Temperament

Pierwsza typologia

temperamentu Hipokratesa i

Galena (starożytność)



Hipokrates – cztery soki (humory)

organizmu

– Krew
– Flegma
– Żółć żółta
– Żółć czarna



Galen – typy temperamentu zależące od

przewagi soków

– Sangwinik (łac. sanguis – krew)
– Choleryk (gr. cole – żółć)
– Melancholik (gr. melas – czarna i cole – żółć)
– Flegmatyk (gr. phlegma – flegma, śluz)

Typologia temperamentu

wg Heymansa i Wiersmy

(1905)



Podstawowe cechy temperamentu

– Aktywność (ilość czasu, który człowiek

poświęca jakiemuś działaniu)

– Emocjonalność (siła i częstość

występowania reakcji emocjonalnych)

– Funkcja pierwotna / wtórna (intensywność

reakcji i czas ich trwania)

• F. pierwotna – szybkie, silne, krótkotrwałe reakcje
• F. wtórna – słabe, wolno narastające i długo

utrzymujące się reakcje

Typologia temperamentu

wg Heymansa i Wiersmy

(1905)

Emocjonalno

ść

Aktywność

Dominacja

P lub W

Typ

temperament

u

-

-

P

Amorficzny

-

-

W

Apatyczny

+

-

P

Nerwowy

+

-

W

Sentymentaln

y

-

+

P

Sangwiniczny

-

+

W

Flegmatyczny

+

+

P

Choleryczny

+

+

W

Pasjonujący

się

Podstawowe właściwości

układu nerwowego wg

Pawłowa (1952)



Siła procesu pobudzenia

– Zdolność komórek do pracy przejawiająca się w zdolności

do wytrzymywania długotrwałego lub krótkiego, ale
silnego pobudzenia



Siła procesu hamowania

– Łatwość, z jaką układ nerwowy tworzy warunkowe reakcje

hamulcowe (wygaszanie, różnicowanie, opóźnianie)



Równowaga procesów nerwowych

– Równowaga pomiędzy procesami pobudzenia i

hamowania



Ruchliwość procesów nerwowych

– Zdolność układu nerwowego do szybkiej zmiany procesu

pobudzenia w proces hamowania i odwrotnie

Typy układu nerwowego

i odpowiadające im typy

temperamentu

(wg Pawłowa)

Typ
układu
nerwowego

Słaby

(melancholik)

Silny

Niezrównoważony

(choleryk)

Zrównoważony

Ruchliwy

(sangwinik)

Powolny

(flegmatyk)

Temperament jako konstrukt

odnoszący się wyłącznie do

zachowań emocjonalnych

„Odnosi się do zjawisk charakteryzujących

emocjonalną naturę jednostki, takich jak:

podatność na wzbudzenie emocjonalne,

charakterystyczna dla niej siła i szybkość

reakcji, dominujący nastrój, łącznie z jego

specyficzną zmiennością i intensywnością,

które to zjawiska zależne są od

wyposażenia konstytucjonalnego

i, co za tym idzie,

są w przeważającej mierze dziedziczne.”

(Allport, 1937)

Temperament jako

odziedziczony składnik

osobowości

„Temperamentem nazywamy te cechy

osobowości, które są dziedziczone

i obecne od wczesnego dzieciństwa.”

(S. Diamont,1957; Buss i Plomin, 1984)

Np. lękliwość, towarzyskość,

agresywność, impulsywność

Podstawowe cechy

pojęcia temperament



Cechy zachowania - stąd temperament stanowi
składową osobowości pod warunkiem, że
osobowość rozumiemy jako zespół cech



Charakteryzuje się względną stałością w ciągu
życia



Ma podłoże biologiczne – różnice indywidualne są
często genetycznie zdeterminowane



W postaci pierwotnych emocji i motoryki obecny
jest już od wczesnego niemowlęctwa (i występuje
także w świecie zwierząt)

Definicja temperamentu (J.
Strelau)



" podstawowe, względnie stałe czasowo

cechy osoby, które manifestują się w

formalnej charakterystyce zachowania

(parametrach energetycznych i czasowych).

Cechy te występują już we wczesnym

dzieciństwie i są wspólne dla człowieka

i zwierząt.



pierwotnie zdeterminowany przez wrodzone

mechanizmy fizjologiczne, temperament

podlega zmianom zachodzącym pod

wpływem dojrzewania (i starzenia się) oraz

niektórych czynników środowiskowych".

Regulacyjna teoria

temperamentu

(Strelau 1969 – 1997)



Formalna charakterystyka zachowania

sprowadza się do dwóch aspektów:

– Energetycznych
– Czasowych



6 cech temperamentu:

– Żwawość
– Perseweratywność
– Wrażliwość sensoryczna
– Reaktywność emocjonalna
– Wytrzymałość
– Aktywność

Żwawość

Tendencja do szybkiego

reagowania, do utrzymywania

wysokiego tempa aktywności i do

łatwej zmiany jednego zachowania

(reakcji) na inne, odpowiednio do

zmian otoczenia

Perseweratywność

Tendencja do kontynuowania

i powtarzania zachowań

po zaprzestaniu działania bodźca

(sytuacji), który to zachowanie

wywołał

Wrażliwość sensoryczna

Zdolność reagowania

na bodźce zmysłowe

o małej wartości stymulacyjnej

Reaktywność emocjonalna

Tendencja do intensywnego

reagowania na bodźce wywołujące

emocje wyrażająca się w dużej

wrażliwości

i niskiej odporności emocjonalnej

Wytrzymałość

Zdolność do adekwatnego

reagowania

w sytuacjach wymagających

długotrwałej lub wysoko

stymulacyjnej aktywności oraz w

warunkach silnej stymulacji

zewnętrznej

Aktywność

Tendencja do podejmowania

zachowań

o dużej wartości stymulacyjnej

lub do zachowań dostarczających

stymulacji zewnętrznej (z otoczenia)