1

WZROST I

WZROST I

FLUKTUACJE

FLUKTUACJE

GOSPODARCZE

GOSPODARCZE

Opracowano na podstawie książki:

Opracowano na podstawie książki:

Robert E. Hall, John B. Taylor

Robert E. Hall, John B. Taylor

,

,

Makroekonomia

Makroekonomia

,

,

PWN, Warszawa 2000 oraz materiałów statystycznych GUS i

PWN, Warszawa 2000 oraz materiałów statystycznych GUS i

innych

innych

2

SPIS

SPIS

ZAGADNIEŃ

ZAGADNIEŃ

1. MAKROEKONOMIA I JEJ ZASTOSOWANIA

1. MAKROEKONOMIA I JEJ ZASTOSOWANIA

2. WYNIKI MARKOEKONOMICZNE

2. WYNIKI MARKOEKONOMICZNE

2.1. PKB, konsumpcja, inwestycje

2.1. PKB, konsumpcja, inwestycje

2.2. ZATRUDNIENIE

2.2. ZATRUDNIENIE

2.3. INFLACJA

2.3. INFLACJA

2.4. STOPY PROCENTOWE

2.4. STOPY PROCENTOWE

3. JAK WYTŁUMACZYĆ WZROST I FLUKTUACJE

3. JAK WYTŁUMACZYĆ WZROST I FLUKTUACJE

GOSPODARCZE

GOSPODARCZE

3.1. STOPY WZROSTU

3.1. STOPY WZROSTU

3.2. MODEL DŁUGOOKRESOWEGO WZROSTU

3.2. MODEL DŁUGOOKRESOWEGO WZROSTU

4. PODSUMOWANIE / GŁÓWNE TEZY

4. PODSUMOWANIE / GŁÓWNE TEZY

5. Dodatek

5. Dodatek

3

1. MAKROEKONOMIA I JEJ

1. MAKROEKONOMIA I JEJ

ZASTOSOWANIA

ZASTOSOWANIA

Makroekonomia

– jest gałęzią ekonomii próbującą wyjaśnić, jak i dlaczego z

upływem czasu gospodarka rozwija się - podlega zmianom mniej lub bardziej

regularnym.

Ogólny wzrost gospodarki jest wynikiem wolno działających sił - rosnącej liczby

ludności i lepszych technologii.. Wytrącenia ze ścieżki wzrostu powodowane

są recesjami, szokami ekonomicznymi innego rodzaju wahaniami.

Makroekonomia stara się wyjaśnić te wahania wykorzystując standardowe

zasady analizy ekonomicznej.

Równoległą do makroekonomii gałęzią jest

mikroekonomia

– badająca

zachowania się pojedynczych konsumentów, przedsiębiorstw i rynków.

Mikroekonomia

różni się od makroekonomii pod dwoma względami:



Po pierwsze, mikroekonomia zajmuje się bardziej różnicami między rynkami

niż tym, dlaczego gospodarka jako całość z biegiem czasu rozwija się i

podlega wahaniom.



Po drugie, makroekonomia wyjaśnia proces ustalania się zmiennych, które

mikroekonomia traktuje jako dane. Zmienne te obejmują dochód narodowy,

poziom cen i stopy procentowe.

Makroekonomia

chcąc wyjaśnić przebieg rozwoju korzysta w szerokim zakresie

z dorobku mikroekonomii – jej analiz dotyczących zachowań konsumentów i

producentów a także rządu.

4

Tabela 52.Podstawowe wielkości makroekonomiczne w latach 1989-2006 (roczna

dynamika w %)

