WIEDZA O

SPOŁECZEŃSTWIE

Temat: Organizacje międzynarodowe – ONZ

Plan lekcji

1. Pojęcie i podział organizacji międzynarodowych
2. Funkcje i rodzaje organizacji międzynarodowych
3. Geneza i rozwój ONZ
4. Cele i zasady ONZ
5. Organy ONZ
6. Wybrane obszary działalności ONZ

Pojęcie i podział organizacji

międzynarodowych

Organizacje międzynarodowe to zrzeszenia państw, osób prawnych
lub osób fizycznych pochodzących z różnych państw, powołane do
realizacji celów określonych w statucie.

Można je podzielić na organizacje:

• rządowe – zorganizowane przez państwa struktury, które są forum
ich współpracy. Członkami takich organizacji są co najmniej trzy
państwa. Mają one określone organy, w tym stały sekretariat.
Podstawą ich funkcjonowania jest umowa międzynarodowa będąca
jednocześnie aktem określającym cele, organizację oraz zasady
działania organizacji,

• pozarządowe – ich członkami są podmioty niepaństwowe (osoby
prawne lub fizyczne), a powstanie nie jest następstwem podpisania
umowy międzynarodowej. Podobnie jak organizacje rządowe, mają
stałe organy (sekretariaty) oraz procedury decyzyjne.

Funkcje i rodzaje organizacji

międzynarodowych

Organy organizacji
międzynarodowych

Parlamentarne

- członkami są najczęściej przedstawiciele parlamentów krajowych (wyjątek to
wybierany w wyborach Parlament Europejski). Najczęściej pełnią funkcje
doradcze.

Administracyjne

- składają się z funkcjonariuszy
międzynarodowych. Najczęściej spełniają
funkcje techniczne, wspierają działalność
innych organów, zbierają niezbędne
informacje, przygotowują projekty uchwał
innych organów.

Flaga ONZ

Funkcje i rodzaje organizacji

międzynarodowych

Organy organizacji
międzynarodowych

Międzyrządowe

W ich skład wchodzą przedstawiciele
państw członkowskich. Organy te dzielą
się na walne zgromadzenia, które
zbierają się rzadko i podejmują
najważniejsze decyzje (uchwalenie
budżetu, nabywanie członkowstwa,
określanie programu działań), oraz
komitety wykonawcze, w których
zasiadają przedstawiciele tylko części
członków.

Przywódca ZSRR

Józef Stalin

Funkcje i rodzaje organizacji

międzynarodowych

Podział organizacji międzynarodowych ze

względu na:

2. Zakres przedmiotowy

- Organizacje o

kompetencjach
ogólnych (np. OPA,
ONZ)

- organizacje o

kompetencjach
specjalnych – dzielą się
na gospodarcze,
kulturalne, polityczno –
wojskowe,

1. Dostępność państw do

organizacji

- powszechne – nie ma

szczególnych ograniczeń
terytorialnych dotyczących
możliwości przystąpienia (np.
ONZ),

- Regionalne – prawo

przystąpienia mają państwa
leżące w określonym regionie
(np. OJA, OPA),

Funkcje i rodzaje organizacji

międzynarodowych

3. Zakres władzy posiadanej przez

organizacje

- koordynacyjne – najważniejsze decyzje

państwa podejmują jednomyślnie,
uzgadniają między sobą działania
podejmowane dla realizacji
określonych celów (np. organizacje
wyspecjalizowane ONZ),

- ponadpaństwowe – organy mogą

nakładać na państwa zobowiązania na
podstawie decyzji podejmowanych
większością głosów (np. UE).

Podział organizacji międzynarodowych ze

względu na:

Trygve Lie (Norwegia)

Sekretarz Generalny ONZ

(1946 – 1953)

Funkcje i rodzaje organizacji

międzynarodowych

Organizacje międzynarodowe

spełniają

określone funkcje:

1. Funkcja regulacyjna polega

na regulowaniu postępowania
państw w stosunkach
międzynarodowych przez
tworzenie norm i wzorców,

2. Funkcja operacyjna polega

na bezpośrednim świadczeniu
przez organizacje usług za
pomocą własnych decyzji,
organów i środków, którymi
dysponują,

3. Funkcja kontrolna polega na

kontrolowaniu postępowania
państw i ustalaniu, czy jest ono
zgodne przyjętymi
zobowiązaniami.

Premier Wielkiej Brytanii (1940 – 1945)

Winston Churchill

Geneza i rozwój ONZ

Nowa organizacja miała mieć
szerokie kompetencje i stanowić
podstawę powojennego ładu
międzynarodowego.

Cele, strukturę i zasady
funkcjonowania organizacji
opracowali na wspólnych
konferencjach przywódcy
głównych mocarstw koalicji
antyhitlerowskiej (prezydent USA
Franklin Delano Roosevelt, premier
Wielkiej Brytanii Winston Churchill
i przywódca ZSRR Józef Stalin).

