Globalizacja a współczesne

Globalizacja a współczesne

konflikty społeczne i zbrojne

konflikty społeczne i zbrojne

1. Ewolucja współczesnych konfliktów w dobie

1. Ewolucja współczesnych konfliktów w dobie

globalizacji

globalizacji

2. Charakterystyka wojny klasycznej (państwowej) i

2. Charakterystyka wojny klasycznej (państwowej) i

wewnątrzspołecznej w dobie globalizacji

wewnątrzspołecznej w dobie globalizacji

3.

3.

Problemy barbaryzacji i dehumanizacji

Problemy barbaryzacji i dehumanizacji

współczesnych konfliktów

współczesnych konfliktów

1. Ewolucja współczesnych konfliktów w dobie

1. Ewolucja współczesnych konfliktów w dobie

globalizacji

globalizacji

*

*

klasyczne wojny prowadzone przez państwa są coraz częściej zastępowane

klasyczne wojny prowadzone przez państwa są coraz częściej zastępowane

przez

przez

parapaństwowe struktury (grupy partyzanckie, najemników lub grupy

parapaństwowe struktury (grupy partyzanckie, najemników lub grupy

terrorystyczne);

terrorystyczne);

* czas wojen (walki) znacznie się wydłuża;

* czas wojen (walki) znacznie się wydłuża;

* coraz częściej źródłem wojen są napięcia etniczno-kulturowe, które zajmują

* coraz częściej źródłem wojen są napięcia etniczno-kulturowe, które zajmują

centralną pozycję w motywowaniu i legitymizacji przemocy wojennej;

centralną pozycję w motywowaniu i legitymizacji przemocy wojennej;

* współczesne konflikty mają coraz bardziej nieprzejrzysty charakter;

* współczesne konflikty mają coraz bardziej nieprzejrzysty charakter;

* są splotem wartości i interesów państw, struktur parapaństwowych i graczy

* są splotem wartości i interesów państw, struktur parapaństwowych i graczy

prywatnych, dla których rezygnacja z przemocy przyniosłaby więcej szkody niż

prywatnych, dla których rezygnacja z przemocy przyniosłaby więcej szkody niż

korzyści;

korzyści;

* cechy specyficzne współczesnych wojen:

* cechy specyficzne współczesnych wojen:

- ich odpaństwowienie (

- ich odpaństwowienie (

Entstaatlichung

Entstaatlichung

) - prywatyzacja wojen;

) - prywatyzacja wojen;

- asymetryzacja przemocy wojennej;

- asymetryzacja przemocy wojennej;

- obiektem przemocy staje się ludność cywilna, przemoc podlega

- obiektem przemocy staje się ludność cywilna, przemoc podlega

usamodzielnieniu i

usamodzielnieniu i

autonomizacji wobec wymogów militarnych.

autonomizacji wobec wymogów militarnych.

*

*

współczesne konflikty mają genezę etniczną i kulturowo-religijną

współczesne konflikty mają genezę etniczną i kulturowo-religijną

(istniejące różnice pod wpływem przemocy manifestują się

(istniejące różnice pod wpływem przemocy manifestują się

podziałami na wrogów i przyjaciół);

podziałami na wrogów i przyjaciół);

* zróżnicowane czynniki i przyczyny sprawiają, że trudno je

* zróżnicowane czynniki i przyczyny sprawiają, że trudno je

zakończyć i osiągnąć stabilny pokój;

zakończyć i osiągnąć stabilny pokój;

* silne i stabilne społeczeństwa tworzą trwałe strefy pokoju, zaś na

* silne i stabilne społeczeństwa tworzą trwałe strefy pokoju, zaś na

obszarach rozpadu społecznego wojny mają charakter

obszarach rozpadu społecznego wojny mają charakter

endemiczny;

endemiczny;

* współczesne wojny w tych regionach są najczęściej wynikiem (1)