Wyszczególnieni

e

198

9 1990

1991

199

2

199

31994

199

5 1996

1997

1998

1999

2000

2001

2002

2003

2004

2005

2006

PKB w cenach

stałych

0,2

-

1

1

,

6

-7,0

2,6

3,8

5,2

7,0

6,1

7,1

5,0

4,5

4,2

1,1

1,4

3,8

5,3

3,5

5,8

Produkcja

sprzedana

przemysłu

w cenach

stałych

0,3

-14

-8

2,8

6,4

12,1

9,7

8,3

11,5

3,5

3,6

6,7

0,6

1,1

8,3

12,6

4,1

11,8

Nakłady brutto

na środki

trwałe w

gospodarc

e

-2,1

-11

-4,4

2,3

2,9

9,2

16,

9 19,7

21,8

14

6,6

2,7

-9,7

-6,3

-0,1

6,4

6,5

16,7

Nakłady brutto

na środki

trwałe w

przemyśle

9

-7,3

-7,2

-1,7

0,7

20,7

15

20

13,8

11,2

-4,7

-12

-4,2

-8

6,3

9,5

7,9

19,2

Realna podaż

kredytów

1991=100

%

99,3

96,2

100

88,2

83,

980,1

87,

1 104,5

126,6

148,7

174,2

181,6

190,2

197,3

211,6

209,1

235,7

285,9

Sprzedaż/Popyt

krajowy

-17

3,7

7,9

7

3

2,3

4,5

6,8

9,3

6,4

5,2

3,1

-1,4

0,9

2,7

6,1

2,4

6

Spożycie

-0,2

-13

7,5

3,5

4,8 

3,9 

3,2

7,1

6,3

4,3

5

2,8

2,2

2,9

2,5

4

2,6

4,4

Stopa

bezroboci

a*

-

6,5

12,2

14,3

16,

6 16

14,

9 13,2

10,3

10,4

13,1

15,1

17,5

18/20

20

19

17,6

14,9

Deficyt

budżetow

y w relacji

do PKB

-3

0,4

-3,8

-6

-

2

,

8

-2,7

-2,6

-2,5

-2,7

-2,4

-2

-2,2

-4,3

-5

-4,4

-4,5

-2,9

-2,4

Import

1,5

-18

37,8

13,9

18,

513,4

20,

5 28

22

14,6

4,4

10,8

3,2

7,3

8,2

17,3

5,2

15,8

Eksport

2

13,7

-2,4

-2,6

-

1

,

1

18,3

16,

7 9,7

13,7

9,4

2

25,3

11,8

8,3

18,7

18,2

10,6

15,9

Średni kurs DM/

EURO w zł

 

0,59

0,64

0,88

2,1

1 2,7

3,1

3 3,38

3,71

3,92

4,23

4,01

3,67

3,86

4,4

4,53

4,025

3,9

Średni kurs $ w

zł

0,14

0,95

1,06

1,36

1,8

2,27

2,4

2 2,7

3,28

3,49

3,97

4,35

4,09

4,08

3,89

3,65

3,235

3,1

5

2. WYNIKI MARKOEKONOMICZNE

2. WYNIKI MARKOEKONOMICZNE

2.1. PKB, konsumpcja, inwestycje

2.1. PKB, konsumpcja, inwestycje

Realny PKB

– mierzy faktyczną - fizyczną produkcję

dóbr i usług (samochodów, telewizorów, opieki

zdrowotnej itp.) wytwarzanych przez dany kraj w

celu ich wymiany między krajowymi podmiotami i

wymiany z resztą świata.

Realny PKB uzyskujemy sumując wartość produkcji

wyrażonej w złotych, a następnie korygujemy tę

wartość z uwzględnieniem zmian cen, jakie

wystąpiły między kolejnymi latami.

Realny PKB jest często nazywany

realną produkcją

,

jako że reprezentuje łączną produkcję dóbr w

gospodarce.

6

Dynamika realnego PKB w latach 1989 -

Dynamika realnego PKB w latach 1989 -

2006

2006

 Rok

Roczny wzrost PKB

PKB r/r 

 Dynamika PKB

(1989=100)

1989

0,2

100,2

100,0

1990

-11,6

88,4

88,4

1991

-7

93

82,2

1992

2,6

102,6

84,3

1993

3,8

103,8

87,6

1994

5,2

105,2

92,1

1995

7

107

98,6

1996

6,1

106,1

104,6

1997

7,1

107,1

112,0

1998

5

105

117,6

1999

4,5

104,5

122,9

2000

4,2

104,2

128,0

2001

1,1

101,1

129,5

2002

1,4

101,4

131,3

2003

3,8

103,8

136,3

2004

5,3

105,3

143,5

2005

3,5

103,5

148,5

2006

5,8

105,8

157,1

7

Dynamika spożycia indywidualnego

Dynamika spożycia indywidualnego

w latach 1989 - 2006 w cenach stałych

w latach 1989 - 2006 w cenach stałych

Rok 

Roczny wzrost spożycia

 Spożycie r/r

 

Dynamika spożycia

(1989=100)

1989

-0,2

99,8

100,0

1990

-13

87,0

87,0

1991

7,5

107,5

93,5

1992

3,5

103,5

96,8

1993

4,8

104,8

101,4

1994

3,9

103,9

105,4

1995

3,2

103,2

108,8

1996

7,1

107,1

116,5

1997

6,3

106,3

123,8

1998

4,3

104,3

129,2

1999

5

105,0

135,6

2000

2,8

102,8

139,4

2001

2,2

102,2

142,5

2002

2,9

102,9

146,6

2003

2,5

102,5

150,3

2004

4

104,0

156,3

2005

2,6

102,6

160,4

2006

4,4

104,4

167,4

8

Dynamika nakładów brutto na środki trwałe w

gospodarce

Rok 

Roczny wzrost

 Inwestycje r/r

Dynamika inwestycji (1989=100)

 

1989

-2,1

97,9

100,0

1990

-11

89,0

89,0

1991

-4,4

95,6

85,1

1992

2,3

102,3

87,0

1993

2,9

102,9

89,6

1994

9,2

109,2

97,8

1995

16,9

116,9

114,3

1996

19,7

119,7

136,9

1997

21,8

121,8

166,7

1998

14

114,0

190,0

1999

6,6

106,6

202,6

2000

2,7

102,7

208,0

2001

-9,7

90,3

187,9

2002

-6,3

93,7

176,0

2003

-0,1

99,9

175,9

2004

6,4

106,4

187,1

2005

6,5

106,5

199,3

2006

16,7

116,7

232,5

9

Dynamika nakładów brutto na środki

trwałe w przemyśle

ROK 

Roczny wzrost

 Inwestycje r/r

Dynamika inwestycji

(1989=100)

