Kształcenie nauczycieli

Kształcenie nauczycieli

w ramach studiów

w ramach studiów

dwustopniowych

dwustopniowych

Kształcenie
- rekrutacja i
selekcja na
studiach
- programy
kształcenia
- wymagania
kwalifikacyjne
- kadra kształcąca

Warunki pracy
- sytuacja ekonom.
kraju
- rynek pracy
- forma zatrudnienia,
wynagrodzenie i
przywileje
- obowiązki zawodowe
- awans zawodowy
- zmiany w prawie
oświatowym

Doskonalenie
zawodowe
- motywacja
- zakres
- oferta

Jakość
pracy
nauczyciel
a

Wprowadzenie w
pracę zawodową w
szkole
- staż
- wsparcie
- budowanie motywacji
do pracy i rozwoju
zawodowego

Instytucja szkoły
- kultura szkoły
- współpraca między
nauczycielami w
szkole
- relacje z uczniami
- relacje z dyrekcją
- relacje z rodzicami
- satysfakcja
zawodowa

Fakty

Fakty



Rzeczpospolita Polska podpisała

Deklarację Bolońską w 1999 r., tym

samym przystąpiła do wdrażania jej

postanowień.



Studia kształcące przyszłych nauczycieli

mają być zgodnie z ustawą realizowane w

trybie dwustopniowym (wyjątek

stanowi przygotowanie katechetów)

3

Fakty c.d.

Fakty c.d.



Polskie uczelnie pedagogiczne mają szansę

zaistnieć w tworzonym obecnie

Europejskim

Obszarze Szkolnictwa Wyższego (EOSW)



Nie istnieją przyjęte w ramach budowy EOSW

wspólne standardy, ani ramowe struktury

kwalifikacji dla kształcenia nauczycieli.

Pytanie – czy powinny powstać?



Wprowadzone obligatoryjnie przez MNiSW w

ramach pierwszego stopnia studiów

przygotowanie do nauczania dwóch

przedmiotów NIE JEST elementem realizacji

Procesu Bolońskiego i NIE ZAWSZE zostało

wprowadzone z poszanowaniem zasady

elastycznego budowania programów studiów

4

Dla kogo kształcimy?

Dla kogo kształcimy?

Dz.U. 1991 Nr 95 poz. 425 USTAWA z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty –

Art

.9

STUDIA I STOPNIA



sześcioletnia szkoła podstawowa



trzyletnie gimnazjum

STUDIA II STOPNIA



trzyletnie liceum ogólnokształcące



trzyletnie licea profilowane



czteroletnie technika



zasadnicze szkoły zawodowe



dwuletnie uzupełniające licea

ogólnokształcące dla absolwentów szkół

zawodowych



trzyletnie uzupełniające technika dla

absolwentów szkół zawodowych

5

Kogo mamy wykształcić – ideał

Kogo mamy wykształcić – ideał

ustawowy

ustawowy

Dz.U. 1982 Nr 3 poz. 19 USTAWA z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela

Rozdział 2

Obowiązki nauczycieli

Art. 6.

Nauczyciel obowiązany jest rzetelnie realizować zadania

związane z powierzonym mu stanowiskiem oraz
podstawowymi funkcjami szkoły: dydaktyczną,
wychowawczą i opiekuńczą; wspierać każdego ucznia w
jego rozwoju oraz dążyć do pełni własnego rozwoju
osobowego. Nauczyciel obowiązany jest kształcić i
wychowywać młodzież

w umiłowaniu Ojczyzny, w poszanowaniu Konstytucji

Rzeczypospolitej Polskiej, w atmosferze wolności
sumienia i szacunku dla każdego człowieka; dbać o
kształtowanie u uczniów postaw moralnych i
obywatelskich zgodnie z ideą demokracji

6

Ustawa o systemie oświaty a

Ustawa o systemie oświaty a

aspekty procesu bolońskiego

aspekty procesu bolońskiego

Szkoła winna zapewnić każdemu

uczniowi warunki niezbędne do jego
rozwoju,

przygotować go do wypełniania

obowiązków rodzinnych i obywatelskich

w oparciu o zasady solidarności,

demokracji, tolerancji, sprawiedliwości

i wolności.

Dz.U. 1991 Nr 95 poz. 425
USTAWA
z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty - preambuła

7

Kształcenie ustawiczne

Kształcenie ustawiczne

(LLL)*

(LLL)*

ART. 3.