* współczesne wojny w tych regionach są najczęściej wynikiem (1)

braku odpornych na korupcję elit politycznych; (2) łatwości

braku odpornych na korupcję elit politycznych; (2) łatwości

zawłaszczania władzy politycznej przez mafijne struktury celem

zawłaszczania władzy politycznej przez mafijne struktury celem

zdobycia określonych dóbr lub bogactw; (3) izolacji i

zdobycia określonych dóbr lub bogactw; (3) izolacji i

dyskryminacji grup emigrantów (braku więzi społecznej i

dyskryminacji grup emigrantów (braku więzi społecznej i

internalizacji lokalnych norm społecznych - niedostatecznej

internalizacji lokalnych norm społecznych - niedostatecznej

integracji kulturowej, zjawisko trybalizmu); (4) presji zewnętrznej

integracji kulturowej, zjawisko trybalizmu); (4) presji zewnętrznej

zmierzającej do panowania politycznego i kontroli gospodarek

zmierzającej do panowania politycznego i kontroli gospodarek

narodowych.

narodowych.

* błędna koncepcja „wypalenia się wojen” Edwarda Luttwaka w

* błędna koncepcja „wypalenia się wojen” Edwarda Luttwaka w

społeczeństwach półperyferii i peryferii (skuteczność embarga

społeczeństwach półperyferii i peryferii (skuteczność embarga

jest b. niska), co powoduje, że wojny państwowe są krótkie, a

jest b. niska), co powoduje, że wojny państwowe są krótkie, a

wewnątrzspołeczna długa.

wewnątrzspołeczna długa.

Charakterystyka wojny klasycznej

Charakterystyka wojny klasycznej

(państwowej) i wewnątrzspołecznej w

(państwowej) i wewnątrzspołecznej w

dobie globalizacji

dobie globalizacji

Cechy wojen klasycznych

Cechy wojen klasycznych

(państwowych)

(państwowych)

* wojna z reguły miała swój

* wojna z reguły miała swój

początek (wypowiedzenie) i

początek (wypowiedzenie) i

koniec (kapitulację lub pokój);

koniec (kapitulację lub pokój);

* walkę prowadzą żołnierze (armie)

* walkę prowadzą żołnierze (armie)

zgodnie z regułami prawa

zgodnie z regułami prawa

wojennego;

wojennego;

* są oni skoncentrowani do

* są oni skoncentrowani do

prowadzenia skutecznej walki na

prowadzenia skutecznej walki na

froncie, osiągnięcia powodzenia

froncie, osiągnięcia powodzenia

w bitwie rozstrzygającej;

w bitwie rozstrzygającej;

* państwo stosuje politykę

* państwo stosuje politykę

mobilizacji zasobów;

mobilizacji zasobów;

* większość decyduje o sposobie

* większość decyduje o sposobie

zakończenia wojny

zakończenia wojny

Cechy wojen wewnątrzspołecznych

Cechy wojen wewnątrzspołecznych

*

*

z reguły

z reguły

nie mają ani początku, ani

nie mają ani początku, ani

końca;

końca;

* dominują zasady walki

* dominują zasady walki

partyzanckiej;

partyzanckiej;

* działania ograniczają się do

* działania ograniczają się do

niewielkiej przestrzeni, są

niewielkiej przestrzeni, są

prowadzone na „przetrzymanie”;

prowadzone na „przetrzymanie”;

* występuje zjawisko tzw. „przemocy

* występuje zjawisko tzw. „przemocy

uśpionej” -

uśpionej” -

low intesity war;

low intesity war;

*

*

mniejszość dysponująca przemocą

mniejszość dysponująca przemocą

może narzucić swoją wolę

może narzucić swoją wolę

większości;

większości;

* komercjalizacja przemocy

* komercjalizacja przemocy

(

(

kriegerische Gewalt)

kriegerische Gewalt)

W ciągu ostatnich lat zmienił się charakter wojen. Współczesne wojny

W ciągu ostatnich lat zmienił się charakter wojen. Współczesne wojny

często toczą się w miejscach gęsto zaludnionych, a ich ofiarami w coraz

często toczą się w miejscach gęsto zaludnionych, a ich ofiarami w coraz

większym stopniu jest ludność cywilna. Ataki na ludność cywilną wywołują

większym stopniu jest ludność cywilna. Ataki na ludność cywilną wywołują

strach (zjawisko timarchii) i wprowadzają atmosferę terroru. Metoda

strach (zjawisko timarchii) i wprowadzają atmosferę terroru. Metoda

zastraszania jest powszechnie stosowane w konfliktach zbrojnych na całym

zastraszania jest powszechnie stosowane w konfliktach zbrojnych na całym

świecie. Ofiarami ataków są przede wszystkim kobiety i dzieci.