 

1989

9

109

100,0

1990

-7,3

92,7

92,7

1991

-7,2

92,8

86,0

1992

-1,7

98,3

84,6

1993

0,7

100,7

85,2

1994

20,7

120,7

102,8

1995

15

115

118,2

1996

20

120

141,8

1997

13,8

113,8

161,4

1998

11,2

111,2

179,5

1999

-4,7

95,3

171,1

2000

-12

88

150,5

2001

-4,2

95,8

144,2

2002

-8

92

132,7

2003

6,3

106,3

141,0

2004

9,5

109,5

154,4

2005

7,9

107,9

166,6

2006

19,2

119,2

198,6

10

2.2. ZATRUDNIENIE

2.2. ZATRUDNIENIE

Wahania zatrudnienia odwzorowują dokładnie fluktuacje

realnego PKB. Zatrudnienie spada szybko, gdy gospodarka

przechodzi recesję. Gdy produkcja spada, przedsiębiorstwa

zwalniają okresowo więcej pracowników, a zarazem

zatrudniają mniej nowych. Gdy gospodarka zaczynała

wychodzić z załamania, zatrudnienie ponownie rośnie, gdyż

przedsiębiorstwa przywracają do pracy okresowo

zwolnionych pracowników i angażują nowych. Ta ścisła

zależność między produkcją i zatrudnieniem trakcie wahań

gospodarczych jest jednym z podstawowych faktów

analizowanych w makroekonomii. Powtarzające się recesje

są poważnym problemem społecznym, ponieważ wiążą się z

utratą miejsc pracy na dużą skalę.

Fluktuacje zatrudnienia znajdują odbicie w wahaniach

stopy

bezrobocia

, która określa procent pracowników

niepracujących, ale poszukujących pracy. Gdy następuje

spadek zatrudnienia, stopa bezrobocia zwiększa się wraz ze

zwolnieniami z pracy.

11

Zależność pomiędzy bezrobociem

Zależność pomiędzy bezrobociem

a realnym PKB

a realnym PKB

Rok 

Stopa bezrobocia

Stopa wzrostu PKB

Współczynnik

korelacji

1989

0

0,2

0,391642

1990

6,5

-11,6

0,430439

1991

12,2

-7

-0,03555

1992

14,3

2,6

-0,54221

1993

16,6

3,8

-0,6004

1994

16

5,2

-0,5956

1995

14,9

7

-0,604

1996

13,2

6,1

-0,63755

1997

10,3

7,1

-0,61404

1998

10,4

5

 

1999

13,1

4,5

 

2000

15,1

4,2

 

2001

17,5

1,1

 

2002

19

1,4

 

2003

20

3,8

 

2004

19

5,3

 

2005

17,6

3,5

 

2006

14,9

5,8

 

12

2.3. INFLACJA

2.3. INFLACJA

Inną ważną cechą wahań gospodarczych

jest (

ich PKB)

korelacja ze stopą

inflacji (procentową zmianą

przeciętnej ceny wszystkich dóbr w

gospodarce). Ogólnie rzecz biorąc,

ceny rosną szybciej, gdy gospodarka

znajduje się blisko szczytu. I

odwrotnie, ceny rosną wolniej, gdy

jest ona bliska dna. Te wzrosty i

spadki występują z opóźnieniem w

stosunku do wahań realnego PKB.

Rysunek 1.6 obrazuje stopę inflacji.

Najbardziej rzuca się w oczy fakt, że

była ona znacznie wyższa i bardziej

zmienna w latach siedemdziesiątych

niż w siedemdziesiątych. Jest to

wyraźnie pokazane na wykresie.

Prawie wszystkie znaczące wzrosty

stopy inflacji następowały przed

okresami recesji. Spadki inflacji mają

miejsce z reguły po recesji.

13

Wskaźniki inflacji

Wskaźniki inflacji

Wyszczeg

ólnie
nie

CPI (rok

do
roku)

CPI (rok

do
roku)
-przy

rost
w %

CPI

(gru
dzień
do

grud
nia)

CPI

(gru

dzień
do

grud
nia) -
przyr

ost w
%

PPI

(śred

ni w
roku)

