Teoria konfliktu społecznego

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

Co to jest konflikt?

•

Według słownika PWN, wyróżnia się 3 definicje, pojęcia „konflikt”:

1. Przedłużająca się niezgoda między stronami.

2. Działania zbrojne będące wynikiem takiej niezgody.

3. Różnica między wartościami, postawami itp., której nie sposób

usunąć.

Konflikt społeczny

– jako zjawisko jest

nieunikniony

dla wszystkich

Konflikt społeczny

– jako zjawisko jest

nieunikniony

dla wszystkich

grup społecznych. Powstaje w wyniku nagromadzenia się
sprzecznych emocji, natomiast objawia się wybuchem wrogich i
antagonistycznych postaw.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

2

Przyczyny konfliktów:

•

Klasowe - wynikające z przyczyn w różnym poziomie życia pomiędzy
klasami;

•

Kulturowe - wynikające z różnic zwyczajowych i obyczajowych np. konflikty
pomiędzy zwolennikami muzyki pop i klasycznej lub konflikt pomiędzy
muzułmanami, a Francuzami;

•

Ekonomiczne - wynikające z różnic w poziomie życia pomiędzy klasami i
warstwami. Mogą pojawić się w związku z kryzysem gospodarczym.
Konflikty ekonomiczne występują najczęściej w świecie w związku z
dysproporcjami w rozwoju poszczególnych państw.

•

Wartości - jeden z najtrudniejszych ponieważ trudno osiągnąć kompromis
w sporach o wartości. Często łączy się z konfliktem religijnym;

•

Pokoleniowe - odnoszą się do rozbieżności zdań pomiędzy pokoleniami,
występuje w rodzinie. Nasilają się w okresie szybkiego rozwoju
cywilizacyjnego kiedy to świat wartości starszego pokolenia nie rozumie
nowych powstających wartości.

•

Rodzinne i małżeńskie - związane są często z patologiami powstającymi w
rodzinach tj. alkoholizm czy rozwód.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

3

Konflikty osobowościowe

Do konfliktów osobowościowych zaliczamy:

1. Konflikty motywów

2. Konflikty przekonań

3. Konflikty ról

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

4

Ad. 1 – Konflikty motywów

Zachodzą wszędzie tam, gdzie człowiek ma do wyboru jakieś dwie
wartości, a musi się zdecydować na jedną z nich. Według K. Lewina,
konflikt motywów może wystąpić w 3 sytuacjach:

1.

Konflikt między dążeniem a dążeniem

– ma miejsce wówczas, gdy

występują dwa dążenia, z których tylko jedno może być
zaspokojone. (np. czy pojechać na wakacje nad morze, czy w góry?)

2.

Konflikt między unikaniem a unikaniem

(między młotem, a

2.

Konflikt między unikaniem a unikaniem

(między młotem, a

kowadłem) – ma miejsce wówczas, gdy zachodzi konieczność
dokonania wyboru między dwoma niekorzystnymi sytuacjami.

3.

Konflikt między dążeniem a unikaniem

– zachodzi w sytuacji, w

której człowiek może osiągnąć jakąś wartość pozytywną, ale tylko
kosztem akceptacji wartości negatywnej. (np. osiągnąć awans
zawodowy, ale kosztem oszkalowania konkurenta)

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

5

Ad. 2 – Konflikty przekonań

Konflikty przekonań towarzyszą nam na co dzień. Np. czytając pracę,
oglądając telewizję, czy np. teraz słuchając wykładu, spotykamy się z
przekonaniami innych ludzi które mogą być niezgodne z naszymi
przekonaniami.

•

Gdy przekonania innych, obce są naszym przekonaniom, to na ogół
zdecydowanie je odrzucamy.

•

Co się dzieje jednak w sytuacji, gdy spotykamy się z przekonaniami

•

Co się dzieje jednak w sytuacji, gdy spotykamy się z przekonaniami
co

prawda

sprzecznymi

z

naszymi

przekonaniami,

ale

siła

przekonująca jest na tyle mocna, ze nie możemy ich odrzucić?

Wtedy powstaje w nas wewnętrzny konflikt, czy napięcie, które
nazywamy dysonansem poznawczym.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

6

W celu uniknięcia dysonansu człowiek może uciec się do
następujących zabiegów:

1.

Może zdecydowanie odrzucić niewygodne informacje

2.

Może zrewidować poprzednie przekonania zastępując je nowymi.

3.

