Długookresowy model wzrostu

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Neoklasyczny

Pomocny przy wyjaśnieniu wielu zagadnień polityki

gospodarczej:



dlaczego występują wahania wzrostu gospodarczego

(okresy szybkiego, wolnego i bardzo powolnego wzrostu);



wyjaśnienie zróżnicowania wzrostu w wielu regionach i

krajach (różnica w tempie wzrostu o 0,5% rocznie

powoduje po 50 latach różnice 28% a po 100 latach 65%,

przy 1% różnice te wynoszą odpowiednio 65% i 172%)



Model ten nie wyjaśnia odchyleń od trendu, a zatem

także krótkookresowych wahań koniunktury, wzrostu

bezrobocia (to będzie przedmiotem tzw. modelu

całościowego)

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Czynniki wzrostu gospodarczego



Model długookresowy opisuje stan równowagi

popytu i podaży na rynku towarów i na rynku

pracy. Dzięki cenom i płacom osiąga się

zrównoważenie podaży i popytu.



Ważne czynniki długookresowego wzrostu:



praca – (czyli ludzie gotowi podjąć pracę)



kapitał – zaangażowane w produkcję maszyny,

urządzenia, budynki, hale, wyposażenie, itp.



technologia (wiedza) – wiedza natury

organizacyjnej i technicznej o tym jak efektywnie

wykorzystać pracę i kapitał.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Praca (N lub L)



Aktywni zawodowo – z reguły 55-70%
ludzi w wieku produkcyjnym.



Nie można zatrudniać dzieci (jak to było
często w XIX wieku)



tzw. naturalna stopa bezrobocia – ok.
5%-6% obecnie, kiedyś 3,5%.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Kapitał (K)



Gołymi rękoma się nic nie zrobi –

potrzebne są narzędzia, maszyny, które z

reguły czynią pracę bardziej efektywną.

Wyidealizowane fakty:



Produktywność pracy rośnie



Produktywność kapitału pozostaje stała w

długim okresie czasu (oczywiście pewne

wahania występują, ale wokół pewnego

constans).

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Technologia (A)



Pojęcie dosyć trudne do ujęcia liczbowego (dlatego

dopiero w centrum zainteresowania ekonomii

neoklasycznej od połowy lat 1950.)



Przykłady zmian technologii – użycie internetu zamiast

poczty w komunikacji, koparki zamiast łopaty, taśmy

produkcyjnej (Henry Ford, produkcja masowa) zamiast

tzw. produkcji gniazdowej (zmniejszenie czasu montażu

samochodu z początkowych 12.5 godziny do 1,5 godziny

w ciągu pierwszych lat po wprowadzeniu taśmy w 1913

roku do kilku minut w latach 1920.)



Ale to nie znaczy, ze samochód montowano kilka minut – co kilka

minut zjeżdżał samochód z taśmy!



Ford płacił swym robotnikom dwa razy więcej niż konkurencja (5

dol. z dzień pracy).



Obecnie lean production (produkcja odchudzona) –

taśma produkcyjna zautomatyzowana (zrobotyzowana) –

możliwość przestawienia się na produkcję innego

samochodu w ciągu paru godzin



Ekonomia skali a ekonomia zakresu (economy of scale

vs. economy of scope)

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Funkcja produkcji



Jedno z podstawowych pojęć ekonomii
neoklasycznej – bardzo silnie krytykowane
przez inne szkoły ekonomiczne



Funkcja Cobb’a-Douglas’a



pełna substytucyjność pracy i kapitału

)

,

,

(

L

K

A

F

Y 





)

(

)

(

)

(

)

(

t

L

t

K

t

A

t

Y



1









W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Funkcja produkcji

zatrudnienie (N,L)

0

Produkcja (Y)

N=1

Y





)

(

)

(

)

(

)

(

t

L

t

K

t

A

t

Y



K, A

 const

=0,3

=0,7

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w



z neoklasycznej teorii wzrostu (w długim okresie
czasu) elastyczności produkcji:



względem kapitału:  równa udziałowi

nadwyżki w wartości dodanej



względem pracy:  = udziałowi kosztów pracy

w wartości dodanej.