PPI

(śred
ni w

roku)
-
przyr

ost w
%

Deflator

PKB
rok

do
roku

Deflator

PKB
-
przyr

ost w
%

1989

351,1

251,1

740,3

640,3

312,8

212,8

398,5

298,5

1990

685,8

585,8

349,3

249,3

722,4

622,4

580,1

480,1

1991

170,3

70,3

160,4

60,4

148,1

48,1

155,3

55,3

1992

143

43

144,3

44,3

128,5

28,5

138,5

38,5

1993

135,3

35,3

137,6

37,6

131,9

31,9

130,5

30,5

1994

132,2

32,2

129,5

29,5

125,3

25,3

128,4

28,4

1995

127,8

27,8

121,6

21,6

125,4

25,4

127,9

27,9

1996

119,9

19,9

119,1

19,1

112,4

12,4

118,8

18,8

1997

114,9

14,9

113,2

13,2

112,2

12,2

114

14

1998

111,8

11,8

109,2

9,2

107,3

7,3

111,8

11,8

1999

107,3

7,3

109,2

9,2

105,7

5,7

106,7

6,7

2000

110,1

10,1

109,3

9,3

107,6

7,6

107,3

7,3

2001

105,5

5,5

103,7

3,7

101,6

1,6

103,5

3,5

2002

101,9

1,9

101

1

101

1

102,3

2,3

2003

100,8

0,8

101,5

1,5

102,6

2,6

100,4

0,4

2004

103,5

3,5

104,4

4,4

107

7

104,1

4,1

2005

102,1

2,1

100,7

0,7

100,7

0,7

102,6

2,6

2006

101

1

101,4

1,4

102,3

2,3

bd 

bd 

14

Zależność PKB inflacja

Zależność PKB inflacja

Rok

PKB w cenach

stałych

CPI (rok do roku)

-przyrost w %

Wskaźnik korelacji

Roczne opóźnienie

inflacji

1989

0,2

251,1

-0,78802

 

1990

-11,6

585,8

 

 

1991

-7

70,3

 

 

1992

2,6

43

 

 

1993

3,8

35,3

 

 

1994

5,2

32,2

0,547324

 

1995

7

27,8

0,627108

0,712875

1996

6,1

19,9

0,532571

0,655173

1997

7,1

14,9

 

 

1998

5

11,8

 

 

1999

4,5

7,3

 

 

2000

4,2

10,1

 

 

2001

1,1

5,5

 

 

2002

1,4

1,9

 

 

2003

3,8

0,8

 

 

2004

5,3

3,5

 

 

2005

3,5

2,1

 

 

2006

5,8

1

 

 

2007

6,5

2,5

 

 

15

2.4. STOPY PROCENTOWE

2.4. STOPY PROCENTOWE

Stopa procentowa

jest to suma

pobierana przez bank lub innego
kredytodawcę w skali rocznej od
jednego złotego ( 1 PLN) udzielonego
kredytu, wyrażona w postaci
odsetek.

16

Rysunek 1.7 pokazuje jedną z

reprezentatywnych stóp

procentowych, tzw. federal funds

rate, w tym samym co

poprzednio okresie. Stopa ta

mówi, ile banki płacą za

pożyczenie nawzajem od siebie

funduszy z dnia na dzień. Stopa

ta jest podstawowym miernikiem

skutków polityki Systemu

Rezerwy Federalnej – banku

centralnego Stanów

Zjednoczonych. Poczynając od lat

sześćdziesiątych, gdy podniosła

się inflacja, miał miejsce wzrost

stóp procentowych. Stopy

procentowe zazwyczaj rosną wraz

z inflacją, aby zrekompensować

pożyczkodawcom spadającą siłę

nabywczą dolara. Stopa

procentowa pomniejszona o

oczekiwaną stopę inflacji jest

określana jako

realna stopa

procentowa.

17

Stopy procentowe NBP i stopa

Stopy procentowe NBP i stopa

kredytowa

kredytowa

Wyszczeg

ólnie

nie

Stopa

redys
konto

wa
na

konie
c

roku

Stopa

refer

encyj
na na

konie
c

roku

Realna

stopa
redysk

ontowa
deflow

ana CPI

Realna

stopa
redysk

ontowa
deflow

ana PPI

Realna

stopa

redysk
ontowa

deflow
ana

PKB

Realna

stopa
referen

cyjna
deflow

ana CPI

Średnie

oprocen

towanie
kredytó

w w
bankach

na
koniec

grudnia.

1989

61,3

 

-78,2115

-48,4335

-59,5232

 

 

1990

104

 

-41,5975

-71,7608

-64,8336

 

 

1991

53,9

 

-4,05237

3,916273

-0,90148

 

 

1992

39

 

-3,6729

8,171206

0,361011

 

 

1993

35,4

 

-1,59884

2,653525

3,754789

 

 

1994

33,7

 

3,243243

6,703911

4,127726

 

 

1995

25

 

2,796053

-0,31898

-2,2674

 

27,31

1996

22

 

2,434929

8,540925

2,693603

 

23,51

1997

24,5

 

9,982332

10,96257

9,210526

 

25,52

1998

18,3

15,5

8,333333

10,25163

5,813953

5,769231

19,75

1999

19

16,5

8,974359

12,58278

11,52765

6,684982

19,15

2000

21,5

19

11,16194

12,91822

13,23392

8,874657

20,67

2001

14

11,5

9,932498

12,20472

10,14493

7,521697

16,06

2002

7,5

6,75

6,435644

6,435644

5,083089

5,693069

11,78

2003

5,75

5,25

4,187192

3,070175

5,328685

3,694581

10,74

2004

7

6,5

2,490421

0

2,785783

2,011494

10,63

2005

4,25

4,5

3,525323

3,525323

1,608187

3,773585

8,94

2006

4,25

4

2,810651

1,906158

bd 

2,564103

7,95

18

Wahania stóp procentowych są najbardziej

dramatyczne w czasach recesji. Stopy

procentowe są

procykliczne

; wzrastają w czasie

ożywienia i spadają w czasie recesji. Są zarazem

najbardziej zmiennymi i trudnymi do przewidzenia

wielkościami makroekonomicznymi.

