Zaburzenia spowodowane

substancjami

psychoaktywnymi

Ważniejsze substancje

psychoaktywne

• Alkohol
• Opiaty
• Kanabinole
• Środki uspokajające i nasenne
• Substancje psychostymulujące
• Substancje halucynogenne
• Tytoń
• Lotne rozpuszczalniki

Substancje - leki

• Powodujące uzależnienia

– Barbiturany

– Benzodiazepiny

– Opioidowe środki przeciwbólowe

– Psychostymulanty

Substancje - inne

• Dozwolone

– Alkohol

– Nikotyna

– Kofeina

• Zabronione

– Marihuana

– Haszysz

– LSD, PCP, Meskalina, Psylocybina

– Amfetaminy

– Kokaina

– Heroina, Morfina, Metadon, Opium

Postacie

• Ostre zatrucia
• Szkodliwe używanie substancji
• Zespoły uzależnienia
• Zespoły abstynencyjne
• Zaburzenia psychotyczne
• Zespoły amnestyczne
• Rezydualne i późno ujawniające się

zab.psychiczne

Postacie

• Ostre zatrucia
• Szkodliwe używanie substancji
• Zespoły uzależnienia
• Zespoły abstynencyjne
• Zaburzenia psychotyczne
• Zespoły amnestyczne
• Rezydualne i późno ujawniające się

zab.psychiczne

Intoksykacja

• Natychmiastowe niepożądane

działanie na organizm wynikające z
obecności substancji

• Objawy – typowe dla substancji

Kryteria DSM IV dla

intoksykacji amfetaminą

• A. Niedawne użycie amfetaminy albo

podobnej substancji

• B. Znaczące klinicznie zaburzenie

zachowania albo objawy psychopatologiczne

(euforia zawężenie afektu, nasilenie

zachowań socjalizacyjnych, wzmożona

czujność, nastawienia odnoszące, napięcie

lub złość, stereotypowe zachowania,

upośledzony krytycyzm) Rozwijające się po

użyciu substancji upośledzenie

funkcjonowania społecznego i zawodowego.

Kryteria DSM IV dla

intoksykacji amfetaminą

• C. co najmniej dwa z następujących,

rozwijające się w czasie lub wkrótce

po użyciu substancji

– (1) tachykardia or bradykardia
– (2) rozszerzenie źrenic
– (3) podwyższone albo obniżone

ciśnienie tętnicze

– (4) nadmierne pocenie się lub

dreszcze

Kryteria DSM IV dla

intoksykacji amfetaminą

– (5) nudności albo wymioty
– (6) udokumentowana utrata wagi
– (7) zahamowanie albo pobudzenie

psychoruchowe

– (8) słabość mięśni, depresja

oddechowa, bóle w klatce piersiowej

albo zaburzenia rytmu serca

– (9) zamącenie, napady padaczkowe,

dyskinezy, dystonie, śpiączka

Postacie

• Ostre zatrucia
• Szkodliwe używanie substancji
• Zespoły uzależnienia
• Zespoły abstynencyjne
• Zaburzenia psychotyczne
• Zespoły amnestyczne
• Rezydualne i późno ujawniające się

zab.psychiczne

Szkodliwe używanie

substancji

Takie używanie substancji

psychoaktywnych, które prowadzi lub
znacząco się przyczynia do powstania
szkód psychicznych, somatycznych lub
społecznych (DSM IV)

Przykłady

• Alkohol: uszkodzenia wątroby, wzrost

ryzyka urazów, pogorszenie sytuacji
materialnej, rozpad związków, wzrost
ryzyka konfliktów z prawem

• Kanabinole: zespół amotywacyjny,

stany zapalne dróg oddechowych,
wzrost wypadkowości

• Lotne rozpuszczalniki: nagłe zgony

Sposób postępowania

Krótka interwencja motywująca do

zmiany zachowań połączona z ofertą
monitorowania ewentualnych
skutków interwencji

Postacie

• Ostre zatrucia
• Szkodliwe używanie substancji
• Zespoły uzależnienia
• Zespoły abstynencyjne
• Zaburzenia psychotyczne
• Zespoły amnestyczne
• Rezydualne i późno ujawniające się

zab.psychiczne

Uzależnienie

• 3K

– Utrata Kontroli nad zażywaniem
– Kontynuacja zażywania mimo

negatywnych skutków

– Kompulsja (przymus) zażywania

substancji

Uzależnienie

• (obecność co najmniej 3 z poniższych

siedmiu)

– Substancja jest przyjmowana w większych

ilościach lub przez dłuższy okres czasu niż to było
zamierzone.

– Podejmowane są powtarzające się próby kontroli

używania substancji lub był co najmniej jeden
przypadek nieudanej próby kontroli

– Stosunkowo dużo czasu jest poświęcane na

zdobycie, wytworzenie czy przyjmowanie
substancji a także na powrót do normalnego
funkcjonowania po jej użyciu.

Uzależnienie

– Zaniedbywane albo wyraźnie w mniejszym

zakresie odbywają się ważne aktywności

społeczne, zawodowe czy związane z

wypoczynkiem, z powodu użycia substancji..