Pomysł powołania organizacji, która stałaby na straży pokoju, pojawił
się w czasie
II wojny światowej. Z inicjatywą jej utworzenia wystąpiły rządy USA i
Wielkiej Brytanii.

32 Prezydent USA

Franklin Delano Roosevelt,

Konferencja założycielska ONZ z
udziałem delegacji 50 państw
rozpoczęła się 25 kwietnia 1945 r.
w San Francisco, a zakończyła 25
czerwca podpisaniem Karty
Narodów Zjednoczonych.

Siedzibą organizacji został Nowy
Jork, a w Europie Genewa i
Wiedeń.

Obecnie do ONZ należą 192 kraje.

Obecnie sekretarzem generalnym
ONZ jest Ban Ki Mun.

Geneza i rozwój ONZ

Ban Ki Mun,

obecny sekretarz generalny ONZ

Cele i zasady ONZ

Do głównych celów ONZ
należą:

• dążenie do zapewnienia pokoju
i bezpieczeństwa światowego,

• tłumienie wojen i innych
naruszeń pokoju,

• rozwijanie współpracy
międzynarodowej,
współdecydowania narodów w
imię wspólnych celów,

• ochrona praw i godności
człowieka,

• popieranie rozwoju społeczno –
gospodarczego wszystkich
państw i narodów.

Dag Hjalmar Agne Carl Hammarskjöld (Szwecja)

Sekretarz Generalny ONZ

1953 - 1961

Zasady działania ONZ:

• suwerenna równość wszystkich członków,

• wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań zgodnie z Kartą ONZ,

• rozstrzyganie sporów drogą pokojową,

• powstrzymywanie się od groźby użycia siły lub użycia jej w sposób
niezgodny z celami ONZ,

• okazywanie wszelkiej pomocy ONZ, w każdej akcji podjętej zgodnie z
Kartą ONZ, jako środka zapobiegawczego lub przymusu,

• wpływanie na państwa, które nie są członkami ONZ, aby postępowały
zgodnie z jej zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania pokoju,

• nieingerowanie ONZ w sprawy należące do kompetencji wewnętrznej
państwa.

Cele i zasady ONZ

Zgromadzen
ie Ogólne
ONZ

Cele i zasady ONZ

Sala posiedzeń Rady Bezpieczeństwa w siedzibie ONZ w
Nowym Jorku

Zasady członkowstwa ONZ:

• państwa członkowskie dzielą się na członków pierwotnych (państwa ,
które uczestniczyły w konferencji założycielskie) i pozostałych, którzy
przystąpili do organizacji w późniejszych latach,

• nowych członków przyjmuje Zgromadzenie Ogólne, w drodze uchwały,
na wniosek Rady Bezpieczeństwa,

• istnieje możliwość zawieszenia,
a nawet usunięcia państwa
członkowskiego z organizacji.
Dzieje się tak w wypadku
państw, które systematycznie
łamią zasady Karty Narodów
Zjednoczonych lub wobec
których Rada Bezpieczeństwa
zastosowała sankcje. Decyzję o
zawieszeniu lub wydaleniu
podejmuje Zgromadzenie Ogólne
na wniosek Rady
Bezpieczeństwa,

Organy ONZ

Zgromadzenie Ogólne to organ plenarny złożony z przedstawicieli
wszystkich państw członkowskich. Zbiera się raz w roku na sesję
zwyczajną, ale może też w razie potrzeby być zwoływane na sesje
nadzwyczajne.
Zgromadzenie ma szerokie kompetencje – może dyskutować nad
wszelkimi zagadnieniami kompetencji i funkcji któregokolwiek organu
ONZ.
Podejmuje uchwały bezpośrednio albo na podstawie sprawozdania
komisji.

Jest 7 komisji głównych, w których pracach uczestniczą wszyscy
członkowie ONZ:
I – Polityczna i Bezpieczeństwa,
II – Gospodarcza i Finansowa,
III – Społeczna, Humanitarna i Kulturalna,
IV – Powiernictwa i Obszarów Niesamodzielnych,
V – Administracyjna i Budżetowa,
VI – Prawna,
VII – Specjalna Komisja Polityczna.
W Zgromadzeniu Ogólnym każde państwo dysponuje jednym głosem.
W najważniejszych sprawach (utrzymanie pokoju, wybór członków Rady
Bezpieczeństwa, budżet), uchwały Zgromadzenia zapadają
większością 2/3 głosów, natomiast w mniej ważnych – zwykłą
większością.