17) kształceniu ustawicznym - należy przez

to rozumieć kształcenie w szkołach dla
dorosłych, a także uzyskiwanie i
uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności

i kwalifikacji zawodowych w formach

pozaszkolnych przez osoby, które spełniły
obowiązek szkolny.

Dz.U. 1991 Nr 95 poz. 425
USTAWA
z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty - preambuła

8

*lifelong learning

Art. 4.
Nauczyciel w swoich działaniach

dydaktycznych, wychowawczych i
opiekuńczych ma obowiązek kierowania się
dobrem uczniów,

troską o ich zdrowie, postawę moralną
i obywatelską z poszanowaniem godności

osobistej ucznia.

Dz.U. 1991 Nr 95 poz. 425
USTAWA
z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty - preambuła

9

Art. 7.
1. Szkołą publiczną jest szkoła, która:
1) zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania;
2) przeprowadza rekrutację uczniów w oparciu o zasadę powszechnej

dostępności;

3) zatrudnia nauczycieli posiadających kwalifikacje określone w odrębnych
przepisach, z zastrzeżeniem ust. 1a;

4) realizuje:
a) programy nauczania uwzględniające podstawę programową kształcenia
ogólnego, w przypadku liceum profilowanego - również podstawę

programową

kształcenia w profilach kształcenia ogólnozawodowego, a w
przypadku szkoły prowadzącej kształcenie zawodowe - również podstawę
programową kształcenia w danym zawodzie,
b) ramowy plan nauczania,

5) realizuje ustalone przez ministra właściwego do spraw oświaty i

wychowania

zasady oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów oraz

przeprowadzania

egzaminów i sprawdzianów.

Dz.U. 1991 Nr 95 poz. 425
USTAWA
z dnia 7 września 1991 r.
o systemie oświaty - preambuła

10

Oceniamy tak

Oceniamy tak

jak nas oceniano

jak nas oceniano

Art. 55.
1. W szkole i placówce działa samorząd uczniowski,

zwany dalej „samorządem”.

2. Samorząd tworzą wszyscy uczniowie szkoły lub

placówki.

5. Samorząd może przedstawiać radzie szkoły lub

placówki, radzie pedagogicznej oraz dyrektorowi

wnioski i opinie we wszystkich sprawach szkoły lub

placówki, w szczególności dotyczących realizacji

podstawowych praw uczniów, takich

jak:

1) prawo do zapoznawania się z programem nauczania,

z jego treścią, celem i stawianymi wymaganiami;

2) prawo do jawnej i umotywowanej oceny postępów w

nauce i zachowaniu

;

11

Kto może zostać nauczycielem według

Kto może zostać nauczycielem według

ustawy?

ustawy?

Dz.U. 1982 Nr 3 poz. 19 USTAWA z dnia 26 stycznia 1982 r. Karta Nauczyciela

Rozdział 3
Wymagania kwalifikacyjne

Art. 9.
1. Stanowisko nauczyciela, z zastrzeżeniem ust. 1a,

może zajmować osoba, która:

1) posiada wyższe wykształcenie z odpowiednim

przygotowaniem pedagogicznym lub ukończyła

zakład kształcenia nauczycieli i podejmuje pracę

na stanowisku, do którego są to wystarczające

kwalifikacje;

2) przestrzega podstawowych zasad moralnych;
3) spełnia warunki zdrowotne niezbędne do

wykonywania zawodu.

12

Ważne dla zatrudniających

Ważne dla zatrudniających

nauczycieli

nauczycieli



wyższe wykształcenie posiadają również

absolwenci studiów I stopnia !!!



kwalifikacje absolwentów studiów I

stopnia powinny być wystarczające dla

podjęcia pracy w szkole podstawowej i

gimnazjum w zakresie nauczania

przedmiotu podstawowego i dodatkowego



absolwenci studiów II stopnia mogą

nauczać w szkołach ponadgimnazjalnych

– problem przygotowania do nauczania

przedmiotu dodatkowego nie został dotąd

zasygnalizowany.

13

Elementy kształcenia nauczyciela

Elementy kształcenia nauczyciela

w systemie polskim

w systemie polskim



Kształcenie kierunkowe



Przygotowanie pedagogiczne



Polski system kształcenia nauczycieli nie jest zły,
oparty na wieloletnich doświadczeniach i
wypróbowany w ciągu wielu lat.



