KOMPETENCJE

FINANSOWE

ORGANÓW

LOKALNYCH

Obowiązujące podstawy

prawne

Ponadustawowe źródła prawa

Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia 1997 roku zawiera następujące

regulacje, dotyczące bezpośrednio gospodarki finansowej jednostek

samorządu terytorialnego:

 jednostkom tym zapewnia się udział w dochodach publicznych

odpowiednio do przypadających im zadań (art. 167 ust. 1);

 dochodami jednostek samorządu terytorialnego są ich dochody

własne oraz subwencje ogólne i dotacje celowe z budżetu państwa

(art. 167 ust. 2);

 źródła dochodów jednostek samorządu terytorialnego są określone

w ustawie (art. 167 ust. 3);

 zmiany w zakresie zadań i kompetencji jednostek samorządu

terytorialnego

następują wraz z odpowiednimi zmianami w podziale dochodów

publicznych (art. 167 ust. 4);

 jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości

podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie (art.

168).

Konstytucja zawiera gwarancje prawa ochrony

sądowej, możność kierowania wniosków do Trybunału

Konstytucyjnego.

Z przepisów Konstytucji RP z dnia 2 kwietnia 1997

roku wynika zasada, nieeksponowana wcześniej, że

przesuwaniu zadań publicznych na szczebel lokalny

powinno towarzyszyć odpowiednie przesuwanie

środków na ich realizację (

zasada adekwatności

).

Zapis ten nie spełnia w całości oczekiwań działaczy

samorządowych - iż powinny to być środki

w

wysokości

przynajmniej

do

tej

pory

wykorzystywanej

przez

władzę

centralną

na

finansowanie w całości danego zadania.

Decentralizacja

i

demokracja

lokalna

może

być

nadużywana tak samo przez władze centralne, jak i

lokalne. Dlatego właśnie zapis Konstytucji RP z dnia 2

kwietnia

1997

roku,

że

jednostki

samorządu

terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków

i opłat lokalnych w granicach ustalonych w ustawie

(

zasada autonomii podatkowej w ustawowych

granicach

).

Należy ocenić ten aspekt pozytywnie, gdyż z jednej strony

- jako konstytucyjną gwarancje przekazania samorządowi

terytorialnemu określonego władztwa podatkowego, ale

z drugiej strony - jako zasadę mającą istotne znaczenie dla

przeciwdziałania tendencjom, jakie ujawniają gminy

w

zakresie

wprowadzania

lokalnych

obciążeń

finansowych.

Z

przytoczonych

wyżej

przepisów

Konstytucji RP wynikają także zasady:



gwarancji określonych źródeł dochodów

dla

każdej

jednostki

samorządu

terytorialnego

(art. 167 ust. 2)



określania źródeł dochodów jednostek

samorządu terytorialnego wyłącznie w

drodze ustawy

(art. 167 ust. 3)

Niektórzy autorzy odnoszą do finansów
lokalnych

także

konstytucyjne

zasady

ustrojowe dotyczące organizacji państwa
oraz samorządu terytorialnego, budując na
ich podstawie zasady finansów lokalnych,
mające oparcie w Konstytucji RP z dnia 2
kwietnia 1997 r. Dotyczy to przykładowo

zasady

decentralizacji

finansów

publicznych, subsydiarności (w aspekcie
finansowym), samodzielności finansowej
jednostek samorządu terytorialnego

.

W rozdziale III Konstytucja RP z dnia 2 kwietnia

1997 roku wprowadziła nową strukturę źródeł

prawa (w tym prawa finansowego). Dla samorządu

terytorialnego i gwarancji jego samodzielności

(także finansowej) ważne jest, iż ratyfikowane

umowy międzynarodowe stały się źródłem prawa

powszechnie obowiązującego (art. 87 ust. 1).

Dotyczy to także ratyfikowanej przez Polskę

Europejskiej Karty Samorządu Terytorialnego

(EKST). Karta ma obecnie rangę ,,uprzywilejowanej”

umowy międzynarodowej, z której treścią powinny

być zgodne wszystkie ustawy krajowe (zob. art. 241

ust. l w zw. z art. 91 ust. 2 Konstytucji RP z dnia 2

kwietnia 1997 r.).

Art. 9 EKST jest poświecony zasobom finansowym
społeczności lokalnych:



