Psychologia w pracy
Psychologia w pracy
inspektora bhp
inspektora bhp
Wykłady dla słuchaczy studiów podyplomowych
Wykłady dla słuchaczy studiów podyplomowych
„
„
Psychologia wyrosła z filozofii, a jej rozwój
Psychologia wyrosła z filozofii, a jej rozwój
przeplata "się z
przeplata "się z
rozwojem fizjologii i innych nauk medycznych..."
rozwojem fizjologii i innych nauk medycznych..."
(E. R. Hilgard)
(E. R. Hilgard)
1.Ewolucja definicji psychologii
1.Ewolucja definicji psychologii
W różnych okresach rozwoju nauki
W różnych okresach rozwoju nauki
psychologię traktowano, jako:
psychologię traktowano, jako:
naukę o duszy
naukę o duszy
( z gr.
( z gr.
psyche
psyche
-
-
dusza,
dusza,
logos
logos
- nauka. Starożytność.)
- nauka. Starożytność.)
naukę o zjawiskach
naukę o zjawiskach
psychicznych
psychicznych
(druga połowa XIX
(druga połowa XIX
w.)
w.)
naukę o zachowaniu się
naukę o zachowaniu się
( ang.
( ang.
behavior
behavior
- zachowanie. Początek XX
- zachowanie. Początek XX
w.,psychologia amerykańska
w.,psychologia amerykańska
naukę o człowieku, jako
naukę o człowieku, jako
podmiocie własnego działania
podmiocie własnego działania
(psychologia humanistyczna)
(psychologia humanistyczna)
naukę o wyższych czynnościach
naukę o wyższych czynnościach
istot żywych
istot żywych
(ujęcie współczesne,
(ujęcie współczesne,
m.in. w polskiej psychologii
m.in. w polskiej psychologii
powojennej)
powojennej)
"Psychologia ma długą tradycję,
"Psychologia ma długą tradycję,
ale krótką historię"
ale krótką historię"
( Hermann
( Hermann
Ebbinghaus )
Ebbinghaus )
Wilhelm Maximilian Wundt
(1832-1920)
Uniwersytet w Lipsku
Uniwersytet w Lipsku
1879 r.
1879 r.
Władze uczelni uznają
Władze uczelni uznają
gabinet
gabinet
W. Wundta za oficjalną
W. Wundta za oficjalną
placówkę uniwersytecką
placówkę uniwersytecką
Symboliczna
Symboliczna
data narodzin
data narodzin
psychologii
psychologii
jako nauki
jako nauki
Podstawowe działy
Podstawowe działy
psychologii
psychologii
I. Psychologia teoretyczna
I. Psychologia teoretyczna
psychologia ogólna,
psychologia ogólna,
psychologia rozwojowa,
psychologia rozwojowa,
psychologia społeczna,
psychologia społeczna,
eksperymentalna psychologia zwierząt,
eksperymentalna psychologia zwierząt,
II. Psychologia stosowana
II. Psychologia stosowana
1. psychologia wychowawcza,
1. psychologia wychowawcza,
2. psychologia kliniczna,
2. psychologia kliniczna,
3. psychologia pracy,
3. psychologia pracy,
4. inne (psychologia sądowa, psychologia sportu, wojskowa,
4. inne (psychologia sądowa, psychologia sportu, wojskowa,
psychologia zwierząt itp.)
psychologia zwierząt itp.)
o
Psychoterapia
Psychoterapia
Metody badań
Metody badań
psychologicznych
psychologicznych
obserwacja
obserwacja
(całościowa i wycinkowa, systematyczna i doraźna,
(całościowa i wycinkowa, systematyczna i doraźna,
psychologiczna i pedagogiczna – stosowana w każdej
psychologiczna i pedagogiczna – stosowana w każdej
specjalności psychologicznej ),
specjalności psychologicznej ),
rozmowa i wywiad
rozmowa i wywiad
(swobodny, skategoryzowany - stosowany w
(swobodny, skategoryzowany - stosowany w
każdej specjalności psychologicznej. W psychologii klinicznej i
każdej specjalności psychologicznej. W psychologii klinicznej i
patopsychologii także wywiad kliniczny),
patopsychologii także wywiad kliniczny),
analiza wytworów
analiza wytworów
(pisma, rysunki, rękodzieła - stosowana w
(pisma, rysunki, rękodzieła - stosowana w
każdej specjalności psychologicznej)
każdej specjalności psychologicznej)
eksperyment
eksperyment
(naturalny, laboratoryjny, symulacyjny - stosowany
(naturalny, laboratoryjny, symulacyjny - stosowany
w każdej specjalności psychologicznej, a w psychologii klinicznej
w każdej specjalności psychologicznej, a w psychologii klinicznej
jako tzw. eksperyment kliniczny),
jako tzw. eksperyment kliniczny),
kwestionariusze i testy
kwestionariusze i testy
(wiadomości, umiejętności, zdolności
(wiadomości, umiejętności, zdolności
specjalnych, osobowości, inteligencji- stosowana w każdej
specjalnych, osobowości, inteligencji- stosowana w każdej
specjalności psychologicznej),
specjalności psychologicznej),
metody socjometryczne
metody socjometryczne
(badania struktury grupy – stosowane
(badania struktury grupy – stosowane
w psychologii społecznej, wychowawczej, pracy. W psychologii
w psychologii społecznej, wychowawczej, pracy. W psychologii
klinicznej raczej nie stosuje się),
klinicznej raczej nie stosuje się),
Testy i kwestionariusze
Testy i kwestionariusze
Kwestionariusz
Kwestionariusz
- zbiór (zestaw) zadań (lub pytań) nie mających
- zbiór (zestaw) zadań (lub pytań) nie mających
jedynego, prawidłowego rozwiązania. Służy do badania
jedynego, prawidłowego rozwiązania. Służy do badania
predyspozycji, preferencji, cech zmiennych ( np. osobowość jako
predyspozycji, preferencji, cech zmiennych ( np. osobowość jako
całość, poszczególne cechy osobowości)
całość, poszczególne cechy osobowości)
Test
Test
- zbiór (zestaw) zadań mających prawidłowe rozwiązania. Testy
- zbiór (zestaw) zadań mających prawidłowe rozwiązania. Testy
służą do badania konkretnych umiejętności, zdolności czy sprawności
służą do badania konkretnych umiejętności, zdolności czy sprawności
Nazwa od ang. słowa
Nazwa od ang. słowa
test
test
- próba, doświadczenie, badanie. łac.