(Coe, Helpman, 1995); OECD (1987-89) =0,335,

(Niemcy 0,401, Szwajcaria 0,211)



dla Polski:



L. Zienkowski (dla 1992-2000):  = 0,47-0,51



R. Rapacki (dla 1990-2000):=0,35,



W. Welfe =0,48.





)

(

)

(

)

(

)

(

t

L

t

K

t

A

t

Y



W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Stylizowane fakty



Nicholas Kaldor (1961), ‘Capital Accumulation and Economic

Growth’, w F. Lutz, V. Hague (eds), The Theory of Capital, St Martin’s

Press, New York, 177-222



Nakład pracy mierzony w roboczogodzinach (L) wzrasta znacznie

wolniej niż kapitał i produkt.



Wraz z upływem czasu relacje między kapitałem a praca (K/L oraz

Y/L) rosną nieprzerwanie. (patrz tab. 5.6 u Burda i Wypłosz).



Relacja kapitału do produkcji (K/Y) nie charakteryzuje żaden

systematyczny trend, tzn. stopa wzrostu zasobu kapitału i produktu

zdają się podążać odmiennymi ścieżkami (tab. 5.7).



Podczas gdy relacje kapitał-produkt (K/Y) znacznie różniły się miedzy

sobą w poszczególnych krajach przemysłowych wiek temu, w

ostatnich kilku dekadach wykazują zbieżność. Fakt ten można

wyjaśnić dwojako. Po pierwsze, kraje zaczęły od znacznie niższych

relacji kapitał-produkt (Japonia, Wielka Brytania) mogły nie

znajdować się w stanie równowagi ogólnej. Po drugie, osiągniecie

pełnej równowagi ogólnej wymaga bardzo długiego czasu, ponieważ

akumulacja kapitału jest procesem powolnym.



Przy wysokim stopniu zmienności, stopa zysku od kapitału oraz

realna stopa procentowa nie ujawniają widocznego trendu (Rys. 5.7)

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Wraz z

upływem czasu

relacje między

kapitałem a

praca (K/L oraz

Y/L) rosną

nieprzerwanie.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Relacja kapitału do produkty (K/Y) nie
charakteryzuje żaden systematyczny
trend, tzn. stopa wzrostu zasobu kapitału i
produktu zdają się podążać odmiennymi
ścieżkami

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Pełne zatrudnienie
- potencjalny PKB



By określić potencjalny PKB należy

znaleźć poziom N odpowiadający

pełnemu zatrudnieniu (poziom

technologii i poziom kapitału określone

są przez wcześniejsze decyzje)



Z mikroekonomii: przedsiębiorstwo

maksymalizując zysk wybierze taki

poziom zatrudnienia, przy którym

krańcowy produkt pracy jest równy płacy

realnej. (MR=MC)



Płaca realna to płaca W (wyrażona w

złotych, dolarach, markach) podzielona

przez poziom cen P.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Lw

Yp





Koszt

Dochod

Zysk





0









w

L

Y

p

L









p

w

L

Y







Przedsiębiorstwo maksymalizując zysk wybierze taki poziom
zatrudnienia, przy którym krańcowy produkt pracy jest równy
płacy realnej.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Model zrównoważonego wzrostu



Prognozowanie Y – prognozowanie zmian czynników

produkcji L, K, A.



można byłby sobie poradzić z prognozowaniem siły roboczej

(dosyć długa stała czasowa – wolna dynamika),



prognozowaniem oszczędności i inwestycji - trudna sprawa



prognozowanie rozwoju technologii – jeszcze trudniejsze.



Dlatego: zamiast prognozować czyni się założenie, że

stopa przyrostu kapitału jest równa stopie

przyrostu pracy – tak więc kapitał na jednego

zatrudnienia pozostaje stały. Przy takim założeniu

mówimy o ścieżce wzrostu zrównoważonego (z racji

równości tych dwóch stóp wzrostu).



czyni się tak po to by analizować warianty polityki

alternatywnej do wzrostu zrównoważonego.