Może próbować tak manipulować

informacjami wywołującymi

dysonans, aby zmniejszyć napięcie nim wywołane.

Przykład dysonansu poznawczego:

Przykład dysonansu poznawczego:

Palacz, który dowiaduje się, że palenie jest szkodliwe dla zdrowia,
zgodnie z teorią dysonansu poznawczego powinien zaniechać palenia.
Dlaczego zatem pali dalej? Bo nie tak łatwo jest rzucić palenie, więc
żeby zredukować napięcie w sobie, raczej będzie szukał innych
wytłumaczeń. Np. znajdzie ludzi, którzy palą od wielu lat i są zdrowi,
lub uzna, że ten problem jego nie dotyczy, stwierdzi, że jest młody,
więc nie zamierza się przejmować tym, co będzie później itd.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

7

Ad. 3 – Konflikty ról

Każda jednostka ludzka, żyjąca we współczesnym społeczeństwie, jest
członkiem wielu grup i organizacji społecznych: rodziny, grupy
koleżeńskiej, grupy pracowniczej, itd. W każdej z tych grup i organizacji
zajmuje określoną pozycję (ojca, pracownika, dyrektora itp.). Realizacja
różnych

ról

społecznych,

często

powoduje

konflikty,

które

scharakteryzować możemy na 5 podstawowych płaszczyznach:

Płaszczyzna I – konflikt ról ma miejsce wtedy, gdy pod adresem

Płaszczyzna I – konflikt ról ma miejsce wtedy, gdy pod adresem
jednostki pełniącej rolę kierowane są sprzeczne, nie dające się
pogodzić oczekiwania, wyrażające się w zachowaniach. (np. prezydent,
który ma podpisać kontrowersyjną ustawę).

Płaszczyzna II – konflikt ról ma miejsce wówczas, gdy pod adresem
realizatora roli kierowane są oczekiwania sprzeczne z jego systemem
wartości,

norm,

przekonań,

aspiracjami,

czy

cechami

charakterologicznymi.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

8

Płaszczyzna III – Konflikt wynikający z wewnętrznej sprzeczności danej
roli. Ma to miejsce wówczas, gdy realizacja określonego wymogu roli
utrudnia lub uniemożliwia wykonanie innych wymogów wynikających z
roli. Na przykład od pracownika żąda się równocześnie wysokiej
wydajności pracy i wysokiej jej jakości, przy czym normy tak się ustala,
że osiągnięcie obydwu celów równocześnie jest niemożliwe lub bardzo
trudne.

Płaszczyzna IV – Konflikty wynikające z nieokreśloności wymogów
stawianych przez daną rolę. (np. nieokreślone wymogi co do czasu
pracy, mogą stanowić istotną przeszkodę w realizacji innych ról –
towarzyskich lub rodzinnych)

Płaszczyzna V – Konflikty wynikające z kolizji ról (np. rodzinnej i
zawodowej)

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

9

Teoria konfliktu społecznego

•

Twórcy: Karol Marks, Maks Weber, George Simmel

•

Według teorii konfliktu społecznego, konflikt społeczny to stały,
wszechobecny element wszystkich stosunków społecznych, który prowadzi
do procesu zmiany społecznej.

•

Przyczyną konfliktów społecznych są nierówności między ludźmi (ze
względu na władzę, pieniądze, prestiż, bogactwo, mieszkanie itp.)

•

Wyrazem konfliktów są: zamieszki, wojny, demonstracje, strajki, zbrodnie,
agresje biednych wobec bogatych, kobiet wobec mężczyzn.

•

Teoria konfliktu społecznego nie jest spójna, lecz jest zbiorem podejść

•

Teoria konfliktu społecznego nie jest spójna, lecz jest zbiorem podejść
teoretycznych, postrzegających systemy społeczne, jako pełne napięć i
konfliktów.

•

Dahrendorf uważał, że społeczeństwa składają się z instytucji, z których
najważniejsze to państwo, kościół, przedsiębiorstwo, partia polityczna,
związek zawodowy. Grupa sprawująca kontrolę i grupa podporządkowana
mają rozbieżne interesy: pierwsza chce utrzymać panowanie, a druga
zmienić strukturę władzy. Interesy te początkowo są ukryte, a potem mogą
stawać się jawne.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

10

Teoria konfliktu społecznego c.d.