Zmiany związane z Procesem Bolońskim dają
szansę uczynienia go jeszcze lepszym i odpornym
na konfrontację z wymogami nowoczesnego rynku
pracy nie tylko krajowego, ale i europejskiego.

14

Kształcenie nauczycieli

Kształcenie nauczycieli

w modelu etapowym

w modelu etapowym



Etap pierwszy - studia wyłącznie w zakresie kształcenia

kierunkowego,



Etap drugi - cykl kształcenia mający zapewnić studentowi

uzyskanie niezbędnych kwalifikacji i umiejętności

niezbędnych dla wykonywania zawodu nauczyciela.



Zaleta - możliwość prowadzenia wspólnego

kształcenia kierunkowego studentów specjalizacji

nauczycielskiej i innych.



Szybsze wejście na rynek pracy, jeszcze przed podjęciem

nauki w drugim etapie



Ostateczne podjęcie decyzji o podjęciu kształcenia

nauczycielskiego zostaje przesunięte w czasie, co czyni

wybór bardziej świadomym i dojrzałym.

15

Kształcenie nauczycieli

Kształcenie nauczycieli

w modelu równoległym

w modelu równoległym



Jednoczesne, równoległe w czasie kształcenie

kierunkowe (jeden lub więcej przedmiotów) i

przygotowania pedagogicznego



Dobrze znany i zakorzeniony na polskich uczelniach

pedagogicznych



Wydaje się, że model równoległy zapewnia szybszy

proces uzyskania „produktu końcowego”, ale czy o to

chodzi ?



Ściślejsze powiązanie i korelacja kształcenia

kierunkowego i przygotowania pedagogicznego.



Wadą niepełna kompatybilność pomiędzy składowymi

kształcenia

16

Studia nauczycielskie

Studia nauczycielskie

I stopnia

I stopnia



Przewidziane jest prowadzenie ich
systemem równoległym



Częściami składowymi całości
kształcenia powinny być:

1.

Przygotowanie merytoryczne w zakresie
przedmiotu podstawowego

2.

Przygotowanie merytoryczne w zakresie
przedmiotu dodatkowego

3.

Przygotowanie pedagogiczne w ramach
tzw. bloku pedagogicznego i dydaktyk
przedmiotowych

17

Standardy

Standardy

drogowskazy, czy okowy?

drogowskazy, czy okowy?

W przygotowanym przez zespół ekspertów opracowaniu

„Studia dwustopniowe. Pożytki dla studentów,

pracodawców i uczelni.”

autorzy uznają, że standardy

zostały nadmiernie „wyśrubowane”

Czy odnosi się to także do studiów kształcących

nauczycieli?

TAK! A w odniesieniu do studiów I stopnia można te

obawy potroić:
1. Standard kształcenia kierunkowego podstawowego –

różny
2. Standard kształcenia kierunkowego 2 przedmiot –

400 godzin.
3. Standard przygotowania pedagogicznego – 390

godzin.

18

Smutna rzeczywistość – praktyczne

Smutna rzeczywistość – praktyczne

zastosowanie standardów

zastosowanie standardów

Policzmy (dla przedmiotu podstawowego historia):



Standard przedmiotu podstawowego – 1800
(zalecane)



Standard przedmiotu dodatkowego – 400



Standard „bloku pedagogicznego” – 390

SUMA 2790
Daje to, w zależności od przeliczenia 93 do 112 ECTS,
czyli 52 – 62 % ogółu punktów ECTS przewidzianych
dla studiów I stopnia (180 ECTS). To rozliczenie
TYLKO godzin zajęć, a nie ogółu pracy studenta.

Sytuacja na studiach historycznych należy DO
NAJLEPSZYCH – są standardy zlecające znacznie
powyżej 2000 godzin.

19

Smutna rzeczywistość – błędne

Smutna rzeczywistość – błędne

praktyki

praktyki



Przeładowanie standardów przedmiotowych



Próby pomieszczenia treści nauczania z dawnych 5 lat w obecnych
3, podejmowane w imię „zapewnienia wysokiej jakości” studiów



Przyjmowanie niemal wyłącznie kształcenia w modelu równoległym



Ograniczanie elastyczności programów studiów i autonomii uczelni
przez narzucenie odgórne punktacji ETCS dla przedmiotów
kształcenia ogólnego i „bloku pedagogicznego”



Traktowanie kandydata na nauczyciela przede wszystkim jako
pedagoga, stała gotowość do rozdmuchiwania obligatoryjnie
narzuconego „bloku pedagogicznego”



Podyktowane partykularną troską o zapewnienie godzin w swojej
jednostce narzucanie studentowi odgórnie przedmiotu
dodatkowego, czasem nieistniejącego w praktyce szkolnej na
przyjętych ustawowo poziomach (np. Biologia z nauczaniem o
przyrodzie, Filologia polska z logopedią, Historia z filozofią itd.)