Robert M. Solow (1956, ‘A contribution to the Theory of Economic

Growth’, Quarterly Journal of Economics, t. 70 (February 1956), s.

65-94.



Solow: załóżmy, że mamy do czynienia z gospodarką zamkniętą

(bez inwestycji zagranicznych), bez zmian technologicznych

(A=const), przyrost siły roboczej stały = 1% rocznie (stopa wzrostu

pracy n=0,01)

zatem w przypadku zrównoważonego wzrostu:

inwestycje netto= nK



niech s oznacza stopę oszczędności, zatem:
oszczędności netto = sY



Inwestycje netto są równe oszczędnościom netto (tzn.

oszczędnościom pomniejszonym o amortyzacje).



Łącząc powyższe równania otrzymujemy dla zrównoważonego

wzrostu Solowa następujący warunek:



warunek ten może być zapisany w postaci:



K/Y nazywany jest współczynnikiem kapitałochłonności. (niekiedy

Y/K produktywnością kapitału)

nK

sY 

n

s

Y

K



W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w



założenie: stałe dochody względem skali produkcji;

u Cobba-Douglasa +=1 dzięki czemu:



W latach 1990 stopa oszczędności wynosiła 2%, a

stopa wzrostu siły roboczej 1%, zatem

współczynnik kapitałochłonności dla wzrostu

zrównoważonego powinien wynosić 2 i faktycznie

taki był (w 1991 wartość kapitału wynosiło ok. 10

bln dol a dochód narodowy wynosił ok. 5 bln).

)

,

1

,

(

A

L

K

f

L

Y



W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

stabilności wzrostu zrównoważonego Solowa



Obawa teoretyków: rozbieżność K/Y i s/n
mogą doprowadzić do niestabilności w
gospodarce.



Solow zwrócił uwagę, że istnieją naturalne
siły w gospodarce, które automatycznie
dostosowują wartość współczynnika
kapitałochłonności do wartości s/n a wzrost
do stopy wzrostu odpowiadającej ścieżce
zrównoważonego wzrostu.

n

s

Y

K



W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Analiza wzrostu Solowa

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Oszczędności a wzrost



praca N, kapitał K i produkcja Y rosną na ścieżce wzrostu

zrównoważonego w takim samym tempie.



jakie są konsekwencje zwiększenia (zmiany?) stopy

oszczędności w analizie Solowa?



Załóżmy, że stopa oszczędności nagle zwiększa się z 2% do 4%

i dalej pozostaje na tym poziomie.



Załamuje się wtedy warunek zrównoważonego wzrostu,

ponieważ K/Y=2<s/n=4.



Zgodnie z dowodem stabilności Solowa kapitał wzrośnie

bardziej niż praca; w związku z malejąca produktywnością

kapitału, wzrośnie współczynnik kapitałochłonności.

Współczynnik ten będzie wzrastał aż do osiągnięcia wartości 4

i gospodarka powróci do wzrostu zrównoważonego 1%.

Wystąpi jednak okres przejściowy, podczas którego stopa

wzrostu gospodarczego będzie większa od stopy wzrostu

zrównoważonego – co pokazuje rysunek poniżej (4.6).

n

s

Y

K



W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

ln( )

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Zmiany technologiczne



Obraz oszczędności i zrównoważonego wzrostu jest dosyć

optymistyczny, ale stopa wzrostu mimo wszystko jest na

stosunkowo niskim poziomie (powiedzmy 1% rocznie). Wzrost

ten jednak jest znacznie wyższy dzięki występującym zmianom

technologicznym (może być np. dwa razy większy).



Nawet przy stałej liczbie robotników (sile roboczej), przy

wzroście produktywności pracowników (postępie

technologicznym) musi wystąpić zwiększenie zaangażowanego

kapitału (by dać prace robotnikom tracącym pracę). Zatem tak

postęp techniczny jak i wzrost liczby pracowników zwiększa

zapotrzebowanie na kapitał.