Społeczności lokalne mają prawo, w ramach

narodowej polityki gospodarczej, do posiadania

własnych zasobów finansowych, niezbędnych do

wykonywania

uprawnień

i decydują samodzielnie o przeznaczeniu tych zasobów



Wysokość

zasobów

finansowych

społeczności

lokalnych powinna być dostosowana do zakresu

uprawnień przyznanych przez Konstytucję lub przez

ustawę



Przynajmniej cześć zasobów finansowych społeczności

lokalnych powinna pochodzić z opłat i podatków,

których wysokość społeczności te mają prawo ustalać

w zakresie określonym ustawą



Systemy finansowania, na jakich opierają się

dochody pozostające do dyspozycji społeczności

lokalnych, powinny być zróżnicowane i elastyczne



Ochrona społeczności lokalnych finansowo słabszych

wymaga zastosowania procedur wyrównawczych lub

rozwiązań

równoważnych,

mających

na

celu

korygowanie

skutków

nierównego

podziału

potencjalnych źródeł dochodów, a także wydatków,

jakie te społeczności ponoszą. Procedury lub

rozwiązania tego typu nie powinny ograniczać

swobody podejmowania decyzji przez społeczności

lokalne w zakresie ich uprawnień własnych



Społeczności lokalne powinny być konsultowane

w odpowiednim trybie, w przedmiocie form

przyznania im zasobów pochodzących z redystrybucji



Jeśli jest możliwe, subwencje przyznane

społecznościom lokalnym nie powinny być

przeznaczane na finansowanie specyficznych

projektów. Przyznanie subwencji nie może być

użyte

przeciwko

podstawowej

wolności

społeczności lokalnej do prowadzenia własnej

polityki w zakresie przyznanym jej przez

prawo



Na

potrzeby

finansowania

nakładów

inwestycyjnych społeczności lokalne powinny

mieć

dostęp

do

narodowego

rynku

kapitałowego w granicach określonych ustawą

Z art. 9 EKST wynikają następujące zasady organizacji

finansów lokalnych:

 z pkt 1.

zasada subsydiarności

(tj. prawa

społeczności lokalnych do posiadania własnych

zasobów niezbędnych do wykonywania uprawnień, zaś

innych wspólnot do posiadania pozostałych zasobów)

oraz zasada samodzielności wykorzystywania własnych

zasobów jednostek samorządu terytorialnego;

 z pkt 2.

zasada adekwatności

, tj. dostosowania

wysokości

zasobów

jednostek

samorządu

terytorialnego do ich uprawnień;

 z pkt 3.

zasada autonomii podatkowej jednostek

samorządu terytorialnego w granicach ustaw

 z pkt 4.

zasada zróżnicowania i elastyczności

systemów finansowania jednostek samorządu

terytorialnego

 z pkt. 5

zasada solidarności

 z pkt. 6

zasada konsultacji jednostek samorządu

terytorialnego

 z pkt. 7

zasada ograniczonego stosowania dotacji

celowych

 z pkt. 8

zasada dostępu jednostek samorządu

terytorialnego do narodowego rynku kapitałowego

Ustawowe źródła prawa

Ze

względu

na

zakres

normowanej

problematyki i jej ogólność - podstawowe
znaczenie

dla

finansów

samorządu

terytorialnego (i samorządowego systemu
budżetowego) ma

ustawa

z dnia 27 sierpnia

2009 roku

o finansach publicznych

(Dz. U.

z 2005 r. Nr 249, póz. 2104). Z formalnego
punktu widzenia do finansów lokalnych ma
zastosowanie

przeważająca

część

jej

przepisów,

tj.

wszystkie

regulacje,

z wyjątkiem działu III - ,,Budżet państwa”.

Przepisy ustawy o finansach publicznych

mające

zastosowanie

do

samorządu

terytorialnego można podzielić na:

 przepisy odnoszące się tylko do finansów

samorządowych (cały dział IV „Budżet

jednostki samorządu terytorialnego" oraz

pojedyncze przepisy działu I

 przepisy odnoszące się do całego sektora

finansów publicznych (w tym także do

sektora samorządowego)

Do

regulacji

dotyczących

finansów

samorządu

terytorialnego

w ustawie o finansach publicznych można zaliczyć:



objęcie sektora samorządowego

zasadami jawności

i przejrzystości finansów publicznych



objęcie samorządowego długu publicznego regulacjami

ustawowymi, odnoszącymi się do państwowego długu

publicznego i samorządowego długu publicznego



określenie ogólnych zasad zaciągania zobowiązań przez

j.s.t.



wprowadzenie wieloletnich programów inwestycyjnych

 klasyfikacja zadań j.s.t. i związanych z nimi wydatków budżetu

 możliwość uchwalania budżetu z nadwyżką lub z deficytem

 możliwość udzielania z budżetu j.s.t. dotacji podmiotom

nienależącym do finansów publicznych, ale wyłącznie

niedziałającym w celu osiągnięcia zysku oraz wyłącznie na

cele publiczne związane z realizacją zadań tej jednostki

 wymóg

opracowywania

informacji

o

stanie

mienia

komunalnego

 możliwość wykorzystania w następnym roku budżetowym

kwot wydatków, które nie wygasły z upływem roku

budżetowego

Drugim kluczowym dla finansów
lokalnych źródłem prawa jest ustawa
z dnia 13 listopada 2003 roku

o

dochodach jednostek samorządu
terytorialnego

(Dz. U. Nr 203, póz.

1966). Reguluje ona podział źródeł
dochodów pomiędzy poszczególne
szczeble j.s.t. obowiązujący od dnia l
stycznia 2004 roku.