- próba, doświadczenie, badanie. łac.
testori
testori
- świadczyć
- świadczyć
Stosował je jako pierwszy do badania uzdolnień
Stosował je jako pierwszy do badania uzdolnień
umysłowych. Franciszek Galton w latach siedemdziesiątych XIX w.
umysłowych. Franciszek Galton w latach siedemdziesiątych XIX w.
Używa się testów w innych naukach i dziedzinach produkcji np.:
Używa się testów w innych naukach i dziedzinach produkcji np.:
inżynieria (wytrzymałość materiałów), chemia, medycyna
inżynieria (wytrzymałość materiałów), chemia, medycyna
(testowanie leków), pedagogika (sprawdziany wiadomości i
(testowanie leków), pedagogika (sprawdziany wiadomości i
umiejętności) itp.
umiejętności) itp.
W psychologii testy stosuje się do badania określonych próbek. Test,
W psychologii testy stosuje się do badania określonych próbek. Test,
to "znormalizowana sytuacja mająca dostarczyć próbki zachowania
to "znormalizowana sytuacja mająca dostarczyć próbki zachowania
danej jednostki."
danej jednostki."
Rodzaje testów
Rodzaje testów
TESTY
Zdolności
Inwentarze osobowości
Projekcyjne
Najsłynniejsze testy
Najsłynniejsze testy
projekcyjne
projekcyjne
Henry A. Murray
Henry A. Murray
(
(
-
),
amerykański
amerykański
, dyrektor
, dyrektor
HarvardPsychological Clinic.
HarvardPsychological Clinic.
Zajmował się głównie badaniem
Zajmował się głównie badaniem
. Autor
. Autor
Thematic
Thematic
Apperception Test
Apperception Test
). Jego
). Jego
najważniej sze prace to
najważniej sze prace to
Explorations
Explorations
in Personality
in Personality
(1938) oraz
(1938) oraz
Personality in Nature, Society, and
Personality in Nature, Society, and
Culture
Culture
(1953, współautor).
(1953, współautor).
Hermann Rorschach
Hermann Rorschach
(ur.
(ur.
, zm.
, zm.
w Herisau) - szwajcarski
w Herisau) - szwajcarski
psychiatra i psychoanali -tyk.Twórca
psychiatra i psychoanali -tyk.Twórca
Testu plam atramentowych
Testu plam atramentowych
Rorschacha
Rorschacha
Autor
Autor
"Psychodiagnostyki” (
"Psychodiagnostyki” (
1921) Zmarł
1921) Zmarł
w wyniku powikłań po wycięciu
w wyniku powikłań po wycięciu
wyrostka robaczkowego.
wyrostka robaczkowego.
Pionierzy psychologii pracy
Pionierzy psychologii pracy
Kurt Lewin
Kurt Lewin
Hugo M
Hugo M
ü
ü
nsterberg
nsterberg
Douglas McGregor
Douglas McGregor
Wiliam Mc Dougal
Wiliam Mc Dougal
Elton Mayo
Elton Mayo
Kurt Lewin (
Kurt Lewin (
-
)
)
od
od
pracował na
pracował na
uniwersytecie w
uniwersytecie w
Berlinie,
Berlinie,
w
emigrował do
U.S.A. (University of
U.S.A. (University of
Science and Technology
Science and Technology
i Massachusetts
Institute of Technology
Institute of Technology
w
).
).
Prekursor
i teorii zmiany
i teorii zmiany
organizacyjnej
organizacyjnej
.
.
Typy zarządzania:
Typy zarządzania:
Autorytarny (autokratyczny)
Autorytarny (autokratyczny)
Demokratyczny
Demokratyczny
Liberalny ( R.Lippit i .White –
Liberalny ( R.Lippit i .White –
1943)
1943)
Douglas McGregor (1906-
Douglas McGregor (1906-
1964)
1964)
Psycholog społeczny. Profesor Instytutu Technologii Uniwersytetu Massachusetts .
Psycholog społeczny. Profesor Instytutu Technologii Uniwersytetu Massachusetts .
W 1960 r. wydał pracę „ The Human Side of Enterprise” w której ogłosił swoja
W 1960 r. wydał pracę „ The Human Side of Enterprise” w której ogłosił swoja
teorię spostrzegania cech ludzkich nazwaną „Teoria X – Y”
teorię spostrzegania cech ludzkich nazwaną „Teoria X – Y”
Ta socjo-psychologiczna teoria głosi, że spostrzegamy innych według trzech
Ta socjo-psychologiczna teoria głosi, że spostrzegamy innych według trzech
podstawowych schematów:
podstawowych schematów:
X
X
- człowiek jest zły ze swej natury, kieruje się w działaniu najniższymi
- człowiek jest zły ze swej natury, kieruje się w działaniu najniższymi
instynktami. Dąży do ciągłej rywalizacji.Przeciętny pracownik unika pracy, kiedy
instynktami. Dąży do ciągłej rywalizacji.Przeciętny pracownik unika pracy, kiedy
tylko jest możliwe. Wymaga stałego i ciągłego nadzoru. Jest mało ambitny.
tylko jest możliwe. Wymaga stałego i ciągłego nadzoru. Jest mało ambitny.
