Rozwiązywanie konfliktów społecznych - mediacje.
MEDIACJA JAKO FORMA ROZWIĄZYWANIA SPORÓW I KONFLIKTÓW
MEDIACJA : to dobrowolny proces , którego celem jest porozumienie się pokrzywdzonego ze sprawcą w obecności osoby neutralnej i bezstronnej
- mediatora , a w efekcie dojście do ugody po to , aby zadośćuczynić wyrządzonej szkodzie i krzywdzie .
Do podstawowych korzyści wynikających z rozwiązania konfliktów na drodze mediacji zalicza się :
mediacja jest procesem poufnym i przebiega w warunkach prywatności
mediacja koncentruje się na zaspokojeniu interesów każdej ze stron
mediacja jest procesem , w którym zachowujemy autorstwo przebiegającego procesu i zapadających ustaleń czy ugody
wszystkie uzgodnienia zapadające w procesie mediacji muszą uzyskać akceptację stron
jeśli którakolwiek ze stron chce odstąpić od procesu mediacji może uczynić to w każdej chwili
jest procesem , który daje stosunkowo szybko końcowy wynik
Negatywne strony konfliktu wynikają przede wszystkim ze sposobów działania ludzi , z ich sposobu reagowania na konflikt . Te reakcje wielokrotnie doprowadzają do nieobliczalnych skutków .
Zwykły sposób myślenia polega na rozumowaniu „albo” „albo” . Albo ty masz rację , albo druga strona . Alternatywa polega na innym rodzaju myślenia :
jedna strona może mieć rację z punktu widzenia swojego doświadczenia ,
druga - ze swojego .
Szanując ludzi , można docenić punkt widzenia każdej strony i zaprezentować przeciwny . Różnice te nie muszą oznaczać konfrontacji . Można stworzyć atmosferę w której współistnieją różnice . I wtedy dopiero strony się godzą . Tego uczy mediacja .
Jakie są środki , które to ułatwiają , na czym polegają tzw. techniki mediacyjne ?
Jedną z podstawowych , jest „pójście na galerię” ; oznacza ono odsunięcie się , nabranie dystansu do sprawy , popatrzenie na nią od zewnątrz , z pozycji obiektywnego obserwatora . Oddalamy się od swoich naturalnych bodźców i emocji . Kontratak dolewa oliwy do ognia . „Iść na galerię” trzeba za każdym razem , kiedy tylko jest to potrzebne . Wtedy znacznie łatwiej tworzyć sprzyjający klimat rozmowy i zbudować dla przeciwnika „złoty most” . który ułatwi mu dojście do zgody z zachowaniem twarzy .
Jedną z najważniejszych umiejętności mediatora jest sztuka aktywnego słuchania . Jest to najwspanialsze narzędzie jakim dysponujemy w sytuacji konfliktu , a które i na co dzień w komunikowaniu się z innymi jest nam bardzo potrzebne . Rzadko kto opanował tą sztukę , mediatorzy uczą się jej poprzez następujące sposoby :
* zachętę , poza słowną i słowną do kontynuowania wypowiedzi ;
* streszczanie wypowiedzi rozmówcy swoimi słowami (parafraza) ;
* odzwierciedlanie uczuć ;
* podsumowywanie tego co zostało powiedziane ;
* dowartościowywanie ;
* pytania wyjaśniające .
Wszystkie te środki mogą być stosowane jeśli mediator umie rzeczywiście aktywnie słuchać , tzn. słuchać w taki sposób , aby :
unikać krytyki i osądzania ,
starać się zrozumieć motywację mówiącego , także to czego słowami nie wyraża . Nie oznacza to , że zgadzasz się z tym wszystkim co mówi rozmówca , a po prostu starasz się z jego punktu widzenia spojrzeć na dany problem , wczuwając się w to , co on przeżywa ,
pamiętać , aby pytania zadawać w odpowiednim czasie i odpowiedniej formie ,
nie odgrywać roli „wybawcy” . Ludzie czują się lepiej jeśli sami rozstrzygają swoje problemy .
Przedstawiono poniżej dwie metody o których mediatorowi także nie wolno zapomnieć .