Istotne zapisy w odniesieniu do finansów lokalnych,

a zwłaszcza budżetów samorządowych, zawierają tzw.

ustawy ustrojowe, tj.



ustawa

z dnia 8 marca 1990 r.

o samorządzie

gminnym

(Dz. U. z 2001 r. Nr 142, póz. 1591 z późn.

zm.)



ustawa

z dnia 5 czerwca 1998 r.

o samorządzie

powiatowym

(Dz. U. z 2001 r. Nr 142, póz. 1592 z

późn. zm.)



ustawa

z dnia 5 czerwca 1998 r.

o samorządzie

województwa

(Dz. U. z 2001 r. Nr 142, póz. 1590 z

późn. zm.)

Inną ważną dla finansów samorządu terytorialnego

regulacją jest

ustawa

z dnia 7 października 1992 r.

o regionalnych izbach obrachunkowych

(Dz. U. z

2001

r.

Nr

55,

póz.

577

z późn. zm.). Dotyczy ona wykonywania przez izby

nadzoru

i kontroli nad gospodarką finansową j.s.t., funkcji

opiniodawczej i informacyjno-szkoleniowej izb, a

także organizacji i zasad działania tych organów. W

zakresie odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny

finansów publicznych u.r.i.o. reguluje wyłącznie

status i skład komisji orzekających w sprawach o

naruszenie dyscypliny, odsyłając w sprawie zasad

działania komisji do odrębnych przepisów.

Ważne rozstrzygnięcia w zakresie finansów

lokalnych zawierają także (w skali roku)

ustawy budżetowe

. Ponadto finanse lokalne

w

sposób

bezpośredni

lub

pośredni

regulowane są kilkuset innymi ustawami.

Liczne ustawy odnoszą się do finansów

lokalnych w sposób bezpośredni oraz w

sposób pośredni (np.

ustawa

z dnia 23

grudnia 1994 r.

o Najwyższej Izbie Kontroli

,

Dz. U. z 2001 r. Nr 85, póz. 237 z późn. zm.).

Część ustaw reguluje wyłącznie problemy finansów

lokalnych (np.

ustawa

z dnia 12 stycznia 1991 r.

o

podatkach

i opłatach lokalnych

, Dz. U. z 2002 r. Nr 9, póz. 84 z

późn. zm.), inne odnoszą się do nich w sposób częściowy,

a nawet epizodyczny (np.

ustawa

z dnia 28 września

1991 r.

o lasach

, Dz. U. z 2000 r. Nr 56, póz. 679 z

późn. zm.). W ramach dostosowania prawa polskiego do

prawa wspólnotowego wydane zostały liczne ustawy,

istotne dla finansów lokalnych (np.

ustawa

z dnia 29

stycznia 2004 r. -

Prawo zamówień publicznych

, Dz. U.

Nr 19, póz. 177 z późn. zm.), a wiele innych uległo

istotnym

zmianom

(np.

ustawą

z dnia 20 kwietnia 2004 r. o zmianie i uchyleniu

niektórych ustaw w związku z uzyskaniem przez

Rzeczpospolitą Polską członkostwa w Unii Europejskiej,

Dz. U. Nr 96, póz. 959).

Pozostałe źródła prawa

Do pozostałych źródeł prawa regulujących finanse

lokalne

należą:

ratyfikowane

umowy

międzynarodowe (nieuprzywilejowane), akty

wykonawcze do wcześniej omówionych ustaw

oraz akty prawa miejscowego regulujące

samorządową gospodarkę finansową.

Umową międzynarodową, która ma podustawowy

charakter, a jednocześnie może mieć wpływ na

finanse j.s.t. jest

Europejska konwencja

ramowa o współpracy transgranicznej między

wspólnotami i władzami terytorialnymi

(Dz. U.

z 1993 r. Nr 61, póz. 287).

Akty samorządowego prawa miejscowego mają moc wiążącą

odpowiednio na obszarze: gminy, powiatu i województwa

(lub jego części) i są wydawane z reguły w formie uchwały

organu stanowiącego jednostki samorządu terytorialnego.

Należy wyraźnie zastrzec, że

nie wszystkie uchwały

organów

stanowiących

samorządu

terytorialnego

w

sprawach finansowych należą do prawa miejscowego

,

znaczna ich część bowiem ma charakter aktów zarządzania,

nierodzących praw i obowiązków oraz reguł postępowania w

sensie ogólnym, normatywnym.

Niezależnie od zaliczenia bądź niezaliczenia określonych

uchwał finansowych organów stanowiących samorządu do

aktów prawa miejscowego, odgrywają one istotną rolę w

gospodarce finansowej (głównie budżetowej) j.s.t.

Do podstawowych aktów prawa miejscowego należących do

samorządowego prawa finansowego można zaliczyć przede wszystkim

(przykładowo):

 uchwały rad gmin w sprawie prowadzenia gospodarki finansowej

przez pomocnicze jednostki samorządowe w ramach budżetu gminy

(np. przez sołectwa)

 uchwały rad gmin w sprawie wysokości stawek w poszczególnych

podatkach i opłatach lokalnych, wprowadzania generalnych obniżek

i zwolnień w tych świadczeniach itp.

 uchwały rad gmin, powiatów i sejmików województw w sprawie zasad

i trybu postępowania w stosunku do podmiotów niezaliczonych do

sektora

finansów publicznych o udzielenie dotacji, sposobu jej rozliczenia, a

także

kontroli wykonania zleconego zadania

Wśród aktów prawa, będących źródłem praw

i obowiązków finansowych, odrębne miejsce

zajmują

uchwały budżetowe rad gmin,

powiatów

i

sejmików

wojewódzkich

.