Jeśli g oznacza tempo wzrostu technologii (a co to jest? chyba

tylko wzrost produktywności pracowników – WK), a wzrost siły

roboczej jest równy n, to zapotrzebowanie na wzrost kapitału

wyniesie n+g procent.



Zatem dla wzrostu zrównoważonego przy występowaniu

postępu technologicznego mamy warunek:

g

n

s

Y

K





W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Formuła wzrostu gospodarczego



„Gospodarka nie zawsze znajduje się na ścieżce

wzrostu zrównoważonego. Przechodzenie z jednej

ścieżki wzrostu zrównoważonego na inną jest raczej

zasadą niż wyjątkiem od tej zasady” (s. 119, wydanie

1995)



Wspomnieliśmy o hipotezie konwergencji

(Produktywność pracownika w Japonii zbliża się do produktywności

pracownika USA, co może wynikać z szybszego wzrostu

gospodarczego – gdy występuje ujemna zależność pomiędzy

poziomem PKB na jednego zatrudnionego i stopa wzrostu,

występuje tendencja do zbliżania się poziomów PKB na jednego

zatrudnionego – to leży u podstaw hipotezy konwergencji)



Jednakże konwergencja wynikać może także z różnic w

szybkości postępu technologicznego.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Hipoteza
konwergencji

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Jaki jest udział trzech podstawowych czynników produkcji w
wzroście gospodarczym?



Pierwszą próbę oszacowania podjął

Solow w latach 1950.



Stało się podstawa do opracowania

metodologii liczenia tzw. TFP (Total

Factor Productivity), ogólnego

czynnika wzrostu.



Welfe Władysław (2003), ‘Łączna

produktywność czynników produkcji a

postęp technologiczny’, Studia

Ekonomiczne, 1-2 (XXXVI-XXXVII), s. 99-

116.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Propozycja Solowa



Badania teoretyczne: Keynesowskie modele Harroda i

Domara oraz neoklasyczne modele Meade, Solowa i Swanna -

poszukiwanie wyjaśnienia dynamiki produkcji, zaangażowanego

kapitału i pracy, oraz przyczyn fluktuacji cen.

Równolegle prowadzone szeroko zakrojone badania empiryczne
Wyniki tych badań (wyidealizowane fakty):



szybkość wzrostu produktu narodowego jest podobna do

szybkości wzrostu zaangażowanego kapitału i znacznie szybsza

aniżeli szybkość wzrostu pracy (liczonej w roboczogodzinach)



stosunek kapitału do wielkości produkcji pozostawał w

przybliżeniu stały, natomiast produkcja na jednego

zatrudnionego i stosunek kapitału do pracy rosły w tej samej

proporcji.



Wyniki te stały wyraźnie w sprzeczności z neoklasyczną

koncepcja rozwoju wzdłuż neoklasycznej krzywej

produkcji (funkcji produkcji).

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Robert M. Solow (1957)

(R.M. Solow, 1957, ‘Technical Change and the Aggregate Production Function’, Review of
Economics and Statistics, vol. 39, August, s. 312-320)



b - stosunek kapitału do produkcji (czyli K/Y), Solow

przyjął to za stały parametr)





A/A - miara części przyrostu dochodu narodowego na

jednego zatrudnionego przypisywana wszystkim

czynnikom poza wielkością zaangażowanego kapitału.

)

,

(

)

(

L

K

f

t

A

Y 

L

K

L

K

b

L

Y

L

Y

A

A

/

)

/

(

/

)

/

(











)

)

(

)

(

1

)(

(

)

1

(

t

A

t

A

t

A

t

A









W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w



Dla nierolniczego prywatnego sektora rolniczego w

USA:



A(1909) = 1



A(1949) = 1.809,



czyli ok. 80% wzrostu gospodarczego należy

przypisać innym czynnikom niż kapitałowi i pracy.



