Dylematy równowagi

Dylematy równowagi

makroekonomicznej

makroekonomicznej -

Keynesizm, monetaryzm i

oczekiwania racjonalne wobec

głównych problemów

makroekonomicznych

.

TEMAT:

TEORIA RÓWNOWAGI

KRÓTKOOKRESOWEJ W

MAKROEKONOMII.

MODEL IS- LM

GŁÓWNE PROBLEMY:

1. Krzywe globalnej podaży i globalnego popytu.

- Trzy założenia leżące u podstaw neoklasycznej teorii

równowagi.

- Krytyka neoklasycznej teorii równowagi przez J.M.

Keynesa

- Założenia wyjściowe teorii Kenesowskiej.

2. Funkcja odpływu.

3. Zmienne zależne i zmienne niezależne

w modelu równowagi bieżącej.

4. Funkcja konsumpcji autonomicznej.

5. Związki pomiędzy wydatkami

autonomicznymi a dochodem

mnożnikowa właściwość wydatku

autonomicznego.

5. Związki między składnikami wydatku

autonomicznego a rynkiem

pieniężnym.

6. Model IS-LM

LITERATURA do wykładu:

 Barro R. , Makroekonomia, PWE,

Warszawa 1997, s. 343- 365, 593—598;

 Begg D., Fischer S., Dornbusch R.,

Makroekonomia, PWE, Warszawa 1997, s.

52- 65. 157- 172;

 Burda M., Wyplosz C., Makroekonomia .

Podręcznik europejski, PWE, Warszawa

1995, s. 65- 131;

 Hall R. E., Taylor J. B., Makroekonomia.

PWN Warszawa 2000, s. 157- 170.

Przedmiotem naszej analizy jest poszukiwanie odpowiedzi na

pytania:

1. Jaki poziom produktu narodowego brutto, przy którym

następuje równowaga makroekonomiczna jest tym

poziomem, który satysfakcjonuje wszystkie podmioty

gospodarcze?

2. kto i w jaki sposób może wpłynąć na kształt i położenie

krzywych popytu globalnego i podaży globalnej?

3. jakie skutki makroekonomiczne wywoła to działanie?

P

AD

AS

PNB

Rozpocznijmy naszą analizę od

funkcji AS i zadajmy pytanie czy ona
musi rosnąć?

W rzeczywistości dokładny kształt

krzywej podaży globalnej jest obecnie
przedmiotem wielu kontrowersji i
sporów wśród ekonomistów. Ważną
jest tu identyfikacja kategorii

produkt

potencjalny

Produkt potencjalny

Potencjalny produkt (Y*) to taka
wielkość PKB - PNB, jaką uzyskać
możemy wówczas, gdy majątek
produkcyjny- w zwyczajowym czasie-
będzie w pełni wykorzystany, a
zatrudnienie kształtować się będzie
na poziomie potencjalnego (L*), co
oznacza:

Y* = F(L*,K)

W tym miejscu należy podkreślić, że:

POTENCJALNE ZATRUDNIENIE, JEST TYM

POZIOMEM ZATRUDNIENIE, KTÓRE JEST

OSIĄGANE WÓWCZAS, JEŚLI KAŻDY, KTO

AKCEPTUJE BIEŻĄCE WARUNKI PRACY ( czas pracy,

urlopy, stawkę płac i inne regulacje dotyczące pracy)

ZNAJDZIE DLA SIEBIE PRACĘ.

Potencjalny PNB wyznaczony jest przez dwa czynniki:

 Techniczna wydolność kapitału rzeczowego,

 Poziom potencjalnego ( pełnego) zatrudnienia.

P Y*

1990

Y

W danym roku wartość potencjalnego PNB jest ściśle określona i w krótkim

okresie nie ulega zmianie

.

W/P

PAD Y *

Y

L* L

Poziom pełnego zatrudnienia

jest osiągany przy pewnym

poziomie płacy realnej
zwanej

płacą równowagi

Gdy rynek pracy jest w

równowadze, to gospodarka jest
w stanie

równowagi systemu.

Y

Y*

Y

czas

Potencjalny i bieżący PKB ( PNB).

P

AS

P2 ----------------------------------

P1 ---------------------------------- E1

P3 ---------------------------------- AD

Ymax

Realny dochód narodowy (Y)

KSZTAŁT FUNKCJI AS i AD w
ujęciu środowiska
neoklasycznego

Trzy założenia leżące u podstaw neoklasycznej

teorii równowagi:

Oszczędności

automatycznie przekształcają się w

inwestycje,

zatem zmiany stopy procentowej

powodujące rozbieżność pomiędzy tymi kategoriami

uruchamiają mechanizm natychmiastowego powrotu

do równowagi.

Teoria rynku pracy

, na którym istnieje zależność

pomiędzy poziomem realnej płacy a liczbą

zatrudnionych pracowników.

Teoria krańcowej

produktywności pracy wyjaśnia ten związek.

Oznacza

to, że płaca realna może wzrastać tylko wówczas gdy

rośnie krańcowa produkcyjność pracy. Ten związek i

działanie innych podmiotów na rynku powoduje

powstawanie bezrobocia dobrowolnego.

Założenie pionowego charakteru funkcji podaży,

połączone z hipotezą elastycznych cen i płac.

Jest to zbiór wiedzy, którą Państwo posiadają,

stąd tylko przypominam.

To ostatnie założenie przedstawia ilustracja:

P

AS

P2 ----------------------------------

P1 ---------------------------------- E1

AD2

P3 ---------------------------------- AD1

AD3

Ymax

Realny dochód narodowy (Y)

Równowaga zgodnie z prawem rynków Saya

występuje w punkcie E1, gdzie popyt globalny AD1

pokrywa się z dochodem narodowym przy pełnym

wykorzystaniu zdolności produkcyjnych Y max i

stałym przeciętnym poziomie cen P1.

Jeśli z jakichś względów popyt globalny wzrośnie i

krzywa popytu AD1 przesunie się w górę, wówczas

zaczną rosnąć ceny. Wraz ze wzrostem cen będą

natychmiast rosły płace nominalne w takim stopniu, w

jakim płace realne nie ulegną zmianie.

Zmieni się położenie krzywej popytu globalnego,

ale nie zmieni się popyt realny.

Dlatego zarówno dochód realny, jak i zatrudnienie

pozostaną na dotychczasowym poziomie.

Gdy popyt globalny

spadnie

, krzywa popytu

AD 1

obniży się

do poziomu AD3

, wówczas zaczną spadać

ceny, a wraz z nimi będą spadać płace nominalne i

tym razem płace realne nie ulegną zmianie.

W tej

sytuacji nie może zmienić się realny dochód

narodowy i towarzyszący mu poziom zatrudnienia

.

Rozwinięta przez neoklasyków teoria elastycznych

cen i płac oraz stopy procentowej likwidującej

rozbieżności między oszczędnościami i inwestycjami, a

także teoria funkcjonalnej zależności między

poziomem płacy realnej, krańcową produkcyjnością

pracy a podażą i popytem na pracę wzmacniały

argumentację Saya, że globalna podaż stwarza zawsze

dla siebie odpowiedni popyt i dlatego istniejące

zdolności produkcyjne są w pełni wykorzystane.

W jaki więc sposób neoklasycy bronili

słuszności swojej teorii w konfrontacji z
najgłębszym kryzysem gospodarczym i
masowym bezrobociem w latach 1929-
1933?

Twierdzili oni, że kryzys został

wywołany polityką pieniężną. Bank
centralny, chcąc zahamować wzrost cen,
spowodował znaczne ograniczenie podaży
pieniądza.

To spowodowało znacznie silniejszy

spadek cen niż spadek płac
nominalnych i w rezultacie

płace realne

w okresie kryzysu zaczęły rosnąć.

W tych warunkach przedsiębiorcy

nie byli zainteresowani wzrostem
zatrudnienia i wzrostem produkcji

,

gdyż płace realne były wyższe

od

krańcowej produkcyjności pracy

.

Zatem zbyt wysokie płace realne

stały się przyczyną długiego kryzysu i
masowego bezrobocia

J.M. Keynes wykazał niesłuszność prawa rynków Saya,

gdyż między

otrzymywaniem dochodów a ich wydawaniem

występuje w rzeczywistości ekonomicznie ważne zjawisko-

oszczędzania.

Oszczędzanie oznacza powstrzymywanie się od

wydawania na konsumpcję części zarobionych pieniędzy.

Nie

jest więc prawdziwa teza, że produkcja zawsze stwarza dla

siebie odpowiedni rynek zbytu.

Zbyt wysoka skłonność do oszczędzania staje się przyczyną

niedostatecznego popytu konsumpcyjnego, który wraz z

niską skłonnością do inwestowania prowadzi do niskiego

stopnia wykorzystania istniejących zdolności produkcyjnych

gospodarki narodowej.

P

B

Pb

N

Pa A

K E AD 2

AD 1

Y n

Y maks.

Realny dochód narodowy (Y)

AD1, AD2

, - krzywe globalnego

popytu,

Y n-

poziom dochodu

narodowego przy niepełnym
wykorzystaniu zdolności
produkcyjnych i niepełnym
zatrudnieniu,

Y max

. - poziom dochodu

narodowego przy pełnym
wykorzystaniu zdolności
produkcyjnych i pełnym
zatrudnieniu siły roboczej.

AEB- krzywa globalnej podaży.

J.M. Keynes wykazał, że we współczesnej mu

gospodarce rynkowej nie ma doskonałej konkurencji i

ceny oraz płace pieniężne wykazują wysoki stopień

sztywności. Silne związki zawodowe praktycznie

uniemożliwiają jakąkolwiek obniżkę płac nominalnych,

zaś monopole podtrzymują wysoki poziom cen, nawet

w okresach spadku podaży pieniądza i zmniejszania się

efektywnego popytu.

Założenia modelu keynesowskiego

1. Rynki nie funkcjonują w pełni efektywnie.

Przyczyną jest niepełna elastyczność (lepkość) cen
i płac.

Konsekwencje :

- nie ma mechanizmu, który automatycznie utrzymuje

gospodarkę na poziomie pełnego zatrudnienia (równowaga
na rynku pracy) i zrównującego planowane oszczędności z
inwestycjami (równowaga na rynku dóbr)

- podaż dóbr i wielkość zatrudnienia zależą od popytu na

dobra

- wahania w podaży oszczędności zależą przede wszystkim od

wahań w poziomie dochodu a nie od stóp procentowych

Prosty model keynesowski

Założenie: ceny w krótkim okresie są sztywne (P

1

)

P

1

P

e

P

Y

s

, Y

d

AD

1

AS

Y

p

Y

1

AD

2

Y

2

Założenia modelu keynesowskiego

c.d.

2. Pieniądz rozpatrywany jest przede wszystkim jako

jeden z aktywów a nie jako środek wymiany –
teoria preferencji płynności

Konsekwencje:

- stopy procentowe kształtowane są przez rynek pieniądza.