Y
Y
- człowiek jest istotą wciąż rozwijającą się. Jego naturalną tendencją jest
- człowiek jest istotą wciąż rozwijającą się. Jego naturalną tendencją jest
współpraca. Czy jest dobry czy zły zależy to od konkretnych okoliczności.Kontrola
współpraca. Czy jest dobry czy zły zależy to od konkretnych okoliczności.Kontrola
i grożenie sankcjami nie są jedynymi sposobami wzbudzania motywacji do pracy.
i grożenie sankcjami nie są jedynymi sposobami wzbudzania motywacji do pracy.
Zaangażowanie pracownika zależy od nagród przyznawanych za osiąganie
Zaangażowanie pracownika zależy od nagród przyznawanych za osiąganie
poszczególnych celów.
poszczególnych celów.
Z - człowiek jest istotą myślącą i kieruje się w swoim działaniu głównie potrzebą
Z - człowiek jest istotą myślącą i kieruje się w swoim działaniu głównie potrzebą
niezależności. Z natury jest dobry, a złym staje się w szczególnie
niezależności. Z natury jest dobry, a złym staje się w szczególnie
niesprzyjających okolicznościach. Jako pracownik nie wymaga żadnej kontroli.
niesprzyjających okolicznościach. Jako pracownik nie wymaga żadnej kontroli.
Jest samodzielny i ambitny.
Jest samodzielny i ambitny.
Teoria ta bazowała na znanej psychologicznej teorii potrzeb Abrahama Maslowa.
Teoria ta bazowała na znanej psychologicznej teorii potrzeb Abrahama Maslowa.
Do teorii D.McGregora nawiązał William Ouchi (ur.1943) proponując w swej pracy
Do teorii D.McGregora nawiązał William Ouchi (ur.1943) proponując w swej pracy
z 1981 „Theory Z: How American management can Meet the Japanese
z 1981 „Theory Z: How American management can Meet the Japanese
Challenge” interpretację nazwaną „Teorią Z”. W. Ouchi jest professor
Challenge” interpretację nazwaną „Teorią Z”. W. Ouchi jest professor
zarządzania UCLA w Los Angeles.
zarządzania UCLA w Los Angeles.
Hugo Münsterberg (1863-
Hugo Münsterberg (1863-
1917)
1917)
filozof niemiecki, przedstawiciel
filozof niemiecki, przedstawiciel
. Zajmował się także zastosowaniem
. Zajmował się także zastosowaniem
psychologii do prawa, biznesu, przemysłu, medycyny,
psychologii do prawa, biznesu, przemysłu, medycyny,
nauczania, socjologii oraz oddziaływania filmu na widza.
nauczania, socjologii oraz oddziaływania filmu na widza.
doktorat z psychologii na uniwersytecie w
doktorat z psychologii na uniwersytecie w
(
),
),
habilitacja na uniwersytecie w
habilitacja na uniwersytecie w
(
(
),
w latach
w latach
-
-
profesor na uniwersytecie we
profesor na uniwersytecie we
,
,
w latach
w latach
-
-
oraz
oraz
-
-
praca w laboratorium
psychologicznym na uniwersytecie
psychologicznym na uniwersytecie
,
,
w roku
w roku
został przewodniczącym
Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego
Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego
.
.
Elton
Elton
Mayo(1880-1949)
Mayo(1880-1949)
Socjolog amerykański; 1926-47 prof. Harvard University w Cambridge;
Socjolog amerykański; 1926-47 prof. Harvard University w Cambridge;
jeden z twórców i głównych przedstawicieli socjologii przemysłu w
jeden z twórców i głównych przedstawicieli socjologii przemysłu w
Stanach Zjednoczonych, twórca teorii human relations; "The Human
Stanach Zjednoczonych, twórca teorii human relations; "The Human
Problem of Industrial Civilization” (1933).
Problem of Industrial Civilization” (1933).
Efekt Hawthorne
Efekt Hawthorne
W 1927 r. profesor Elton Mayo i jego współpracownicy zostali
W 1927 r. profesor Elton Mayo i jego współpracownicy zostali
zaproszeni przez inżynierów Western Electric do wzięcia udziału w
zaproszeni przez inżynierów Western Electric do wzięcia udziału w
pracach nad badaniem wydajności robotników. Podczas
pracach nad badaniem wydajności robotników. Podczas
eksperymentów Hawthorne Mayo stwierdził, iż zachęty materialne nie
eksperymentów Hawthorne Mayo stwierdził, iż zachęty materialne nie
były przyczyną wzrostu wydajności pracy, ale że wzrost ten wywołany
były przyczyną wzrostu wydajności pracy, ale że wzrost ten wywołany
został poprzez wyróżnienie i poświęcenie uwagi pracownikom. Doszedł
został poprzez wyróżnienie i poświęcenie uwagi pracownikom. Doszedł
do wniosku, że pracownicy będą usilniej pracować, jeśli uznają, że
do wniosku, że pracownicy będą usilniej pracować, jeśli uznają, że
kierownictwo troszczy się o ich dobrobyt i jeśli nadzór będzie im
kierownictwo troszczy się o ich dobrobyt i jeśli nadzór będzie im
poświęcać szczególną uwagę. Stwierdził również, że ludzi cenią sobie
poświęcać szczególną uwagę. Stwierdził również, że ludzi cenią sobie
przynależność do grup nieformalnych tworzących się w organizacjach
przynależność do grup nieformalnych tworzących się w organizacjach
na zasadzie przyjaźni, współpracy. Dobrze byłoby, aby owe grupy
na zasadzie przyjaźni, współpracy. Dobrze byłoby, aby owe grupy
nieformalne przekształcić w grupy formalne. Zjawisko to zostało
nieformalne przekształcić w grupy formalne. Zjawisko to zostało
nazwane efektem Hawthorne.
nazwane efektem Hawthorne.
