STEROWANIE

ZACHOWANIEM POPRZEZ

KSZTAŁTOWANIE

ŚRODOWISKA

FIZYCZNEGO I

SPOŁECZNEGO

Praktyczne cele psychologii
środowiskowej i architektury



zaspokajanie potrzeb ludzkich



w sensie fizjologicznym (sen, jedzenie,
odpoczynek itp.),



w sensie psychologicznym (por. Maslow)

Architektura jest formą
ujawniania postaw a
jednocześnie czynnikiem
pośredniczącym w powstawaniu
i trwaniu postaw



otoczenie powinno kształtować pozytywne

postawy stając się dzięki temu „dobrą

architekturą”



„dobra architektura” poprzez swoje elementy

rozwija procesy poznawcze, wzbudza

pozytywne stany emocjonalne, kształtuje

pożądane relacje interpersonalne

Różnorodność wpływu przestrzeni
na człowieka wg E.T. Halla:



Determinanty infrakulturowe
percepcji przestrzeni (odnoszą się do
instynktownych zachowań i reakcji
człowieka na otoczenie)



Każdy człowiek ma pewne wzorce
reagowania na otoczenie, które nie są
zależne od doświadczenia (np. lęk
wysokości, percepcja faktury itp.),



determinanty prekulturowe – są
związane z fizjologicznymi
mechanizmami zachowania się
kontrolującymi zachowanie się
jednostki w danym momencie życia
(przede wszystkim chodzi tutaj o
odbiór otoczenia za pomocą
poszczególnych zmysłów);



Odbiór przestrzeni architektonicznej
błędnie ograniczany jest do zmysłów
wzroku i słuchu



ludzie zachowują się inaczej w
gładkich przeszklonych
pomieszczeniach aniżeli w
chropowatych



determinanty mikrokulturowe
związane przede wszystkim z
następującymi aspektami



przestrzeń o stałych cechach



w kulturze euroamerykańskiej każdy budynek
mieszkalny ma wydzielone przestrzenie z
przeznaczeniem do określonych funkcji



taki współczesny układ wnętrza mieszkalnego
pojawił się dopiero na początku XIX w. – wcześniej
przyjmuje się, że nie istniała „specjalizacja”
przestrzenna



Jesteśmy

związani

z

kulturowymi

wyznacznikami przestrzeni o stałych
cechach:



a.

zuniformizowany

rozkład

miast

amerykańskich prowadzi do wyobcowania u
ludzi starszych, którzy w większym stopniu
przyzwyczajeni byli do planów miast
typowych dla krajów europejskich,



b. Gigantyczne korki w Tokio?



przestrzeń o zmiennych cechach



pojęcie to wiąże się z badaniami H. Osmonda,
który zauważył, że niektóre rodzaje przestrzeni
(poczekalnie,

toalety)

sprzyjają

podtrzymywaniu dystansu pomiędzy ludźmi,
inne (kawianie) wręcz przeciwnie,



poszczególne rodzaje przestrzeni nazwał
przestrzenią

społeczno-ucieczkową

oraz

społecznie-przyciągającą,



pożądana jest równowaga pomiędzy
cechami ucieczkowymi a
przyciągającymi,



przestrzeń o stałych cechach w innej
kulturze może być traktowana jako
przestrzeń o zmiennych cechach (np.
dom japoński)



przestrzeń nieformalna – dystans jaki

wytwarza

się

na

gruncie

kulturowo

zdeterminowanych wewnętrznych wzorów

przestrzeni



Dlaczego akurat przy stole



w

środowisku

naturalnym

grupy

nieformalne

i

spotkaniowe

przyjmują

najczęściej organizację kołową, która

zapewnia możliwość kontaktowania się

twarzą w twarz

Zmiany przestrzenne a
zmiany zachowań



Zmiany w cechach terytorium, w
którym przebywa człowiek prowadzą
do zmian we wzorach zachowań



Zależność ta jest jednak dwustronna

Wpływ przestrzeni na zmiany
zachowania na przykładzie
projektowania biur



Pejzaż biurowy (czyli biuro z otwartą
przestrzenią):



pojedyncze pomieszczenie
zajmowane przez więcej niż 40 osób



brak ścianek działowych

zalety organizacyjne:



giętkość organizacyjna i
reorganizacyjna



szybka komunikacja oraz łatwiejsza
wymiana informacji



zapewnia

poczucie

jawności

i

pewności petentom,

zalety przestrzenne



znaczne wykorzystanie przestrzeni
(w tradycyjnych biurach korytarze i
duże przestrzenie są
niewykorzystane),



57% wykorzystania przestrzeni w
biurze tradycyjnym w stosunku do 83
w pejzażu biurowym

zalety psychosocjologiczne



możliwość bezpośredniego kontaktu,
co powinno sprzyjać kooperatywnym
zachowaniom,



możliwość

pojawienia

się

mechanizmów samokontroli,



zwiększony dopływ informacji może
sprzyjać zainteresowaniu pracą

zalety ergonomiczne



są bardziej sprzyjające warunki
oświetleniowe i akustyczne
(aczkolwiek badania na to
wskazujące są mało
reprezentatywne) ???

