Nadrzędne zasady rachunkow
ości

1

NADRZĘDNE ZASADY

RACHUNKOWOŚCI

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

2

Problematyka

• Do czego służą zasady rachunkowości
• Czym są zasady rachunkowości
• Nadrzędne zasady rachunkowości

– Zasada wiernego obrazu
– Zasada kontynuacji działania
– Zasada memoriałowa
– Zasada współmierności
– Zasada ciągłości
– Zasada istotności
– Zasada ostrożności
– Zasada zakazu kompensaty

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

3

Do czego służą zasady

rachunkowości

• Przedmiotem zainteresowania

rachunkowości jest pomiar wyniku
finansowego i wycena składników
bilansu.

• Stąd też do podstawowych zagadnień w

rachunkowości należy zaliczyć zasady,
którymi kieruje się rachunkowość w
ustalaniu wyniku finansowego i wycenie
bilansowej.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

4

Czym są nadrzędne zasady

rachunkowości

Podstawowe reguły prowadzenia
rachunkowości, z których wypływają
szczegółowe zasady wyceny
poszczególnych grup aktywów i
pasywów oraz ustalania elementów
składających się na wynik finansowy
jednostki nazywane są zasadami
nadrzędnymi.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

5

Podział zasad rachunkowości

Można wyróżnić następujące
poziomy szczegółowości zasad
rachunkowości:

• najbardziej ogólna zasada to

zasada jasnego i rzetelnego
obrazu (true and fair view),

•zasady nadrzędne,
•zasady dotyczące poszczególnych

pozycji sprawozdań finansowych.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

6

Zasada wiarygodności i rzetelności

(wiernego obrazu)

• Zasada ta oznacza, że jednostki

obowiązane są do stosowania zasad
rachunkowości, rzetelnie i jasno
przedstawiając sytuację majątkową,
finansowa oraz wynik finansowy.

• Oznacza to, że jednostka powinna

stosować nadrzędne i szczegółowe
zasady wyceny i pomiaru wyniku
finansowego.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

7

Zasada kontynuacji

działania

• Przyjmuje się, że jednostka będzie w dającej

się przewidzieć przyszłości kontynuowała
swą działalność w niezmienionym istotnie
zakresie.

• Zakłada

się

zatem,

że

jest

wielce

prawdopodobne,

iż

jednostka,

nie

przewiduje np. likwidacji lub sprzedaży
części

sieci

sklepów,

zakładów

lub

oddziałów produkcyjnych czy filii.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

8

Zasada kontynuacji

działania

• Zasada ta ma znaczenie przy wycenie

aktywów i pasywów,

• Przy takim założeniu wycena jej majątku

następuje po rzeczywiście poniesionych na

ich nabycie (wytworzenie) cenach względnie

kosztach (koszcie historycznym),

• W przeciwnym razie pomiar aktywów

powinien być, prowadzony na podstawie

cen sprzedaży netto (rynkowych), a

zobowiązań

według

oczekiwanych

rozliczeń, tworząc szereg zabezpieczeń i

rezerw na antycypowane korzyści i straty.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

9

Zasada memoriałowa

Zobowiązuje

ona

podmioty

gospodarcze

do

przypisania

kosztów i przychodów do tych

okresów

sprawozdawczych

(miesięcy), w których one wystąpiły,

a nie w momencie dokonania

zapłaty lub wpływu gotówki.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

10

Zasada memoriałowa

• Przychody powstają, w myśl zasady

realizacji, dopiero w momencie sprzedaży
lub czynności z nią zrównanej,

• Przychód powinien być uznany, gdy sprzedaż

jest dopełniona przez wykonanie usług,
przekazanie dóbr lub przeniesienie tytułu do
dóbr,

• Przychody są uznawane więc przed wpływem

środków pieniężnych za dobra lub usługi, po
wpływie

środków

pieniężnych

albo

równocześnie

z

wpływem

środków

pieniężnych.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

11

Zasada memoriałowa

Podejście

memoriałowe

do

kosztów wyraża się w ich ewidencji
w momencie powstania kosztu, a nie
w momencie poniesienia wydatku,
Moment powstania kosztu należy
wiązać z zużyciem np. takim
momentem powstania kosztu będzie
wydanie materiałów do zużycia w
produkcji.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

12

Zasada kasowa

•Przeciwieństwem zasady
memoriałowej jest zasada kasowa,
•Oznacza ona liczenie przychodów
według wpływów a kosztów według
wydatków.
Obowiązuje ona w odniesieniu do
niektórych przychodów i kosztów
podatkowych (liczeniu dochodu w
zeznaniu podatkowym).

