Regiony w

zagospodarowaniu

przestrzennym kraju

Dr hab. Witold Toczyski

http://panda.bg.univ.gda.pl/~toczyski/

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Okres gospodarki socjalistycznej cechował się
pewnym łagodzeniem dysproporcji
przestrzennych w zakresie rozmieszczenia
przemysłu i infrastruktury technicznej oraz
warunków bytowych i stopy życiowej.

Podwoił się udział ludności mieszkającej w
miastach, powstały liczne nowe ośrodki
przemysłowe, wzrosła wyraźnie gęstość i
poprawiła się jakość sieci komunikacyjnej.

Rozwój regionalny ograniczał się jednak przede
wszystkim do środkowej i południowej części
kraju.

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Innowacje są podstawowym
czynnikiem rozwoju
gospodarczego rozchodzą się
wzdłuż pewnych
pasm (szlaków).

Wzdłuż nich występują
najlepsze warunki rozwoju
przemysłu,
natomiast w punktach ich
przecięcia znajdują się
najkorzystniejsze warunki do
lokalizacji ośrodków obsługi.

Rozwój miast wzmacnia
znaczenie szlaków

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

W układzie węzłowo-
pasmowym przejawiał się
optymizm racjonalnego
zagospodarowania
przestrzennego.

Przeceniano szlaki żeglowne i
zasoby surowców, a także
obszary turystyczno-
wypoczynkowe.

Pycha planisty oderwanego
od ekonomii i społeczeństwa
demokratycznego.

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Planowanie indykatywne.
Zaczątek myślenia o
zrównoważeniu struktury
przestrzennej.

Wykorzystaniu wielkiej zalety
polskiej struktury
przestrzennej, jaką była duża
liczba miast i miasteczek i
brak molochów
urbanistycznych.
Sieć aglomeracji
przedstawiona prymitywnie.

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Agonalne inspiracje
zagospodarowania
przestrzennego
oparte na modelu
industrialnego
rozwoju opartego o
surowce i przemyśl.

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Najbardziej zaawansowany
intelektualnie schemat
koncepcji zagospodarowania
przestrzennego kraju

Generalnym założeniem jest
strategia dynamicznego
równoważenia rozwoju
umożliwiająca aktywne i
świadome kształtowanie
procesu stopniowej likwidacji
istniejących dysproporcji

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Schemat ukazuje:

•rdzeń gospodarczy (żółty),
mający postać wieloboku,

•główne kierunki,

•powiązań i innowacji,

•Warszawa staje się bowiem
„wyspą”,

•zróżnicowane funkcje
aglomeracji i ośrodków
miejskich

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

JERZY BAŃSKI, Koncepcje
rozwoju struktury
przestrzennej w Polsce –
polaryzacja czy
równoważenie?

Polityka regionalna

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

Koncepcje planowania przestrzennego kraju

System umiarkowanej koncentracji policentrycznej z
Planu przestrzennego zagospodarowania kraju do 1990 r.
polegał na przesunięciu części potencjału przemysłowego
z południa na tereny słabo rozwinięte (północ i wschód
kraju) Plan zakładając bardzo dynamiczny rozwój
gospodarczy kraju był nadmiernie optymistyczny,a kryzys
gospodarczy uniemożliwił realizację większości
proponowanych zadań.

Podstawą współczesnych koncepcji rozwoju struktury
przestrzennej kraju jest teoria spolaryzowanego rozwoju.
Zakłada się stopniowe rozprzestrzenianie się innowacji i
innych czynników rozwojowych z obszarów wzrostu
(dynamicznego rozwoju) na szeroko rozumiane peryferia
(obszary stagnacji lub powolnego rozwoju), co ma
prowadzić do konwergencji rozwoju regionalnego.

Procesy konwergencji są w początkowej fazie.

1.

Inwestycje władzy centralnej

, np.: budowa obwodnic autostrad

2.

Instrumenty finansowe

, np.: pomoc w budowie infrastruktury,

dotacje, subwencje, gwarancje kredytowe, centralne do władz
regionalnych samorządowych, także podmiotów gospodarczych, w
tym kompensacje

3.