Wprawdzie

większość autorów uważa, że nie są one aktami

prawa miejscowego, to jednak przynajmniej

niektóre ich elementy mają cechy takich aktów.

Ta sfera działalności organów samorządowych

jest

wykonywaniem

zadań

związanych

z

działalnością samorządową, a nie stanowieniem

powszechnie obowiązujących przepisów prawa

miejscowego.

Budżet samorządowy i jego

charakter prawny

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach

publicznych określa

budżet jednostki samorządu

terytorialnego

jako roczny plan obejmujący:

 dochody i wydatki oraz przychody i rozchody tej

jednostki;

 przychody i wydatki gospodarki pozabudżetowej.

Przepisy u.f.p. stanowią także, że budżet jednostki

samorządu terytorialnego jest uchwalany na rok

budżetowy w formie uchwały budżetowej, która

stanowi podstawę gospodarki finansowej tej jednostki.

Zakład budżetowy (przykłady):



Zakład

budżetowy

Administracji

Domów

Mieszkalnych



Komunalny

Zakład

Budżetowy 

w Dusznikach (eksploatacja urządzeń

zaopatrzenia

w wodę,

obsługi

kanalizacji

i oczyszczalni

ścieków,

prowadzenia

gospodarki odpadami,

zarządu lokalami

komunalnymi)

Za

budżet

jednostki

samorządu

terytorialnego

–

w świetle obowiązujących przepisów prawnych -

należy uznać podstawowy plan finansowy
samodzielnego

prowadzenia

gospodarki

finansowej

jednostki

samorządu

terytorialnego, uchwalony przez jej organ
stanowiący

na

rok

kalendarzowy,

z

uwzględnieniem

ustawowo

przewidzianej

struktury i treści

. Budżet jednostki samorządu

terytorialnego

jest

podstawowym

planem

finansowym tej jednostki.

Roli budżetu nie mogą spełniać np.
w

województwie

wieloletnie

programy inwestycyjne

, gdyż są

one fragmentaryczne, zaś budżet jest
podstawą ich finansowania. Oznacza
to, że gospodarka finansowa gmin,
powiatów i województw musi być
prowadzona na podstawie budżetów
tych jednostek.

Budżet

jednostki

samorządu

terytorialnego powinien mianowicie z
jednej strony zapewniać samodzielne
prowadzenie gospodarki finansowej gminy,
powiatu
i województwa, z drugiej zaś sam
powinien być skonstruowany, opracowany,
uchwalony
i wykonywany oraz kontrolowany
z zachowaniem

zasady samodzielności

finansowej

tych

jednostek,

której

istotnym elementem jest samodzielność
budżetowa.

O

zakresie

samodzielności

finansowej

decydują

następujące czynniki:



wielkość zasobów pieniężnych przekazanych do

samodzielnej

dyspozycji

jednostek

samorządu

terytorialnego



zakres swobody tych jednostek w kształtowaniu swych

dochodów



zakres swobody gmin, powiatów i województw

w wydatkowaniu swych środków



zakres swobody tych jednostek w organizacji swych

budżetów

Budżet gminy, powiatu i województwa jest

podstawowym

planem

gospodarki

finansowej jednostek samorządowych i

warunkuje samodzielność finansową tej

gospodarki.

Zarówno u.f.p., jak i ustawy

ustrojowe

nakazują

uchwalanie

budżetu

jednostki samorządu terytorialnego na okres

roczny, przy czym pierwsza z wymienionych

ustaw mówi o roku budżetowym, zaś ustawy

ustrojowe

konsekwentnie

o

roku

kalendarzowym. W tym rozumieniu budżet

jednostki

samorządu

terytorialnego

jest

planem uchwalanym na rok kalendarzowy

(tzw.

zasada roczności budżetu

).

Zasada roczności budżetu samorządowego wymaga,

aby był on uchwalany przed rozpoczęciem roku

budżetowego

(z zachowaniem

zasady uprzedniości

), a jego

wydatki wygasały wraz z zakończeniem tego roku.

Taka restrykcyjna gospodarka budżetowa oparta na

zasadzie roczności jest jednak często nie do

zrealizowania w praktyce (a nawet nie zawsze jest

uzasadniona), dlatego ustawodawca wprowadza

normy liberalizujące, do których należą:

 dopuszczalność kwartalnego opóźnienia w uchwaleniu

budżetu

 prowizorium budżetowe

 niewygasanie określonych wydatków z końcem roku

budżetowego

Obowiązujące przepisy - stanowiące, że budżet

jednostki samorządu terytorialnego powinien być co

do zasady uchwalony przed rozpoczęciem roku

budżetowego

-

dopuszczają

„w

szczególnie

uzasadnionych

przypadkach”

możliwość

późniejszego

jego

uchwalenia,

w nieprzekraczalnym terminie do 31 marca roku

budżetowego

. Rozwiązanie takie powoduje, że

skutkiem

opóźnienia

w

uchwaleniu

budżetu

samorządowego jest tylko prowadzenie gospodarki

budżetowej w czasie pierwszego kwartału na

podstawie projektu budżetu, przyjętego przez zarząd.