świecie. Ofiarami ataków są przede wszystkim kobiety i dzieci.

Problemy barbaryzacji i dehumanizacji współczesnych

Problemy barbaryzacji i dehumanizacji współczesnych

konfliktów

konfliktów

(1)

(1)

Bombardowania ludności cywilnej, jak i systematyczne

Bombardowania ludności cywilnej, jak i systematyczne

gwałty kobiet na skalę masową są zbrodniami zdecydowanie

gwałty kobiet na skalę masową są zbrodniami zdecydowanie

potępianymi przez ONZ

potępianymi przez ONZ

. Biuro Specjalnego Doradcy ds. Równego Statusu

. Biuro Specjalnego Doradcy ds. Równego Statusu

Kobiet i Mężczyzn i Promocji Kobiet (Office of the Special Adviser on Gender

Kobiet i Mężczyzn i Promocji Kobiet (Office of the Special Adviser on Gender

Issues and Advancement of Woman - OSAGI) z Departamentem ds.

Issues and Advancement of Woman - OSAGI) z Departamentem ds.

Rozbrojenia (Department of Disarmament Affairs - DDA) stworzyli wspólny

Rozbrojenia (Department of Disarmament Affairs - DDA) stworzyli wspólny

plan działania mający na celu chronić kobiety w konfliktach zbrojnych.

plan działania mający na celu chronić kobiety w konfliktach zbrojnych.

Głównym celem planu jest zwrócenie uwagi na sytuację kobiet

Głównym celem planu jest zwrócenie uwagi na sytuację kobiet

w konfliktach zbrojnych oraz w procesie rozbrojenia. Plan porusza skomplikowane

w konfliktach zbrojnych oraz w procesie rozbrojenia. Plan porusza skomplikowane

i politycznie drażliwe kwestie, takie jak: bezpieczeństwo, rozbrojenie,

i politycznie drażliwe kwestie, takie jak: bezpieczeństwo, rozbrojenie,

przestrzeganie prawa wojennego, kontrola broni i wstrzymanie rozprzestrzeniania

przestrzeganie prawa wojennego, kontrola broni i wstrzymanie rozprzestrzeniania

broni lekkiej. Nowe proponowane podejście do tych zagadnień ma prowadzić do

broni lekkiej. Nowe proponowane podejście do tych zagadnień ma prowadzić do

skuteczniejszych i bardziej trwałych rozwiązań. W marcu 2001 roku, DDA

skuteczniejszych i bardziej trwałych rozwiązań. W marcu 2001 roku, DDA

opublikował swoje sprawozdania dotyczące kwestii rozbrojeniowych widzianych

opublikował swoje sprawozdania dotyczące kwestii rozbrojeniowych widzianych

z tej nowej perspektywy.

z tej nowej perspektywy.

„

„

Jest niemoralne, że dorośli chcą by dzieci walczyły w ich wojnach. ...Nie ma

Jest niemoralne, że dorośli chcą by dzieci walczyły w ich wojnach. ...Nie ma

żadnego wytłumaczenia, żadnego przekonywującego powodu, by dzieci

żadnego wytłumaczenia, żadnego przekonywującego powodu, by dzieci

wyposażać w broń"

wyposażać w broń"

Arcybiskup Desmond M. Tutu

Arcybiskup Desmond M. Tutu

(2) Wykorzystywanie dzieci w współczesnych wojnach

(2) Wykorzystywanie dzieci w współczesnych wojnach

Większość nieletnich żołnierzy werbowana jest pod przymusem.