Oznacza to, że wpływając na stopy procentowe rynek
pieniądza wpływa na realna stronę gospodarki

- niestabilność rynków finansowych powoduje niestabilność

całej gospodarki

Krytyka klasycznego rynku pracy
W podejściu klasycznym podaż pracy jest
funkcja płac realnych
Ns = Ns(w) = Ns(W/P)

W podejściu Keynes’a podaż pracy zależy
oddzielnie od płac nominalnych i od cen, a
nie od relacji tych wielkości:
Ns = Ns(W,P)

Na zmiany cen reakcja podaży jest bardzo
słaba (silna iluzja pieniężna).
Równoczesnie pracownicy opierają się
obniżce płac nominalnych. W praktyce
najczęstszą metoda ograniczenia płac
realnych jest inflacja.

W praktyce zatrudnienie i płace kształtowane
są przez popyt na wytwarzane dobra.

Poziom zatrudnienia w gospodarce

P

Y

AS

P

1

N

Y

N

1

Y

1

w

1

N

w

N

d

AS

1

Y

2

N

2

Zdaniem Keynesa krzywa globalnej podaży nie jest linią

pionową, jak utrzymują to neoklasycy, lecz odwróconą literą

L. Jeśli spada globalny popyt, co oznacza przejście na

krzywą AD1, wówczas spada produkcja (realny dochód

narodowy obniża się), a wraz z tym zatrudnienie i

gospodarka wchodzi w sferę niepełnego wykorzystania

zdolności produkcyjnych. Ceny natomiast pozostają stałe

(monopole nie dopuszczają do ich obniżenia).

Keynes

traktował zarówno elastyczność cen, jak i elastyczność płac

nominalnych w dół jako wielki mit wyznawany przez

ekonomistów neoklasycznych.

Mit ten uniemożliwiał właściwe zrozumienie mechanizmu gospodarki

rynkowej.

Nawet gdyby przyjąć hipotezę

elastycznych cen i płac

, nie

byłaby ona -- zdaniem Keynesa - wystarczająca do przezwyciężenia depresji

gospodarczej i osiągnięcia Y max.

DLACZEGO?

Jeśli ceny i płace spadną np. o 15%, to

robotnicy stwierdzą, że ich popyt realny nie

zmienił się.

Dlatego

ilość nabywanych dóbr pozostaje na

dotychczasowym poziomie

i Yn oraz bezrobocie

nie ulegną żadnej zmianie.

Tylko spadek cen

poszczególnych dóbr zwiększa ich popyt,

ale

spadek cen wszystkich dóbr

nie zwiększa popytu,

jeśli równocześnie mają spadać płace.

To, co jest słuszne w pojedynczym przypadku

(mikro), nie musi być słuszne w skali całej gospodarki

narodowej (makro).

Zdaniem Keynesa, jeśli w okresie

spadającego

efektywnego popytu z AD2 , doAD1

następuje

pewne

obniżenie cen

, także przez monopole, to

nie towarzyszy

temu obniżanie płac nominalnych

i gospodarka nie

utrzymuje się w punkcie równowagi N czy też E. Nastąpi

przejście do punktu K.

Dlatego całą uwagę koncentrował on

na analizie

sytuacji gospodarczej reprezentowanej na wykresie

odcinkiem AE,

czyli horyzontalnym położeniu krzywej

globalnej podaży,

przy której ceny są stabilne, a

zmiany w globalnym popycie powodują zmiany w

realnym dochodzie narodowym i w zatrudnieniu.

W ten sposób Keynes dowodził, że możliwa jest

równowaga przy bardzo różnym stopniu wykorzystania

aparatu produkcyjnego i różnym poziomie bezrobocia na

odcinku między punktami A i E.

Jeśli

efektywny popyt konsumpcyjny i inwestycyjny

będzie wzrastał

w wystarczającym stopniu,

wówczas będzie

wzrastał realny dochód narodowy

, a wraz z tym będzie

malało bezrobocie

.

Na wykresie ilustrowane jest to przesuwaniem się od

punktu K do E, co jest równoznaczne z przesuwaniem się z

Yn w kierunku punktu Ymax.

Dopiero gdy gospodarka

osiągnie stan pełnego

wykorzystania swoich zdolności produkcyjnych

w

punkcie Ymax

, wówczas

dalsze zwiększanie

efektywnego popytu

będzie powodowało

wzrost cen, a

nie wzrost realnego dochodu narodowego.

Na wykresie krzywa globalnego popytu AD1

będzie przesuwać się w kierunku położenia krzywej

AD2 wzdłuż pionowego odcinka krzywej podaży od

punktu E w kierunku punktu B.

W pierwszym przypadku

następuje przyrost

realnego dochodu narodowego aż do punktu E.

W drugim przypadku

, po przekroczeniu punktu

E, następuje wzrost przeciętnego poziomu cen bez

wzrostu realnego dochodu narodowego.

KONKLUZJA

Neoklasyczna teoria usiłuje

w

przedstawiony poprzednio sposób

wykazać

idealną sprawność mechanizmu

rynkowego bez jakiejkolwiek ingerencji

państwa w działalność gospodarczą.

Keynesowska teoria zwraca uwagę

na

niedoskonałości mechanizmu rynkowego

, którego

samoczynne działanie

nie jest w stanie zapewnić

ani pełnego wykorzystania zdolności

produkcyjnych gospodarki narodowej,

ani

pełnego zatrudnienia wszystkich zdolnych i

chętnych do pracy.

Na tej podstawie keynesiści

koncentrują swoją uwagę

na

czynnikach zwiększających skłonności

do konsumowania i inwestowania w

sektorze prywatnym

oraz uzasadniają

potrzebę

zwiększania wydatków

rządowych

w celu zwiększenia

globalnego popytu i tym samym

zwiększenia dochodu narodowego oraz

zatrudnienia.

Większość ekonomistów zgadza się , że w bardzo

długim okresie krzywa AS jest pionowa.

Natomiast w okresie krótkim i średnim

przebiega podobnie jak na rysunku.

P AS

c

b

a

PNB

Część ekonomistów twierdzi, że w krótkim okresie

przy wzroście popytu globalnego można zachęcić do

odpowiadającemu temu wzrostowi wzrostu produkcji

( podaży) natomiast nie prowadzi do wzrostu cen.

Zastrzec przy tym trzeba, iż zawsze krzywą AS

powinniśmy odczytywać wraz z krzywą AD, ona

bowiem jest wyznacznikiem podaży.

Firmy faktycznie

zawsze chcą sprzedać wytworzone dobra i usługi

.

Odcinek „a”

najdalej ujemnie odsunięty od funkcji produktu

potencjalnego obrazuje zakres, gdzie wzrost popytu nie

prowadzi do wzrostu cen, a wywołuje jedynie równy

wzrostowi popytu wzrost podaży- JEST TO tzw. CZYSTY

EFEKT PRODUKCYJNY.

Odcinek „b”

ukazuje fazę wzrostu popytu przy znacznym

zbliżeniu podaży do potencjalnego produktu ( luka

produkcyjna maleje), wówczas koszt jednostkowy

wytworzenia PNB rośnie a wraz z nim ceny. To stadium

nazywane jest

EFEKTEM PRODUKCYJNO-

INFLACYJNYM.

Ceny dóbr finalnych rosną tu tylko i

wyłącznie na skutek wzrostu kosztów.

Odcinek „c”

–

W pewnym momencie ( np. gdy luka

ekspansyjna PNB równa się 5%) wszystkie możliwości

ilościowego wzrostu zostały wyczerpane. Rosnący popyt (

głównie w postaci wzrostu dochodów ludności) nie może już

zostać zrealizowany rzeczowo. Rosną więc tylko i wyłącznie

ceny, które muszą wyrównać wartość podaży z wartością

popytu.

Taki stan nazywamy

CZYSTYM EFEKTEM

INFLACYJNYM,

a dokonujący się proces inflacji- inflacją

popytową.

W modelu równowagi krótkookresowej

(wahań bieżących) miejscem , w którym zachodzą

zmiany jest

AGREGATOWY POPYT, który

określony jest krzywą AD

a w naszych

dotychczasowych analizach określony był przez

Y

DW

( przy tym jest to dochód wydany nieco

odchudzony, bowiem w rachunku inwestycji nie

uwzględnia się zapasów przymusowych- te są

niezależną kategorią, która ukazuje nie

zrównoważenie rynku).

W ujęciu dynamicznym oznacza to, że popyt

zagregowany określa rozmiary dóbr finalnych

wytworzonych w gospodarce i dostarczonych

na rynek.

Tą zależność na pewno pamiętamy:

Y

DW 

= Y

UF

Sam związek motoryczny można zapisać

następująco:

Y

DW

 Y

UF

 Y

DO

Zapis ten od strony podaży stwierdza, że producenci

dostosowują się do rosnącego lub malejącego

zapotrzebowania niemal natychmiast, zwiększając bądź

zmniejszając produkcję

P AS

c

AD AD'

b



a

PNB

Aby w wyrażeniu rzeczowym nastąpił przyrost

podaży muszą być spełnione

dwa warunki:

1. Muszą istnieć rezerwy w mocach wytwórczych.

Gospodarka funkcjonuje w strefie oznaczonej „a”

lub dolnej części strefy „b”. Tak rzeczywiście jest

w gospodarkach wysoko rozwiniętych.

2. Na wzrost popytu producenci nie reagują

wzrostem ceny - Jest raczej założenie niż warunek.

W praktyce jest tak, że cena działa wolniej niż

efekt ilości produkcji.

Zmienne zależne i niezależne:

Przy tych założeniach w modelu przyjmuje się, że:

O zmianach poziomu produkcji decydują zmiany w

obrębie agregatowego popytu.

Czyli

W postaci motorycznej związek ten należy

przedstawić następująco:

ΔY

UF

= Δ Y

DW

= (ΔC + ΔI + ΔG+ ΔE

n

)

Cechą tak skonstruowanego modelu , przesądzającą o

istniejących zależnościach jakie zachodzą pomiędzy

parametrami jest to, że model nie traktuje jednakowo

poszczególnych elementów.

` 1

Rynek

dóbr

i usług

Gospodarstwa

domowe

Przedsiębiorstwa

firmy

WY DATKI

SPOŁECZEŃSTWA

2

3

6

5

4

Doc
hod
hody

U
F

DOCHODY
SPOŁECZEŃSTWA

RZĄD

DOCH. ZE
SPRZEDAŻY

B

Legenda:

1. wartość dóbr finalnych -

AS

.

2. Dochody firm – UF( utarg firm).

3. Koszt użycia: ziemi, kapitału, pracy- DO( dochody społeczeństwa).

4. Dochody „czyste” gospodarstw domowych.

5. Rozdysponowanie dochodów „czystych”- gospodarstw domowych.

6. wydatki społeczeństwa na dobra i usługi- Dochody społeczeństwa wydane

na dobra i usługi ( DW) -

AD

.

DW

(C

,

I

,

G

,

En

)

DO

T

Ti

Ts Tf Tp

A Sp

Sf

banki

Zf

Dd

DN

Ps Bd

Strumień dochodów

firm

DS

Strumień

dochodów

prywatnych

Wyróżnia

zmienne zależne

i zmienne niezależne

(

Autonomiczne)

, a podstawą rozróżnienia jest

BEZPOŚREDNI I WYŁĄCZNY ZWIĄZEK danej zmiennej

OD DOCHODÓW OTRZYMANYCH „Y

DO

”.