Są to :
Spotkania na osobności . Jest to pomoc w uniknięciu impasu
w rozmowach mediacyjnych . Są stosowane wtedy , gdy dochodzi do zbyt emocjonalnej wymiany zdań , lub zbyt aktywnego ataku jednej strony itp. okoliczności . Gdy mediator prosi jedną stronę na taką rozmowę , nie powinien zapominać zapytać , czy druga strona ma również ochotę na takie spotkanie . Obowiązuje zasada poufności rozmów na osobności , nie wolno także wykorzystywać ich na jakiekolwiek naciski bądź sugestie . Mediator obowiązany jest wcześniej powiedzieć stronom o możliwościach takich rozmów i zapisać w regułach mediacyjnych , że ma prawo prosić o nie zarówno mediator jak i każda ze stron . Takie rozmowy są dużym ułatwieniem postępowania mediacyjnego . Wymagają jednak określonych warunków - najlepiej dwóch oddzielonych pomieszczeń , w których przeprowadza się mediacje .
Batna. Od angielskiego skrótu „ best alternativ ” , czyli „ najlepsza alternatywa ” . Mediatorzy polscy mówią żartobliwie „ bat na próbę rezygnacji z rozmów mediacyjnych ” . Skrót „ BATNA ” jest ogólnie używany i przyjęty w literaturze przedmiotu i nie jest tłumaczony na język polski .
Chodzi o to , by orientować się jakie są dla stron najlepsze alternatywy negocjowanego porozumienia . Np. „ batną ” sprzedającego dom może być inny nabywca , który zaproponuje lepsze warunki sprzedaży . Jest więc dobrze znać swoją najlepszą z alternatyw . Im lepsza Batna , tym większa siła .
Rozwiązanie konfliktu w procesie mediacji możliwe jest dopiero po trafnym „zdiagnozowaniu” interesów , gdyż „konkurencyjne” , „sprzeczne” interesy są najczęściej źródłem konfliktów . Dopiero zaspokojenie interesów w postaci spełnienia zasad uszanowania systemów wartości daje podstawy do trwałego rozwiązania konfliktu . Ponieważ interesy mają charakter niematerialny , bywają bardzo często w rozstrzyganiu konfliktów pomijane na rzecz kwestii z tych interesów wynikające . Interesy są niepodzielne , nie można bowiem podzielić zasad , wartości , pryncypiów .
Można powiedzieć , że interesy to nasze potrzeby i co za tym idzie , nie podlegają obiektywnej ocenie . Z interesów wywodzą się kwestie oraz możliwe propozycje . I kwestie i propozycje odpowiadają na pytanie „jak” .
Kwestie są krokiem do ustalenia propozycji , są w pewnym sensie nazwą ogólną rzeczy , które zaspakajają naruszone interesy np. płace , przestrzeń , czas , jedzenie itp. Propozycje to rzeczy materialne , namacalne , policzalne , które mogą zadośćuczynić naruszonym interesom 16 .
Można oczywiście wcale nie próbować rozwiązywać konfliktu , czasem lepszą strategią radzenia sobie z konfliktem jest odstąpienie od forsowania swoich interesów . Dzieje się tak w wielu sytuacjach konfliktowych : przerywamy kłótnie , jesteśmy zmęczeni , odsuwamy wyjaśnienia na pewien czas , zaczynamy mówić o czymś innym i zostawiamy sprawę nie wyjaśnioną . Tam jednak , gdzie nie jest to możliwe lub się nie udaje , konflikt wkracza w zasadniczo nowy wymiar . Mobilizujemy swe siły , aby zwiększyć swoją szansę wygrania , szukamy wsparcia , aby nadać ciężaru swej pozycji . Kiedy podejmie się decyzję o kontynuowaniu konfrontacji , trzeba uruchomić swoje zasoby . Mediacja tym właśnie jest : to ten bezstronny trzeci , który skłania się bardziej do jednego punktu widzenia niż do drugiego i w ten sposób rozwiązuje sytuację konfliktową . Jednak odwołanie się do tej instancji niesie za sobą pewien problem - może zwrócić się przeciwko nam . Odwołanie się do trzeciej instancji niesie ryzyko , że podejmie ona decyzję nie zgodną z naszymi interesami .
Dlatego też każde postępowanie mediacyjne posiada własną , charakterystyczną dla siebie intensywność konfliktu . Za każdym razem w inny sposób przepracowuje i ogranicza konflikt ; w różnym stopniu umożliwia uczestniczącym osobą swobodny wybór zachowań ; pozostawia różną ilość swobody w przedstawianiu danego punktu widzenia , ogranicza lub rozszerza możliwości wypowiedzenia swych racji i w różnym stopniu wymaga podporządkowywania się cudzym interesom .
Mimo wszystko mediacja to taka procedura rozwiązywania konfliktu , która pozostawia uczestnikom stosunkowo wiele swobodnej przestrzeni dla przedstawienia własnego punktu widzenia i poszukiwania rozwiązań .
