KONFLIKT SPOŁECZNY
1. Konflikt społeczny to walka ludzi reprezentujących odmienne wartości lub walka o dostęp do statusu, władzy lub ograniczonych dóbr, w której to walce celem pozostających w konflikcie stron jest nie tylko osiągnięcie pożądanych wartości, ale też zneutralizowanie, ograniczenie lub wyeliminowanie przeciwników.
2. Podział konfliktów:
a) na interpersonalne i grupowe (małe grupy: mikrokonflikty, duże: makrokonflikty)
b) ze względu na ich treść i formę: ekonomiczne, polityczne, ideologiczne, religijne
c) ze względu na formę: racjonalne i nieracjonalne, jawne i ukryte, zorganizowane i niezorganizowane
d) porządkując je względem zasięgu: konflikty ról, konflikty grupowe, konflikty np. etniczne, konflikty międzynarodowe, konflikty między blokami państw
e) ze względu na stosunki między podmiotami: równość podmiotów, nierówność, konflikt między całością a częścią (np. grupą i podgrupą)
3. Fazy konfliktów:
1) pojawienie się sprzecznych celów, interesów, dążeń, postaw
2) powstanie napięcia społecznego, masowa frustracja, poczucie zagrożenia
3) ostre podziały w wyniku sprzeczności, niechęć, wrogość, uprzedzenia, racjonalizacja sprzeczności, czyli próba ich wyjaśnienia i uzasadnienia
4) jedna ze stron podejmuje walkę; ukryta lub jawna agresja
5) pojawienie się dążenia do zakończenia konfliktu, z powodu: zwycięstwa jednej ze stron, wyczerpania wszystkich uczestników konfliktu, negocjacji i kompromisu
6) pozostają uprzedzenia i urazy, które mogą prowadzić do nowych napięć
4. Konflikty rozgrywające się w dużych grupach naruszają istniejący ład społeczny i są źródłem zmian o charakterze strukturalnym. Często następuje zjawisko dyfuzji konfliktu, czyli zarażanie się nim nowych środowisk społecznych.
5. Intensywność konfliktu zależy od: znaczenia, jakie przypisuje się problemom, zakresu tych problemów, stopnia emocjonalnego zaangażowania, ideologicznej podbudowy racji, wpływu psychologicznych mechanizmów walki.
6. Rola ideologii w intensyfikowaniu konfliktu: łączy interesy indywidualne w grupowy, integruje walczącą zbiorowość, przekształca konflikt o interesy w konflikt o sprawiedliwość społeczną, podkreśla, co dzieli strony.
7. Morton Deutsch podzielił konflikty na destruktywne i konstruktywne. Konstruktywne rozwiązuje się na drodze kompromisu, ustępstw jednej ze stron lub wspólnego dążenia do pomnożenia brakującego dobra. Destruktywne polega na zniszczeniu jednej ze stron, a czasem obu. W takim konflikcie: 1) ludzie wierzą święcie w słuszność swojej racji, każdy kto myśli inaczej jest uznawany za głupca, 2) obraz przeciwnika jest zdeterminowany przez uczucie wrogości, dehumanizacja, brak zrozumienia racji, 3) wizja ofiar grupowych lub poniesionych samemu wywołuje uczucie dumy i satysfakcji, 4) nie ma uznania dla stanowisk pośrednich i kompromisów.
8. Społeczna deprywacja (częsta przyczyna konfliktów) to rozbieżność między aktualnym dostępem ludzi do pożądanych dóbr, a przekonaniem, że dostęp ten jest niesłusznie ograniczony. Strukturalne ujęcie deprywacji: "zespół ograniczeń i utrudnień, jakie napotyka grupa w dążeniu do osiągnięcia pożądanych dóbr, do których mają łatwy dostęp inne grupy (rezultat zróżnicowań społecznych). Progresywistyczne ujęcie deprywacji: powstaje jako efekt zmian społecznych i trudności adaptacyjnych instytucji i jednostek ludzkich do tych zmian.
9. Źródła konfliktu: biologiczne (darwinizm); psychologiczne; psychologii społecznej (tłum); trudności adaptacyjne jednostek; nierówności społeczne.
10. Teorie konfliktu Marksa i Simmela. Marks: Stosunki społeczne są pełne sprzecznych interesów, wytwarza się konflikt między przeciwnymi klasami, który jest źródłem zmiany w systemie społecznym. Simmel: podstawowym stosunkiem jest relacja dominacji i podległości. W człowieku tkwi instynkt nienawiści i walki. Przeplatają się procesy asocjacji i dysocjacji (zbliżania i oddalania). Konflikt niekoniecznie prowadzi do załamania systemu lub zmiany społecznej.
11. Teorie konfliktu Dahrendorfa (dialektyczna) i Cosera (funkcjonalna). Dahrendorf: Społeczeństwa składają się z instytucji, z których najważniejsze to państwo, przedsiębiorstwo, kościół, partia polityczna, związek zawodowy. Grupa sprawująca kontrolę i grupa podporządkowana mają rozbieżne interesy: pierwsza chce utrzymać panowanie, a druga zmienić strukturę władzy. Interesy te są początkowo ukryte, z czasem mogą przekształcić się w jawne. Wtedy z quasi-grup tworzą się grupy interesu.
Coser rozróżnił konflikty funkcjonalne (dotyczą celów, wartości lub interesów, ale nie są sprzeczne z podstawowymi zasadami społecznymi) oraz dysfunkcjonalne względem struktury społecznej (strony przestają uznawać podstawowe wartości systemu). Różne struktury mają różną tolerancję wobec konfliktu. Sztywne narażają się na ich kumulację i później gwałtowny wybuch. W elastycznych istnieją mechanizmy ujawniania się konfliktu i eliminowania źródeł niezadowolenia. Konflikty spełniają pozytywną funkcję względem struktury społecznej (przekształcają w kierunku stabilizacji i integracji), gdy są tolerowane i instytucjonalizowane. Istnieją konflikty realistyczne i nierealistyczne. Pierwsze wypływają z niespełnienia potrzeb w danym systemie, jest zwrócony przeciw rzeczywistym źródłom niezadowolenia. Celem drugiego jest rozładowanie napięcia jednego lub dwóch antagonistów.