Początki w Polsce…
Początki w Polsce…
Rok 1925
Rok 1925
inż. J.Wojciechowski – zakłada pracownie badań
inż. J.Wojciechowski – zakłada pracownie badań
psychologicznych dla kolejnictwa i przy
psychologicznych dla kolejnictwa i przy
Państwowej Szkole Budownictwa w Warszawie
Państwowej Szkole Budownictwa w Warszawie
inż.B. Biegeleisen zakłada Instytut
inż.B. Biegeleisen zakłada Instytut
Psychotechniczny w Krakowie
Psychotechniczny w Krakowie
Józefa Joteyko zakłada Polskie
Józefa Joteyko zakłada Polskie
Towarzystwo Psychotechniczne
Towarzystwo Psychotechniczne
Wybrane zagadnienia psychologii
Wybrane zagadnienia psychologii
inżynieryjnej
inżynieryjnej
Główne metody badań w psychologii inżynieryjnej:
Główne metody badań w psychologii inżynieryjnej:
obserwacja,
obserwacja,
eksperyment,
eksperyment,
badanie wypadków,
badanie wypadków,
Niezawodność
Niezawodność
-
-
podstawowa cecha układu człowiek - maszyna,
ogólna sprawność tego układu.
Psychologiczne czynniki niezawodności operatora
Psychologiczne czynniki niezawodności operatora
(człowieka) w układzie człowiek
(człowieka) w układzie człowiek
-
-
maszyna:
maszyna:
właściwe rozłożenie funkcji pomiędzy człowieka i maszynę
właściwe rozłożenie funkcji pomiędzy człowieka i maszynę
(organizacja stanowiska pracy i procesu pracy),
(organizacja stanowiska pracy i procesu pracy),
maksymalne przystosowanie właściwości maszyny do
maksymalne przystosowanie właściwości maszyny do
psychicznych i fizycznych właści wości człowieka (ergonomia),
psychicznych i fizycznych właści wości człowieka (ergonomia),
maksymalne przystosowanie właściwości człowieka do
maksymalne przystosowanie właściwości człowieka do
właściwości maszyny (szkolenie)
właściwości maszyny (szkolenie)
Przystosowanie właściwości
Przystosowanie właściwości
maszyny do człowieka, to:
maszyny do człowieka, to:
przystosowanie do liczby organów
przystosowanie do liczby organów
zmysłowych i reguł (mechanizmów) ich
zmysłowych i reguł (mechanizmów) ich
funkcjonowania,
funkcjonowania,
przystosowanie do właściwości
przystosowanie do właściwości
centralnego układu nerwowego,
centralnego układu nerwowego,
przystosowanie do właściwości i zasad
przystosowanie do właściwości i zasad
funkcjonowania układu mięśniowego,
funkcjonowania układu mięśniowego,
Cechy maszyny:
1. statyczne
1. statyczne
(determinujące przebieg
izolowanego elementu cyklu regulacyjnego,
łatwość i skuteczność podstawowej obsługi),
2.dynamiczne:
2.dynamiczne:
a.
wyznaczające tempo pracy operatora,
określone przez liczbę i tempo operacji
w określonej jednostce czasu,
b.wyznaczające częstotliwość i kolejność
korzystania z poszczególnych urządzeń
sygnalizacyjnych i poszczególnych urządzeń
sterujących podczas wykonywania
określonych zadań produkcyjnych,
Słabe cechy człowieka w
Słabe cechy człowieka w
układzie
układzie
człowiek-maszyna
człowiek-maszyna
Niepewność
Niepewność
- brak dostatecznej wiedzy dotyczącej stanu
- brak dostatecznej wiedzy dotyczącej stanu
maszyny lub przebiegu procesu produkcyjnego.
maszyny lub przebiegu procesu produkcyjnego.
Im wyższy jest stopień niepewności
Im wyższy jest stopień niepewności
operatora, tym większa jest jego
operatora, tym większa jest jego
zawodność!!!
zawodność!!!
Człowiek jest bardziej plastycznym ogniwem układu -
Człowiek jest bardziej plastycznym ogniwem układu -
maszyna bardziej sprawnym w zakresie określonych,
maszyna bardziej sprawnym w zakresie określonych,
wąskich funkcji.
wąskich funkcji. (L. Paluszkiewicz)
Człowiek przewyższa
Człowiek przewyższa
maszynę pod względem:
maszynę pod względem:
odbioru bodźców słabych i bardzo słabych (np.
odbioru bodźców słabych i bardzo słabych (np.
wykrywania małych ilości światła i głosu),
wykrywania małych ilości światła i głosu),
odbioru i tworzenia zespołów informacji za pomocą
odbioru i tworzenia zespołów informacji za pomocą
światła i głosu,
światła i głosu,
zdolności improwizacyjnych i elastycznego działania,
zdolności improwizacyjnych i elastycznego działania,
pamiętania dużej ilości informacji przez długi okres
pamiętania dużej ilości informacji przez długi okres
czasu i przypominania sobie odpo wiednich faktów w
czasu i przypominania sobie odpo wiednich faktów w
odpowiednim momencie,
odpowiednim momencie,
rozumowania indukcyjnego,
rozumowania indukcyjnego,
tworzenia sądów (opinii) na podstawie doświadczenia,
tworzenia sądów (opinii) na podstawie doświadczenia,
rozwijania nowych pomysłów i tworzenia (nowych)
rozwijania nowych pomysłów i tworzenia (nowych)
metod,
metod,
Maszyna przewyższa
Maszyna przewyższa
człowieka pod względem:
człowieka pod względem:
szybkiej reakcji na sygnały sterownicze,
szybkiej reakcji na sygnały sterownicze,
rozwijania dużych sił w sposób płynny i
rozwijania dużych sił w sposób płynny i
dokładny,
dokładny,
wielokrotnego wykonywania tych samych
wielokrotnego wykonywania tych samych
zadań,
zadań,
szybkiego zapamiętywania informacji, a
szybkiego zapamiętywania informacji, a
następnie wymazywania ich,
następnie wymazywania ich,
wykonywania szybkich obliczeń,
wykonywania szybkich obliczeń,
wykonywania jednocześnie wielu czynności,
wykonywania jednocześnie wielu czynności,
(wg E.J.McCormicka, 1964)
(wg E.J.McCormicka, 1964)
Zasady doboru sygnałów
Zasady doboru sygnałów
(wg C.T Morgana i in.