To wydawało się zbyt daleko idącym wnioskiem i w

końcu lat 1950 Edward Denison zaproponował by

‘wyczyścić’ liczenie wpływu wiedzy czyli liczenie:



Total Factor Productivity (czyli



A/A) - Denison (1960)



udział wzrostu wiedzy przez TFP jest różnie

oceniany przez różnych autorów, od 20 do 80%.

)

)

(

)

(

1

)(

(

)

1

(

t

A

t

A

t

A

t

A









W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

TFP (Total Factor Productivity)

Terminologia



Postęp techniczny sensu largo (S. Felbur)



Łączna efektywność nakładów (Rządowe Centrum

Studiów Strategicznych)



łączna wydajność czynników produkcji (L.

Zienkowski)



łączna produktywność czynników produkcji



efektywna (lub obserwowana) łączna

produktywność czynników produkcji (EFTP – bo

liczona względem efektywnego popytu (PKB)) (W.

Welfe)

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w



“Niewytłumaczalna pozostałość” (A/A) -

porównywalna z częścią wzrostu produkcji

wyjaśnianego przez wzrost czynników

produkcji (kapitału i pracy).



“Neutrino” - Nelson i Winter



W badaniach empirycznych określono tę

pozostałość hasłem “postęp techniczny”



Schumpeter (1912) i Hicks (1932) -

sugerowali by innowacje (postęp techniczny)

uznać za niezależny czynnik produkcji.



Schumpeter mówił o przechodzeniu z jednej

funkcji produkcji na drugą.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Denison i inni



Wzór ten jest prawdziwy przy założeniu

neutralności zmian technologicznych (wiedzy)

,

czyli przyjęciu, że funkcja produkcji jest równa

L

L

K

K

Y

Y

A

A



















L

dt

dL

K

dt

dK

A

dt

dA

Y

dt

dY











Prawdziwe dla funkcji Cobb-Douglas’a:





)

(

)

(

)

(

)

(

t

L

t

K

t

A

t

Y



))

(

),

(

(

)

(

))

(

),

(

),

(

(

t

L

t

K

f

t

A

t

L

t

K

t

A

F



L

L

K

K

A

A

Y

Y



















W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Wyprowadzenie dla Cobba-Douglasa
łatwe





)

(

)

(

)

(

)

(

t

L

t

K

t

A

t

Y



L

K

A

Y

ln

ln

ln

ln











L

L

K

K

A

A

Y

Y



















L

K

A

Y

ˆ

ˆ

ˆ

ˆ











Y

dt

dY 



Y

Y

Y

ˆ





W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Źródła wzrostu

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Źródła wzrostu produktu krajowego w USA

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

ETFP „wyznaczone na podstawie kalibrowanej elastyczności przy zastosowaniu
środków produkcji ogółem (lata 1986-2000)”
Welfe (2003)

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Polityka pobudzania wzrostu



Pierwsza odpowiedź: niech rząd nie
przeszkadza, sektor prywatny sam zadba
o szybki rozwój gospodarczy.



Druga odpowiedź: interwencja rządu jest
usprawiedliwiona jeśli występują
ułomności rynku („ułomności rynku” vs
„ułomności rządu”).



Trzecia odpowiedź: to rząd jest całkowicie
odpowiedzialny za politykę gospodarczą.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Stymulowania rozwoju wiedzy



rząd poprzez wspieranie kształcenia (edukacji) –

Johna Stuarda Milla, w połowie XIX wieku, jako

usprawiedliwienie interwencji państwa w

gospodarkę.



tutaj typ działania – od kreowania warunków prawnych

po ‘nacjonalizację’ edukacji



problemy: które szkoły powinny być prywatne, które

państwowe, czy edukacja powinna być obowiązkowa?



finansowanie badań naukowych (podstawowych i

stosowanych) – zamawianie badań u instytucji

prywatnych albo otwieranie instytucji publicznych.



ulgi podatkowe (jeśli przeznaczone są na B+R)

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Wydatki B+R (R&D) w USA

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w



‘

Albo innowacje technologiczne albo sta
gnacja

’

.