Instrumenty fiskalne

, np. różnicowanie podatków, ulgi

inwestycyjne, itp.

4.

Prawne

– systemy regulacji, np. standardy, zakazy, ograniczenia

5.

Instytucjonalno-organizacyjne

, np.: struktury służące

sterowaniu rozwojem, np. agencje rozwoju regionalnego, biura
planowania przestrzennego

6.

Programy rządowe

7.

Programy międzynarodowe

, w tym międzyrządowe

8.

Instrumenty informacyjne

, instrukcje, zalecenia, rekomendacje,

marketing terytorialny, monitoring, OOŚ, SOOŚ, TIA,
rozpowszechnianie best practice.

INSTRUMENTY POLITYKI PRZESTRZENNEJ KRAJU

INSTRUMENTY POLITYKI PRZESTRZENNEJ KRAJU

1. Poprawa ładu przestrzennego

2. Kontrolowanie suburbanizacji

3. Wzmacnianie konkurencyjności dużych miast Polski w

skali Unii Europejskiej

4. Przeciwdziałanie rozpraszaniu się osadnictwa

wiejskiego:

5. Poprawa dostępności w różnych skalach

przestrzennych, w tym wzrost spójności systemu
osadniczego, dostępności komunikacyjnej do dużych
ośrodków miejskich

6. Stworzenie spójnych systemów nowoczesnego

transportu w różnych skalach i zasięgach
przestrzennych (w skali UE, krajowej, regionalnej)

PROBLEMY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO POLSKI (1)

PROBLEMY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO POLSKI (1)

7. Obniżenie kosztów środowiskowych i społecznych

wynikających ze wzrostu udziału przewozów drogowych
w transporcie towarowym

8. Ograniczenie problemów transportowych w obszarach

funkcjonalnych miast

9. Zmniejszenie zagrożeń środowiska przyrodniczego

poprzez rozwój infrastruktury technicznej

10.Ograniczenie presji urbanizacyjnej na obszary

dziedzictwa przyrodniczego, kulturowego oraz krajobraz

11.Przeciwdziałanie fragmentacji systemów ekologicznych,

degradacji walorów przyrodniczych przestrzeni oraz
zmniejszaniu się różnorodności biologicznej

12.Poprawa stanu zagospodarowania i przeciwdziałanie

niekorzystnym zmianom w użytkowaniu obszarów
zalewowych

PROBLEMY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO POLSKI (2)

PROBLEMY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO POLSKI (2)

13.Racjonalizacja gospodarowania ograniczonymi

zasobami wodnymi Polski (problemy deficytu, retencji)

14.Zwiększenie podaży uzbrojonych i strukturalnie

korzystnych terenów budownictwa mieszkaniowego.

15.Poprawa efektywności wykorzystania przestrzeni

16.Zwiększenie poziomu dostępności do usług publicznych

17.Przeciwdziałanie polaryzacji społecznej w przestrzeni

prowadzącej do wykluczenia społecznego

18.Wspieranie rewitalizacji zdegradowanych przestrzeni:

starych dzielnic mieszkaniowych, po-przemysłowych,
po-kolejowych, opuszczonych wsie.

PROBLEMY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO POLSKI (3)

PROBLEMY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO POLSKI (3)

19.Wspieranie rozwoju poza-rolniczych funkcji na

obszarach wiejskich

20.Przeciwdziałanie zapóźnieniom rozwoju obszarów

przygranicznych

21.Osłabianie barier w procesach dyfuzji wiedzy i innowacji

w skali krajowej i regionalnej

22.Zmniejszanie przestrzennych dysproporcji w podaży

mocy wytwórczych i infrastruktury energetycznej

23.Zwiększenie intensywności wykorzystania polskiej

przestrzeni morskiej

PROBLEMY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO POLSKI (4)

PROBLEMY ROZWOJU PRZESTRZENNEGO POLSKI (4)

ROZWÓJ ?

ROZWÓJ ?