Ta kategoria PNB jest centralnym punktem odniesienia dla

wszystkich zmiennych w gospodarce.

Zmiennymi zależnymi są:

Konsumpcja C = f(Y

DO

) oznacza to że rośnie ona wraz ze

wzrostem dochodu otrzymanego w określonym przez funkcję

stopniu, jeśli stosunek

C/Y

DO

oznaczymy np. przez "r"

,

uzyskamy wówczas wskaźnik redukcji "dochodów

otrzymanych" w trakcie swego przepływu na rynek.

Natomiast rozmiary tego co dotarło na rynek z tych

dochodów w formie konsumpcji zapiszemy C= r

Y

DO

r

w tym przypadku jest reduktorem.

Dalsza konkretyzacja

funkcji konsumpcji polega głównie na sprecyzowaniu tego

reduktora- właśnie podział PNB temu służy ;

I etap redukcji

-- odbywa się na drodze

Dochody otrzymane ------ Dochody osobiste

Większość dochodów wykazanych w PNB liczonych

metodą dochodową staje się dochodami społeczeństwa ( osób

prywatnych).

Tym co nie zasili gospodarstw domowych jest:

- podatek pośredni,

- podatek ubezpieczeniowy,

- nie rozdzielone zyski firm.

Te elementy redukują

Y

DO

w jego przepływie do

dochodu osobistego (Y

DS.

). W tym samym czasie do

dochodu osobistego dopływają inne dochody :

- % od obligacji,

- emerytury,

- inne środki polityki socjalnej.

Widać z tego, że w obrębie dochodu osobistego mamy

do czynienia z działaniami kompensacyjnymi.

Ta dwutorowość zasilania dochodu osobistego utrudnia

funkcyjne wyrażenie redukcji. Możliwym jest wykorzystać

fakt, że relacja dochodu osobistego do dochodów

otrzymanych jest względnie stała, możemy to zapisać

następująco:

Y

DS.

/Y

DO

= Ω ( jakaś stała funkcja) to ›

Y

DS.

= Ω Y

DO

W stronę

AD płynie dochód w wysokości Ω Y

DO

,

zaś reszta-

czyli (1- Ω) Y

DO

wycofana została z obiegu.

II Etap

- na drodze --- Dochód osobisty

------ Dochód do

dyspozycji---

Na tym odcinku w proces redystrybucji włącza się

ponownie państwo. Dochody osobiste ulegają pomniejszeniu

o podatki bezpośrednie.

Jeśli przez

"t"

oznaczymy przeciętną statystyczną stopę

podatkową jaka obowiązuje w danym czasie w gospodarce,

to wówczas masę podatkową odprowadzaną ze strumienia

głównego do budżetu zapiszemy:

T= t* Y

DS

 T= t**Y

DO

Odejmując od dochodu osobistego podatki od tego dochodu

odprowadzane otrzymujemy

*Y

DO

- t**Y

DO

= (1-t) *Y

DO

.

Jest to dochód do dyspozycji. Poziom jego jest tym

niższy im wyższa jest stopa podatkowa.

Skala

podatkowej

redukcji

III etap redukcji

-- Dochód do dyspozycji --

konsumpcja .

Jakkolwiek dochód do dyspozycji to ostatni etap na

drodze rozdysponowania PNB ( dochodów otrzymanych),

to jednak tu zapadają najważniejsze decyzje losów tego

dochodu.

Statystycznie rzecz ujmując około 60- 70 % dochodu

otrzymanego dociera do dochodu do dyspozycji. Co

oznacza , iż w tak dużym stopniu o dalszych losach

dochodów decydują już gospodarstwa domowe

samodzielnie. To postępowanie jednostek jest

przedmiotem rozbudowanej i wciąż nowelizowanej teorii

konsumpcji.

Funkcja konsumpcji

W naszej analizie rozważania ograniczymy do stwierdzenia, że

pod wpływem wielu czynników - społeczeństwo w danym roku

kalendarzowym dzieli pozostawiony mu do dyspozycji dochód na

dwie części:

1. Konsumpcja

2. Oszczędności .

Oszczędności są tu reduktorem, ale ich wysokością rządzą prawa

określające poziom konsumpcji.

W modelu wahań bieżących prawa te konkretyzują się w

postaci:



Krańcowej skłonności do konsumpcji - oznaczmy to przez "b"-

która ukazuje , jaką część przyrostu dochodu do dyspozycji

społeczeństwo przeznaczy na konsumpcję, czyli

b= ΔC/ΔDd .



Krańcowa skłonność do oszczędzania

"s" = ΔS/ ΔDd > czyli 1= b

+ s, to

b = 1 - s .

Wielkość jaką społeczeństwo przeznacza ze swoich dochodów na

konsumpcję uzależniona jest od poziomu zamożności. Przy

bardzo niskich dochodach całość wpływów przeznaczana jest na

konsumpcję a wartość krańcowej skłonności do konsumpcji

równa się 1.

Konsumpcja autonomiczna

Obok konsumpcji pochodzącej z bieżącego

dochodu ( rY

DO

) społeczeństwo wydaje także dochody

zgromadzone w ubiegłych latach, a także dochody

przyszłe.

Konsumpcję nie pochodzącą z z bieżącego dochodu,

czyli tego rocznego nazywamy KONSUMPCJĄ

AUTONOMICZNĄ.

Posiada ona istotną właściwość,

tzn. nie zależy od bieżącego dochodu-

indukuje ona

gospodarkę tak samo, jak czyniły to wydatki

inwestycyjne i zakupy rządowe.

Odpływy:

 Podatki,

 Oszczędności

Ich wielkości także rosną wraz ze wzrostem dochodu.

Zmiennymi niezależnymi są

( wydatki autonomiczne)

:

1. Inwestycje,

2. Zakupy rządowe,

3. Eksport netto.

Funkcjonowanie modelu opiera się na dwóch

zasadach;

1.

Popyt globalny składa się z dwóch komponentów

różnych co roli jaką odgrywa w procesie

kształtowania zmian PNB (komponent aktywny i

bierny)-

o poziomie i zmianach PNB decydują

wydatki autonomiczne- jest to komponent

aktywny;

2. Od poziomu stworzonego przez wydatki

autonomiczne (A) zależą także oszczędności i

wpływy podatkowe, które są podobnie jak

konsumpcja zmiennymi zależnymi.

Dlatego ekonomiści współcześni, poza skrajnymi

nurtami nie odrzucają tego kierunku myślenia lecz

próbują prowadzić tok rozumowania

w kierunku

syntezy neoklasycznej,

co oznacza łączenie dorobku

obydwu nurtów.

Aby zrozumieć istotę tego trzeba koniecznie

zbadać rzeczywiste zachowanie się składników popytu

zagregowanego a w szczególności tej jego części, którą

nazwaliśmy wydatkiem autonomicznym, czyli nie

zależnym od

dochodu otrzymanego.

Funkcyjny zapis zagregowanego popytu przyjmie w tym ujęciu

następującą postać:

AD( Y

DW

) = a+ I + G + rY

DO

Y

DW

= A + rY

DO

.

Część aktywna ( A)

Część pasywna

13.06. 2010

Związki pomiędzy wydatkami autonomicznymi a dochodem

i tą drogą konsumpcją ukazuje następująca sekwencja:

A

1

PNB (UF)

Y

DO

rY

DO

= C

(1-r)Y

DO

T+S

2

Co ona oznacza?

1. Wydatki autonomiczne przechodząc przez gospodarkę

wzbudzają produkcję i dochód.

2. Stworzony przez wydatek autonomiczny dochód ulega,

zgodnie z regułami redukcji- podziałowi na:

- konsumpcję,

- oszczędności,

-

podatki

.

Procesy kumulacyjne - przykład

Załóżmy, ze w ogniwie pierwszym rząd dokonuje

zakupu dóbr rzędu 1200$.

O tę wielkość rośnie więc jednocześnie wartość

produkcji i dochodów tegoż ogniwa (UF1 = DO1=

1200) Przypomnijmy, że każde ogniwo wycofuje w

formie podatków i oszczędności 25% otrzymanego

dochodu.

Resztę, tj. 75% dochodu wydatkuje na zakup

towarów. Na tej to zasadzie firma I odkłada 300$, a

resztę, tj. 900$ przeznacza na zakup dóbr w drugim

ogniwie.

W ten to sposób do drugiego ogniwa zostaje

wprowadzony wciąż pozostający w obiegu, choć

uszczuplony o 300$, wydatek autonomiczny.

W związku z tym produkcja i dochody firmy II rosną

dokładnie o tę wielkość, czyli o 900$.

Uzyskany dochód firma ta rozdysponowuje w

części na podatki i oszczędności (T2 + S2 = 225), a w

części na zakup towarów w firmie III (MS2 = 675), a

to z kolei sprawia, iż produkcja i dochód w

przedsiębiorstwie podnosi się o 675$ Firma ta

postępuje według tych samych reguł co jej

poprzednicy.

120

30

22,5

16,9

120

90

90

12
0

90

67,5

67,
5

67,5

50,6

50,6

50,6

I

II

III

IV

12,6
5

37,95

V

Na przedstawionych powyżej zasadach

wydatek autonomiczny działa tak :

wprowadzony pierwotnie przez rząd do

ogniwa pierwszego,

przechodzi stopniowo

przez poszczególne ogniwa łańcucha

,

wzbudzając w nich dodatkową produkcję i
dochody .

W naszym przykładzie wielkość

wzbudzonej do piątego ogniwa włącznie
produkcji i dochodu wynosi: 1200 + 900 + 675
+ 506 + 379,5 = 3660,5.
Na tym etapie wartość mnożnika wynosi

3660,5/1200 = 3,05.

Nie jest to jednak koniec procesu mnożnikowego.

W obiegu wciąż pozostaje bowiem cyrkulująca część

wydatku rządowego o wartości 506$.

W każdym kolejnym ogniwie będzie on wytracał

swoją moc, aż w końcu osiągnie wartość zero.

Stanie się to wówczas, gdy suma podatków i

oszczędności poczynionych przez wszystkie-ogniwa

wyniesie 1200.

Proces kumulacyjny - to sukcesywne wzbudzanie

gospodarki przez wydatek inicjujący - trwa on tak długo,

jak długo nie zostanie, drogą czynionych , oszczędności i

podatków - wyczerpana wartość krążącego w gospodarce

wydatku autonomicznego. Gdy to się stanie, to wówczas

osiągnięty zostanie maksymalny efekt wzbudzania

gospodarki.

Wydatek autonomiczny ma szczególną

właściwość- mianowicie w trakcie procesów
kumulacyjnych „tworzy” dochód o określonej
wielkości.

Wielkość tego dochodu jest znacznie

większa od samego wydatku i zależy tylko i
wyłącznie od samego wydatku.

Jak znacznie większy jest ten stworzony

dochód – na razie jeszcze nie wiemy- możemy
wstępnie określić tą wielkość przez jakiś
symbol np. „”.

Powiedzmy więc, że jest „alfa

razy większy”.

Osiągnięty w ten sposób dochód staje się

wyłącznie funkcją wielkości wydatku
autonomicznego i mnożnika, którym to
mnożnikiem jest właśnie wielkość ukryta pod
symbolem „”.

