Prawo humanitarne - początki

Prawo humanitarne zaczyna rozwijać się już w starożytności, np. Starożytni Hindusi, mieli sformułowane zasady dotyczące zakazu używania trucizn w walce, walki z chorymi albo rannymi. Nie atakowano kapłanów oraz miejsc kultu.

W okresie średniowiecza również można zobaczyć pewne zasady które dały początek prawu humanitarnemu – np kodeks rycerski. Reguły te takie jak ochrona kobiet, dzieci i starców wynikały przede wszystkim z wiary chrześcijańskiej.

Do połowy XIX wieku zwyczaj międzynarodowy był jedynym źródłem międzynarodowego prawa humanitarnego. W II połowie XIX wieku nastąpił duży rozwój za sprawą pojawienia się Czerwonego Krzyża.

"Międzynarodowe prawo huanitarne konfliktów zbrojnych" – użycie terminu, definicja

Początkowo określano to prawo jako "prawo wojny"(ius belli, ius in bello) lub po prostu "prawo konfliktów zbrojnych". Natomiast termin "międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych" po raz pierwszy został użyty w roku 1965 w Wiedniu podczas Międzynarodowej Konferencji Czerwonego Krzyża w jednej z uchwał. Termin ten jest oficjalnie używany w dokumentach i opracowaniach naukowych od chwili przyjęcia dnia 10 czerwca 1977 roku Aktu Końcowego Konferencji Dyplomatycznej w sprawie potwierdzenia i rozwoju międzynarodowego prawa humanitarnego konfliktów zbrojnych.

Przykłądowe definicje pojęcia:

-zespół norm mających na celu ochronę osób i dóbr przed skutkami konfliktów

-zespół norm odnoszących się do zachowania i odpowiedzialności państw oraz ich funkcjonariuszy i obywateli w czasie konfliktu zbrojnego.

-zbiór przepisów zaakceptowanych przez społeczność międzynarodową dotyczących sposobów prowadzenia konfliktów zbrojnych,ochrony ich ofiar oraz uczestników

We wstępie do "Komentarza do Protokołów Dodatkowych z 8 czerwca 1977 roku do Konwencji Genewskich z 1949 roku", opublikowanego w 1987 roku przez Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża, jego autorzy podają następującą definicję międzynarodowego prawa humanitarnego:

"Termin >międzynarodowe prawo humanitarne konfliktów zbrojnych< oznacza normy międzynarodowe ustanowione przez umowy międzynarodowe lub zwyczaj międzynarodowy, których szczególnym zadaniem jest rozwiązywanie problemów humanitarnych wynikających bezpośrednio z międzynarodowych lub niemiędzynarodowych konfliktów zbrojnych i które z przyczyn humanitarnych ograniczają prawo stron konfliktu zbrojnego do swobodnego wyboru metod i środków prowadzenia działań zbrojnych lub chronią osoby i dobra, które są lub mogą być dotknięte skutkami konfliktu zbrojnego."

Prawo humanitarne – co zawiera

Prawo humanitarne nie określa przyczyn skutków ani charakteru wojny, ma nieść pomoc i chronić wszystkich ludzi. Zostało ono skodyfikowane m. im. w konwencjach haskich i genewskich oraz szeregu innych dokumentów.

Jego normy określają:

-sposób wszczynania i kończenia konfliktów zbrojnych;

-wymogi stawiane członkom sił zbrojnych i ich sytuację prawną;

-kwestie związane z okupacją nieprzyjacielskiego terytorium;

-ochronę osób cywilnych w tym ludnośći nieprzyjacielskiego państwa

-formy ochrony chorych i rannych;

-środki i metody prowadzenia walki;

-prawne następstwa stanu wojny w sferze stosunków międzynarodowych

Główne zasady:

1. Ograniczenie prawa w doborze i stosowaniu metod oraz środków walki zbrojnej przez strony w konflikcie i członków sił zbrojnych. Zatem zabroniono stosowania takich środków walki zbrojnej, które powodują zbędne cierpienia lub nadmierne straty w środowisku naturalnym (broń chemiczna, broń biologiczna).

2. Obowiązek odróżniania uczestników walki zbrojnej od ludności cywilnej przez strony konfliktu. Oznacza to, że ludność cywilna jak i poszczególne osoby cywilne nie powinny być przedmiotem ataków wojskowych. Ataki powinny być skierowane wyłącznie na cele wojskowe (wojna to stosunek między państwami a nie między ich ludnością cywilną).
   