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

13

Zasada memoriałowa

Zasada współmierności

• Zasada memoriałowa liczenia

przychodów i kosztów jest podstawą

liczenia wyniku finansowego.

• Niektóre koszty nie są uwzględniane przy

obliczaniu wyniku finansowego (występują

jako koszty w aktywach, co oznacza ich

aktywowanie).

• Takie podejście wynika z zasady

współmierności, która jest uściśleniem zasady

memoriałowej (sama zasada memoriałowa nie

pozwala bowiem w sposób właściwy ustalić

wyniku finansowego).

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

14

Zasada współmierności

W myśl zasady współmierności
(przyczynowości), na wynik
finansowy wpływają zrealizowane w
roku obrotowym przychody i
nieodzowne dla ich uzyskania, a
więc współmierne do nich -
koszty, zarówno rzeczywiście
poniesione (np. opłacone), jak i
przypadające na dany rok, choć nie
opłacone.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

15

Zasada współmierności

Aby koszty były współmierne
do osiągniętych przychodów
powinien być dokonany
podział przychodów i
kosztów na:

• teraźniejsze oraz
• przyszłych okresów.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

16

Zasada współmierności

• Koszty i przychody dotyczące przyszłych

okresów sprawozdawczych zaliczane są

do aktywów lub pasywów jako:

– koszty aktywowane (czynne rozliczenia

międzyokresowe kosztów),

– przychody przyszłych okresów (rozliczenia

międzyokresowe przychodów w pasywach).

• Przypadające na okres sprawozdawczy

koszty, które nie zostały jeszcze

poniesione wpływają na wynik finansowy i

występują jako bierne rozliczenia

międzyokresowe kosztów (w pasywach).

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

17

Zasada współmierności

• Praktycznym wyrazem uwzględniania tej

zasady jest np.:

– stosowanie odpisów amortyzacyjnych tak, aby

odzwierciedlały tę część kosztów, która jest

związana z uzyskiwanym w tym okresie

przychodem (współmierność czasowa),

– uwzględnianie w rachunku zysków i strat z

kosztów wytworzenia tylko kosztów

wytworzenia wyrobów sprzedanych i

aktywowanie kosztów wytworzenia wyrobów

niesprzedanych (współmierność

przedmiotowa).

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

18

Zasada współmierności

P r z y k ł a d :

S p ó ł k a z a j m u j e s i ę i n s t a l o w a n i e m z a k u p i o n y c h m a s z y n . P r z e b i e g j e d n e g o z e z l e c e ń ( b e z
u w z g l ę d n i e n i a k o s z t ó w m o n t a ż u ) p r z e d s t a w i a s i ę n a s t ę p u j ą c o :

  S t y c z e ń – p o z y s k a n i e z l e c e n i a n a 1 0 0 0 t y s . z ł

  L u t y – z a k u p i e n i e m a s z y n y u d o k u m e n t o w a n e f a k t u r ą i j e j o p ł a c e n i e 8 0 0 t y s . z ł ,

  M a r z e c – i n s t a l a c j a m a s z y n y u z l e c e n i o d a w c y i w y s t a w i e n i e f a k t u r y n a 1 0 0 0 t y s . z ł ,

  K w i e c i e ń – o t r z y m a n i e z a p ł a t y o d z l e c e n i o d a w c y 1 0 0 0 t y s . z ł .

R e a l i z a c j a z l e c e n i a p r z y n o s i s p ó ł c e 2 0 0 t y s . z ł z y s k u .
P r e z e n t a c j a r a c h u n k u r e a l i z a c j i z l e c e n i a w e d ł u g z a s a d y m e m o r i a ł o w e j i k a s o w e j :

a ) w e d ł u g z a s a d y m e m o r i a ł o w e j

T r e ś ć

S t y c z e ń

L u t y

M a r z e c

K w i e c i e ń

O g ó ł e m

P r z y c h o d y

0

0

1 0 0 0

0

1 0 0 0

K o s z t y

0

0

8 0 0

0

8 0 0

W y n i k fi n a n s o w y

0

0

2 0 0

0

2 0 0

b ) w e d ł u g z a s a d y k a s o w e j
T r e ś ć

S t y c z e ń

L u t y

M a r z e c

K w i e c i e ń

O g ó ł e m

P r z y c h o d y ( w p ł y w y )

