowego
pogorszenia stanu zdrowia człowieka.

Czynniki niebezpieczne w środowisku

pracy występują zawsze, gdyż
środowisko pracy jest najczęściej
środowiskiem nienaturalnym (maszyny,
urządzenia, prąd elektryczny,
wysokość, temperatura itp.).

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Do podstawowych czynników

niebezpiecznych zaliczamy:

• podstawowe zagrożenia mechaniczne - od

elementów ostrych, ruchomych, luźnych

i wystających, wirujących itp.

• zagrożenie związane z przemieszczaniem

się ludzi (przemieszczanie poziome,

pionowe, praca na wysokości)

• zagrożenie porażeniem prądem

elektrycznym,

• zagrożenie poparzeniem,

• zagrożenie pożarowe i wybuchowe,

• inne…

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Zagrożenia mechaniczne

W procesie pracy człowiek oddziałuje bezpośrednio lub
pośrednio na szeroko rozumiane przedmioty pracy (narzędzia,
maszyny, oprzyrządowanie i wyposażenie stanowisk pracy,
surowce, materiały
i półfabrykaty stałe lub płynne, wyroby gotowe itp.), które w
strefach swojego naturalnego oddziaływania stanowią
potencjalne źródła niebezpiecznych czynników mechanicznych,
mogących powodować zagrożenia - głównie urazami .

Zagrożenia te mogą występować:
- przy normalnym funkcjonowaniu maszyny i innych

przedmiotów pracy (ustalonym przez projektanta lub
producenta),

- wskutek zakłóceń lub defektów powodujących naruszenie

normalnych warunków ich funkcjonowania maszyn.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Niebezpieczne czynniki mechaniczne można

podzielić na następujące grupy:

• przemieszczające się maszyny oraz transportowane

przedmioty,

• ruchome elementy,
• ostre, wystające elementy, chropowate elementy,
• spadające elementy,
• płyny pod ciśnieniem,
• śliskie, nierówne powierzchnie,
• ograniczone przestrzenie (dojścia, przejścia, dostępy),
• położenie stanowiska pracy w odniesieniu do podłoża

(praca na wysokości oraz w zagłębieniach),

• inne, np. powierzchnie gorące lub zimne, żrące

substancje.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Do podstawowych zagrożeń

mechanicznych
zalicza się zagrożenia:

• zgniataniem (zgniecenie),
• cięciem (obcięcie, odcięcie),
• wplątaniem, wciągnięciem lub pochwyceniem

(złamanie zmiażdżenie),

• uderzaniem (obtarcie, uderzenie, pęknięcie,

złamanie),

• kłuciem (przekłucie, przebicie),
• ścieraniem (starcie lub obtarcie),
• wytryskiem cieczy pod wysokim ciśnieniem

(uderzenie, poparzenie).

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Zagrożenia związane

z przemieszczaniem się ludzi

Poziome i pionowe przemieszczanie
się ludzi stwarza zagrożenia urazu w
wyniku potknięcia, poślizgnięcia,
upadku na tym samym lub różnym
poziomie itp.
Związane jest ono z dojściem do
stanowiska pracy, opuszczeniem go oraz z
wykonywaniem części roboczych,
konserwacyjnych
i naprawczych.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Podst. definicje:
Wejście - otwór w maszynie lub urządzeniu umożliwiający

dostęp oraz opuszczenia stanowiska roboczego, dotarcie
do miejsca wymagającego czynności roboczych.

Dojście – przejście przez schody poręcze, uchwyty,

balustrady, pomosty maszyn i urządzeń zainstalowane w
celu uzyskania dostępu do maszyn i urządzeń.

Przejście – przestrzeń ograniczona od dołu płaszczyzna

poziomą lub zbliżona do poziomej umożliwiająca
przemieszczania się pracownika (

min. wys. przejścia –

2m., w uzasadnionych przypadkach 1,8m.). Szerokość
min 0,75m. W uzasadnionych przypadkach może być
0,5m., w przypadku jednoczesnego przemieszczania się
dwóch osób w dwóch kierunkach min. – 1m.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Drogi transportowe w zakładzie – podst.

wymagania:

• odpowiednio oznakowane – linie poziome:

białe (transport ręczny) lub żółte – (transp. mech.),

• minimalna szereokość dróg transportowych (piesi)

w zakładzie pracy dla pieszych obliczana jest wg.
wzoru:

b = a + 30cm – transp. jednokierunkowy

b = 2a + 60cm – transp. dwukierunkowy

gdzie

b – szerokość drogi

a – szerokość ładunku, który niesie

pieszy

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Minimalne szerokości dróg

transportowych dla silnikowych i

bezsilnikowych pojazdów

Przeznaczenie

drogi

Minimalna szerokość drogi w cm.

Bezsilnikowe środki

transportu

Silnikowe środki

transportu

Ruch

jednokierunko

Tylko środki

transportow

b = a + 60cm

Środki

transp.

i ruch

pieszych

b = a + 90cm

b = a +

100cm

Ruch

dwukierunkowy

Tylko środki

transportow

b = 2a + 90cm

b = 2a +

90cm

Środki

transp.

i ruch

pieszych

b 2a + 180cm

b = 2a +

200cm

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Zagrożenia towarzyszące

pracy na wysokości

Za prace na wysokości uważa się prace

wykonywane na wysokości 1m nad poziomem
podłoża (place budowy – 2m).