Jak wpływają otwarte biura na
nasze zachowania:



przeciwdziałają rozluźnieniu się dyscypliny
pracy,



zwiększają potrzebę fizycznej terytorialności,
która nie może być zaspokojona, co z kolei
prowadzi do wzrostu niepewności,



następuje zanik symboli statusu, co może
sprzyjać obniżeniu morale pracowników i w
konsekwencji

zmniejszeniu

efektywności

pracy,

Czy na pewno chcesz
pracować w biurze otwartym?

Różnorodność psychologiczna
a architektoniczna



ze względu na małą różnorodność
bodźców

mieszkańcy

osiedli

mieszkaniowych (przede wszystkim
typowa wielka płyta) nie identyfikują
się z terytorium na którym mieszkają,



u ludzi o dużym zapotrzebowaniu na
stymulację architektoniczną osiedla
traktowane są jako „sypialnia”

Wewnętrzne reakcje emocjonalne na
czynniki środowiska architektonicznego



emocjonalne reakcje przyjemności a

zachowania typu „unikanie-zbliżanie”



zwiększanie uczucia przyjemności

powoduje wzrost zachowań typu

„zbliżanie”,



zależność tą wyraźnie widać na

przykładzie miejsc wyraźnie

generujących pozytywne uczucia:

ŚRODOWISKO

ZMIENNE JAKOŚCI

SENSORYCZNYCH, ZAWARTOŚĆ

INFORMACYJNA

OSOBOWOŚĆ

-ZAPOTRZEBOWANIE NA
STYMULACJE,

-TEMPERAMENT,

PIERWOTNE REAKCJE EMOCJONALNE:

- PRZYJEMNOŚĆ - POBUDZENIE -DOMINACJA

ZACHOWANIE

-UNIKANIE ZBLIŻEŃ,

-INNE WERBALNE I NIEWRBALNE WSKAŹNIKI
PREFERENCJI



Zbyt przyjemna atmosfera nie
zawsze jest pożądana,



krzesła Larsena



Czasami celowo tworzy się
przestrzeń społecznie ucieczkową

Terminale lotnicze



krzesła ustawione są rzędach bez
możliwości przestawienia ich



celem takiego projektowania
przestrzeni jest zmuszenie ludzi do
opuszczenia obszarów oczekiwania i
skierowanie do takich miejsc jak np.
kawiarnie itp.



ekstremalnie wysoki lub niski poziom
pobudzenia powoduje reakcje unikania



Dalekie ekspedycje naukowe...



poziom pobudzenia zależy jednak zarówno
od

cech

sytuacji

zewnętrznej

(np.

złożoność środowiska, ilość informacji) jak
również cech wewnętrznych (lęk, wpływ
alkoholu itp.),



długotrwała deprywacja sensoryczna
wywołuje tendencję do unikania lub
wycofywania się



fenomen miast polega w znacznej
mierze na wykorzystywaniu
różnorodności wrażeń

Osobowościowe i sytuacyjne korelaty
reakcji emocjonalnych na czynniki
środowiska



introwertycy



preferują wnętrza o ciemniejszej kolorystyce,
harmonijnie zaprojektowane, uspokajające,



poszukują pomieszczeń ze słabiej
zaznaczonymi granicami



poszukują miejsc dających im poczucie
bezpieczeństwa i możliwość odcięcia się od
otoczenia,



preferują budynki o niesymetrycznym ogólnym
kształcie i spadzistym dachu



ekstrawertycy



preferują wnętrza w kolorach jasnych



o wyraźnie zaznaczonej symetrii,
pochyłych ścianach



lubią wnętrza z pewnym stopniem
chaosu

Zalecenie R.G. Alena:



napięcia psychologiczne mogą
wynikać z:



niestatycznej kompozycji
architektonicznej



wprowadzania kontrastowych kolorów



podkreślania form narożnikowych



eksponowania nieznanych elementów w
nieznanym otoczeniu



stan relaksacji i przyjemności

możemy osiągnąć poprzez:



wprowadzanie do pomieszczeń znanych

i lubianych elementów (np. kwiaty),



umożliwienie swobody poruszania się



zachowanie porządku otoczenia



stosowanie płynnych form przestrzeni

(łagodne światło)



stosowanie muzyki

Muzyka w pracy



Muzyka jest ejdnym z czynników
najsilniej generujących stany
emocjonalne,



Już w starożytności większość prac
była rytmizowana w takt muzyki,



Stwierdzono wzrost wydajności kobiet
pracujących w pewnej fabryce z 6,2%
do 11,3%

Muzyka w pracy



Zapobiega przed nudą,



Wyróżnia się:



Muzykę przemysłową,



Tło muzyczne,



Muzyka przemysłowa może być tłem
muzycznym, ale zależność odwrotna nie
istnieje

Muzyka w pracy



Muzyka przemysłowa nie jest

nadawana przez cały czas,



Muzyka przemysłowa jest niewskazana

w pracy wymagającej skupienia i

wysiłku psychicznego,



O ile tło muzyczne z reguły tworzą

dźwięki „anonimowe” o tyle muzyka

przemysłowa opiera się na

standardach muzycznych

Architektura szpitali i innych
instytucji ochrony zdrowia



Zbyt duże „zwiększeni” techniki

powoduje większą izolację,



Wieloosobowe sale utrzymują tendencję

do tworzenia dystansu,



Świetlice, korytarze – zmniejszają

dystans



Tworzenie instytucji tego typu w

istniejących dworkach itp. bardzo często

ogranicza możliwość przestrzenioterapii



Duże znaczenie okien z widokiem na
zewnątrz,