•

Różne struktury mają różną tolerancję wobec konfliktu. Sztywne
narażają się na ich kumulację i gwałtowny wybuch (np. reżimy
totalitarne). W elastycznych istnieją mechanizmy ujawniania się
konfliktu i eliminowania źródeł niezadowolenia (np. poprzez wybory
w demokracji).

•

Konflikty spełniają pozytywną funkcję względem struktury
społecznej (przekształcają w kierunku stabilizacji i integracji), gdy są

społecznej (przekształcają w kierunku stabilizacji i integracji), gdy są
tolerowane i instytucjonalizowane (np. komisja trójstronna).

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

11

Czynniki powodujące konflikty wg K. Marksa i M. Webera

1.

Gdy dominujące jednostki rozdzielają dobra

2.

Gdy rośnie stopień alienacji oraz maleje stopień zdolności
członków do komunikacji między sobą.

3.

Gdy wzrost poczucia pokrzywdzenia rośnie

4.

Stopień powiązań w klasie, hierarchii politycznej jest wysoki.

5.

Stopień nierówności w podziale zasobów jest wysoki.

6.

Współczynnik mobilności, czyli awansu, jest niski.

7.

Gdy grupy uzyskują ideologię i przywództwo polityczne, ich
interesy wzmacniają się, co prowadzi do polaryzacji celów, a to z
kolei ogranicza możliwość osiągnięcia kompromisu.

Różnica pomiędzy Marksem, a Weberem sprowadzała się do tego, że
ten pierwszy uważał, że rewolucyjnego konfliktu nie da się uniknąć,
drugi natomiast twierdził, że jest to możliwe.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

12

Teoria Simmela

1.

Konflikt powstaje, gdy podporządkowani nie dostają wyrównań,
odszkodowań orz gdy ciężko przejść wyżej w hierarchii.

2.

Poziom pobudzenia emocjonalnego zależy od zaangażowania ludzi i
stopnia przymusu oraz rozmiaru kontroli społecznej systemu.

3.

Konflikt rzeczywisty to dążenie do osiągnięcia celów i jednoczesna
akceptacja środków i kosztów.

4.

Konflikt nierealistyczny to konflikt o przekonania, interesy klasowe. Gdy
występują ideologie, następuje konflikt gwałtowny.

występują ideologie, następuje konflikt gwałtowny.

5.

Konflikt jest długotrwały, gdy jest dużo celów do osiągnięcia lub cele te
nie są sprecyzowane. Duży wpływ na długość konfliktu ma przywódca.

6.

Systemy złożone są bardziej narażone na wystąpienie konfliktu, ale
konflikt będzie mniej gwałtowny

Mało gwałtowny konflikt ma funkcję pozytywną

Skutkiem jest powstanie praw sądów, rozwój procedur

Występują wentyle bezpieczeństwa, czyli możliwości wyładowania swoich
frustracji na organizowanych przez władze spotkaniach.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

13

Charakterystyka konfliktu

Konflikt w przeciwieństwie do różnicy zdań charakteryzuje się tym, że
jego uczestnicy są nieprzejednani, niezdolni do innego punktu
widzenia, argumentują niezrozumiale, a w porównaniu ze znaczeniem
sprawy angażują się nadzwyczaj emocjonalnie i ostro reagują. Korzenie
konfliktu tkwią w sferze uczuciowej. Emocje związane ze sprawą
będąca przedmiotem sporu stają się z biegiem czasu dominujące,
uniemożliwiają racjonalne myślenie i nabierają tak ważnego znaczenia,

uniemożliwiają racjonalne myślenie i nabierają tak ważnego znaczenia,
że ich usunięcie spowodowałoby zachwianie całego systemu wartości.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

14

Działania ułatwiające rozwiązywanie konfliktów:

Skuteczne rozwiązywanie konfliktów ułatwiają następujące działania:

Jasne i klarowne wyjaśnienie oczekiwań

Poznawanie i kształtowanie czynników wyznaczających postawy, poszukiwanie

wspólnych wartości i wspólnych celów

Zachęcanie do wyrażanie opinii i wysłuchiwanie bez formułowania ocen.

Pomaganie w tworzeniu reguł współpracy i współdziałania

Usuwanie barier w komunikowaniu się i ułatwianie konfrontacji poglądów i

stanowisk

stanowisk

Delegowanie odpowiedzialności, zwiększanie udziału podwładnych w

decyzjach i planowaniu

Wprowadzenie dobrej atmosfery między stronami opartej na wzajemnym

zaufaniu, szacunku i wolności wypowiedzi.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

15

Dynamika konfliktów społecznych

Konflikt

społeczny

jest

zjawiskiem

dynamicznym,

procesem

przebiegającym w określonym czasie i przestrzeni społecznej,
wyznaczonej przez wzajemne interakcje i orientacje mniejszej lub
większej grupy osób. Na ogół wyróżnia się 6 faz w rozwoju konfliktu:

FAZA 1. Pojawienie się sprzeczności w stosunkach międzyludzkich.