Niemniej jednak, jak wyraźnie pokazuje rys. 1.7,

fluktuacje stóp procentowych są bardzo blisko

powiązane z wahaniami produkcji i zatrudnienia.

Pełne zrozumienie kształtowania się stóp

procentowych ma istotne znaczenia w każdej

próbie wyjaśnienia wahań gospodarczych.

Zmienną ściśle powiązaną ze stopą procentową jest

podaż pieniądza

. Na podaż pieniądza składa się

gotówka oraz wkłady ludności w bankach i w

niektórych innych instytucjach finansowych.

Podaż pieniądza jest kontrolowana przez NBP.

19

Kształtowanie się podaży

pieniądza jest

przedstawione na

rysunku 1.8 Wykres

obrazuje podaż

pieniądza przez poziom

cen, czyli pieniądz

realny. Wydaje się, że

między pieniądzem a

występowaniem recesji

i boomów istnieje

zależność. Zależność ta

sugeruje, że zmiany w

podaży pieniądza mogą

wywoływać wahania w

gospodarce.

20

Zależność pomiędzy realnym PKB a realną podażą pieniądza

Rok

Podaż

pienią

dza M1

[mln

zł]

CPI

(gru
dzie

ń do
grud

nia)

 

Realna

pod

aż
pien

iądz
a

M1

Wzrost

PKB

w
cen

ach
stał

ych

 

 

Korelacja

pomię

dzy
realny

m PKB
a

realną
podaż

ą
pienią

dza

1989

 

740,3

1,0

 

0,2

100,2

100

 

1990

 

349,3

3,5

 

-11,6

88,4

88,4

 

1991

 

160,4

5,6

 

-7

93

82,2

 

1992

 

144,3

8,1

 

2,6

102,6

84,3

 

1993

 

137,6

11,1

 

3,8

103,8

87,6

 

1994

 

129,5

14,4

 

5,2

105,2

92,1

 

1995

47214,9

121,6

17,5

2695,2

7

107

98,6

0,913461

1996

60680,9

119,1

20,9

2908,4

6,1

106,1

104,6

0,925215

1997

72119,7

113,2

23,6

3053,5

7,1

107,1

112,0

0,9457

1998

81484,0

109,2

25,8

3159,4

5

105

117,6

0,960333

1999

99379,5

109,2

28,2

3528,6

4,5

104,5

122,9

0,968325

2000

93848,4

109,3

30,8

3048,7

4,2

104,2

128,0

0,979557

2001

118297,0

103,7

31,9

3705,8

1,1

101,1

129,5

0,982886

2002

136267,0

101

32,2

4226,5

1,4

101,4

131,3

 

2003

158 063,0

101,5

32,7

4830,0

3,8

103,8

136,3

 

2004

175 719,5

104,4

34,2

5143,3

5,3

105,3

143,5

 

2005

208 033,6

100,7

34,4

6046,8

3,5

103,5

148,5

 

2006

260 592,7

101,4

34,9

7469,9

5,8

105,8

157,1

 

21

WZROST I FLUKTUACJE

WZROST I FLUKTUACJE

1.

W większości lat gospodarka wykazuje wzrost. Długookresowa

ścieżka wzrostu zależy od przyrostu liczby ludności, akumulacji

kapitału i postępu technicznego.

2.

Gospodarka przechodzi przez recesje, ożywienie i inne wahania

w nieregularnych odstępach czasu. Recesje są okresami

słabnącej aktywności gospodarczej; ożywienia są to okresy

wzrostu powyżej średniej występujące po recesji.

3.

Fizyczny wolumen produkcji – mierzony realnym PKB – kurczy się

w czasie recesji i powiększa w okresie ożywienia.

4.

Zatrudnienie zmienia się w ścisłym związku z produkcją. Recesje

są okresami utraty miejsc pracy, czyli rosnącego bezrobocia.

5.

W okresie międzywojennym miały miejsce dwa bardzo znaczące

spadki produkcji. Po II wojnie światowej także występowały

recesje. Spadek aktywności gospodarczej na początku lat

osiemdziesiątych był największy od czasu wielkiego kryzysu.

Recesja, która zaczęła się w 1990 r., była mniej dotkliwa.

6.

Ogólnie rzecz biorąc, inflacja wzrasta przed recesja i obniża się w

jej następstwie.

7.

Stopy procentowe osiągają szczyt z reguły bezpośrednio przed

początkiem recesji, a potem w czasie jej trwania znacznie się

obniżka.

22

3. JAK WYTŁUMACZYĆ WZROST I

3. JAK WYTŁUMACZYĆ WZROST I

FLUKTUACJE GOSPODARCZE

FLUKTUACJE GOSPODARCZE

3.1. STOPY WZROSTU

3.1. STOPY WZROSTU

Model makroekonomiczny

– jest opisem gospodarki wyrażonym w postaci:

narracyjnej, wykresów i/ lub równań. Pokazuje on, jak decyzje konsumentów

i firm oddziałują na siebie na rynkach określając produkcję i inne zmienne.