(wg C.T Morgana i in.
-1963)
-1963)
Sygnalizację słuchową stosować, gdy;
Sygnalizację słuchową stosować, gdy;
informacja jest prosta,
informacja jest prosta,
wiadomość jest krótka,
wiadomość jest krótka,
wiadomość nie musi być wykorzystywana później,
wiadomość nie musi być wykorzystywana później,
wiadomość dotyczy zdarzeń w czasie,
wiadomość dotyczy zdarzeń w czasie,
wiadomość wymaga natychmiastowego działania,
wiadomość wymaga natychmiastowego działania,
narząd wzroku jest przeciążony na stanowisku pracy,
narząd wzroku jest przeciążony na stanowisku pracy,
warunki otoczenia zakłócają spostrzeganie
warunki otoczenia zakłócają spostrzeganie
wzrokowe,
wzrokowe,
praca wymaga stałej zmiany usytuowania operatora
praca wymaga stałej zmiany usytuowania operatora
Zasady doboru sygnałów
Zasady doboru sygnałów
c.d
c.d
Sygnalizację wzrokową stosować, gdy:
Sygnalizację wzrokową stosować, gdy:
informacja jest złożona,
informacja jest złożona,
wiadomość jest długa,
wiadomość jest długa,
wiadomość musi być wykorzystywana później,
wiadomość musi być wykorzystywana później,
wiadomość dotyczy zdarzeń w przestrzeni,
wiadomość dotyczy zdarzeń w przestrzeni,
wiadomość nie wymaga natychmiastowego
wiadomość nie wymaga natychmiastowego
działania,
działania,
narząd słuchu jest przeciążony,
narząd słuchu jest przeciążony,
w otoczeniu panuje nadmierny hałas,
w otoczeniu panuje nadmierny hałas,
praca nie wymaga zmian usytuowania
praca nie wymaga zmian usytuowania
operatora
operatora
Zmęczenie
Zmęczenie
Zmęczenie - stan psychofizyczny
charakteryzujący się zmniejszeniem
indywidualnej wydajności pracy oraz
rosnącym wysiłkiem w wykonywania pracy.
Kryteria zmęczenia (wg. F.C. Bartletta):
dezorganizacja procesu pracy
(struktury czynności),
dezorganizacja reakcji na sygnały
,
,
Objawy psychofizjologiczne
Objawy psychofizjologiczne
zmęczenia wg. F.C. Bartletta :
zmęczenia wg. F.C. Bartletta :
l.W pracach powtarzających się i łatwych (np. w
produkcji potokowej) zmęczenie obejmuje tylko
pewne aspekty pracy i objawia się najczęściej
zmniejszeniem wydajności pracy.
2.W pracach złożonych oraz produkcji seryjnej i
indywidualnej ) gdy w grę wchodzi konieczność
zastosowania wyższych kwalifikacji zawodowych)
zmęczenie objawia się występowaniem znacznych
wahań wydajności pracy. Wahania te przekraczają
granice uwarunkowane rodzajem pracy
.
.
Objawy psychofizjologiczne
Objawy psychofizjologiczne
zmęczenia wg. F.C. Bartletta
zmęczenia wg. F.C. Bartletta
c.d:
c.d:
3.Zmęczenie powoduje dezorganizację procesu
pracy w ten sposób, że:
a.
utrzymanie jednego parametru pracy zaburza
inny parametr (np. utrzymanie szybkości ruchów
pogarsza ich dokładność, utrzymanie dokładności
odbywa się kosztem obniżenia szybkości itd),
b.
występuje nieregularność w tempie przebiegu
poszczególnych faz czynności,
c.
zmienia się pole funkcyjne zmysłów (poszerzenie
lub zawężenie),
d.
pojawia się dezintegracja pola sygnałów
(pomijanie, zmiana czasu reakcji itp.),
(cyt. za: B. Biegeleisen - Żelazowski, 1968)
Monotonia pracy
Monotonia pracy
Monotonia pracy - praca, której
Monotonia pracy - praca, której
wykonanie połączone jest z
wykonanie połączone jest z
jednostajnością przebiegu zarówno
jednostajnością przebiegu zarówno
samej pracy, jak i warunków
samej pracy, jak i warunków
otoczenia. W teorii K. Lewina -"
otoczenia. W teorii K. Lewina -"
psychiczne nasycenie."
psychiczne nasycenie."