– Substancja jest przyjmowana, nawet gdy osoba

ją przyjmująca jest świadoma że nasila ona

problemy społeczne, psychologiczne albo

fizyczne.

– Powstaje znacząca tolerancja potrzeba

zwiększania dawek osiągnąć podobny efekt

działania, lub zmniejsza się nasilenia efektu przy

przyjmowaniu stale tych samych dawek

– Rozwijają się typowe objawy odstawienne

Postacie

• Ostre zatrucia
• Szkodliwe używanie substancji
• Zespoły uzależnienia
• Zespoły abstynencyjne
• Zaburzenia psychotyczne
• Zespoły amnestyczne
• Rezydualne i późno ujawniające się

zab.psychiczne

Wczesne objawy zespołu

wycofania alkoholu

Psychiczne

• Drażliwość

• Pobudzenie

• Trudności w skupieniu

uwagi

• Bezsenność

• Roztrzęsienie

Somatyczne

• Tachykardia

• Podwyższenie ciśnienia

tętniczego

• Potliwość

• Gorączka

• Hyperwentylacja

• Bóle brzucha

• Wzmożenie odruchów

• Nudności

• Wymioty

• Biegunka

Uzależnienie od alkoholu

Epidemiologia: 600 – 800 tysięcy
Wraz z rodzinami problem uzależnienia

od alkoholu dotyka 1,5 – 2,5 miliona

ludzi w Polsce. W tym wymienić należy

szczególnie problemy osób

współuzależnionych i tzw. DDA –

dorosłych dzieci alkoholików

Uzależnienie od alkoholu

Etiologia
Rola czynnika genetycznego 40 – 60 %, 80%

hospitalizowanych z powodu choroby

alkoholowej ma krewnych I stopnia z tą

samą chorobą.

Podejrzewane podłoże: większa aktywność

dehydrogenazy aldehydowej, obniżenie

aktywności ukł. serotoninergicznego

(odpowiada za warunkowanie negatywne)

Wzorce międzypokoleniowe
Środowisko społeczne

Uzależnienie od alkoholu

Przebieg uzależnienia
• Faza „pre”
• Utrata kontroli
• Narastanie szkodliwych skutków
• Śmierć

Powikłania psychiatryczne

• Majaczenie alkoholowe
• Halucynoza alkoholowa
• Paranoja alkoholowa
• Zespoły amnestyczne
• Otępienie alkoholowe

Inne konsekwencje

• Problem osób współuzależnionych
• Problem DDA
• FAS
• Konsekwencje społeczne

Alkoholowy zespół płodowy

Fetal Alcohol Syndrome – FAS

grupa

fizycznych i
umysłowych
zaburzeń
wrodzonych
spowodowanych
piciem alkoholu
przez kobietę w
ciąży

Alkoholowy zespół

płodowy

Fetal Alcohol Syndrome – FAS

• Główne objawy FAS to:

– Opóźnienie rozwoju fizycznego
– Anomalie struktury i funkcji mózgu
– Nieprawidłowa budowa głowy, twarzy

i kończyn

• Warunkiem koniecznym

postawienia rozpoznania FAS jest

udokumentowanie faktu

spożywania alkoholu w czasie ciąży

Leczenie

Psychoterapia
Cele:
- Abstynencja
- Ograniczenie ilości spożywanego

alkoholu

Metody
- Poznawcze
- Behawioralne
- Eklektyczne

Leczenie

Ruchy samopomocowe (AA) np.

metoda 12 kroków

Farmakoterapia: naltrekson,

akamprozat

Uzależnienie od opiatów

Epidemiologia: 30 – 40 tysięcy
Etiologia: bardzo szybkie powstanie

uzależnienia, wystarczy kilkakrotny
kontakt z substancją

Droga podawania często dożylna

Uzależnienie od opiatów

Specyfika
• Droga podawania często dożylna –

powód dużej części powikłań (infekcje

– HIV, HCV, HBV, stany zapalne/ropne

skóry i naczyń)

• Bardzo silny głód psychiczny i fizyczny

– szybkie przestawienie aktywności

życiowej na zdobywanie narkotyku

• Zrywanie związków; konflikty z prawem

Leczenie

• Zdobycie zaufania (street workers)
• Detoksykacja
• Leczenie „właściwe” oparte na
- Abstynencji
- Substytucji (programy metadonowe)

Marihuana

• Najczęściej spożywany narkotyk
• Mit „niegroźnego”, zdrowego

narkotyku

• Różnorakie konsekwencje

psychiatryczne

Psychostymulanty

• Stany pobudzenia, euforii z

następczymi „dołami”

• Ryzyko zawałów mięśnia sercowego i

udarów mózgu

• Ryzyko chorób układu oddechowego

Halucynogeny

• Duże ryzyko indukcji zaburzeń

psychotycznych

• Ryzyko zachowań niebezpiecznych
• Bad trips, flash - backs

Uzależnienie od tytoniu

Duża liczba uzależnionych 6 - 8 mln
Spadający procent uzależnionych (USA

1966 r. - 42%; 1998 r. – 15%)

Mało zaburzeń psychicznych, ogromne

szkody w zdrowiu fizycznym. W
Polsce co roku umiera z powodu
chorób odtytoniowych 60 – 70 tys.
ludzi