Stopa wzrostu

(zmiennej między dwoma okresami, wyrażona w procentach) –

definiowana jest jako zmiana tej zmiennej podzielona przez jej wartość w pierwszym

okresie i pomnożona przez 100.

Stopa wzrostu nominalnego PKB np. między 2005r. a 2006 r. wynosi

Stopa wzrostu nominalnego PKB np. między 2005r. a 2006 r. wynosi

:

:

100 x (nominalny PKB w 2006 r. – nominalny PKB w2005 r.) / (nominalny PKB w 2005 r.) =
= 100 x (10578554,9 – 983302,3)/983302,3 =7,6%

Stopa wzrostu realnego PKB np. między 2005 r. a 2006 r. wynosi: 5,8% (

Stopa wzrostu realnego PKB np. między 2005 r. a 2006 r. wynosi: 5,8% (

6,1%

6,1%

biuletyn

biuletyn

)

)

100 x (realny PKB w 2006 r. – realny PKB w 2005r.) / (realny PKB w 2005 r.) =

Stopy wzrostu są zazwyczaj zamienne na stopy roczne, ponieważ każdy jest do nich

przyzwyczajony. W przypadku zmiany z roku na rok stopa wzrostu jest już

automatycznie stopą roczną. W przypadku stopy wzrostu z kwartału na kwartał

przybliżoną wartość stopy rocznej otrzymuje się przez pomnożenie kwartalnej stopy

wzrostu przez 4.

23

3.2. MODEL DŁUGOOKRESOWEGO

3.2. MODEL DŁUGOOKRESOWEGO

WZROSTU

WZROSTU

Makroekonomiści wykorzystują długookresowy model

wzrostu do badania ogólnej ścieżki wzrostu

gospodarki w czasie. Model wzrostu koncentruje się

na ilości pracy i kapitału zaangażowanego w

produkcję dóbr i usług. Praca i kapitał współdziałają

w wytwarzaniu produkcji. Długookresowy model

wzrostu pokazuje również, jak produkcja ta trafia

częściowo do konsumentów, a częściowo do

przedsiębiorstw w postaci inwestycji w dodatkowe

fabryki i wyposażenie.

Długookresowy model wzrostu rozpatruje gospodarkę

po jej całkowitym dostosowaniu się do wstrząsu,

jakim jest np. wzrost zagranicznego popytu czy

spadek wydatków na obronę narodową.

24

W podstawach ekonomii podkreśla się istotną rolę, jaką odgrywają

zmiany cen w dostosowywaniu się gospodarki rynkowej do

wstrząsów. Jeśli np. nastąpi wyrost popytu na samochody, to ich

cena zwiększy się. Wyższe ceny samochodów dostarczają

przedsiębiorstwom bodźców do podniesienia produkcji, a

zarazem neutralizują zwiększony popyt. Wzrost cen samochodów

jest tym czynnikiem, który przywraca zgodność popytu z podażą.

Gdyby ceny samochodów dostosowywały się szybko - czy

używając terminologii ekonomicznej, gdyby były doskonale

elastyczne (giętkie) - to wówczas moglibyśmy pominąć proces

dostosowawczy i skoncentrować się od razu na nowym stanie

zgodności podaży i popytu przy wyższym poziomie cen.

Natomiast gdyby ceny dostosowywały się wolniej - czyli, w

terminologii ekonomicznej, były nieelastyczne („lepkie", sztywne)

- to wtedy sam proces dostosowawczy trwał by pewien czas i

stanowiłby podstawową część analizy ekonomicznej. Te dwa

alternatywne założenia dotyczące cen prowadzą do dwu różnych

typów modeli. Założenie o giętkich cenach prowadzi do modelu,

który opisuje stan gospodarki w długim okresie, ale zarazem

pomija proces dostosowawczy.

Założenie o lepkich cenach prowadzi natomiast do bardziej

kompletnego modelu, który opisuje nie tylko nowy

długookresowy stan gospodarki, ale również sposób, w jaki

zostaje on osiągnięty.

25

W długookresowym modelu wzrostu zakłada się, że ceny samo

chodów, jak zresztą wszystkie ceny w gospodarce (czyli również

płace), są doskonale elastyczne. W kompletnym modelu natomiast

ceny są sztywne; proces dostosowawczy wymaga czasu. W istocie

proces ten stanowi ważną część modelu. Odgrywa on istotną rolę w

wyjaśnianiu recesji i innych odchyleń gospodarki od długookresowej

ścieżki wzrostu. Długookresowy model wzrostu jest jednak również

ważny: opis, dokąd gospodarka zmierza ostatecznie po szoku, jest

pierwszym krokiem do przedstawienia, w jaki sposób tam się

dostaje. Wyznaczanie PKB w długookresowym modelu wzrostu

można scharakteryzować następująco: W danym momencie

gospodarka dysponuje pewnymi zdolnościami produkcyjnymi. Ich

poziom zależy od ilości fabryk, maszyn oraz liczby robotników.