‘

Unia pomoże

’

.

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Wydatki na B+R w 1987

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Wzrost kapitału – pobudzanie inwestycji



Jeśli =0,3 to wynika z tego, że by zwiększyć

wzrost o 1% należy zwiększyć zaangażowanie

kapitału o 3,3%.



doświadczenie uczy, ze pobudzanie wzrostu

poprzez wzrost inwestycji (np. 7% w skali roku) jest

skuteczne w krótkim okresie (tak było np. w USA w

latach 1960. przez Kenedyego i Johnsona) ale w

dłuższym okresie czasu wracają do poziomu

normalnego (1% do 4%)



efekt wypychania

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Wzrost pracy – zwiększanie podaży siły roboczej



jeśli =0,7 to by uzyskać przyrost produkcji o 1% to

należy zwiększyć zaangażowanie pracy o ok. 1,4%.



stymulować wzrost zaangażowania pracy można osiągnąć

przez obniżenie podatku dochodowego (choć ten efekt

może działać w krótkim okresie czasu, w dłuższym

okresie następuje wzrost dobrobytu co zmniejsza chęć

podejmowania pracy –doświadczenie uczy, że nie jest to

zbyt skuteczne).



taki jednorazowy efekt wystąpił w 1986 w USA

wprowadzeniu Tax Reform Act (obniżenie podatków, ale

jednocześnie likwidacja ulg podatkowych – tak, ze

sumaryczne dochody państwa z podatków były prawie

takie same) - nastąpił wzrost podaży pracy o 3,1% co

dało wzrost PKB o 2,2% (‘jednorazowo’, w krótkim

okresie).

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Teoria wzrostu endogenicznego



Prekursor w latach 1960. – Kenneth Arrow ze Stanford

University, Hirofumi Uzawa z Uniwersytetu w Tokio.



Największy wkład Paul Romer (Univeristy of Californai w

Berkeley) i Robert Lucas (Universitu of Chicago).



endogeniczny – bo w modelach uwzględnia się postęp

technologiczny jako część procesu gospodarczego, a nie jak w

ekonomii neoklasycznej jako przychodzący z zewnątrz

(egzogeniczne teorie wzrostu).



próba sprecyzowania teorii kształtowania się czynnika

technologii (A)



bada się też efekty wolnego handlu na wzrost gospodarczy

(GATT, WTO, obniżanie taryf celnych, tworzenie stref wolnego

handlu UE i NAFTA – North American Free Trade Area).



tutaj opinie są różne – jedni ekonomiści wykazują, ze wpływ ten jest

stały i w długim okresie, inni wręcz przeciwnie wykazują, że wpływ

liberalizacji jest krótkotrwały i nie za wielki

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Paul Romer (1990)

‘Endogenous Technological Change’, Journal of Political Economy, vol. 98, no 5, p.
71-102



wzrost technologii (A)
ma swoje źródła w
innowacjach i we
rozwoju kapitału
ludzkiego (kwalifikacji
pracowników)



„fabryki wynalazków”



Thomas A. Edison,
Menlo Park

)

,

,

(

A

K

N

T

A

A

A





N

A

- nakład pracy

K

A

- nakład kapitału

W

it

o

ld

K

w

a

śn

ck

i

(I

N

E

),

N

o

ta

tk

i

d

o

w

y

k

ła

d

ó

w

Technologia a wzrost gospodarczy



wzrost technologii jest wzrostem
‘autokatalitycznym’

A

cN

A

A





A

cN

A

A





A

cN

dt

dA

A



A

cN

A

ˆ

działalności badawcza pozwala na szybszy wzrost
po zrównoważonej ścieżce rozwoju

Wyższa stopa wzrostu przy braku malejących przychodów w
rozwoju technologicznym

dla przypomnienia

Dwie funkcje produkcji technologii

A

cN

A

A





błąd we wzorze 3.11 str. 97 Hall, Taylor
(2000)

A

cN

A

A