0

0

0

1 0 0 0

1 0 0 0

K o s z t y ( w y d a t k i )

0

- 8 0 0

0

0

- 8 0 0

W y n i k fi n a n s o w y

( n a d w y ż k a p i e n i ę ż n a )

0

- 8 0 0

0

1 0 0 0

2 0 0

J a k w i d a ć k o ń c o w y w y n i k fi n a n s o w y j e s t d l a o b u m e t o d j e g o l i c z e n i a t a k i s a m . R a c h u n k o w o ś ć
m u s i j e d n a k w ł a ś c i w i e o d z w i e r c i e d l a ć w y n i k fi n a n s o w y w k r ó t s z y c h o k r e s a c h , a d o t e g o l e p s z a

j e s t m e t o d a m e m o r i a ł o w a .

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

19

Zasada ciągłości

Zasada

ciągłości

(porównywalności)

oznacza

stosowanie z

okresu na okres raz przyjętych rozwiązań w celu
zapewnienia porównywalności danych. Przykładowo
chodzi tu o zapewnienie*:
• tego samego sposobu księgowania jednakowego

rodzaju operacji gospodarczych,

• jednakowego ich grupowania w większe zbiory,
• stosowania takich samych zasad wyceny, w tym

również amortyzowania**,

• identyczności bilansu zamknięcia z bilansem

otwarcia.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

20

Zasada istotności

• Zasada istotności przewiduje takie zorganizowanie

ewidencji, aby zapewniała ona wyodrębnienie tych
wszystkich operacji gospodarczych, które ważą przy
ocenie sytuacji majątkowej, finansowej, wyniku
finansowego oraz rentowności.

• Jednocześnie, jeżeli nie podważa to realizacji tych

zadań, mogą być stosowane uproszczenia, np.:

– przedmioty długotrwałego użytku o niskiej

wartości mogą być jednorazowo odpisywane w
koszty,

– nieznaczne koszty zakupu zapasów mogą być w

całości odnoszone na koszt własny sprzedaży tych
towarów w momencie zakupu.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

21

Zasada ostrożności

(zasada ostrożnej wyceny

)

Zgodnie z zasadą ostrożności przy ustalaniu

wartości aktywów i przychodów oraz kosztów i

zobowiązań należy kierować się przezornością

i

przyjmować

„pesymistyczny”

punkt

widzenia, a więc:

• nie zawyżać wartości aktywów i przychodów

oraz

• nie zaniżać kosztów i zobowiązań.
Dzięki takiemu podejściu nie dopuści się do

wykazywania wyniku finansowego w zawyżonej,

nierealnej wysokości, istniejącej tylko na

papierze.

Chroni się w ten sposób interesy adresatów

zewnętrznych sprawozdań finansowych

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

22

Zasada ostrożności

(zasada ostrożnej wyceny

)

Zasada ostrożności oznacza przyjęcie
pewnych reguł, które można wyrazić
hasłami:

• „nie wyżej niż cena rynkowa”,

• „lepszy zysk mniejszy niż
przesadzony”.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

23

Zasada ostrożności

(zasada ostrożnej wyceny)

Przykładem realizacji pierwszego
hasła „nie wyżej niż cena rynkowa”
jest zasada wyceny rzeczowych
składników aktywów obrotowych
według cen nabycia lub kosztów
wytworzenia nie wyższych od
ich cen sprzedaży netto.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

24

Zasada ostrożności

Realizacja drugiego hasła „lepszy zysk
mniejszy niż przesadzony” znajduje wyraz
w uwzględnianiu w wyniku finansowym
(poprzez wliczanie w koszty) skutków:

– zmniejszenia wartości użytkowej lub

handlowej składników aktywów, w tym:

• zmniejszenie należności o znane

jednostce, grożące straty,

-tworzenie rezerw na znane jednostce

ryzyko i grożące straty.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

25

Zasada ostrożności

• Zasada ostrożności ma na celu

ochronę

interesów

inwestorów

długoterminowych,

np.

kredytodawców.

• Następuje

bowiem

„wygładzenie”

zysków

(nie

następuje

zawyżenie

wyniku finansowego) w długim okresie.

• Zmniejsza się jednocześnie dostępny do

podziału na dywidendy zysk.

Nadrzędne zasady rachunkow
ości

26

Zasada zakazu

kompensaty

Wartość poszczególnych

składników aktywów i pasywów,
przychodów i związanych z nimi
kosztów, jak też zysków i strat
nadzwyczajnych ustala się
oddzielnie (nie można ich
kompensować).