Większość nieletnich żołnierzy werbowana jest pod przymusem.

W krajach, w których nie ma szkół i perspektyw na pracę dzieci zgłaszają się

W krajach, w których nie ma szkół i perspektyw na pracę dzieci zgłaszają się

do wojska jako ochotnicy. Wstąpienie w szeregi ugrupowań militarnych daje

do wojska jako ochotnicy. Wstąpienie w szeregi ugrupowań militarnych daje

im jedyną możliwość przeżycia, zwłaszcza w sytuacji, gdy członkowie rodziny

im jedyną możliwość przeżycia, zwłaszcza w sytuacji, gdy członkowie rodziny

giną w konfliktach zbrojnych. Armia zapewnia nieletnim ubranie (mundur)

giną w konfliktach zbrojnych. Armia zapewnia nieletnim ubranie (mundur)

oraz pożywienie. Ochotnikami może również kierować chęć zemsty za

oraz pożywienie. Ochotnikami może również kierować chęć zemsty za

okrucieństwa wyrządzone ich rodzinom i społeczności, w której się

okrucieństwa wyrządzone ich rodzinom i społeczności, w której się

wychowali.

wychowali.

Dzieci, łatwe do manipulowania, posłuszne i nie znające innego życia, są

Dzieci, łatwe do manipulowania, posłuszne i nie znające innego życia, są

doskonałym „narzędziem” w konfliktach zbrojnych. Często wykorzystywane

doskonałym „narzędziem” w konfliktach zbrojnych. Często wykorzystywane

są jako ludzkie tarcze, szpiedzy i tragarze. Wiele z nich jest porywanych

są jako ludzkie tarcze, szpiedzy i tragarze. Wiele z nich jest porywanych

i zmuszanych do walki. Dzieciom często rozkazuje się zabijanie swoich

i zmuszanych do walki. Dzieciom często rozkazuje się zabijanie swoich

przyjaciół, którzy próbowali uciec z armii. Są także wykorzystywane

przyjaciół, którzy próbowali uciec z armii. Są także wykorzystywane

seksualnie.

seksualnie.

Wydatki związane z nieletnimi żołnierzami są mniejsze niż te dotyczące

Wydatki związane z nieletnimi żołnierzami są mniejsze niż te dotyczące

dorosłych. Często jedyną zapłatą za walkę jest pożywienie.

dorosłych. Często jedyną zapłatą za walkę jest pożywienie.

Po zakończeniu działań wojennych dzieci trafiają na ulicę i tam się

Po zakończeniu działań wojennych dzieci trafiają na ulicę i tam się

wychowują. Bez wykształcenia mają nikłe szanse na znalezienie pracy.

wychowują. Bez wykształcenia mają nikłe szanse na znalezienie pracy.

Wojsko lub grupa partyzancka może dla nich być jedyną szansą

Wojsko lub grupa partyzancka może dla nich być jedyną szansą

utrzymania, a tym samym możliwością przeżycia. Tak więc dzieci nadal

utrzymania, a tym samym możliwością przeżycia. Tak więc dzieci nadal

pozostają żołnierzami.

pozostają żołnierzami.

Umożliwienie dzieciom powrotu do życia w społeczeństwie jest jednym

Umożliwienie dzieciom powrotu do życia w społeczeństwie jest jednym

z głównych zadań, którymi zajmuje się ONZ. Działalność w tym zakresie

z głównych zadań, którymi zajmuje się ONZ. Działalność w tym zakresie

nie ogranicza się do przeprowadzania demobilizacji. Programy

nie ogranicza się do przeprowadzania demobilizacji. Programy

obejmujące dzieci przewidują takie działania jak: umożliwienie nieletnim

obejmujące dzieci przewidują takie działania jak: umożliwienie nieletnim

powrotu do rodzin lub umieszczenie ich w ośrodkach opiekuńczych,

powrotu do rodzin lub umieszczenie ich w ośrodkach opiekuńczych,

zapewnienie podstawowych środków do życia i kształcenia zawodowego.

zapewnienie podstawowych środków do życia i kształcenia zawodowego.