   
   

3. Zakaz zabijania lub ranienia przeciwnika poddającego się lub wyłączonego z walki.
   
   
   

4. Prawo do poszanowania niezależności fizycznej i moralnej osób wyłączonych z walki. Dotyczyło to też osób nie uczestniczących bezpośrednio w działaniach zbrojnych.
   
   
   

5. Prawo do poszanowania życia, godności, praw osobistych i przekonań uczestników walki zbrojnej i osób cywilnych, które znalazły się pod władzą strony przeciwnej. Wyrażać się to ma w ochronie przed atakami gwałtu i represjami. Ponadto mogą korzystać z wszelkiej pomocy z zewnątrz i mają prawo do wymiany korespondencji ze swoimi rodzinami.
   
   
   

6. Obowiązek zabierania z pola walki i leczenia rannych oraz chorych. Obliguje to stronę konfliktu, pod władzą której się znajdują, do ochrony rannych i chorych oraz do ich poszanowania.
   
   
   

7. Przysługiwanie każdej osobie podstawowych gwarancji procesowych. Do odpowiedzialności za czyn nie zabroniony nikt nie może być pociągnięty. Tortury fizyczne lub psychiczne, kary cielesne oraz traktowanie w sposób okrutny lub poniżający są niedozwolone.

KONWENCJE HASKIE

Umowy międzynarodowe dotyczące m.in. ochrony dórb kultury i legalizacji dokumentów zawarte w Hadze.

Konwencje haskie z 29 sierpnia 1899 roku

Konferencja zwołana z inicjatywy Rosji, przyjęto na niej 3 konwencje:

***I konwencja haska - Pokojowe rozstrzyganie międzynarodowych sporów, jak najdalej od ludności cywilnej

***II konwencja haska – zastosowanie konwencji genewskiej z 1864 roku do wojny na morzu, ochrona okrętów handlowych; zasada neutralizmu w czasie wojny – kraje zneutralizowane są w konflikcie, ale na ich terytorium nie może być armii

***III Konwencja haska - normowała zwyczaje i prawa podczas wojny.

Konwencja haska z 1904

dotyczyła ochrony okrętów szpitalnych

Konwencje haskie z 18 października 1907 roku

Były w znacznej części rozszerzeniem konwencji haskich z 1899 roku, ale utworzono także nowe dokumenty; podczas konferencji przyjęto 13 konwencji (z czego ratyfikowano 12). Były to między innymi:

***Konwencja dotycząca rozpoczęcia kroków nieprzyjacielskich (III konwencja haska) zawierała zasady rozpoczynania konfliktu, wcześniejsze zawiadamianie o zamiarze zaatakowania, które ma mieć formę umotywowanego wypowidzenia wojny lub ultimatum. A także zasady zachowania się wobec państw neutralnych czyli niezwłoczne poinformowanie ich o stanie wojny.

***Konwencja dotycząca praw i zwyczajów wojny lądowej (IV kowencja haska) rewizja praw i zwyczajów wojennych, ściślejdze ich określenie.

Zawiera ona regulamin w którym znalazły się regulacje dotyczące 3 rzeczy: wojujących, o krokach nieprzyjaciela i o władzy wojennej na terytorium państwa nieprzyjacielskiego.

1) o wojujących

-określenie wojującego np.

Artykuł 2

Ludność terytorium niezajętego, która przy zbliżeniu się nieprzyjaciela dobrowolnie chwyta za broń, aby walczyć z wkraczającymi wojskami i nie miała czasu zorganizować się zgodnie z art. 1, będzie uważaną za stronę wojującą, jeżeli jawnie nosi broń i zachowuje prawa i zwyczaje wojenne.

Artykuł 3

Zbrojne siły stron wojujących mogą składać się z walczących i nie walczących, w razie zagarnięcia ich przez nieprzyjaciela zarówno tym, jak i tamtym przysługuje prawo być traktowanymi jak jeńcy wojenni.

-o jeńcach wojennych – traktowanie, określanie kto nim jest, prawa i obowiązki mu przysługujące np.

Artykuł 6

Państwo może używać jako pracowników jeńców wojennych, za wyjątkiem oficerów, odpowiednio do ich rangi i zdolności. Prace te nie powinny być nadmierne i nie będą w żadnym związku z działaniami wojennymi.