20

Studia II stopnia -

Studia II stopnia -

rekrutacja

rekrutacja

1.

Absolwenci studiów I stopnia
tego samego kierunku.

2.

Absolwenci kierunków
pokrewnych lub zbliżonych.

3.

Absolwenci pozostałych
kierunków (po odpowiednim
sprawdzeniu kwalifikacji i
wiedzy)

21

Rekrutacja – znaki

Rekrutacja – znaki

zapytania

zapytania

Ukończenie studiów I stopnia na
jednym kierunku pozwala na
dalsze kształcenie na studiach II
stopnia na innym kierunku – taka
kontynuacja jest w praktyce
oczywiście możliwa, po spełnieniu
warunków dodatkowych.

„Studia dwustopniowe. Pożytki dla studentów, pracodawców i uczelni.” s. 17

Czy to możliwe w przypadku studiów
nauczycielskich?

22

Rekrutacja.

Rekrutacja.

Studia nauczycielskie II

Studia nauczycielskie II

stopnia

stopnia



W przypadku rekrutacji na studia II stopnia

kształcące nauczycieli warunkiem sine qua

non musi być posiadanie przez kandydatów

(obojętnie z jakiej grupy) kwalifikacji

gwarantowanych przez zaliczenie bloku

przygotowania pedagogicznego na

studiach I stopnia.



Droga zdobycia tych kwalifikacji

MOŻE BYĆ

BARDZO RÓŻNA



Tzw. „blok pedagogiczny” wcale nie musi

być integralnym elementem studiów

pierwszego stopnia, jednak kandydat na

studia II stopnia powinien legitymować się

kompetencjami, które on zapewnia..

23

Elastyczne programy

Elastyczne programy

studiów

studiów



Mobilność pozioma (umożliwia odbywanie
części studiów poza macierzystą uczelnią)



Mobilność pionowa (umożliwiającą
podjęcie studiów drugiego stopnia na innym
kierunku niż kierunek, na którym ukończone
zostały studia pierwszego stopnia).



Wprowadzenie mechanizmu zaliczania
kwalifikacji zdobytych poza uczelnią (może
pomagać w uzyskaniu kwalifikacji związanych
z blokiem pedagogicznym).

24

Elastyczne programy

Elastyczne programy

studiów są:

studiów są:



warunkiem prawidłowej realizacji założeń

Procesu Bolońskiego,



wdrożeniem i treningiem do kształcenia przez

całe życie,



szansą na zróżnicowane kompetencji

absolwentów, przy zachowaniu jednakowych

kompetencji podstawowych dla kierunku

studiów,



ułatwieniem dopasowania się do oczekiwań

rynku pierwszego zatrudnienia, jak też

szeroko pojętego rynku usług edukacyjnych



warunkiem uznawania i honorowania (np.

przez ETCS) kompetencji i umiejętności

nabytych poza uczelnią ważnych dla

przyszłych nauczycieli

25

Studia nauczycielskie

Studia nauczycielskie

zorientowane na studenta

zorientowane na studenta



Mobilność – poszerzenie kwalifikacji w ramach studiów

na innych uczelniach w kraju i za granicą (ECTS,

elastyczne programy studiów)



Możliwość zdobywania różnych kwalifikacji w ramach

studiowania jednego kierunku, na każdym stopniu

studiów.



Tworzenie oferty planu studiów z uwzględnieniem

potrzeb rynku pracy dla nauczycieli i nie tylko

(konieczne śledzenie karier).



Umożliwienie dokonywania wyborów i przyjmowania

odpowiedzialności za nie. Ważny trening do działań w

społeczeństwie obywatelskim, ale i w klasie szkolnej.



Stworzenie punktu wyjścia do samokształcenia.



Wytworzenie odpowiednich nawyków

.

26

Studia nauczycielskie zorientowane na

Studia nauczycielskie zorientowane na

studenta – ewaluacja

studenta – ewaluacja



Ewaluacja programów studiów i

pracy uczelni oraz wykładowców z

uwzględnieniem szerokiej

reprezentacji studentów.