Jednym z głównych celów ONZ jest zapobieganie rekrutacji dzieci do

Jednym z głównych celów ONZ jest zapobieganie rekrutacji dzieci do

wojska poprzez proponowanie im innych możliwości przeżycia przed i po

wojska poprzez proponowanie im innych możliwości przeżycia przed i po

wojnie.

wojnie.

Nie tylko ONZ zwraca uwagę na zjawisko wykorzystywania dzieci jako

Nie tylko ONZ zwraca uwagę na zjawisko wykorzystywania dzieci jako

żołnierzy. W czerwcu 1998 r. powstała Koalicja Na Rzecz Zaprzestania

żołnierzy. W czerwcu 1998 r. powstała Koalicja Na Rzecz Zaprzestania

Wykorzystywania Dzieci w Konfliktach Zbrojnych, powołana przez sześć

Wykorzystywania Dzieci w Konfliktach Zbrojnych, powołana przez sześć

międzynarodowych, pozarządowych organizacji obrony praw człowieka,

międzynarodowych, pozarządowych organizacji obrony praw człowieka,

m. in. Amnesty International i Human Right Watch. Z czasem do jej prac

m. in. Amnesty International i Human Right Watch. Z czasem do jej prac

włączyły się regionalne i narodowe instytucje ochrony praw człowieka.

włączyły się regionalne i narodowe instytucje ochrony praw człowieka.

25 maja w 2000 roku Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło Protokół

25 maja w 2000 roku Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło Protokół

Fakultatywny do Konwencji o Prawach Dziecka w sprawie udziału dzieci

Fakultatywny do Konwencji o Prawach Dziecka w sprawie udziału dzieci

w konfliktach zbrojnych (). Protokół zabrania rekrutowania dzieci do

w konfliktach zbrojnych (). Protokół zabrania rekrutowania dzieci do

siedemnastego roku życia w szeregi armii oraz przewiduje, że młodociani

siedemnastego roku życia w szeregi armii oraz przewiduje, że młodociani

poniżej osiemnastego roku życia nie mogą brać udziału w bezpośrednich

poniżej osiemnastego roku życia nie mogą brać udziału w bezpośrednich

działaniach zbrojnych. Dokument ten podpisały 94 kraje, w tym także

działaniach zbrojnych. Dokument ten podpisały 94 kraje, w tym także

Polska. Formalnym warunkiem wejścia w życie protokołu była jego

Polska. Formalnym warunkiem wejścia w życie protokołu była jego

ratyfikacja przez więcej niż 10 państw. Do 12 lutego 2001 r. uczyniło to

ratyfikacja przez więcej niż 10 państw. Do 12 lutego 2001 r. uczyniło to

14 rządów, m.in. Angoli, Bangladeszu i Demokratycznej Republiki Konga.

14 rządów, m.in. Angoli, Bangladeszu i Demokratycznej Republiki Konga.

Wojna a dzieci (

Wojna a dzieci (

przykładowe dane)

przykładowe dane)

·

Więcej niż 300 000 dzieci poniżej 18 roku życia w ponad 30 krajach

Więcej niż 300 000 dzieci poniżej 18 roku życia w ponad 30 krajach

bierze aktywny udział w konfliktach zbrojnych. Do określenia udziału

bierze aktywny udział w konfliktach zbrojnych. Do określenia udziału

dzieci w wojnach stosuje się termin „wojny dziecięce”.

dzieci w wojnach stosuje się termin „wojny dziecięce”.

·

·

Więcej niż połowa wszystkich żołnierzy w wojnie domowej w Sierra

Więcej niż połowa wszystkich żołnierzy w wojnie domowej w Sierra

Leone w 1999 r. nie miała 18 lat.

Leone w 1999 r. nie miała 18 lat.