W mniejszym stopniu skupia się na normie prawnej , a bardziej na bezpośrednim doświadczaniu problemu i konfliktu przez ofiarę i sprawcę .
Podczas mediacji istnieją przynajmniej trzy podstawowe sprawy wymagające wyjaśnienia i znalezienia odpowiedzi , jeżeli postępowanie ma doprowadzić do pożądanych rezultatów :
Co się wydarzyło ?
Kto ponosi za to odpowiedzialność ?
Jakie wynikają z tego roszczenia ?
Te trzy płaszczyzny faktów są ze sobą ściśle powiązane . Jasnym jest także i to , że w całej tej procedurze każda ze stron jest żywotnie zainteresowana jak najkorzystniejszym przedstawieniem samej siebie na każdej z tych płaszczyzn . A to z kolei prowadzi do konfliktów .
W pojednaniu ofiary i sprawcy wychodzi się z założenia , że dany przypadek jest jasny pod względem prawnym tzn., że został ustalony podział na ofiarę i sprawcę . Podczas rozmów mediacyjnych często okazuje się , że istnieją różnice między prawną a subiektywną jednoznacznością . Sprawca często nie zgadza się z definicją prawną . To co dla prawa jest nieistotne może mieć bardzo duże znaczenie dla sprawcy . Inną ocenę stanu faktycznego może mieć również ofiara . Przedstawienie stanu faktycznego przez obie strony niezależnie od tego jak jednoznaczna była definicja prawna może stać się zarzewiem licznych konfliktów . Najwięcej jednak konfliktów może wyniknąć w momencie kiedy będziemy się starali przypisać komuś winę . Sprawcy prawie zawsze będą wykazywać skłonność do usprawiedliwiania swojego zachowania . Często próbują zrzucić odpowiedzialność na ofiarę , bagatelizują swój występek , chcą nam udowodnić , że mieli prawo tak postąpić lub twierdzą , że ofiara zachowała się nie lepiej i zasłużyła na to co ją spotkało . Źródłem konfliktu będzie tutaj obrona obrazu samego siebie . Jakie pojawią się konflikty na płaszczyźnie roszczeń będzie zależało przede wszystkim od akceptacji bądź odrzucenia odpowiedzialności za czyn .
Na pewno postępowanie mediacyjne jest jedną z lepszych form rozwiązywania konfliktów , ale jak mogliśmy zaobserwować samo w sobie może stać się również źródłem konfliktogennym . Mediator to pośrednik , którego zadaniem jest pomoc w rozwiązaniu konfliktu stronom . Po obu stronach ma dwa zewnętrzne bieguny , które nie mogą się porozumieć . To on musi wprowadzić je w relację . Pojednanie ofiary i sprawcy jest postępowaniem , które w znacznym stopniu kieruje się indywidualnym doświadczeniem i subiektywnymi oczekiwaniami uczestników postępowania . Nie jest to samo w sobie niczym złym . Choć podczas całego postępowania pojawiają się konflikty , czasami mogą one pomóc wyjaśnić sporne kwestie dotyczące stanu faktycznego , zlikwidować nieporozumienia i wprowadzić z powrotem ład do relacji . Mediator jednak musi tłumić lub kontrolować destrukcyjny potencjał konfliktu. Dlatego tak ważne jest , aby posiadał umiejętność komunikowania się i wchodzenia w interakcje . W całym postępowaniu mediacyjnym najbardziej efektywne jest to , że strony mają poczucie aktywnego udziału we własnej sprawie , czego na pewno nie doświadczą w sądzie ani też w trakcie postępowania arbitrażowego . Skoro strony same rozwiązały swój konflikt idąc na kompromis i zaakceptowały dane rozwiązanie , zrozumiały wzajemnie swoje uczucia , ponieważ miały szansę o nich usłyszeć , zrozumiały motywy czynu , który doprowadził do sytuacji konfliktowej , jest szansa , że będą przestrzegać porozumienia a iskra , która doprowadziła do całego zajścia zgaśnie .
Oczywiście mediacja nie jest uniwersalnym panaceum na wszelkie konflikty . Ważne jednak jest to , by w świadomości społecznej pojawiło się przekonanie , że uznanie racji innych , szanowanie różnic i umiejętność życia z ludźmi o innym punkcie widzenia jest bardzo ważne . Jest to wartość sama w sobie , która często ustrzeże nas przed różnymi sporami i konfliktami .
1