Sprzeczności te mogą dotyczyć celów, interesów, dążeń, ideałów,
postaw, itd.

FAZA 2. Pojawienie się, na podstawie zaistniałych sprzeczności,

FAZA 2. Pojawienie się, na podstawie zaistniałych sprzeczności,

napięcia społecznego wyrażającego się w postaci zbiorowego
niezadowolenia, frustracji, poczucia zagrożenia itp.

FAZA 3. Pojawienie się, na skutek sprzeczności i napięci, ostrych

podziałów

między

ludźmi,

znacznie

ograniczających

lub

uniemożliwiających

ich

współdziałanie.

Pojawia

się

niechęć,

uprzedzenie, wrogość lub nienawiść. Na etapie tym pojawia się
racjonalizacja

sprzeczności,

czyli

ich

próba

wyjaśnienia

i

uzasadnienia.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

16

Dynamika konfliktów społecznych c.d.

FAZA 4. Podjęcie przez jedną ze stron próby rozwiązania powstałych

nieporozumień i sprzeczności przez walkę. Walka ta może przybrać
formę ukrytej lub jawnej agresji.

FAZA 5. Zrodzenie się dążenia do eliminacji konfliktu i normalizacji

sytuacji. Może ono być uwarunkowane bądź pełnym zwycięstwem
jednej ze stron uczestniczących w konflikcie, bądź też może być
uwarunkowane wyczerpaniem wszystkich uczestników konfliktu

uwarunkowane wyczerpaniem wszystkich uczestników konfliktu
walką oraz ich dążeniem do spokoju albo może być efektem
prowadzonych negocjacji i wzajemnych kompromisów.

FAZA 6. Utrzymanie się jeszcze w świadomości uczestników konfliktu

urazów i uprzedzeń utrudniających prawidłowy rozwój stosunków
społecznych. Przyswojone w okresie kryzysowym skłonności i
nawyki do rozstrzygnięć konfliktowych prowadzą do ujawnienia się
nowych problemów spornych (uciekanie się do agresji i nacisków.)

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

17

Tradycyjny pogląd na konflikt

•

Konflikt jest do uniknięcia

•

Konflikt jest zawsze szkodliwy, a jego pojawienie się wskazuje na
problemy organizacji

•

Przyczynami konfliktu są błędy kierownictwa oraz nieodpowiednie
projektowanie i kierowanie organizacją

•

Konflikt niszczy organizację i przeszkadza optymalnej efektywności

•

Należy unikać konfliktu, tłumić go . Możliwe jest to w sytuacji, gdy

•

Należy unikać konfliktu, tłumić go . Możliwe jest to w sytuacji, gdy
organizacji, przedsiębiorstwo opiera się na precyzyjnym podziale
obowiązków i uprawnień, przestrzegane są normy organizacyjne i
sprawnie działają strony kierowania.

•

Optymalna efektywność wymaga likwidacji konfliktu.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

18

Pogląd współczesny na konflikt

•

Konflikt nie jest do uniknięcia

•

Konflikt nie musi być szkodliwy i może się przyczynić do wzrostu
efektywności. Zależy to od umiejętności menedżera i
umiarkowanego natężenia konfliktu.

•

Przyczynami konfliktów są: strona organizacyjna, różnice celów,
poglądów, wartości.

•

Konflikt przyczynia się do rozwoju lub szkodzi efektywności

•

Konflikt przyczynia się do rozwoju lub szkodzi efektywności
organizacji

•

Trudno uniknąć konfliktu w organizacji. Celem menedżera nie
powinno być tłumienie konfliktu, ale sterowanie nim i rozwiązanie
go zgodnie z interesem organizacji.

•

Optymalna efektywność organizacji wymaga konfliktu na
umiarkowanym poziomie.

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

m

mgr Martin Dahl

gr Martin Dahl

19

Dziękuję za uwagę

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa

Wyższa Szkoła Handlu i Prawa
Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

Im. Ryszarda Łazarskiego w Warszawie

mgr Martin Dahl

mgr Martin Dahl

20