Zależność powyższą możemy zapisać jako

taką prostą formułę:

 A = YDO .

ZMIANY W POZIOMIE INWESTYCJI, ZAKUPÓW RZĄDOWYCH,

EKSPORTU, A TAKŻE KONSUMPCJI AUTONOMICZNEJ

WYWIERAJĄ, POPRZEZ PROCESY MNOŻNIKOWE, POWAŻNE

ZMIANY W POZIOMIE PRODUKTU NARODOWEGO.

Sekwencja modelowa przyjmie taką postać:

A  A = r Y

DO

.+ (1-r) Y

DO

zasilenie

C odpływ

Mnożnik informuje ,

przy jakiej

wielokrotności wydatku
autonomicznego-

a tą drogą,

przy

jakim poziomie wzbudzonego przez
niego dochodzie

dokona się pełne jego wycofanie w
formie odpływów z obiegu,

czyli przy jakim

„”

nastąpi

zrównanie się

A =T+S.

Graficzna prezentacja równowagi

typu : YDO = YDW .

Funkcja kons.
Zależ

r*DO

Funkcja wydatków DW=
A+r*DO

Mnożnik faktycznie przybiera:

 = 1/ 1- [b(1-t) +m]

Do tej pory elementy składowe wydatku autonomicznego

traktowane były jako zmienne niezależne,

niemniej jednak z uwagi

na ich wiodącą rolę w kształtowaniu zmian poziomu wytwórczości i

wielkości produkcji należy poznać także to co kryje się za ich

szczególną właściwością,.

Przede wszystkim trzeba poznać także mechanizm, który

rządzi ich zmianami. Jest to uzasadnione tym, że mechanizm ten jest

w obszarze ekonomii.

Są takie siły, które ukryte są za sceną rynku dóbr, a

które przez inwestycje, wydatki rządowe i inne jeszcze

elementy poważnie decydują o zmianach poziomu produktu

narodowego i tym samym o poziomie równowagi.

Jak z tego widać odchodzimy od

poprzedniego upraszczającego założenia, że wydatki

autonomiczne są wielkościami niezależnymi.

Oczywiście nie

zmienia to faktu, że nie są one zależne od dochodu

otrzymanego

.

Od czego zatem są one zależne?

Tu wprowadzamy nowe zmienne, które do tej pory

nie tyle nie były nam potrzebne ile utrudniałyby

rozumienie istoty wydatku autonomicznego.

Tymi zmiennymi są tzw. ZMIENNE FINANSOWE,

czyli stopa procentowa i ściśle (jak wiemy już ) podaż i popyt

na pieniądz.

Związki te wynikają z oczywistego faktu, chodzi o to, że

towary i usługi wykazane w PNB muszą zostać przez

społeczeństwo wykupione za pieniądze. A problemy

związane z pieniądzem- z prawidłowościami jego

funkcjonowania na rynku są nam znane.

Możemy zatem wprowadzić pieniądz w naszą

wcześniejszą analizę równanie nam wcześniej znane:

Y

UF

 = Y

DW

Produkcję oferowaną na rynku możemy zobrazować

jako wycenioną przy pomocy pieniądza wartość masy

towarowej

T*P.

Tak wycenione dobra muszą mieć swoje

pokrycie w dochodach, te zaś możemy wyrazić

jako ilość znaków pieniężnych, jakimi w ciągu

roku posługują się podmioty gospodarcze

wykupując wspomniane dobra.

Tą ilość znaków czyli dochód wydany zobrazować

możemy jako sumę znaków funkcjonującej masy

pieniężnej pomnożoną przez ilość razy , jaką każdy

banknot ( przeciętny) został użyty do kupna towarów i tę

ilość za Fischerem oznaczymy przez ”V”.

Równanie równowagi przekształca się w równanie

zgodności dwóch sektorów- sektora towarowego i

pieniężnego, przyjmując znaną nam postać:

TP=MV

Zapis powyższy wskazuje na ścisłą współzależność jaka

zachodzi pomiędzy sektorem towarowym i pieniężnym. Ta

współzależność powinna być poddana dokładniejszej

analizie.

Rozpocznijmy od wstępnej tezy-

W WARUNKACH

STAŁOŚCI CEN

ZMIANY W SFERZE MONETARNEJ

PROWADZĄ DO ZMIAN STOPY PROCENTOWEJ

, A NA

TE,

W SEKTORZE TOWAROWYM

- REAGUJĄ W

ODPOWIEDNI SPOSÓB WYDATKI AUTONOMICZNE.

DLACZEGO?

ABY O TYM MÓWIĆ, MUSIELIŚMY MY
POZNAĆ

PIENIĄDZ. RYNEK PIENIĘŻNY.

ALE LUDZIE I INNE PODMIOTY

ALE LUDZIE I INNE PODMIOTY

PRZECHOWUJĄ PIENIADZ TROCHĘ

PRZECHOWUJĄ PIENIADZ TROCHĘ

INACZEJ- na to odpowiada:

INACZEJ- na to odpowiada:

TEORIA KRÓTKOOKRESOWEGO
ZAGREGOWANEGO POPYTU NA PIENIĄDZ

1.

wielkość przechowywana w
pieniądzu ( Md),

2.

wielkość przechowywana w
różnych formach oszczędności
(B).

3.

Wielkość dochodu
przechowywanego jest pewną
stałą częścią PNB mierzonego
metodą dochodowo- kosztową, tą
stałą wielkość określa się przez
współczynnik „k”

k= Md+B/ YDO

TEORIA KRÓTKOOKRESOWEGO

TEORIA KRÓTKOOKRESOWEGO

ZAGREGOWANEGO POPYTU NA

ZAGREGOWANEGO POPYTU NA

PIENIĄDZ

PIENIĄDZ

Pozwala to zapisać wielkość
przechowywanego dochodu:

k x YDO = Md+B , z

tego możemy

znależć Md, czyli wielkość

utrzymywaną w pieniądzu. Ta wielkość
to popyt na pieniądz.

Poziom stopy zwrotu od papierów

wartościowych i depozytów decyduje o
tym jaka wielkość dochodu będzie
przechowywana w tych aktywach.

Jeżeli przez umowne „h” określimy

stałą wielkość nabywanych aktywów
pod wpływem wzrostu stopy
procentowej o jeden punkt to: h=B/R

Czyli B= h*R to k x YDO =

Md+h*R, zatem popyt na pieniądz
będzie równy:

Md = k x YDO - h*R.

Oznacza to, że wyliczone Md musi
koniecznie wystarczyć do obsługi
całego obrotu towarowego czyli PNB.

Teraz postuluje się wrócić do prawa

Fischera gdyż ono jest prawdziwe.

Nie trafne jest tylko przyjęcie

założeń, np. że

V jest stałe.

T*P=Md*V to V= T*P/Md, czyli

PNB/Md ,

Wyliczone w ten sposób „V”

określa w ile razy, będący w obiegu
pieniądz (banknot ) był używany.

Znając szybkość obiegu pieniadza

możemy zapisać związek zwany w

ekonomii prawem obiegu pieniężnego:

prawem obiegu pieniężnego:

T*P = M*V

T*P = M*V

M*V

M*V

nazywane jest w makroekonomii

zdolnością transakcyjną pieniądza-

zdolnością transakcyjną pieniądza-

to

wartość transakcji, jaką w ciągu roku

jest w stanie obsłużyć pieniądz. Inaczej

rzecz ujmując to ilość znaków

pieniężnych jaką rynkowi towarowemu

oferuje rynek pieniężny.

Masa rzeczywistego pieniądza -

wyznaczana jest nie przez rynek ale

przez

władze

państwowe

(BC)

–

przyjmuje, że gdy rośnie dochód
agregatowy

(PNB)

to

nie

trzeba

zwiększać ilości pieniądza, jest ona w
tym czasie stała.

Chcąc zatem zrealizować wzrost PNB

trzeba

zwiększać

zdolność

transakcyjną,

a do tego w warunkach

niezmiennej masy pieniądza

niezbędny

jest wzrost szybkości obiegu pieniądza
„V”.

przykład

R

M/P V

M/P

M/P

PNB

V

V

ZT

ZT

600 2400

4 2400

600 3000

5 3000

600 3600

6 3600

600 4200

7 4200

Wzrost

PNB

wymaga - przy

niezmienionej podaży pieniądza-

wzrostu

szybkości

obiegu

pieniądza

.

Rośnie

wówczas

zdolność

transakcyjna

danej

masy pieniężnej

M/P

2400

4200

3600

3000

4

6

7

5

600

Stwierdzenie to poważnie zmienia poznaną przez nas

sekwencję przyczynowo skutkową modelu zagregowanego

popytu. Związki te powinniśmy przedstawić obecnie przy

pomocy takiej sekwencji :

R A  A = r Y

DO

.+ (1-r) Y

DO

zasilenie

C odpływ

Nie wszystkie jednak składniki wydatku

autonomicznego w jednakowy sposób związane są ze

stopą procentową. Przyjrzeć się temu trzeba uważniej.

Mówimy o realnej stopie procentowej, którą

koniecznie należy odróżniać od nominalnej.

Taka stopa procentowa jest rynkową stopą

procentową pomniejszoną o wskaźnik oczekiwanej

inflacji.

Podkreślić przy tym należy, iż posługując się

realną stopą procentową, wie się naprawdę ile zarobi

się na depozytach.

***Ujemną zależność inwestycji od stopy procentowej dobrze

tłumaczy

TEORIA RÓWNOWAGI AKTYWÓW ( jest to teoria

mikroekonomiczna)

.

Stosując daleko idące uproszczenie można stwierdzić, że:

PODSTAWĄ DECYZJI WŁAŚCICIELA KAPITAŁU JEST

MAKSYMALIZACJA PRZYSZŁEGO DOCHODU Z

CZYNIONYCH LOKAT KAPITAŁU.

Inwestycje są tylko jedną z możliwych form lokat.

Zatem dysponent, aby dysponent kapitału zdecydował się

na inwestycje(np. fabrykę) a nie na akcje, obligacje, czy

inne papiery wartościowe-

spodziewana rentowność

inwestycji nie może być niższa od stopy zwrotu papierów

wartościowych, czyli od panującej na rynku stopy

procentowej.

Z tego wynika prawidłowość ekonomiczna, którą można

ująć następująco:

PANUJĄCA NA RYNKU STOPA PROCENTOWA

WYZNACZA DOLNĄ GRANICĘ DLA POZIOMU

RENTOWNOŚCI PODEJMOWANYCH INWESTYCJI.

Realizowane będą tylko te przedsięwzięcia inwestycyjne,

których stopa zwrotu jest wyższa lub równa stopie zwrotu

papierów wartościowych.

Stopa % , sama w sobie jest także elementem podejmowanych

inwestycji. Jest tak dla tego, że inwestycje są najczęściej finansowane

z kredytów.

Wzrost stopy procentowej pociąga za sobą wzrost płaconych odsetek

od kredytów, obniżając tym samym stopę zwrotu samych inwestycji.

Rola stopy % w kształtowaniu poziomu inwestycji jest jak

widać podwójna:

- raz określa ona pułap dolny dla wymaganej rentowności

projektów inwestycyjnych;

-

drugi raz – poprzez wpływanie na poziom kosztów

podejmowanych inwestycji – kształtuje ona poziom samej

rentowności inwestycji.