·

·

Od 1985 roku do dziś przynajmniej 12 000 dzieci zostało porwanych

Od 1985 roku do dziś przynajmniej 12 000 dzieci zostało porwanych

przez „Boską Armię Oporu" („The Lords Resistance Army”) w północnej

przez „Boską Armię Oporu" („The Lords Resistance Army”) w północnej

Ugandzie. Dzieci zmuszane są do walki przemocą i torturami.

Ugandzie. Dzieci zmuszane są do walki przemocą i torturami.

·

·

W Kolumbii aż do 30% dzieci jest rutynowo rekrutowanych do grup

W Kolumbii aż do 30% dzieci jest rutynowo rekrutowanych do grup

partyzanckich i paramilitarnych.

partyzanckich i paramilitarnych.

(3) Działania na rzecz rozbrojenia regionalnego

(3) Działania na rzecz rozbrojenia regionalnego

Departament ds. Rozbrojenia ONZ działa poprzez regionalne ośrodki. Ich

Departament ds. Rozbrojenia ONZ działa poprzez regionalne ośrodki. Ich

głównym zadaniem jest monitorowanie i wspomaganie wcielania w życie

głównym zadaniem jest monitorowanie i wspomaganie wcielania w życie

układów, traktatów i umów międzynarodowych w różnych regionach świata

układów, traktatów i umów międzynarodowych w różnych regionach świata

oraz kontrola handlu bronią.

oraz kontrola handlu bronią.

Głównymi celami programu są:

Głównymi celami programu są:

·

*

Ograniczanie i kontrola broni, szczególnie strzeleckiej i lekkiej.

Ograniczanie i kontrola broni, szczególnie strzeleckiej i lekkiej.

·

·

*

*

Zapobieganie nielegalnemu handlowi bronią.

Zapobieganie nielegalnemu handlowi bronią.

Cel ten jest

Cel ten jest

realizowany poprzez kampanie informacyjne skierowane do polityków

realizowany poprzez kampanie informacyjne skierowane do polityków

i rządów afrykańskich. Prowadzone są również działania wspierające

i rządów afrykańskich. Prowadzone są również działania wspierające

utworzenie służby bezpieczeństwa.

utworzenie służby bezpieczeństwa.

·

·

*

*

Demobilizacja.

Demobilizacja.

Według Programu Narodów Zjednoczonych ds.

Według Programu Narodów Zjednoczonych ds.

Rozwoju 25 najbiedniejszych krajów na świecie to państwa afrykańskie.

Rozwoju 25 najbiedniejszych krajów na świecie to państwa afrykańskie.

Państwa te finansują zbrojenia i wojsko, zaniedbując takie sektory jak

Państwa te finansują zbrojenia i wojsko, zaniedbując takie sektory jak

zdrowie i edukacja. Stwierdzono, że demobilizacja jest najlepszym sposobem

zdrowie i edukacja. Stwierdzono, że demobilizacja jest najlepszym sposobem

na powstrzymanie rozprzestrzeniania broni. Przyczynia się także do

na powstrzymanie rozprzestrzeniania broni. Przyczynia się także do

szybszego rozwoju społeczno-gospodarczego w Afryce.

szybszego rozwoju społeczno-gospodarczego w Afryce.

W 2002 roku Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło rezolucję 57/65 „Związek

W 2002 roku Zgromadzenie Ogólne NZ przyjęło rezolucję 57/65 „Związek

Pomiędzy Rozbrojeniem i Rozwojem” (). Rezolucja ta podkreśla znaczenie

Pomiędzy Rozbrojeniem i Rozwojem” (). Rezolucja ta podkreśla znaczenie

symbiotycznego związku między rozbrojeniem i rozwojem w powszechnych

symbiotycznego związku między rozbrojeniem i rozwojem w powszechnych

stosunkach międzynarodowych. Wyraża również swoje zaniepokojenie

stosunkach międzynarodowych. Wyraża również swoje zaniepokojenie

zwiększającymi się wydatkami militarnymi na świecie, które można by zużyć na

zwiększającymi się wydatkami militarnymi na świecie, które można by zużyć na

potrzeby rozwoju społeczeństwa.

potrzeby rozwoju społeczeństwa.