Studenci już prowadzą ewaluację –

przykład

http://www.ocen.pl/



W ocenie uczelni wprowadzenie

stałej ewaluacji kwalifikacji

absolwentów ze strony

pracodawców i samych absolwentów

i regularna publikacja wyników.

27

Nauczyciela można kształcić

Nauczyciela można kształcić

inaczej

inaczej



Podjęcie studiów I stopnia na kierunku zbieżnym z przedmiotem
podstawowym



Swobodny wybór w ofercie programu uzupełnienia studiów
zajęciami przygotowującymi do nauczania przedmiotu dodatkowego



Zapewnienie możliwości ukończenia „bloku pedagogicznego”
jednak jako oferty dodatkowej, wybieranej przez studenta i
integrowanej przez niego dowolnie z kształtowanym przez niego
programem studiów (jak w modelu etapowym). Praktyki
pedagogiczne realizowane w postaci długotrwałego wolontariatu
po, lub wyjątkowo w trakcie studiów



Dobór odpowiednich studiów na poziomie studiów II lub III stopnia
dla chcących uczyć w szkołach ponadgimnazjalnych



Pełne uprawnienia nauczycielskie daje zdany egzamin przed
komisją państwową po odbyciu i zaliczeniu wolontariatu. Komisja
składać się powinna z przedstawicieli przedmiotów merytorycznych,
pedagogów i nauczycieli dyplomowanych – praktyków.

28

Korzyści dla uczelni

Korzyści dla uczelni

„małych” i „dużych”

„małych” i „dużych”



Możliwość działania uczelni w małych

ośrodkach, bez szans na ściągnięcie kadry

potrzebnej dla studiów trójstopniowych



Wczesny start dla uczelni mających ambicje i

perspektywy dalszego rozwoju



Rozbudzenie „apetytu” na dalsze studia i

motywacja do podjęcia dalszego kształcenia



Dodatkowa baza rekrutacji na studia II

stopnia dla uczelni „dużych” i

renomowanych.

29

Z opowieści o Jasiu …..

Z opowieści o Jasiu …..

30

Jasiu ! Wstawaj ! Pora iść do szkoły!

Nie, mamo! Ja nie chcę! Ja nie znoszę szkoły!

Ależ Jasiu! Naprawdę powinieneś już iść, już późno.

Nie Mamo, dzieci się ze mnie śmieją, przezywają
mnie, robią głupie miny. Ja się ich boję Mamo!

No a co na to nauczyciele?

Oni mnie nie lubią, uważają mnie za debila, szydzą ze
mnie za moimi plecami. Nienawidzą mnie i ja ich też
nienawidzę. Nie Mamo! Ja nie chcę iść do szkoły!

Jasiu! Nie ma mowy! Musisz iść do szkoły. Przecież
jesteś jej DYREKTOREM!

Czy Jasiowi można pomóc?

Czy Jasiowi można pomóc?

Non omnis moriar

Non omnis moriar

czyli nauczycielskie „życie po życiu”

czyli nauczycielskie „życie po życiu”



Nie ma istoty potworniejszej i bardziej szkodliwej niż sfrustrowany
nauczyciel nienawidzący swojego zawodu i uczniów.



Z różnych powodów „dobra” tego mamy w naszym szkolnictwie dostatek.



Nauczycielskie studia dwustopniowe mogą lepiej przygotować „wypalonych
zawodowo” nauczycieli do ewentualnego odejścia z zawodu z zachowaniem
kwalifikacji niezbędnych w pracy poza szkołą.



Nauczycielskie „życie po życiu” jest bardzo trudne w systemie kształcącym
jedynie do jednego konkretnego zawodu, jedyną szansą jego zaistnienia są
studia wielostopniowe z możliwościami zdobycia różnorodnych kwalifikacji.



Nauczyciel posiadający różnorodne kwalifikacje może dobrze sprawdzić się
jako kierownik zespołu ludzi, może też na różne sposoby wykorzystywać
swoje umiejętności zdobyte w trakcie przygotowania do zawodu
nauczycielskiego w innym zawodzie. Może sam uniknąć frustracji i nie
„produkować” frustratów.

31

Czy warto próbować?

Czy warto próbować?

Na to pytanie odpowiedź przyniesie

praktyka po kilku latach wprowadzania
nowego systemu.

32

Źródło:
Eksperci Wdrażania Systemu
Bolońskiego w Polsce.