Część druga
Część druga
Stres
Stres
Stres
Stres
- niespecyficzna
- niespecyficzna
reakcja
reakcja
organizmu na
organizmu na
wszelkie stawiane mu wymagania,
wszelkie stawiane mu wymagania,
charakteryzująca się stanem
charakteryzująca się stanem
wzmożonego
wzmożonego
napięcia
napięcia
Rodzaje stresu:
Rodzaje stresu:
fizjologiczny
fizjologiczny
( związany z funkcjonowaniem
( związany z funkcjonowaniem
fizycznym organizmu),
fizycznym organizmu),
psychologiczny
psychologiczny
( związany z funkcjonowaniem
( związany z funkcjonowaniem
psychicznym człowieka),
psychicznym człowieka),
społeczny
społeczny
(związany z funkcjonowaniem
(związany z funkcjonowaniem
społecznym człowieka, z pełnionymi rolami)
społecznym człowieka, z pełnionymi rolami)
Fazy
Fazy
funkcjonowania
funkcjonowania
organizmu w stresie
organizmu w stresie
faza
faza
alarmowa
alarmowa
(silna,często gwałtownie
(silna,często gwałtownie
narastająca
narastająca
aktywacja
aktywacja
centralnego układu
centralnego układu
nerwo wego, nieprzyjemne uczucie
nerwo wego, nieprzyjemne uczucie
napięcia)
napięcia)
faza
faza
adaptacji
adaptacji
(poszukiwanie rozwiązań,
(poszukiwanie rozwiązań,
próby przystosowania się do zmienionych
próby przystosowania się do zmienionych
warun ków)
warun ków)
faza
faza
wyczerpania
wyczerpania
( spadek sprawności i
( spadek sprawności i
umiany dynamiki czynności, zmęczenie i
umiany dynamiki czynności, zmęczenie i
przemę czenie, w skrajnych przypadkach -
przemę czenie, w skrajnych przypadkach -
śmierć)
śmierć)
Typy reakcji na stres
Typy reakcji na stres
eustres
eustres
- stres organizujący (chwilowo)
- stres organizujący (chwilowo)
zachowanie w sytuacji krytycznej
zachowanie w sytuacji krytycznej
dystres
dystres
- stres dezorganizujący
- stres dezorganizujący
zachowanie się w sytuacji krytycznej
zachowanie się w sytuacji krytycznej
neustres
neustres
– stresor obojętny dla danej
– stresor obojętny dla danej
jednostki chociaż potencjalnie wywołujący
jednostki chociaż potencjalnie wywołujący
stres u innych
stres u innych
Skala Stresu (wg. T.Holmesa i
Skala Stresu (wg. T.Holmesa i
R.Rahe)
R.Rahe)
Śmierć współmałżonka
Śmierć współmałżonka
100
100
Rozwód
Rozwód
73
73
Separacja
Separacja
65
65
Kara więzienia
Kara więzienia
63
63
Śmierć bliskiego członka rodziny
Śmierć bliskiego członka rodziny
63
63
Własna choroba lub uszkodzenie ciała
Własna choroba lub uszkodzenie ciała
53
53
Małżeństwo
Małżeństwo
50
50
Utrata pracy
Utrata pracy
47
47
Pogodzenie się ze współmałżonkiem
Pogodzenie się ze współmałżonkiem
45
45
Odejście na emeryturę
Odejście na emeryturę
45
45
Zmiana stanu zdrowia członka rodziny
Zmiana stanu zdrowia członka rodziny
44
44
Ciąża
Ciąża
40
40
Kłopoty seksualne
Kłopoty seksualne
39
39
Pojawienie się w nowego członka rodziny
Pojawienie się w nowego członka rodziny
39
39
Reorganizacja przedsiębiorstwa
Reorganizacja przedsiębiorstwa
39
39
Zmiana stanu finansów
Zmiana stanu finansów
38
38
Śmierć bliskiego przyjaciela
Śmierć bliskiego przyjaciela
37
37
Zmiana kierunku pracy
Zmiana kierunku pracy
36
36
Zmiana częstotliwości kłótni
Zmiana częstotliwości kłótni
ze współmałżonkiem
ze współmałżonkiem
35
35
Wysoki kredyt bankowy
Wysoki kredyt bankowy
31
31
Pozbawienie prawa do kredytu lub pożyczki
Pozbawienie prawa do kredytu lub pożyczki
30
30
Zmiana obowiązków w pracy
Zmiana obowiązków w pracy
29
29
Syn lub córka opuszczają dom
Syn lub córka opuszczają dom
29
29
Kłopoty z teściową
Kłopoty z teściową
29
29
Wybitne osiągnięcia osobiste 28
Wybitne osiągnięcia osobiste 28
Żona przestaje lub zaczyna pracować
Żona przestaje lub zaczyna pracować
26
26
Rozpoczęcie lub zakończenie nauki szkolnej
Rozpoczęcie lub zakończenie nauki szkolnej
26
26
Zmiana warunków życia 25
Zmiana warunków życia 25
Zmiana nawyków osobistych 24
Zmiana nawyków osobistych 24
Kłopoty z szefem 23
Kłopoty z szefem 23
Zmiana godzin lub warunków pracy 20
Zmiana godzin lub warunków pracy 20
Zmiana miejsca zamieszkania 20
Zmiana miejsca zamieszkania 20
Zmiana szkoły 20
Zmiana szkoły 20
Zmiana rozrywek 19
Zmiana rozrywek 19
Zmiana w zakresie aktywności religijnej
Zmiana w zakresie aktywności religijnej
19
19
Zmiana aktywności towarzyskiej 18
Zmiana aktywności towarzyskiej 18
Nieduży kredyt lub pożyczka 17
Nieduży kredyt lub pożyczka 17
Zmiana nawyków dotyczących snu 16
Zmiana nawyków dotyczących snu 16
Zmiana liczby członków rodziny
Zmiana liczby członków rodziny
zbierających się razem
zbierających się razem
15
15
Zmiana w nawykach dotyczących jedzenia
Zmiana w nawykach dotyczących jedzenia
15
15
Urlop 13
Urlop 13
Boże Narodzenie 12
Boże Narodzenie 12
Pomniejsze naruszenie prawa 10
Pomniejsze naruszenie prawa 10
Charakterystyka wybranych
Charakterystyka wybranych
procesów poznawczych
procesów poznawczych
Wrażenia
Wrażenia
- najprostsza postać poznawania
- najprostsza postać poznawania
rzeczywistości przez człowieka. Prosta reakcja
rzeczywistości przez człowieka. Prosta reakcja
odbioru podstawowego bodźca.
odbioru podstawowego bodźca.