R

R

0

d= I/R

R

R

1

I

I

0

I

1

I

Jak widać nachylenie krzywej popytu inwestycyjnego zależy od parametru

„d”

Te dwie siły są zgodne co do kierunku działania, stąd wpływ

zmian stopy % na wielkość podejmowanych inwestycji

możemy syntetycznie przedstawić w postaci następującej

formuły:

I = e - dR, gdzie : I – inwestycje

R – realna stopa procentowa

(e, d) stałe współczynniki.

Współczynnik „d” jest tu czymś na wzór krańcowej

skłonności do konsumpcji- taką swoistą krańcową

skłonnością do inwestowania.

INFORMUJE NAS, O ILE ZWIĘKSZĄ (ZMNIEJSZĄ) SIĘ

INWESTYCJE, GDY STOPA PROCENTOWA OBNIŻY

SIĘ (WZROŚNIE) O JEDEN PUNKT.

Stałe „e” reprezentuje określony poziom inwestycji,

który jest niezależny od tego jak wysoki jest poziom

stopy procentowej.

Jest to dokładnie taki poziom inwestycji, który będzie

miał miejsce nawet wtedy, gdy stopa % przyjmie

poziom „0”.

KONSUMPCJA AUTONOMICZNA TO- JAK

PAMIĘTAMY ZAKUPY CZYNIONE PRZEZ

SPOŁECZEŃSTWO W OPARCIU ALBO

O ZGROMADZONE W BANKACH, W LATACH

UBIEGŁYCH OSZCZĘDNOŚCI, ALBO W OPARCIU

O KREDYTY- CZYLI PRZYSZŁE DOCHODY.

Zarówno w pierwszym jak i drugim przypadku mamy

do czynienia z oddziaływaniem stopy %; wpływa ona na

poziom uzyskiwanych bądź spłacanych procentów.

WZROST STOPY PROCENTOWEJ POWODUJE

SPADEK KONSUMPCJI AUTONOMICZNEJ, SPADEK

TEJ STOPY STYMULUJE DZIAŁANIE ODWROTNE.

Oznaczając przez „u” poziom konsumpcji , jaki miałby

miejsce , gdyby stopa% ukształtowała się na poziomie „0”,

a przez „l” skalę spadku pod wpływem wzrostu stopy % o

jeden punkt, funkcję konsumpcji autonomicznej możemy

zapisać

:

a= u – l*R

R

R

1

R
R

0

a

a

1

a

0

a

Jak widać z rysunku zachowanie jest podobne do inwestycji

– jednak elastyczność konsumpcji na zmiany stopy % jest

mniejsza od reakcji inwestycji, stąd funkcja jest bardziej

stroma.

EKSPORT NETTO A STOPA %

Oddziaływanie stopy procentowej nie ogranicza się tylko do

inwestycji i konsumpcji autonomicznej. Wpływa ona także

na poziom eksportu netto, zwłaszcza IMPORTU.

Najprościej można by to zapisać:

E

n

= g – m* Y

DO

Gdzie symbole oznaczają: g- czyli wielkość

autonomiczną ( w dotychczasowym

uproszczeniu- eksport),

m*Y

DO

- import.

Zapis ten jest nie pełny. Nie uwzględnia bowiem relacji

pomiędzy stopą % a kursem walut (kurs walutowy w

oparciu o parytet stopy % - prawo Walrasa- do tego

wrócimy).

Obecnie powiemy tyle, że jeżeli np. w Polsce stopa % rośnie,

to znaczy to, że złotówka staje się bardziej atrakcyjna,

opłaca się oszczędzać w złotówkach bardziej niż w innej

walucie ( np. w dolarach). Napływają do kraju oszczędności

innych krajów, tych gdzie stopa % procentowa jest niższa (

kapitały szukają swego miejsca w oparciu o stopę%).

Rosnący kurs złotówki podraża równocześnie nasze towary

za granicą; towary zagraniczne na naszym rynku tanieją. Tu

pojawia się prawidłowość:

WZROST STOPY % DOPROWADZA DO WZROSTU

WEWNĘTRZNEJ WALUTY, A TO POWODUJE

SPADEK EKSPORTU I WZROST IMPORTU.

Jeśli teraz oznaczymy jakimś symbolem np. „n”

współczynnik ukazujący skalę spadku eksportu netto pod

wpływem wzrostu stopy % o jeden punkt. To zmianę

eksportu wywołaną zmianą stopy % możemy zapisać:

To elastyczność eksportu przybierze postać: -n*R,

zaś funkcja eksportu netto:

Ex= g- m*Y

DO

– n*R

Funkcja ta zawiera w sobie jak widać składnik zależny

od dochodu otrzymanego . Ograniczając zapis tylko do

wielkości niezależnych od dochodu bieżącego ,

otrzymamy

Ex= g- n*R

FUNKCJA TA UKAZUJE ZWIAZEK

EKONOMICZNY POMIĘDZY STOPĄ %

I EKSPORTEM NETTO.

R

E

n







ZAKUPY RZĄDOWE A STOPA %

Ostatnią pozycją w obrębie popytu zagregowanego są wydatki Rządy na

dobra i usługi ( zakupy rządowe).

Zakupy te w przeciwieństwie do wszystkich pozostałych składników

wydatku autonomicznego, nie są wrażliwe na zmiany stopy %.

Brak wrażliwości zakupów rządowych na zmiany stopy% oznacza, że

współczynnik elastyczności wydatków państwa na dobra i usługi na zmiany

stopy procentowej, który także możemy jakoś oznaczyć, np. „w” – wynosi

zawsze 0.

Pozwala nam to na sformułowanie funkcji zakupów rządowych. Jeśli przez

„z” oznaczymy wielkość dóbr nabywanych przez rząd w warunkach stopy%

równej 0, to wspomnianą funkcję zapiszemy:

G = z – w*R gdzie (w=0)

Oznacza to , że stopa procentowa nie wpływa na poziom

tych wydatków.

Na razie możemy przyjąć takie stwierdzenie:

TO ZMIANY POZIOMU ZAKUPÓW RZĄDOWYCH

WYWOŁUJĄ MIĘDZY INNYMI ZMIANY W

POZIOMIE STOPY PROCENTOWEJ.

Jeżeli przyjmiemy, że wszystkie elastyczności wydatków

autonomicznych sprowadzimy do wspólnej postaci, np. przez

„d”

Oznaczymy średnią ważoną ( d, l, n, w), to nasz wydatek

autonomiczny, który miałby oddziaływać na gospodarkę trzeba

przedstawić w takiej formule:

A* = Â - dR, gdzie: A*- wydatek rzeczywisty

Â

- wydatek potencjalny

„d”- średnia ważona elastyczność

składników wydatku autonomicznego na stopę procentową.

To proste równanie ukazuje jak znaczna jest rola stopy procentowej

w kształtowaniu zmian poziomu PNB.

PRZY DANYM WYDATKU AUTONOMICZNYM „A”

WZROST STOPY % BĘDZIE POWODOWAŁ ZAWSZE

ODCIĄGNIĘCIE ŚRODKÓW WZBUDZAJĄCYCH

GOSPODARKĘ, W ŚLAD ZA TYM MALEĆ BĘDZIE POZIOM

RZECZYWISTEGO WYDATKU AUTONOMICZNEGO „A*”, CO

NASTĘPNIE PRZEZ MECHANIZM MNOŻNIKOWY

SPOWODUJE ZNACZNIE MNIEJSZY WZROST PNB.

Także mnożnik przybierze wzbogaconą postać:

 = 1/ 1- [b(1-t) +n]

TE ZWIĄZKI SĄ PODSTAWĄ WYKORZYSTANIA W

MAKROEKONOMII MODELU IS – LM.

Stopy procentowe

• Jedne z najważniejszych zmiennych

w gospodarce.

• Wpływają na osobiste decyzje oraz

na ekonomiczne decyzje
przedsiębiorstw i gospodarstw
domowych.

• Stopa procentowa jest ceną

wykorzystywania obcego pieniądza.

Ryzyko stóp procentowych

• to istotny składnik ryzyka

finansowego każdego
przedsiębiorstwa.

• występuje jako możliwość

wystąpienia niekorzystnych zmian
wartości zobowiązań i należności
spowodowanych zmianami
rynkowego poziomu stóp

Przyczyny wystąpienia

ryzyka

• podejmowanie działań, których skutki

finansowe są odsunięte w czasie

• brak elastyczności dopasowania

pozycji o zmiennej stopie
procentowej po stronie aktywów

Ryzyko stóp procentowych może

być rozpatrywane jako:

• ryzyko zmiennych stóp procentowych –

występuje wówczas, gdy należności lub
zobowiązania są zabezpieczone stałymi
stopami w ogóle lub jeżeli są zabezpieczone
tylko w ciągu określonej części czasu trwania
umowy.

• ryzyko stałych stóp procentowych – wynika z

rezygnacji dostosowania stóp procentowych -
zarówno od należności, jak i zobowiązań – do
stóp rynkowych

Decyzja o zabezpieczeniu przed

ryzykiem stóp procentowych lub

rezygnacja z tego zabezpieczenia

zależą od spodziewanych zmian

rynkowych stóp procentowych i

nastawienia zarządu przedsiębiorstwa

do ryzyka.

Strategie zabezpieczania przed ryzykiem:
• pełne zabezpieczenie
• całkowita rezygnacja z zabezpieczenia
• strategia selektywnego zabezpieczenia

1. Stopa procentowa.

•Siły realne i finansowe gospodarki rynkowej są wtopione w

oba rynki (towarowy i finansowy) wspólnym dla obu sektorów
parametrem jest stopa procentowa patrz równania
równowagi

PNB =  (A – d •

R

) { IS}

M = k • PNB – h •

R

{LM}

•To ona sprawia, że rynki te nie pozostają względem siebie w

izolacji. Lecz są ze sobą na zasadzie naczyń połączonych
ściśle sprzężone.

•Dzięki temu „ łączu” zmiany pierwotne zaistniałe, np. na

rynku towarowym są przenoszone na rynek pieniężny i rynek
ten dopasowuje się do zmian na rynku towarowym.
I odwrotnie to przez stopę procentową rynek towarowy
dostraja się do zmian na rynku pieniężnym. Na obu rynkach
zachodzi wówczas równowaga (zobacz s. 5)

1. Stopa procentowa i równowaga

rynkowa. C d.

Równowaga rynkowa definiowana jest jako równość popytu

podaży- stan do którego rynek dąży i który osiągnie????? w
punkcie zrównania obu funkcji. Stąd równanie zgody

:

UF= DW

UF = DO = DW

Stan, w którym wartość produkcji wytworzonej -UF ,

równa się sumie dochodów- DO i wydanych przez

społeczeństwo –DW

Jednakże okrężny obieg częściowo „zasilany” jest przez
pieniądz tworzony przez banki. Ma on swoją cenę – „R”;
wpływa

również

na wydatki rządowe

1. Stopa procentowa i

równowaga rynkowa

•„R” równoważy inwestycje i oszczędności ; wpływa

na częstotliwość i wielkość zaciągania kredytów, w
końcu :

„R” jest pomostem łączącym rynek towarowy z

rynkiem pieniężnym. Zmiany na jednym rynku -via-

stopa procentowa- są przenoszone na drugi rynek

Sektor towarowy

Sektor pieniężny

R

=

=

IS

LM

Model IS-LM

to model opisujący

równowagę w gospodarce na rynku dóbr
(towarów) i na rynku pieniądza,

który

pozwala łatwo przewidywać dostosowania w
gospodarce

przy

zastosowaniu

polityki

pieniężnej

lub

fiskalnej,

łagodnej

lub

restrykcyjnej.