Dopiero

nieuchwalenie

budżetu

przez

organ

stanowiący jednostki do dnia 31 marca roku

budżetowego wywołuje negatywne skutki w postaci

niemożności uchwalenia budżetu przez organ

stanowiący jednostki po tym terminie oraz ustalenia

budżetu przez regionalną izbę obrachunkową.

Ustawa o finansach publicznych oraz ustawy o

samorządzie powiatowym i o samorządzie województwa

przewidują instytucję

prowizorium budżetowego

w

budżetach samorządowych. Instytucja ta ma także

zastosowanie

do

gmin

(na

podstawie

u.f.p.).

Prowizorium budżetowe jest tymczasowym budżetem,

uchwalanym na okres części roku budżetowego, o

mniejszej niż budżet szczegółowości. Organ stanowiący

jednostki samorządu terytorialnego, na wniosek organu

wykonawczego, może uchwalić prowizorium budżetowe

- wyłącznie jednak w przypadku, gdy dochody

i wydatki państwa określa ustawa o prowizorium

budżetowym i tylko na okres objęty prowizorium

budżetowym państwa,

Wyjątkiem od zasady roczności budżetu
samorządowego jest także

niewygasanie

określonych wydatków z końcem roku
budżetowego

. Organ stanowiący jednostki

może ustalić wykaz wydatków, które nie
wygasają
z upływem roku budżetowego, oraz określić
ostateczny termin dokonania każdego wydatku
ujętego w tym wykazie. Z mocy ustawy nie
wygasają z upływem roku budżetowego także
określone wydatki ze źródeł zagranicznych.

Wyłączną kompetencje do uchwalenia

budżetu

jednostki

samorządu

terytorialnego ma jej organ stanowiący

(rada

gminy

i

powiatu,

sejmik

województwa).

Kompetencja ta nie może być przeniesiona

na inne organy, dlatego za istotną cechę

budżetu jednostki samorządu terytorialnego

należy uznać, że jest on planem finansowym

uchwalanym przez organ stanowiący gminy,

powiatu

i województwa.

Roczność i uchwalenie przez organ
stanowiący mogą decydować o istocie
tego budżetu. Inaczej mówiąc - aktu
planowania, który uchwalony jest np.
na pół roku kalendarzowego lub np.
przez wójta,

nie można uznać

za

budżet gminy. Będzie on nieważny z
mocy

prawa

jako

sprzeczny

z przepisami u.s.g. i u.f.p.

Z kolei naruszenie w akcie budżetowym innych

pożądanych cech budżetu jednostki samorządu

terytorialnego, zaliczanych do zasad budżetowych

(np. jawności, równowagi budżetowej itp.), może -

choć nie musi - skutkować stwierdzeniem jego

nieważności w całości lub części, w trybie nadzoru

regionalnej izby obrachunkowej lub kontroli sądu

administracyjnego, jako wydanego z naruszeniem

obowiązujących przepisów.

Do momentu stwierdzenia nieważności uchwały

budżetowej powiatu, gminy i województwa, w trybie i

formach przewidzianych prawem, budżet tych

jednostek ma w pełni obowiązujący charakter.

Ostatnią

konstytutywną

cechą

budżetu

samorządowego jest

zgodność jego struktury i

treści z wymogami ustawowymi

. Chodzi przy tym

nie o wszelką zgodność struktur i treści budżetu ze

wszystkimi przepisami prawa, lecz zasadniczą

zgodność z podstawnymi wymogami ustawowymi,

której niezachowanie można uznać za istotne

naruszenie prawa. Nieusunięcie takich naruszeń

skutkuje

stwierdzeniem

nieważności

uchwały

budżetowej

organu

stanowiącego

jednostki

samorządu terytorialnego w całości lub części

i ustaleniem przez kolegium regionalnej izby

obrachunkowej budżetu tej jednostki lub jego części

dotkniętej nieważnością.

Szczególny

charakter

prawny

budżetu

jednostki

samorządu terytorialnego wiąże się przede wszystkim z

formułą, z której wynika, że

zamieszczenie w budżecie

jednostki samorządu terytorialnego dochodów z

określonych źródeł lub wydatków na określone cele

nie stanowi podstawy roszczeń bądź zobowiązań tej

jednostki wobec osób trzecich ani roszczeń tych

osób wobec wymienionej jednostki.

Oznacza to, że zawarte w budżecie jednostki samorządu

terytorialnego zapisy po stronie wydatków (np. na

oświetlenie ulic) nie dają podstawy mieszkańcom gminy

(osobom trzecim) do roszczeń cywilno prawnych ani

publicznoprawnych wobec tej jednostki o sfinansowanie

konkretnych przedsięwzięć (np. w zakresie oświetlenia

ulic), podobnie jak zamieszczone w budżecie kwoty

dochodów nie mogą być podstawą roszczenia jednostki

samorządu terytorialnego wobec osób trzecich o

uiszczenie tychże dochodów.