Gospodarkę cechować będzie pełne zatrudnienie, ponieważ gdyby

pojawiło się bezrobocie, to szybko zniknęłoby na skutek spadku

płac wystarczającego do zwiększenia popytu na siłę roboczą. W

podstawowej teorii popytu i podaży przyjmuje się, że ceny lub płace

szybko dostosowują się do zmian przywracając równowagę między

popytem i podażą. Płace i ceny w całej gospodarce dostosowują się

szybko, aby utrzymać pełne zatrudnienie siły roboczej i maszyn.

Zakłada się, że ceny są wystarczająco elastyczne, aby spowodować

szybkie i pełne dostosowanie. Zgodnie z długookresowym modelem

wzrostu zmiana ogólnego popytu w gospodarce wywołuje zmianę

poziomu cen, ale nie poziomu produkcji.

26

Produkcja (PKB)

Poziom cen

Potencjalny PKB

(długookresowy)

Wyjściowy zagregowany popyt

Wyjściowy

poziom cen

Niższy zagregowany popyt

Niższy

poziom cen

Y*

W dłuższym okresie krzywa zagregowanego popytu określa
poziom cen

W dłuższym okresie poziom cen jest elastyczny, a produkcja znajduje się
na poziomie potencjalnego PKB. Linia pionowa przedstawia potencjalny
PKB. Punkt jej przecięcia z krzywą zagregowanego popytu odpowiada
poziomowi cen w dłuższym okresie.

27

Produkcja (PKB)

Poziom cen

Wyjściowy zagregowany popyt

Stała

cena

Wyjściowa
produkcja

Z a g r e g o w a n y p o p y t

z c z a s ie r e c e s ji

P r o d u k c ja

w c z a s ie

r e c e s ji

Recesja występuje, gdy krzywa zagregowanego popytu przesuwa
się do początku układu współrzędnych.

Linia pozioma wyraża myśl, że poziom cen pozostaje w krótkim okresie stały lub
nieelastyczny. Gdy krzywa zagregowanego popytu przesuwa się w kierunku
początku układu współrzędnych, produkcja spada. Gospodarka przesuwa się w lewo
wzdłuż linii poziomej. Gdy krzywa popytu przesuwa się do początku układu, oznacza
to, że produkcja musi się obniżyć, czyli występuje recesja.

28

WZROST I FLUKTUACJE

WZROST I FLUKTUACJE

1.

Ekonomiści posługują się modelem długookresowego

wzrostu w badaniach nad ogólnym trendem gospodarki,

rosnącym z upływem czasu.

2.

W modelu wzrostu poziom produktu jest wyznaczony

przez siłę roboczą, kapitał i technologiczne know-how;

gospodarka wzrasta, w miarę jak tych czynników

przybywa.

3.

Ścieżka produktu wyprowadzona z modelu wzrostu

nazywa się potencjalnym produktem krajowym brutto.

4.

Gospodarka przeżywa boomy i recesje, w ciągu których

faktyczny produkt krajowy brutto kształtuje się

odpowiednio powyżej lub poniżej potencjalnego; te

odchylenia od produktu potencjalnego mają charakter

przejściowy.

5.

Ważną przyczyną tego, że powrót gospodarki do jej

poziomu potencjalnego wymaga czasu, jest powolne

dostosowywanie się cen i płac.

29

4. PODSUMOWANIE / GŁÓWNE TEZY

4. PODSUMOWANIE / GŁÓWNE TEZY

1.

Produkcja i zatrudnienie powiększają się i kurczą w

nieregularnych przedziałach czasu.

2.

Inne mierniki stanu gospodarki, takie jak stopy procentowe i

inflacja, zmieniają się w ślad za tymi fluktuacjami.

3.

Celem makroekonomii jest rozwinięcie modeli pozwalających

zrozumieć determinanty zarówno krótkookresowych

fluktuacji, jak i długookresowego wzrostu gospodarczego.

Umożliwi to sformułowanie polityki fiskalnej, pieniężnej i

innych rodzajów polityki państwa, promujących wzrost i

ograniczających wahania gospodarcze.

4.

Według długookresowego modelu wzrostu produkcja jest

określana tylko przez warunki podażowe; produkcja znajduje

się zawsze na poziomie potencjalnym. Model zakładający

elastyczne ceny ma trudności z wyjaśnieniem

krótkookresowych spadków produkcji, ale całkiem dobrze

opisuje długookresowy wzrost.

30

5.

Kompletny model ze sztywnymi cenami utrzymuje, że

produkcja nie musi być równa potencjalnemu poziomowi.

W okresach bardzo krótkich produkcja jest określona

przez zagregowany popyt przy stałym poziomie cen.

6.

W modelu ze sztywnymi cenami wahania produkcji mogą

być wywołane przesunięciami w łącznym popycie. W

modelu długookresowym jedynym źródłem zmian w

produkcji są zmiany w potencjale.

7.

Proces dostosowywania cen opisuje przejście od okresu

krótkiego do długiego. Ceny spadają, gdy produkcja

znajduje się poniżej potencjalnego PKB, i rosną, gdy jest

powyżej. Dostosowanie cen przesuwa gospodarkę w

kierunku potencjalnego PKB.

8.