Model ten odpowiada na pytanie „Czego

należy się spodziewać po stronie produkcji
finalnej i stopy procentowej jeżeli Bank
Centralny lub państwo zastosuje określony
wariant polityki restrykcyjnej lub łagodnej?”

Model wyprowadza się w sposób

analityczny

(równania) i

graficzny

(krzywe

w układzie współrzędnych).

Graficznie, krzywe IS i LM konstruuje

i analizuje się w układzie współrzędnych
wyznaczonych przez

dochód

i

stopę

procentową

.

Graficzną ilustracją stanu równowagi

w gospodarce jest punkt przecięcia krzywej
IS oraz krzywej LM

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR

Krzywa

IS

to

zbiór

punktów,

obrazujących

różne

kombinacje

wytwarzanego w gospodarce dochodu
i stopy procentowej, przy których

rynek

dóbr

znajduje się w stanie równowagi.

Punkty leżące poza krzywą IS oznaczają
stany

nierównowagi

rynku

dóbr

gospodarki.

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR

Aby wyprowadzić graficznie krzywą IS,

potrzebne są następujące zależności

(wykresy):

1. długookresowa funkcja oszczędności

S

Y

45

°

S(Y)

Ponieważ
długookresowa
skłonność

do

oszczędzania (s) jest
mniejsza niż 100% (np.
20%),

to

kąt

nachylenia

funkcji

będzie mniejszy niż
45°. Funkcja opisana
jest równaniem S(Y) =
s · Y, na przykład S(Y)
= 0,2 · Y

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR

2. warunek równowagi na rynku dóbr

S

I

45

°

Warunek

równowagi

(równość inwestycji i
oszczędności)

jest

obrazowany

na

wykresie przez linię 45

°

.

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR

3. zależność inwestycji od stopy
procentowej

Wraz ze wzrostem stopy
procentowej inwestycje
maleją, a przy tym
maleje ich wrażliwość
na

zmiany

stopy

procentowej.

r

I

I(r

)

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR

Składając wszystkie trzy zależności...

zależność inwestycji

od stopy

procentowej

tu otrzymamy

krzywą IS

wa

run

ek

ró

wn

ow

ag

i

na

ry

nk

u d

ób

r

funkcja

oszczędności

Popyt globalny

Stopa procentowa

R

0

R

1

Dochód

Dochód

IS

45

0

AD

1

AD

2

0

0

Y

0

Y

1

E

0

E

1

Krzywa IS

Krzywa IS jest
zbiorem różnych
kombinacji

dochodu
i

stopy

procentowej

,

przy

którym

rynek

dóbr

znajduje się w
równowadze.

Krzywa IS opada
w dół.

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR

S

Y

45

°

S(Y)

S

I

45

°

r

I

I(r

)

r

Y

IS

NACHYLENIE KRZYWEJ IS

W sytuacji równowagi na rynku dóbr

wyższej stopie procentowej musi towarzyszyć
niższy poziom dochodu, gdyż krzywa popytu
globalnego musi być położona niżej.

Jak stroma będzie krzywa IS, zależy od

reakcji

popytu

inwestycyjnego

i

automatycznego popytu konsumpcyjnego na
zmiany stopy procentowej

.

Im większe będzie

ograniczenie popytu

inwestycyjnego i automatycznego popytu
konsumpcyjnego

pod wpływem określonego

wzrostu stopy procentowej

, tym większy

większy

spadek poziomu dochodu zapewniającego
równowagę i tym mniejszy

mniejszy

będzie kąt

nachylenia krzywej.

PRZESUNIĘCIE KRZYWEJ IS

Zadaniem krzywej IS jest ilustrowanie

wpływu

samej

stopy

procentowej

na

przesunięcie krzywej popytu globalnego

i

zmiany poziomu dochodu

gwarantującego

gwarantującego

równowagę.

równowagę.

Ruchy wzdłuż krzywej informują o

zmianach

dochodu

zapewniającego

równowagę, spowodowanych przesunięciami
krzywej

popytu

globalnego,

będącymi

konsekwencją

wyłącznie

zmian

stopy

procentowej.
Jakkolwiek inne przyczyny przesunięcia
krzywej popytu globalnego muszą również
znaleźć odzwierciedlenie.

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR

IS’

r

Y

IS

Przesunięcie krzywej IS w
prawo (1) rozumiemy jako
wzrost popytu (ekspansywna
polityka fiskalna).

Przesunięcie krzywej IS w
prawo (1) rozumiemy jako
wzrost popytu (ekspansywna
polityka fiskalna).

(1

)

(2

)

AD<AS

AD>AS

Przesunięcie krzywej IS w
lewo (2) rozumiemy jako
spadek popytu (restrykcyjna
polityka fiskalna).

Przesunięcie krzywej IS w
lewo (2) rozumiemy jako
spadek popytu (restrykcyjna
polityka fiskalna).

Stąd,

wszystkie

punkty

powyżej krzywej IS oznaczają
przewagę

podaży

nad

popytem (bo aby je osiągnąć
trzeba zwiększyć popyt), zaś
pod krzywą nadwyżkę popytu.

Wpływ polityki fiskalnej na IS

Popyt globalny

Stopa procentowa

R

1

Dochód

Dochód

IS

45

0

AD

2

AD

1

0

0

Y

0

Y

1

E

0

E

1

IS

’

Łagodna polityka fiskalna przesuwa linię IS w prawo, a
restrykcyjna w lewo.

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – ANALITYCZNIE (1)

Aby wyprowadzić

analitycznie

krzywą IS,

potrzebne są następujące zależności
(równania):

tożsamość dochodu

Y = C + I + G + NX

funkcja konsumpcji

C(Y) = C

a

+ c·(1-t)·Y

funkcja inwestycji

I(r) = I

a

+ b(r)·r

wydatki rządowe

G = G

a

funkcja eksportu netto

NX(Y,r) = NX

a

– m·Y – n·r

Podstawiając zależności do pierwszego
równania oraz oznaczając

AD

a

= C

a

+ I

a

+ G

a

+

NX

a

otrzymujemy...

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – ANALITYCZNIE (2)

... równanie

krzywej IS

(zależność pomiędzy

stopą procentową i dochodem):

gdzie



jest mnożnikiem wydatków

autonomicznych.

 





n

b

AD

Y

n

b

α

1

Y

r

a















2. Równowaga na rynku

towarowym,

krzywa IS.

1.Pojęcia i związki:

• konsumpcja autonomiczna - nie związana z bieżącym

dochodem, realizowana dzięki sięganiu do rezerwuaru

konsumpcji odłożonej

;

• Wydatek autonomiczny (A) inwestycje + eksport netto + zakupy

rządowe + konsumpcja autonomiczna;

• Wydatek autonomiczny podażowy (A

S

), to dobra wytworzone

przez producentów z myślą, iż zostaną one nabyte przez rząd,

inne firmy, kontrahentów zagranicznych;

• Wydatek autonomiczny popytowy (A

D

), to towary nabyte nabyte

przez rząd, inne firmy, kontrahentów zagranicznych;

•

to właśnie przy danym potencjalnym wydatku autonomicznym

(A), wzrost stopy procentowej powoduje odciąganie środków od

inwestycji

;

prościej

więcej

środków

przeznaczamy

na

konsumpcje; wyższe stopy procentowe oznaczają mniej

zrealizowanych inwestycji, to oznacza zmniejszenie PNB

2.1. Krzywa IS - przykład

R

Wpływ R na A*

R

Wpływ stopy

procentowej –via

zmiany

wydatku rzeczywistego

na zmiany PNB

A*

PNB

IS

R

2

R

1

A

2

*

A

1

*

PNB

1

PNB

2

„

R” przesuwa rynek towarowy wzdłuż krzywej

IS

powodując, iż z tego

samego wydatku potencjalnego uzyskuje się różne wielkości

PNB

.

Punkty na IS to punktu w których gospodarka dopiero może się

znaleźć; w każdym z nich będzie w równowadze; o tym jaki to będzie

punkt zadecyduje dodatkowo sytuacja na rynku pieniężnym

Spadek R =
wzrost A*

Im większe A*

tym większy
PNB

A*=A -
dR

2.1. Krzywa IS - nachylenie

R

Wpływ



R na A*

R

Y

Y

IS

R

Y

Przy małym kącie
nachylenia ,
wzrost R
powoduje duży
spadek PNB.
Natomiast przy
dużej wartości
nachylenia
krzywej IS, ten
sam wzrost stopy
procentowej
powoduje
znacznie mniejszy
spadek PNBP

Y

R

IS

1/ • d – decyduje o reakcji na zmiany stopy procentowej o jeden punkt

procentowy (współczynnik kątowy)

2.1. Krzywa IS - przesunięcie

(wzrost wydatku autonomicznego przesuwa linię IS???)

R

R

A

Y(

PNB

)

IS

1

A

A

1

Wzrost A o 250j.p. z uwagi na procesy mnożnikowe ( =4) o cztery

razy więcej,
czyli o 1000j.p. – PNB =  A; przecięcie IS z osią PNB to wartość

zmienionego wydatku autonomicznego pomnożona przez mnożnik:

1500 • 4 = 6000

A

2

A

IS

0

10

1250

1500

5000

6000

4000

2. Podsumowanie

Wzrost potencjalnego wydatku autonomicznego

powodującego przesunięcie krzywej

IS

–ma miejsce :

•Przy braku zmian stopy procentowej konsumenci i firmy
zaczną, pod wpływem optymistycznych ocen koniunktury,
przeznaczać

coraz

większe

środki

na

inwestycje

i

konsumpcyjne dobra trwałe ;

•Nastąpi wzrost zakupów rządowych. Jest to najczęściej
spotykany powód, dla którego rosną wydatki autonomiczne

;

Ruchy wzdłuż krzywej IS informują o zmianach

zrównoważonego PNB, spowodowanych tylko i wyłącznie
spadkiem stopy procentowej; To co powoduje zmiany wydatku
autonomicznego przy niezmiennej stopie procentowej
powoduje przesunięcie funkcji IS. Instrumentarium IS ukazuje,
iż zmiany poziomu PNB są następstwem zmian trzech
czynników:

 PNB

R

A

t

n

KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA

Krzywa LM

to zbiór punktów, obrazujących

różne

kombinacje

wytwarzanego

w

gospodarce dochodu i stopy procentowej,
przy których

rynek pieniądza

znajduje się w

stanie równowagi.

Punkty leżące poza krzywą LM oznaczają
stany nierównowagi rynku pieniądza.

KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA – GRAFICZNIE (1)

Aby wyprowadzić graficznie krzywą LM,
potrzebne

są

następujące

zależności

(wykresy):

1. funkcja popytu na pieniądz transakcyjny

M

T

Y

45

°

M

T

(Y)

Wraz

ze

wzrostem

dochodu

popyt

na

pieniądz

transak-cyjny

rośnie, na ogół jednak w
tempie wolniejszym niż
sam dochód (współczynnik
kierunkowy jest mniejszy
niż 1),

np. M

T

(Y) = 0,2 ·Y

KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA

2. równowaga popytu na pieniądz (transakcyjny i
spekulacyjny)
i podaży pieniądza (L)

Linia

(L)

oznacza

podaż

pieniądza. Jeżeli ma zachodzić
równowaga,

to

popyt

na

pieniądz ogółem musi równać
się podaży, czyli

M

T

+ M

S

= L.

Zależność ta jest obrazowana
przez

funkcję

liniową

(dla

danego L) nachyloną pod kątem
45

°

jak na rysunku.

Wzrost

podaży

pieniądza

oznacza

przesunięcie krzywej w prawo
(1).

M

T

M

S

45

°

L

1

50

150

20

180

(1

)

L

2

KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA

3. zależność popytu (inwestycji)
spekulacyjnego od stopy procentowej

Wraz

ze

wzrostem

stopy

procentowej

popyt

spekulacyjny

na

pieniądz

maleje

podobnie

jak

w

przypadku

inwestycji

w ogóle.

r

M

S

I(r

)

KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA

Składając wszystkie trzy zależności...

popyt spekulacyjny

a stopa procentowa

tu otrzymamy

krzywą LM

wa

run

ek

ró

wn

ow

ag

i

na

ry

nk

u p

ien

iąd

za

funkcja popytu

na pieniądz

transakcyjny

Dochód

Stopa procentowa

R

0

R

1

LM

0

0

Y

0

Y

1

E

0

E

1

Realne zasoby
pieniądza

E

0

LL

0

LL

1

E

1

R

1

R

0

Krzywa LM

jest zbiorem różnych kombinacji stopy

procentowej
i dochodu, przy których rynek pieniężny
znajduje się w równowadze.

Jest to krzywa, wzdłuż której popyt na zasoby pieniądza w
wyrażeniu realnym jest równy podaży realnych zasobów
pieniądza, które możemy oznaczyć jako L
(wg. Keynesa krzywa preferencji płonności).

KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA

M

T

Y

45

°

M

T

(Y)

M

T

M

S

45

°

r

M

S

I(r

)

r

Y

LM

3. Równowaga na rynku pieniężnym, a

krzywa LM

• Krzywa związana z popytem na pieniądz, cyrkulacją określonej

masy pieniądza; masy transakcyjnie obsługującej agregatową

podaż; do zmiany podaży pieniądza zawsze dostosowuje się

popyt nań, a nie odwrotnie:

M/P =k • Y – h • R

gdzie: h –elastyczność popytu na obligacje względem stopy

procentowej; k - relacja dochodu przechowywanego do

dochodu otrzymywanego Y –wartość PNB

• Równowaga na rynku pieniężnym możliwa jest dzięki procesom

zachodzącym w obrębie popytu , to tą drogą

podaż pieniądza M

S

=M

D

popyt na pieniądz[1]

[1] –

jest to możliwe dzięki obligacjom za pomocą których państwo naprowadza

popyt na pieniądz na pożądaną podaż.

3. Krzywa LM c d.

Ilość pieniądza (Masa pieniądza)

wyznaczana nie przez rynek ale przez państwo

(BC) – przyjmuje, że gdy rośnie dochód

agregatowy (PNB) to nie trzeba zwiększać

podaży pieniądza, jest ona w tym czasie stała.

Chcąc zatem zrealizować wzrost PNB trzeba

zwiększać zdolność transakcyjną; do tego w

warunkach

niezmiennej

masy

pieniądza

niezbędny jest wzrost szybkości obiegu

pieniądza „V”. Rządzi tu znana państwu zasada

równości wartości PNB z wartością zdolności

transakcyjnej pieniądza:

PNB = M•V = ZT przypomnijmy temat o

pieniądzu na rynku

3.1. Krzywa LM c d. - przykład

R

M/P V

M/P

M/P

PNB

V

V

ZT

ZT

600 2400

4 2400

600 3000

5 3000

600 3600

6 3600

600 4200

7 4200

Wzrost

PNB

wymaga - przy

niezmienionej podaży pieniądza-
wzrostu

szybkości

obiegu

pieniądza.

Rośnie

wówczas

zdolność

transakcyjna

danej

masy pieniężnej

M/P

2400

4200

3600

3000

4

6

7

5

600

3.1. Krzywa LM c d.

Wzrost zdolności transakcyjnej dokonanej tylko i wyłącznie drogą

szybkości obiegu pieniądza nazywamy

rozciąganiem zdolności

transakcyjnej istniejącej masy pieniądza

;

•Rozciąganie zdolności transakcyjnej

jest zawsze związane ze

wzrostem szybkości obiegu pieniądza, przyśpieszenie to jednak nie
jest ostateczną przyczyną „rozciągania” zdolności transakcyjnej; jest
ono widocznym i łatwo mierzalnym jego skutkiem. Tym co
ostatecznie popycha ludzi do szybszego obracania pieniądzem jest:

wzrost stopy procentowej;

•Gdy rośnie stopa procentowa to wówczas - zgodnie ze znaną

państwu teorią Tobina rosną tzw. odsetki utracone; ludzie częściej są
w banku, aby zamieniać tę samą ilość bonów na pieniądze;
częstotliwość transformacji bonów rośnie.

3.1.1 Krzywa LM c d.

W warunkach stałej masy pieniężnej i rosnącego
PNB wzrost „R” wywołuje dwa istotne dla równowagi
bieżącej skutki:

1. Wymusza wzrost „V”, co zapewnia określony przez

PNB wzrost zdolności transakcyjnej pieniądza, dzięki
czemu wytworzone towary znajdują nabywców;

2. Coraz więcej dochodu otrzymywanego kierowane

jest na zakup

obligacji

, co sprawia, iż przy wyższym

dochodzie otrzymywanym „DO” ludzie zadowalają
się tą samą co poprzednio masą pieniężną. Nie ma
więc potrzeby powiększania pieniądza i równowaga
na rynku pieniężnym nie jest zakłócona.

3.2. LM , znaczenie stopy procentowej

To, jak stopa procentowa, w warunkach rosnącego dochodu

i przy stałym poziomie masy pieniądza, zapewnia stosowny

wzrost „ZT”, utrzymując przy tym równowagę na rynku

finansowym, ukazuje właśnie funkcja LM .Uzyskujemy ją z

równania:

R = k/h •ZT -1/h •M/P;

Interpretacja: Linia LM obrazuje, jak zmiana R

rozciąga

zdolność

transakcyjną

danej

masy

pieniężnej
h –elastyczność popytu na obligacje względem stopy

procentowej; k - relacja dochodu przechowywanego do

dochodu otrzymywanego: obie związane z czynnikiem

subiektywnym.

Funkcja LM wyprowadzona

z behawioralnej a nie normatywnej funkcji popytu na pieniądz : L(Y,R)

-

D,

M/P

- S

(przy czym ZT = PNB)

3.3. LM , przykład: M =600

R

V

600

4

5

4

2400

6

3000

4200

3600

ZT

W gospodarce czteropunktowa
stopa procentowa powoduje, iż
masa 600 wykonuje 4 obroty
generując 2400j.p.; gdy „R”
rośnie do 6% ten sam zasób
pieniądza

krąży

szybciej

i

wykonuje 5 obrotów, itd.: 8% -
6…..

8

10

7

6

Wzrost stopy procentowej przesuwa rynek pieniężny wzdłuż krzywej „LM”,

powodując wzrost zdolności transakcyjnej osiąganej z danego

zasobu pieniądza.

„LM” obejmuje zestawy par punktów ZT i R, które przyjmują takie wartości,

że zapewniają równowagę na rynku pieniężnym

3.3. LM , nachylenie

O nachyleniu decyduje relacja pomiędzy:

k

–

udział

dochodu

przechowywanego

do

dochodu

otrzymywanego i h –elastyczność popytu na obligacje względem
stopy procentowej;

•k/h interpretowane jest, jako

miara rozciągliwości

istniejącej masy pieniądza; relacja ta odpowiada na pytanie o ile
wzrost

stopy

procentowej

o jeden punkt procentowy powiększy zdolność transakcyjną

;

można powiedzieć, że parametr k/h jest współczynnikiem
kierunkowym LM; Im rynek bardziej wrażliwy na zmiany R, tym
funkcja LM bardziej pochyła. To ta właściwość czyli zdolność
do rozciągania, której wyrazem jest elastyczność funkcji LM ma
istotny wpływ na skuteczność polityki monetarnej; istotna
bowiem jest intensywność reakcji podmiotów gospodarczych na
impulsy monetarne: większa elastyczność mniejsze zmiany stop
procentowych; mniejsza elastyczność konieczność większych
zmian stóp procentowych; w rezultacie te same zmiany ZT w
zależności od zdolności do rozciągania wymagają różnych
zmian stóp procentowych -zobacz s.20.

3.3. Krzywa LM - nachylenie c d.

R

R

Y

Y

LM

R

1

GNP

GNP

R

2

LM

Te same zmiany ZT w zależności od zdolności do rozciągania wymagają

różnych zmian stóp procentowych; Duża rozciągliwość małe wzrosty

stóp procentowych; Mała rozciągliwość duże zmiany stóp procentowych

A)

Duża
rozciągliwość

B)

Mała
rozciągliwość

LM; co więcej:

Parametry

k/h

oraz

– 1/d

określają kąty nachylenia funkcji LM i

IS; chociaż odnoszą się do dwóch różnych rynków odpowiadają
na to samo pytanie: jak , z jaką siłą na zmiany stopy
procentowej zareagują odpowiednie segmenty gospodarki?

I co najważniejsze reakcje te nie są zbieżne, tylko

przeciwstawne, bynajmniej do osiągnięcia równowagi, to
znaczy:

 Wzrost/

spadek

stopy procentowej oznacza spadek/

wzrost

GNP –

rynek towarowy;

 Wzrost/

spadek

stopy procentowej oznacza wzrost /

spadek

ZT –

na rynku pieniężnym przy wzroście stopy procentowej zdolność
transakcyjna

rośnie

i odwrotnie

3.3. Krzywa LM - przesunięcie.

R

ZT

LM

Przesunięcie oznacza wzrost lub spadek zasobu pieniądza; przesunięcie tylko
poprzez zmiany w podaży pieniądza; jeśli rząd powiększa realny zasób podaży
pieniądza stwarzając tym samym przesłanki do wzrostu zdolności transakcyjnej;
Czyni to zawsze o wartość wskazaną przez iloraz M /k .Stopa procentowa nie

jest tu parametrem aktywnym. Aktywne natomiast mogą być ceny;
Wzrost obniża realny zasób; spadek podwyższa realny zasób pieniądza.

LM

600

900

M

300

Skalę przesunięcia
wyznacza iloraz M /k;

dla k=0,25,  M = 300

przesuniecie
wyniesie1200 jednostek

2400

3000

NACHYLENIE KRZYWEJ LM

Krzywa LM wznosi się.