Struktura zewnętrzna

i wewnętrzna budżetów

samorządowych

Struktura zewnętrzna

budżetów j.s.t.

Przez

zewnętrzną strukturę budżetów

j.s.t.

należy rozumieć ich organizację

postrzeganą
z zewnątrz, co pozwala opisać te budżety

z punktu widzenia ich odrębności lub
powiązania organizacyjnego z innymi
budżetami, istnienia jednego lub kilku
planów

finansowych

jednostki

samorządu terytorialnego itp.

Zasada odrębności budżetu każdej jednostki

samorządu terytorialnego

dotyczy niezależności

strukturalnej

i organizacyjnej zarówno od budżetu państwa, jak i od

innych budżetów samorządowych. W związku z

powyższym

struktura

budżetów

samorządu

terytorialnego

składa

się

obecnie

w Polsce z odrębnych budżetów poszczególnych gmin,

powiatów i województw. Miasta na prawach powiatów

mają

z reguły wspólne budżety z powiatami grodzkimi,

dlatego można mówić o specyfice budżetów miast na

prawach powiatu, wyodrębnianych także do celów

sprawozdawczych

z budżetów pozostałych gmin i powiatów.

Struktura zewnętrzna budżetów j.s.t. realizuje

zasadę

budżetową

jedności

formalnej

budżetu

.

W odniesieniu do budżetów samorządowych
postuluje ona, aby wszystkie dochody i wydatki
każdej gminy, powiatu oraz województwa, jako
podmiotów publicznoprawnych, ujęte były w
jednym dokumencie - budżecie każdej z tych
jednostek. Obowiązujące przepisy nakazują
sporządzanie
i uchwalanie przez organy j.s.t. jednego,
całościowego planu finansowego, zwanego
odpowiednio:

budżetem

gminy,

budżetem

powiatu i budżetem województwa.

Oznacza to, że wymienione jednostki
nie

mogą

uchwalać

kilku

dokumentów w tym zakresie (np.
budżetu

bieżącego

i

budżetu

inwestycyjnego). Ponadto budżetem
j.s.t. obejmuje przychody i wydatki
zakładów budżetowych.

W u.f.p. oraz u.s.w. pojawił się nowy
rodzaj planu finansowego jednostek
samorządu

terytorialnego:

wieloletnie

programy

inwestycyjne

. Uchwała budżetowa

może określać limity wydatków na te
programy,

które

ujmuje

się

w

załączniku

do

uchwały

budżetowej.

Wieloletni program inwestycyjny powinien określać:

 nazwę programu, jego cel i zadania, które będą

finansowane

z budżetu j.s.t.

 jednostkę organizacyjną realizującą program lub

koordynującą jego wykonanie

 okres realizacji programu i łączne nakłady finansowe

 wysokość wydatków w roku budżetowym oraz w

dwóch kolejnych latach

Kolejne uchwały budżetowe powinny
określać

nakłady

na

uruchomiony

program
w

wysokości

umożliwiającej

jego

zakończenie.

Zmiana kwot wydatków na

realizację programu wymaga uchwały
organu

stanowiącego

jednostki

samorządu terytorialnego

, zmieniającej

zakres jego wykonania lub wstrzymującej
realizację programu.

Struktura wewnętrzna budżetu

Przez

strukturę

wewnętrzną

budżetu

samorządowego

rozumie się sposób jego organizacji

wewnętrznej oraz jego układ i treść. Ze strukturą

wewnętrzną budżetu wiążą się ściśle formy prawno-

organizacyjne

gospodarki

budżetowej,

które

w ujęciu podmiotowym (za każdą formą prawno-

organizacyjną stoją określone podmioty) są wyrazem

struktury podmiotowej budżetu.

Oprócz zasady roczności i zasady uchwalania przez organ

stanowiący jednostki samorządu terytorialnego oraz

zasady odrębności organizacyjnej i zasady jedności

formalnej

budżet

podlega

zasadom:

jasności,

przejrzystości

(łącznie

z

zasadą

szczegółowości),

niefunduszowania i równowagi budżetowej.

Formy organizacyjno-prawne

samorządowej gospodarki

budżetowej

Ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach

publicznych określa formy organizacyjno-

prawne

jednostek

sektora

finansów

publicznych.

Spośród

form

organizacyjno-prawnych

samorządowej gospodarki budżetowej tylko

jednostki budżetowe są formą

budżetowania

brutto

, zaś zakłady budżetowe, gospodarstwa

pomocnicze jednostek budżetowych, a także

samorządowe fundusze celowe zaliczane są do

form

budżetowania netto

.

Formy budżetowania netto

według

rozwiązań prawnych wchodzą do budżetu

tylko nadwyżką lub niedoborem.

Metoda brutto

polega na

ujmowaniu w

budżecie pełnych kwot przychodów i

wydatków samorządowych.

Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów

z dnia 29 grudnia 2000 r. w sprawie szczegółowych

zasad gospodarki finansowej jednostek budżetowych,

zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych

jednostek budżetowych oraz szczegółowych zasad i

terminów rocznych rozliczeń i wpłat do budżetu przez

zakłady

budżetowe

i gospodarstwa pomocnicze jednostek budżetowych

(Dz. U. Nr 122, póz. 1333):

Jednostkami

budżetowymi

są

jednostki

organizacyjne sektora finansów publicznych, które

pokrywają swoje wydatki bezpośrednio z budżetu, a

pobrane dochody odprowadzają bezpośrednio na

rachunek budżetu j.s.t. Gminne, powiatowe

i wojewódzkie jednostki budżetowe tworzą, likwidują,

łączą także przekształcają w inną formę organizacyjno-

prawną organy stanowiące j.s.t.;

Gminnymi, powiatowymi i wojewódzkimi

zakładami budżetowymi

mogą być jednostki, które

odpłatnie wykonują wyodrębnione zadania oraz

pokrywają koszty swojej działalności z przychodów

własnych. Mogą one jednak otrzymywać z budżetu j.s.t.

dotacje

przedmiotową,

a

także

w zakresie określonym w odrębnych przepisach -

dotacje

podmiotową

lub

dotację

celową

na

dofinansowanie kosztów realizacji inwestycji. Z kolei

nowo utworzonym zakładom budżetowym może być

przyznana jednorazowa dotacja budżetowa na pierwsze

wyposażenie w środki obrotowe. Łącznie wymienione

dotacje nie mogą jednak przekraczać 50% wydatków

zakładu budżetowego, co nie dotyczy jednak dotacji na

inwestycje. Zakłady budżetowe dokonują na koniec

roku wpłat do właściwego budżetu nadwyżek środków

obrotowych,

ustalonych

na

koniec

roku

rozliczeniowego. Podobnie jak jednostki budżetowe,

także zakłady budżetowe j.s.t. mogą być tworzone,

łączone, likwidowane bądź przekształcane przez organ

stanowiący j.s.t.;

Wśród form niebudżetowych j.s.t., zaliczanych do

sektora finansów publicznych, można wymienić:

 samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej,

utworzone przez j.s.t.;

 samorządowe instytucje kultury;

 inne samorządowe osoby prawne, wykonujące

zadania publiczne z wyłączeniem samorządowych

przedsiębiorstw, banków i spółek prawa handlowego.

Samorządowe przedsiębiorstwa, banki i spółki prawa

handlowego stanowią kategorię organizacyjno-

prawnych form gospodarki niebudżetowej j.s.t.

Zasady tworzenia budżetów

samorządowych

Zasada

jawności

formalnej

budżetu

sprowadza się do postulatu, aby budżet był

ujawniany obywatelom w fazie planowania,

uchwalania i wykonywania.

Zasada przejrzystości budżetu

postuluje

uporządkowanie

dochodów

i

wydatków

budżetowych

w

odpowiednim

systemie

podziałek,

zaś

merytorycznie

zasada

przejrzystości wymaga stosowania nie tylko

jednolitych kryteriów klasyfikacji, lecz także

jasnych i jednolitych zasad rachunkowości i

sprawozdawczości budżetowej oraz czytelnych i

logicznych zasad konstrukcji budżetu.

Zasada niefunduszowania w budżetach

samorządowych

postuluje, aby budżet

był zorganizowany na zasadzie jednej puli

środków,

której

całość

dochodów

przeznaczona jest na całość wydatków.

Zasada równowagi budżetowej

oznacza

takie ukształtowanie wydatków, aby nie

przekraczały one wysokości dochodów,

aby nie wystąpił deficyt budżetowy

Uchwała nr XLV/2991/05

Rady Miejskiej Wrocławia

z dnia 29 grudnia 2005 r.

w sprawie budżetu Miasta na 2006 rok

Rada Miejska Wrocławia uchwala, co następuje:

§ 1

1. Dochody budżetu miasta w wysokości - 2.182.749.120,16 zł,

zgodnie z

załącznikiem nr 1

2. Wydatki budżetu miasta w wysokości - 2.217.749.120,16 zł,

zgodnie z

załącznikiem nr 2

,

z tego: 1) wydatki bieżące - 1.669.592.684,16 zł,
w tym: a) wydatki na wynagrodzenia osobowe wraz z pochodnymi

- 568.512.019,00 zł,

b) wydatki na wynagrodzenia bezosobowe wraz z pochodnymi -

9.720.407,00 zł,

c) wydatki na dodatkowe wynagrodzenie roczne wraz z

pochodnymi - 45.229.620,00 zł,

d) wpłata do budżetu państwa - 25.337.417,00 zł,
e) dotacje przedmiotowe - 5.073.040,00 zł,

zgodnie z

załącznikiem nr 4

,

f) dotacje podmiotowe - 85.550.830,00 zł,

zgodnie z

załącznikiem nr 5

,

g) dotacje dla podmiotów nie zaliczonych do sektora finansów

publicznych i nie działających w celu osiągnięcia zysku -

30.127.980,00 zł,

zgodnie z

załącznikiem nr 6

,

h) dotacje celowe na remonty i konserwacje zabytków -

5.943.450,00 zł,

i) dotacje celowe na zadania realizowane na podstawie

porozumień między jednostkami samorządu terytorialnego -

3.139.040,00 zł,

j) środki wyodrębnione do dyspozycji Rad Osiedli - 1.993.610,00

zł,

zgodnie z załącznikiem nr 9,

k) wydatki związane z obsługą kredytów i pożyczek -

39.700.000,00 zł,

2) wydatki majątkowe - 548.156.436,00 zł,
z tego: a) wydatki inwestycyjne - 538.156.436,00 zł,

zgodnie z załącznikiem nr 3,

b) udziały w spółkach - 10.000.000,00 zł.
3. Deficyt budżetu miasta (1-2) w wysokości - 35.000.000,00 zł.