Rodzaje wrażeń:
Rodzaje wrażeń:
- wzrokowe,
- wzrokowe,
- węchowe,
- węchowe,
- termiczne,
- termiczne,
-słuchowe,
-słuchowe,
- stawowe (ułożenia części ciała)
- stawowe (ułożenia części ciała)
- mięśniowe,
- mięśniowe,
- smakowe,
- smakowe,
- równowagi ciała,
- równowagi ciała,
- ustrojowe (krążenia, oddychania itp.)
- ustrojowe (krążenia, oddychania itp.)
Charakterystyka procesów
poznawczych (2)
Uwaga - kierowanie strumienia świadomości na przedmiot spostrzegany.
Cechy uwagi:
- pojemność (zakres, rozpiętość)
-podzielność (zdolność do jednoczesnego objęcia uwagą kilku elementów
spostrzeganych),
- oscylacja (stałość - zdolność do utrzymywania uwagi z określonym natężeniem
przez określony czas),
- koncentracja (intensywność, natężenie),
- przerzutność (czułość, wrażliwość - zdolność do przenoszenia uwagi na inny
element)
- selektywność (wybiórczość - kierowanie uwagi na wybrane elementy obiektu
spostrzeganego)
Zmiany uwagi:
- dekoncentracja,
- rozproszenie,
- paraproseksja (zjawisko zawodzenia uwagi w sytuacji napięcia
emocjonalnego
)
Pamięć
Pamięć
Pamięć - czynność pobierania, przechowywania i
Pamięć - czynność pobierania, przechowywania i
odtwarzania informacji.
odtwarzania informacji.
Fazy pamięci:
Fazy pamięci:
recepcja
recepcja
(zapamiętywanie, przyswajanie),
(zapamiętywanie, przyswajanie),
retencja
retencja
(przechowywanie, pamiętanie)
(przechowywanie, pamiętanie)
reprodukcja
reprodukcja
(przypominanie, odpamiętywanie)
(przypominanie, odpamiętywanie)
Rodzaje pamięci:
Rodzaje pamięci:
mechaniczna i logiczna,
mechaniczna i logiczna,
mimowolna i dowolna,
mimowolna i dowolna,
bezpośrednia i odroczona,
bezpośrednia i odroczona,
Pamięć
Pamięć
Cechy pamięci:
Cechy pamięci:
szybkość zapamiętywania,
szybkość zapamiętywania,
zakres pamięci,
zakres pamięci,
trwałość pamięci,
trwałość pamięci,
wierność pamięci (odpamiętywania),
wierność pamięci (odpamiętywania),
gotowość pamięci (szybkość odpamiętywania),
gotowość pamięci (szybkość odpamiętywania),
Typy pamięci
Typy pamięci
- pamięć jest właściwością
- pamięć jest właściwością
poszczególnych analizatorów. Mówić zatem
poszczególnych analizatorów. Mówić zatem
można o pamięć "wzrokowej", "słuchowej",
można o pamięć "wzrokowej", "słuchowej",
"smakowej", "węchowej" i "dotykowej" (Z.
"smakowej", "węchowej" i "dotykowej" (Z.
Putkiewicz)
Putkiewicz)
Zaburzenia pamięci:
Zaburzenia pamięci:
hipomnezja
hipomnezja
(niedoczynność pamięci),
(niedoczynność pamięci),
hipermnezja
hipermnezja
(nadczynność pamięci),
(nadczynność pamięci),
amnezja (niepamięć),
amnezja (niepamięć),
paramnezja
paramnezja
(zafałszowanie pamięci),
(zafałszowanie pamięci),
ekmnezja
ekmnezja
(niepamięć upływu czasu),
(niepamięć upływu czasu),
kryptomnezja
kryptomnezja
(nieświadomy plagiat,
(nieświadomy plagiat,
"cudze za własne")
"cudze za własne")
pseudologia fantastyczna
pseudologia fantastyczna
(myślenie
(myślenie
życzeniowe)
życzeniowe)
Percepcja
Percepcja
Spostrzeganie
Spostrzeganie
- czynność odbierania
- czynność odbierania
informacji z otoczenia zewnętrznego
informacji z otoczenia zewnętrznego
za pomocą zmysłów.
za pomocą zmysłów.
Rodzaje spostrzeżeń:
wzrokowe,
wzrokowe,
słuchowe,
słuchowe,
smakowe,
smakowe,
węchowe,
węchowe,
dotykowe
dotykowe
Przyczyny zaburzeń
Przyczyny zaburzeń
spostrzegani
spostrzegani
(wg. Marka Jarosza):
(wg. Marka Jarosza):
zaburzenia spowodowane strukturą
zaburzenia spowodowane strukturą
przedmiotu spostrzeganego
przedmiotu spostrzeganego
(złudzenia),
(złudzenia),
zaburzenia spowodowane
zaburzenia spowodowane
nastawieniem osoby spostrzegające
nastawieniem osoby spostrzegające
(apercepcje , projekcje),
(apercepcje , projekcje),
zaburzenia spowodowane cechami
zaburzenia spowodowane cechami
psychopatologicznymi
psychopatologicznymi
(omamy)
(omamy)
Iluzje
Iluzje
Iluzje
Iluzje
Iluzje
Iluzje
Iluzje
Iluzje
Iluzje
Iluzje
Myślenie i inteligencja
Myślenie i inteligencja
Myślenie
Myślenie
- czynność przetwarzania informacji.