Artykuł 9

Każdy jeniec wojenny winien, jeśli będzie pytany w tym przedmiocie, wyjawić swe prawdziwe nazwisko i stopień, a w razie gdyby przekroczył ten przepis, narazi się na ograniczenie praw, które przyznane są jeńcom wojennym jego kategorii.

-o chorych i rannych

2) o krokach nieprzyjaciela

-sposoby szkodzenia nieprzyjacielowi, oblężenia i bombardowaniach -zakaz używania broni (np. pocisków) które mogą zadać zbyteczne cierpienia, zakaz atakowania nieprzyjaciela który złożył broń nie mając już środków obrony np.

Artykuł 22

Strony wojujące nie mają nieograniczonego prawa wyboru środków szkodzenia nieprzyjacielowi

Artykuł 25

Wzbronione jest atakowanie lub bombardowanie w jaki bądź sposób bezbronnych wsi, domów mieszkalnych i budowli.

-o szpiegach -ustalenie kogo można uznać za szpiega oraz traktowanie takich osób

Artykuł 30

Szpieg pojmany na gorącym uczynku nie może być ukarany bez uprzedniego sądu

-o parlamentarzach

-o kapitulacjach

-o zawieszeniu broni -w jakich warunkach jest ono możliwe i w jaki sposób np.

Artykuł 38

Zawieszenie broni winno być notyfikowane oficjalnie i we właściwym terenie władzom kompetentnym i wojskom. Działania wojenne będą zawieszone niezwłocznie po notyfikacji zawieszenia broni, albo w terminie ustalonym.

3. o władzy wojennej na terytorium państwa nieprzyjacielskiego -ustalono kiedy terytorium można uznać za okupowane i podstawowe zachowania wobec ludnosci okupowanego państwa

Artykuł 50

Żadna zbiorowa kara pieniężna lub inna nie może być nałożoną na ludność za postępki jednostek, za które nie można jej czynić solidarnie odpowiedzialną

***Konwencja dotycząca praw i obowiązków mocarstw i osób neutralnych w razie wojny lądowej

-o prawach i obowiązkach mocarstw neutralnych

Artykuł 1

Terytorium mocarstw neutralnych jest nienaruszalne.\

Artykuł 4

Na terytorium mocarstwa neutralnego nie mogą być formowane oddziały, przeznaczone do walki, ani otwieranie biur werbunkowych na korzyść wojujących stron.

-o internowanych walczących oraz rannych, pielęgnowanych przez neutralnych

-o osobach neutralnych

Artykuł 16

Jako neutralni uważani są obywatele państwa, które nie bierze udziału w wojnie.

-o materiale dróg żelaznych

Wśród konwencji haskich z 1907 roku znalazły się także regulacje dotyczące

• sposobu traktowania statków handlowych należących do nieprzyjaciela

• utworzenia Międzynarodowego Trybunału Łupów (XII Konwencja) - nie została ratyfikowana

Konwencja haska z 14 maja 1954 roku

Podpisana z inicjatywy UNESCO, dotyczy ochrony dóbr kultury w wypadku konfliktu zbrojnego. m.in. zostało zdefiniowane pojęcie dórb kultury i sposób ich ochrony, określona możliwość transportu tych dóbr i specjalne oznaczenie (nieruchomości uznane za zabytkowe są specjalnie oznakowane - tarczą skierowaną ostrzem w dół, przedzieloną po przekątnych na dwa pola białe i dwa pola niebieskie).

Najważniejsze jej postanowienia:

• państwa, które podpisują konwencję, mają obowiązek utworzyć w ramach swoich sił zbrojnych jednostkę zajmującą się ochroną dóbr kulturalnych

• państwa, które podpisują konwencję, mają obowiązek włączyć jej postanowienia do prawa krajowego

• sygnatariusze konwencji powinni unikać wywozu dóbr kulturalnych z krajów i terytoriów okupowanych

Rejestrację takich obiektów prowadzi UNESCO (Międzynarodowy Rejestr Dóbr Kultury Objętych Ochroną Specjalną).

Status obiektu chronionego przez konwencję mają m.in.:

• schrony, w których przechowywane są dobra kultury

• wszelkie nieruchomości mające status zabytku (z wyjątkiem obiektów wykorzystywanych do celów wojskowych oraz tych, które znajdują się w bezpośrednim sąsiedztwie ośrodków przemysłowych i wojskowych)

Konwencja haska z 5 października 1961 roku