§ 2

1. Spłata zobowiązań z tytułu kredytów i pożyczek w łącznej kwocie

99.358.000 zł nastąpi z dochodów miasta.

2. Źródłem sfinansowania wydatków nie znajdujących pokrycia w

planowanych dochodach w wysokości 134.358.000 zł będą:

a) kredyt z Europejskiego Banku Inwestycyjnego w wysokości 59.155.050

zł,

b) kredyt z banku 10.000.000 zł,
c) pożyczka z Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju w wysokości

9.880.000 zł,

d) pożyczka z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki

Wodnej w wysokości 901.520 zł,

e) spłata pożyczki udzielonej z budżetu Miasta w wysokości 35.000.000 zł,
f) wolne środki jako nadwyżka środków pieniężnych na rachunku

bieżącym budżetu, wynikającej z rozliczeń kredytów i pożyczek z lat

ubiegłych w wysokości 19.421.430 zł.

3. Szczegółowy podział przychodów i rozchodów związanych z

finansowaniem deficytu oraz spłatą zobowiązań Miasta zawiera

załącznik nr 10.

4. Prognozę kwoty długu miasta na lata 2006-2017 przedstawia załącznik

nr 12.

§ 3

1. Wydatki związane z wieloletnimi programami

inwestycyjnymi przedstawia załącznik nr 11.

2. Plany przychodów i wydatków zakładów

budżetowych, dochodów własnych i gospodarstw

pomocniczych na 2006 rok przedstawia załącznik

nr 7.

3. Plany przychodów i wydatków funduszy celowych

na 2006 rok przedstawia załącznik nr 8.

§ 4

1. Wyodrębnia się dotacje celowe związane z realizacją

zadań zleconych i powierzonych w wysokości

146.254.192,00 zł,

z tego: 1) zadania zlecone - 145.881.192,00 zł,
2) zadania powierzone - 373.000,00 zł,
2. Wyodrębnia się wydatki na finansowanie zadań

zleconych i powierzonych miastu w wysokości

146.254.192,00 zł,

z tego: 1) zadania zlecone - 145.881.192,00 zł,
2) zadania powierzone - 373.000,00 zł.
3. Określa się dochody związane z realizacją zadań z

zakresu administracji rządowej podlegające

przekazaniu do budżetu państwa w wysokości

28.246.000 zł.

§ 5

Ustala się dochody z tytułu wydawania zezwoleń na sprzedaż

napojów alkoholowych w wysokości 9.000.000 zł i wydatki na

realizację zadań określonych w programie profilaktyki i

rozwiązywania problemów alkoholowych w wysokości 9.000.000

zł.

§ 6

1. Ustala się ogólną rezerwę budżetową w wysokości 11.000.000

zł.

2. Ustala się rezerwy celowe w wysokości 30.154.300 zł,
z przeznaczeniem na: 1) zmiany organizacyjne w Urzędzie

Miejskim – 1.000.000 zł,

2) zakup i zamiany nieruchomości oraz odszkodowania związane z

gospodarką nieruchomościami – 16.500.000 zł,

3) zadania współfinansowane ze środków Unii Europejskiej –

12.654.300 zł.

§ 7

Upoważnia się Prezydenta Miasta do:
1) zaciągania długu w wysokości 79.936.570 zł oraz do spłaty

zobowiązań miasta w wysokości 99.358.000 zł,

2) samodzielnego zaciągania zobowiązań wynikających z

zawartych umów cywilnoprawnych powodujących skutki

finansowe w kolejnych latach do łącznej wysokości

120.000.000 zł,

3) dokonywania przeniesień wydatków między rozdziałami i

paragrafami w ramach działów klasyfikacji budżetowej w

budżecie miasta, z wyjątkiem przeniesień wydatków

inwestycyjnych powyżej kwoty 500.000 zł,

4) przekazania kierownikom jednostek organizacyjnych miasta

uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych

wydatków między paragrafami w ramach ich planów

finansowych, z wyjątkiem wydatków na wynagrodzenia i

pochodne od wynagrodzeń oraz wydatków inwestycyjnych i

remontowych.

§ 8

Ustala się maksymalną wysokość pożyczek i

kredytów krótkoterminowych w kwocie

100.000.000 zł, zaciąganych przez Prezydenta

Miasta na pokrycie występującego w ciągu roku

niedoboru środków finansowych.

§ 9

Wykonanie uchwały powierza się Prezydentowi

Miasta.

§ 10

Uchwała wchodzi w życie z dniem podjęcia, z

mocą obowiązującą od dnia 1 stycznia 2006 r.

Dziękuję za uwagę