Do pracy na wysokości

nie zalicza się

pracy, niezależnie

od wysokości na której jest wykonywana jeżeli:

• powierzchnia jest osłonięta ze wszystkich stron pełnymi

ścianami lub ścianami z wypełnieniem szklanym, których
wysokość min. wynosi 1,5m.

• wyposażona jest w inne stałe konstrukcje chroniące

przed upadkiem z wysokości (nie balustrady ochronne).

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Do podstawowych zagrożeń przy

pracy na wysokości zaliczamy:

• upadek pracownika z wysokości,
• upadek pracownika z wysokości wraz

z elementami konstrukcyjnymi,

• porażenie prądem (linie napowietrzne),
• możliwość urazu w przypadku

uderzenia elementem spadającym z
wysokości.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Sposoby eliminowania zagrożenia

upadkiem z wysokości:

• stosowanie barierek ochronnych

(wysokość 1,1m., próg o wysokości min.
0,15m., barierka pomiędzy progiem a
poręczą),

• prawidłowe dojście pionowe (schody,

drabina),

• odpowiednie i bezpieczne pomosty,

rusztowania,

• środki ochrony indywidualnej,
• inne organizacyjne i techniczne.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

a - wysokość powyżej 1,0 m nad poziomem podłogi lub ziemi
b - poręcz ochronna umieszczona na wysokości co najmniej 1,1 m
c - krawężniki o wysokości co najmniej 0,15 m
d - poprzeczka umieszczona w połowie wysokości lub przestrzeń ta
powinna być wypełniona w sposób uniemożliwiający wypadnięcie
osób.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Zagrożenia towarzyszące

występowaniu

elektryczności statycznej i

wykorzystaniu

energii elektrycznej

Powszechne stosowanie urządzeń zasilanych energią

elektryczną niesie ze sobą różnego rodzaju zagrożenia
zarówno dla człowieka jak i jego środowiska, są to:

•

zagrożenia od elektryczności statycznej,

•

porażenia oraz oparzenia prądem i łukiem elektrycznym,

•

zagrożenia pożarowe,

•

zagrożenia wybuchem,

•

szkodliwe oddziaływania silnych pól elektrycznych
i elektromagnetycznych.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Środki ochrony przeciwporażeniowej urządzeń

elektrycznych
o napięciu do 1 kV

• izolowanie części czynnych,
• stosowanie obudów i osłon,
• stosowanie ogrodzeń,
• stosowanie barier i przeszkód,
• umieszczenie części czynnych poza zasięgiem ręki.
Środki ochrony przed dotykiem bezpośrednim

(środki ochrony podstawowej) w urządzeniach
elektroenergetycznych o napięciu powyżej 1 kV :

• izolację roboczą,
• umieszczenie części czynnych na bezpiecznej wysokości,
• ogrodzenia (bariery) urządzeń elektrycznych dla zachowania

bezpiecznej odległości poziomej od ich części czynnych.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Ochrona dodatkowa (przed dotykiem pośrednim) w

urządzeniach elektrycznych niskiego napięcia może być
realizowana przez zastosowanie:

• samoczynnego wyłączania zasilania ,
• urządzeń II klasy ochronności lub o izolacji równoważnej
• izolowanie stanowiska,
• nie uziemionych połączeń wyrównawczych ,
• separacji elektrycznej,
• bardzo niskich napięć bezpiecznych:

 50 V prądu przemiennego i

120 V

120 V prądu stałego - przy normalnej

wilgotności
i rzadkim kontakcie ludzi z potencjałem ziemi ,



25 V

25 V prądu przemiennego i

60 V

60 V prądu stałego - w pomieszczeniach

wilgotnych, przy częstym i ciągłym kontakcie ludzi z potencjałem ziemi,



12 V

12 V prądu przemiennego i

30 V

30 V prądu stałego - w pomieszczeniach

mokrych
i gdy ciało jest zanurzone w wodzie.

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Zagrożenia pożarem

i wybuchem

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

Podstawowe definicje

POŻAR – spalanie o niekontrolowanym przebiegu

w czasie i przestrzeni

WYBUCH – gwałtowna reakcja utleniania lub

rozkładu, wywołująca wzrost temperatury i/lub
ciśnienia

ZAGROŻENIE POŻAROWE LUB WYBUCHOWE:

- możliwość spowodowania pożaru lub wybuchu,
- możliwość utraty życia (lub uszkodzenia ciała)

i/lub zniszczenia mienia w wyniku pożaru lub
wybuchu

CZYNNIKI NIEBEZPIECZNE WYSTĘPUJĄCE W ŚRODOWISKU

PRACY

POMIESZCZENIE ZAGROŻONE WYBUCHEM –

pomieszczenie, w którym może się wytworzyć
mieszanina wybuchowa powstała z
wydzielającej się takiej ilości palnych gazów,
par, mgieł lub pyłów, że jej wybuch mógłby
spowodować przyrost ciśnienia w tym
pomieszczeniu przekraczający 5 kPa.

STREFA ZAGROŻENIA WYBUCHEM –

przestrzeń, w której może występować
mieszanina substancji palnych
z powietrzem lub innymi gazami utleniającymi,
o stężeniu zawartym między dolną a górną
granicą wybuchowości.