Ekonomiści zgadzają się, co do wagi stabilizowania

łącznego popytu, ale różnią się, co do sposobu, w jaki

rząd powinien nań wpływać poprzez politykę fiskalną i

pieniężną.

31

Dodatek

Dodatek

-

ogólne prawidłowości zidentyfikowane w
statystycznych cechach szeregów czasowych -
„stylizowane fakty”;

-

modelowe zmiany produkcji w okresie cyklu
koniunkturalnego;

-

cykle koniunkturalne w Polsce po II wojnie światowej

cykle koniunkturalne w Polsce po II wojnie światowej

32

Wydział

Zarządzania

„

Stylizowane fakty” – to ogólne prawidłowości

zidentyfikowane w statystycznych cechach szeregów
czasowych

1/ Zmiany produkcji są skorelowane w skali wszystkich sektorów.

2/ Produkcja przemysłowa, konsumpcja i inwestycje zachowują się w
sposób zbieżny z sobą i procykliczny. Również zakupy państwowe
wykazują tendencje procykliczne.

3/ Inwestycje są w przebiegu cyklu o wiele bardziej zmienne niż
konsumpcja, mimo że wydatki na zakupy trwałych dóbr są wybitnie
procykliczne.

4/ Zatrudnienie jest procykliczne – natomiast bezrobocie jest
antycykliczne.

5/ Płaca realna i przeciętna wydajność są procykliczne, aczkolwiek płaca
realna jest tylko nieco procykliczna.

6/ Podaż pieniądza i kursy akcji są procykliczne i przewodzą w cyklu.

7/ Inflacja, a w związku z tym i poziom cen oraz nominalne stopy
procentowe są procykliczne z opóźnieniem w czasie.

8/ Realna stopa procentowa nie wykazuje wahań cyklicznych.

( pro- za- pozytywny, przychylny, popierający)

Główne „stylizowane fakty” to:

33

Modelowe zmiany produkcji w okresie cyklu
koniunkturalnego

34

Cykle koniunkturalne w Polsce po II

Cykle koniunkturalne w Polsce po II

wojnie światowej

wojnie światowej

Lata 1944-1957

Lata 1944-1957

–

–

wstępna odbudowa powojenna

wstępna odbudowa powojenna

I cykl - 1948-1957

I cykl - 1948-1957

•

•

faza ekspansji 1948-1953

faza ekspansji 1948-1953

•

•

faza hamowania 1954-1957

faza hamowania 1954-1957

II cykl - 1958-1964

II cykl - 1958-1964

•

•

faza ekspansji 1958-1962

faza ekspansji 1958-1962

•

•

faza hamowania 1963-1964

faza hamowania 1963-1964

35

III cykl - 1965-1971

III cykl - 1965-1971

•

•

faza ekspansji 1965-1969

faza ekspansji 1965-1969

•

•

faza hamowania 1970-1971

faza hamowania 1970-1971

IV cykl - 1972-1982

IV cykl - 1972-1982

•

•

faza ekspansji 1972-1978

faza ekspansji 1972-1978

•

•

faza hamowania 1979-1982

faza hamowania 1979-1982

V cykl (1983-1992)

V cykl (1983-1992)

•

•

faza ekspansji 1983-1988

faza ekspansji 1983-1988

•

•

faza hamowania 1989 - 1991

faza hamowania 1989 - 1991

Vi cykl (1993-2002)

Vi cykl (1993-2002)

•

•

faza ekspansji 1992-2000

faza ekspansji 1992-2000

•

•

faza hamowania 2001 -2002

faza hamowania 2001 -2002

V cykl (2003-)

V cykl (2003-)

•

•

faza ekspansji 2003 -

faza ekspansji 2003 -

•

•

faza hamowania

faza hamowania

36

Kraj

1938

1988

 

GDP/CA
P

GDP/CAP w
Polsce=100

GDP/C
AP

GDP/CAP w
Polsce=100

W. Brytania

4.650

484

13.89

6

191

Szwecja

4.490

468

14.42

2

198

Szwajcaria

4.400

458

16.40

5

225

Norwegia

3.450

359

19.33

0

265

Niemcy *)

3.350

349

16.19

5

222

Holandia

3.140

327

14.05

3

193

Dania

3.080

321

16.03

2

220

Luksemburg

2.850

297

18.19

1

250

Belgia

2.620

273

14.48

4

199

Francja

2.600

271

15.48

6

213

Irlandia

2.500

260

8.319

114

Hiszpania

1.730

180

10.33

0

142

Austria

1.540

160

13.51

0

186

Grecja

770

80

6.754

93

14 krajów Europy

3.163

329

14.23

3

195

USA

5.190

541

19.37

8

266

Kanada

3.570

372

19.58

2

269

Japonia

860

90

15.31

1

210

Australia

5.560

579

13.78

5

189

N. Zelandia

5.670

591

11.63

8

160

5 krajów pozaeuropejskich

3.716

387

17.90

2

246

łącznie 19 krajów
zachodnich

3.432

358

16.35

6

225

Polska

960

100

7.281

100

 W 1988 RFN i NRD łącznie

 

 

 

 

*) W 1938 bez Austrii i
Sudetów