Gramatyka
łacińska

Część pierwsza - koniugacje

Koniugacja

• jest to odmiana czasownika
• Czasownik (verbum) wyraża

czynność lub stan.

Czasownik odmienia się
przez:

• Osoby (personae),

– Ja, ty, on (ona, ono) – ego, tu, is (ea, id)
– My, wy, oni (one) – nos, vos, ei (eae,

ea)

• Liczby (numeri),

– Liczba pojedyncza – numerus singularis
– Liczba mnoga – numerus pluralis

Czasownik odmienia się
przez:

• Czasy (tempora)

– Czas teraźniejszy – tempus praesens

– Czas przeszły niedokonany – tempus

imperfectum

– Czas przeszły dokonany – tempus

perfectum

– Czas zaprzeszły – tempus

plusquamperfectum

– Czas przyszły – tempus futurum primum

– Czas przyszły dokonany – tempus

futurum exactum

Czasownik odmienia się
przez:

• Tryby (modi)

– Tryb orzekający – modus indicativus
– Tryb rozkazujący – modus

imperativus

– Tryb przypuszczający – modus

coniunctivus

• Strony (genera)

– Strona czynna – genus activum
– Strona bierna – genus passivum

Czasownik – forma
określona i nieokreślona

• Czasownik użyty w którejkolwiek osobie,

liczbie, czasie, stronie i trybie nazywamy
formą określoną czasownika (verbum finitum).

• Obok nich występują formy nieokreślone

(verba infinita):

– bezokolicznik (infinitivus),
– imiesłów (participium),
– rzeczownik odsłowny (gerundium),
– przymiotnik odsłowny (gerundivum),
– celownik odsłowny (supinum).

Końcówki osobowe
indicativus praesentis activi

Osoba

Liczba

pojedyncza

Liczba

mnoga

1 (ja, my)

-o

-mus

2 (ty, wy)

-s

-tis

3 (on/a,o/,
oni)

-t

-nt

Tryb

rozkazujący



-te

Czasownik - koniugacje

• Czasowniki łacińskie odmieniają

się według czterech koniugacji:

– I koniugacja – temat na a
– II koniugacja – temat na e
– III koniugacja – temat

spółgłoskowy

– IV koniugacja – temat na i

Koniugacja I (a)

Infinitivus: sana-re (uzdrowić)

Persona

Singularis

Pluralis

1 (ego, nos) san

a

-o

sana-mus

2 (tu, vos)

sana-s

sana-tis

3 (is, ei)

sana-t

sana-nt

Imperativus

I

sana!

sana-te!

Koniugacja II (e)

Infinitivus: vide-re (widzieć)

Persona

Singularis

Pluralis

1 (ego, nos) vide-o

vide-mus

2 (tu, vos)

vide-s

vide-tis

3 (is, ei)

vide-t

vide-nt

Imperativus

I

vide!

vide-te!

Koniugacja IV (i)

Infinitivus: audi-re (słuchać)

Persona

Singularis

Pluralis

1 (ego, nos) audi-o

audi-mus

2 (tu, vos)

audi-s

audi-tis

3 (is, ei)

audi-t

audi-nt

Imperativus

I

audi!

audi-te!

Koniugacja III (spółgł.)

Infinitivus: defend-e-re (bronić)
Persona

Singularis

Pluralis

1 (ego, nos) defend-o

defend-i-

mus

2 (tu, vos)

defend-i-s

defend-i-tis

3 (is, ei)

defend-i-t

defend-u-nt

Imperativus

I

defend-e!

defend-i-te!

Koniugacja III (wyjątki)

Infinitivus: cup-e-re

Persona

Singularis

Pluralis

1 (ego, nos) cup-i-o

cup-i-mus

2 (tu, vos)

cup-i-s

cup-i-tis

3 (is, ei)

cup-i-t

cup-iu-nt

Imperativus

I

cupe!

cup-i-te!

Koniugacja III (wyjątki)

Infinitivus: dilu-e-re (rozcieńczyć)

Persona

Singularis

Pluralis

1 (ego, nos) dilu-o

dilu-i-mus

2 (tu, vos)

dilu-i-s

dilu-i-tis

3 (is, ei)

dilu-i-t

dilu-u-nt

Imperativus

I

dilu-e!

dilu-i-te!

Słowo posiłkowe

Infinitivus: esse (być)

Persona

Singularis

Pluralis

1 (ego, nos) sum

sumus

2 (tu, vos)

es

estis

3 (is, ei)

est

sunt

Imperativus

I

es!

este!