Przy większym poziomie dochodu

niezbędna jest wyższa stopa procentowa, oby
nie dopuścić do wzrostu popytu na pieniądz i
utrzymać rynek pieniężny w równowadze
przy niezmienionej podaży pieniądza.

W im większym stopniu dany przyrost

dochodu oddziaływa na wzrost wielkości
zapotrzebowania na pieniądz, tym większy
będzie wzrost stopy procentowej konieczny
do zachowania równowagi na rynku
pieniężnym i tym bardziej stroma będzie
krzywa LM.

PRZESUNIĘCIE KRZYWEJ LM

Krzywą

konstruujemy

dla

danej

wielkości realnych zasobów pieniądza.

Jeżeli poruszamy się wzdłuż krzywej, wyższej
stopie procentowej musi towarzyszyć większy
dochód, gdyż tylko wtedy będzie możliwe
zbilansowanie wielkości zapotrzebowania na
realne zasoby pieniądza ze stałą jego podażą.

KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA

r

Y

LM

Przesunięcie krzywej LM w
prawo (1) rozumiemy jako
wzrost realnej podaży
pieniądza (ekspansywna
polityka monetarna).

Przesunięcie krzywej LM w
lewo (2) rozumiemy jako
spadek realnej podaży
pieniądza (restrykcyjna
polityka monetarna).

Stąd, wszystkie punkty
powyżej krzywej LM
oznaczają przewagę popytu
nad podażą na pieniądz (bo
aby je osiągnąć trzeba
zwiększyć podaż pieniądza),
zaś pod krzywą nadwyżkę
podaży.

Przesunięcie krzywej LM w
prawo (1) rozumiemy jako
wzrost realnej podaży
pieniądza (ekspansywna
polityka monetarna).

Przesunięcie krzywej LM w
lewo (2) rozumiemy jako
spadek realnej podaży
pieniądza (restrykcyjna
polityka monetarna).

Stąd, wszystkie punkty
powyżej krzywej LM
oznaczają przewagę popytu
nad podażą na pieniądz (bo
aby je osiągnąć trzeba
zwiększyć podaż pieniądza),
zaś pod krzywą nadwyżkę
podaży.

LM’

(1

)

(2

)

L>M

L<M

Stopa procentowa

R

1

LM

0

0

Y

’

M

’

Realne zasoby
pieniądza

LL

1

LM

’

M

Dochó
d

Jeżeli państwo zastosuje politykę restrykcyjną, podaż będzie
malała.
Restrykcyjna polityka pieniężna przesuwa linie LM w lewo, a
łagodna w prawo.

Wpływ polityki pieniężnej na linię LM

KRZYWA LM – RYNEK PIENIĄDZA – ANALITYCZNIE (1)

Aby wyprowadzić

analitycznie

krzywą LM,

potrzebna jest następująca zależność
(równanie):

M = (

k

·Y -

h

·r) ·P

gdzie

k

- współczynnik wrażliwości popytu transakcyjnego

na zmiany dochodu

h

- współczynnik wrażliwości popytu spekulacyjnego

na zmiany stopy procentowej

P

- poziom cen

KRZYWA IS – RYNEK DÓBR – ANALITYCZNIE (2)

Przekształcając otrzymujemy równanie

krzywej

LM

(zależność pomiędzy stopą procentową i

dochodem):

 

P

M

h

1

Y

h

k

Y

r









gdzie M/P oznacza

realną

podaż pieniądza.

ROZWIĄZANIE UKŁADU IS-LM

Traktując równania IS i LM jako układ możemy
wyznaczyć dochód i stopę procentową
odpowiednio dla równowagi w gospodarce jako:

P

M

n

b

n

b

k

h

AD

h

n

b

k

h

Y

a































)

(

)

(

)

(









)

(

n

b

k

h

P

M

AD

k

r

a





















mnożnik monetarny

mnożnik

fiskalny

ROZWIĄZANIE UKŁADU IS-LM

Bardzo istotne jest zwłaszcza równanie
dochodu, które pozwala stwierdzić o
skuteczności polityki fiskalnej i monetarnej, jeśli
zapiszemy je jako:

P

M

n

b

n

b

k

h

AD

h

n

b

k

h

Y

a





































)

(

)

(

)

(









Współczynniki mówiące o wpływie zmian popytu
autonomicznego (skuteczność polityki fiskalnej)
oraz zmian podaży pieniądza (skuteczność
polityki monetarnej) określa się odpowiednio
jako

mnożnik fiskalny

i

mnożnik monetarny

.

MODEL IS-LM

r

Y

LM’

IS’

Y

*

r

*

Punkt

przecięcia

się

krzywych

IS

i

LM

wyznacza taki poziom
dochodu

i

stopy

procentowej,

przy

których

osiągana

jest

jednocześnie równowaga
na

rynku

dóbr

E

(zagregowany

popyt

równa się zagregowanej
podaży) oraz na rynku
pieniądza

(popyt

na

pieniądz

równa

się

podaży pieniądza).

Punkt

przecięcia

się

krzywych

IS

i

LM

wyznacza taki poziom
dochodu

i

stopy

procentowej,

przy

których

osiągana

jest

jednocześnie równowaga
na

rynku

dóbr

E

(zagregowany

popyt

równa się zagregowanej
podaży) oraz na rynku
pieniądza

(popyt

na

pieniądz

równa

się

podaży pieniądza).

E

POLITYKA FISKALNA W MODELU IS - LM

r

Y

LM

IS

Y

*

r

*

(2)

Analogicznie,

restrykcyjna

polityka

fiskalna

prowadzi

do

zmniejszenia dochodu i
stopy procentowej.

(2)

Analogicznie,

restrykcyjna

polityka

fiskalna

prowadzi

do

zmniejszenia dochodu i
stopy procentowej.

IS

1

Y

1

r

1

1

2

(1)

Efektem

towarzyszącym
ekspansywnej

polityce

fiskalnej - poza wzrostem
dochodu - jest wzrost
stopy procentowej oraz
tzw.

efekt

wypierania

(crowding-out),
polegający

na

zmniejszeniu

w

strukturze

dochodu

udziału popytu sektora
prywatnego (przez wzrost
stopy

procentowej),

a

zwiększenie

udziału

sektora publicznego.

(1)

Efektem

towarzyszącym

ekspansywnej

polityce

fiskalnej

- poza wzrostem

dochodu - jest wzrost
stopy procentowej oraz
tzw.

efekt

wypierania

(crowding-out),
polegający

na

zmniejszeniu

w

strukturze

dochodu

udziału popytu sektora
prywatnego (przez wzrost
stopy

procentowej),

a

zwiększenie

udziału

sektora publicznego.

POLITYKA MONETARNA W MODELU IS-LM

r

Y

LM

0

IS

Y

*

r

*

(2) Analogicznie,
restrykcyjna polityka
monetarna prowadzi do
zmniejszenia dochodu i
podwyższenia poziomu
stóp procentowych.

(2) Analogicznie,

restrykcyjna polityka
monetarna

prowadzi do

zmniejszenia dochodu i
podwyższenia poziomu
stóp procentowych.

LM

1

Y

1

r

1

1

2

(1) Efektem
towarzyszącym
ekspansywnej polityce
monetarnej - poza
wzrostem dochodu - jest
spadek stopy
procentowej.

(1) Efektem
towarzyszącym

ekspansywnej polityce
monetarnej

- poza

wzrostem dochodu - jest
spadek stopy
procentowej.

POLITYKA FISKALNA I MONETARNA W MODELU IS

- LM

r

Y

LM

0

IS

Y

*

r

*

Odpowiednia
kombinacja
ekspansywnej polityki
fiskalnej (1) i
monetarnej (2) może
prowadzić do wzrostu
dochodu przy nie
zmienionym poziomie
stóp procentowych.

Odpowiednia

kombinacja

ekspansywnej

polityki

fiskalnej

(1)

i

monetarnej

(2) może

prowadzić do wzrostu
dochodu przy nie
zmienionym poziomie
stóp procentowych.

LM

1

Y

1

2

IS

1

1

Podsumowanie LM

• Ruch wzdłuż krzywej LM spowodowany jest

zmianami stopy procentowej i oznacza
rozciąganie bądź kurczenie ZT danej masy
pieniężnej;

• Przesunięcie LM wywołują zmiany podaży

pieniądza lub zmiany cen

ZT

R

M

ZT (PNB)

4. Równowaga IS – LM.

R

IS

LM

Równowaga ogólna ma
miejsce, gdy gospodarka
znajduje

się

w

tym

samym punkcie zarówno
dla

IS,

jak

i LM. Brak jest wówczas
sił prących ku zmianom.
Zdolność

transakcyjna

jest

wówczas

zawsze

równa wartości PNB :

PNB = M • V

A

B

4.1. Równowaga komentarz

•IS

oraz

LM

obrazują, każda z osobna, potencjalne

stany równowagi, zaś jak zauważono na wykresie

powyżej (s.24) gospodarka (dwa rynki rozpatrywane

łącznie) dla punktów A i B nie jest w równowadze,

•Uruchamiany jest mechanizm rynkowy wywołujący

procesy dostosowawcze - przez zmiany (spadek

stopy procentowej) do zgodności dążą PNB i ZT: gdy

stopa procentowa maleje rośnie PNB (patrz na

IS

) i

jednocześnie zmniejsza się ZT (patrz na

LM);

•Gospodarka znajdująca się dotąd na liniach IS i LM

(punkty A i B) -przesuwa się po tych liniach w tym

samym kierunku; proces ten trwa do momentu, w

którym ZT nie zrówna się PNB

1. Rynek towarowy i pieniężny będą we wzajemnej

równowadze tylko wtedy, jeśli równowaga na obu

rynkach

wziętych

z osobna nastąpi przy tych samych wartościach stopy

procentowej i PNB.

2. Gospodarka przesuwając się po liniach LM i IS dochodzi

do punktu równowagi; w punkcie przecięcia ma miejsce

nie tylko równość - stopa procentowa, która pod presją

sił zewnętrznych dotąd, od zaznaczonych punktów

malała, przestaje się zmieniać.

3. Równowaga to nie równość, lecz stan spoczynku układu

sił, to koniec dopasowywania się jednego rynku do

drugiego.

4. W tym punkcie obie siły rynkowe równoważą się; od tego

momentu stan na jednym rynku przestaje wpływać na

drugi.

4.1. Równowaga komentarz Cd.

4.1.1. IS- LM

-

Prawo WALRASA

W

punkcie przecięcia linii LM z linią IS w równowadze

znajdują się trzy rynki: towarowy VP = MS –każdy

towar wytworzony sprzedano; kredytowy, bo każdy

wyemitowany bon znalazł swojego nabywcę – B

S

= B

D

;

w końcu pieniężny, bo popyt na pieniądz zrównał się

z podażą – M

S

=M

D

. Bilansujące się wartości tworzące

każdy rynek pozwalają na zapis ogólnego stanu

rynków:

(MS- VP)+ (B

S

– B

D

) – (M

S

–M

D

) =0

Na mocy powyższego zapisu, jeżeli dwa rynki znajdują

się w stanie równowagi, to automatycznie w

równowadze jest rynek trzeci. Ta właściwość nosi

nazwę prawa Walrasa