- czynność przetwarzania informacji.
Rodzaje (typy) myślenia:
-dedukcyjne
-dedukcyjne
- znajdowanie związków następczych,
- znajdowanie związków następczych,
przyczynowo - skutkowych,
przyczynowo - skutkowych,
-indukcyjne
-indukcyjne
- wyprowadzanie wniosków ogólnych z danych
- wyprowadzanie wniosków ogólnych z danych
szczegółowych
szczegółowych
Inteligencja
Inteligencja
- zdolność twórczego rozwiązywania problemów.
- zdolność twórczego rozwiązywania problemów.
Umiejętność zachowania się w sytuacjach nowych
Umiejętność zachowania się w sytuacjach nowych
(problemowych).
(problemowych).
Iloraz inteligencji
Iloraz inteligencji
(ang.
(ang.
intelligence quotient,
intelligence quotient,
IQ) ustalana
IQ) ustalana
empirycznie (najczęściej testowo) liczbowa wartość
empirycznie (najczęściej testowo) liczbowa wartość
określająca stopień rozwoju intelektualnego wg formuły:
określająca stopień rozwoju intelektualnego wg formuły:
David Wechsler
David Wechsler
(1896-1981) Psycholog
(1896-1981) Psycholog
Wykształcenie
Wykształcenie
Columbia University (MA, 1917; Ph.D., 1925) u R. S. Woodwortha
Columbia University (MA, 1917; Ph.D., 1925) u R. S. Woodwortha
Kariera zawodowa
Kariera zawodowa
Psycholog w Camp Logan of US Army, Texas (1917)
Psycholog w Camp Logan of US Army, Texas (1917)
Skieowany przez armię do University of London, pracuje z
Skieowany przez armię do University of London, pracuje z
em i
em i
em
em
psycholog kliniczny w Bureau of Child Guidance, New York (1922-1925)
psycholog kliniczny w Bureau of Child Guidance, New York (1922-1925)
Acting Secretary, Psychological Corporation (1925-1927)
Acting Secretary, Psychological Corporation (1925-1927)
Prywatna praktyka kliniczna (1927-1932)
Prywatna praktyka kliniczna (1927-1932)
Szef psychologów w Bellevue Psychiatric Hospital, New York (1932-1967)
Szef psychologów w Bellevue Psychiatric Hospital, New York (1932-1967)
profesor psychologii klinicznej w Medical College, New York University (1933-1967)
profesor psychologii klinicznej w Medical College, New York University (1933-1967)
Największe osiągnięcia
Największe osiągnięcia
Konstrukcja dwóch ,o światowej sławie, skal badania inteligencji :
Konstrukcja dwóch ,o światowej sławie, skal badania inteligencji :
–
Wechsler Adult Intelligence Scales
Wechsler Adult Intelligence Scales
(WAIS)
(WAIS)
–
Wechsler Intelligence Scale for Children
Wechsler Intelligence Scale for Children
(WISC)
(WISC)
Definicja inteligencji
Definicja inteligencji
: Suma albo ogólna zdolność celowego zachowania
: Suma albo ogólna zdolność celowego zachowania
się, racjonalnego myślenia i efektywnego radzenia sobie w otoczeniu
się, racjonalnego myślenia i efektywnego radzenia sobie w otoczeniu
Inteligencja jest w większym stopniu aspektem ogólnej struktury
Inteligencja jest w większym stopniu aspektem ogólnej struktury
osobowości niż izolowaną jej cechą.
osobowości niż izolowaną jej cechą.
Świadomość
Świadomość
Świadomość -
Świadomość -
optymalny stan
optymalny stan
pobudzenia centralnego systemu
pobudzenia centralnego systemu
nerwowego, w którym procesy nerwowe i
nerwowego, w którym procesy nerwowe i
uczenia się zachowują swój twórczy
uczenia się zachowują swój twórczy
charakter. /I. Pawłow/
charakter. /I. Pawłow/
Stany /etapy/ świadomości (wg I. Pawłowa)
Stany /etapy/ świadomości (wg I. Pawłowa)
koma- sen -senność –czuwanie-
koma- sen -senność –czuwanie-
podniecenie- afekt
podniecenie- afekt
Psychologiczne aspekty
Psychologiczne aspekty
wypadków przy pracy
wypadków przy pracy
Przyczyny wypadków w przemyśle (wg H.
Przyczyny wypadków w przemyśle (wg H.
Heinricha):
Heinricha):
błędy człowieka ( 90 % )
nieprzydatność (ewentualnie niewydolność) fizyczna
nieprzydatność (ewentualnie niewydolność) fizyczna
lub umysłowa,
lub umysłowa,
nieuwaga, nieostrożność,
nieuwaga, nieostrożność,
brak dozoru,
brak dozoru,
przyczyny techniczne ( 10 % )
wady maszyn i urządzeń,
wady maszyn i urządzeń,
uszkodzenia i awarie, -inne,
uszkodzenia i awarie, -inne,
Teorie przyczyn wypadków przy
Teorie przyczyn wypadków przy
pracy:
pracy:
teorie
teorie
" czystego przypadku",
" czystego przypadku",
teorie
teorie
normalnego
normalnego
(statystycznego)
(statystycznego)
rozkładu przyczyn i częstotliwości
rozkładu przyczyn i częstotliwości
wypadków,
wypadków,
teorie nieprzypadkowego rozkładu
teorie nieprzypadkowego rozkładu
przyczyn wypadków,
przyczyn wypadków,
teorie
teorie
"skłonności
"skłonności
" do wypadków,
" do wypadków,
teorie
teorie
"błędu psychicznego"
"błędu psychicznego"