Obrady Zgromadzenia Ogólnego ONZ

Organy ONZ

Kompetencje Zgromadzenia Ogólnego

• Zgromadzenie Ogólne podejmuje decyzje dotyczące członkowstwa w
organizacji (decyduje o przyjęciu lub wykluczeniu),

• wybiera Sekretarza Generalnego, niestałych członków Rady
Bezpieczeństwa oraz członków innych organów,

• bada i zatwierdza budżet ONZ,

• inicjuje badania i wydaje zalecenia
w sprawach rozwoju współpracy
międzynarodowej, popierania
rozwoju prawa międzynarodowego i
jego kodyfikacji, przestrzegania
praw człowieka,

• popiera międzynarodową
współpracę we wszystkich
dziedzinach objętych działalnością
ONZ,

• analizuje sprawozdania składane
przez pozostałe organy.

Organy ONZ

Rada Bezpieczeństwa jest organem odpowiedzialnym za utrzymanie
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa.

Obecnie składa się z 15 członków:

- 5 stałych,

- 10 niestałych.
Członkami stałymi Rady są: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Rosja,
Chiny i Francja. Członków niestałych wybiera Zgromadzenie ogólne.

Przy podejmowaniu najważniejszych
decyzji, w tym o zastosowaniu
środków przymusu, Rada decyduje
większością 9 głosów, przy czym
muszą się na to zgodzić wszyscy
stali członkowie (mają one prawo
weta). W sprawach proceduralnych
decyzje zapadają zwykłą
większością 9 głosów.

Sithu U Thant (Birma)

Sekretarz Generalny

ONZ 1961 - 1971

Organy ONZ

Kompetencje Rady Bezpieczeństwa

• rozstrzyganie sporów i innych sytuacji zagrażających pokojowi,

• podejmowanie akcji w razie zagrożenia pokoju oraz decyzji o
zastosowaniu sankcji,

• opracowanie planów regulowania zbrojeń,

• wybór sędziów Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości.

Rada powiernicza obecnie
składa się z 5 stałych członków
Rady Bezpieczeństwa. Jej
zadaniem jest zarządzanie
obszarami powierniczymi
(niesamodzielnymi terytoriami
administrowanymi przez dane
państwo pod nadzorem ONZ).
Obecnie działalność Rady jest
zawieszona, ponieważ wszystkie
te terytoria uzyskały już
niepodległość.

Kurt Waldheim (Austria)

Sekretarz Generalny

ONZ 1972 - 1981

Organy ONZ

Rada Gospodarczo – Społeczna to organ o szerokich
kompetencjach. Jego głównym zadaniem jest rozwiązywanie
problemów społecznych i gospodarczych oraz powoływanie,
nadzorowanie i realizacja programów społecznych i gospodarczych
ONZ. W skład Rady wchodzą obecnie przedstawiciele 54 państw
wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne na 3- letnią kadencję.
Swoje zadania Rada wykonuje przez prowadzenie badań, wydawanie
zaleceń państwom członkowskim i innym organizacjom,
opracowywanie projektów konwencji i zwoływanie konferencji.
Jednym z najważniejszych zadań
Rady jest współpraca z
organizacjami
wyspecjalizowanymi ONZ, czyli
niezależnymi organizacjami
(mają własne struktury, cele i
budżety), które są związane z
ONZ specjalnymi umowami.
Rada koordynuje działalność
tych organizacji i zleca im
zadania.

Javier Perez de Cuellar

(Peru)

Sekretarz Generalny

ONZ 1982 - 1991

Organy ONZ

Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości to najważniejszy organ
prawny ONZ. Ma on swoją siedzibę w Hadze. Składa się z 15 sędziów
wybieranych przez Zgromadzenie Ogólne i Radę Bezpieczeństwa na 9 –
letnią kadencję. Podstawowym zadaniem Trybunału jest rozstrzyganie
sporów między państwami członkowskimi i wydawanie opinii prawnych
na zlecenie Zgromadzenia Ogólnego i Rady Bezpieczeństwa.

Sekretariat jest organem
pełniącym funkcje służebne w
stosunku do innych organów.
Organizuje ich pracę i wykonuje
uchwały . Na jego czele stoi
Sekretarz Generalny wybierany
na 5 – letnią kadencję przez
Zgromadzenie Ogólne na wniosek
Rady Bezpieczeństwa. Panuje
zwyczaj, że funkcję tę pełnią osoby
pochodzące z państw, które nie są
zaliczane do mocarstw.

Kofi Annan (Ghana)

Sekretarz Generalny ONZ 1997 - 2006

Wybrane obszary działalności ONZ

Utrzymanie pokoju i bezpieczeństwa.
W ONZ istnieje kilka sposobów rozwiązywania konfliktów. Rada
Bezpieczeństwa i Zgromadzenie Ogólne mogą wydawać rezolucje i
uchwały, w których wzywają do podjęcia lub zaniechania określonych
działań.
Najpopularniejszą formą działania są misje pokojowe wysyłane w
rejony konfliktu w celu nadzorowania wprowadzenia porozumień
pokojowych, tworzenia stref rozdzielających zwaśnione strony lub
nadzorowania zawieszenia broni. W misjach biorą udział żołnierze z
państw członkowskich, policjanci, obserwatorzy i personel cywilny.

Rozwiązywanie problemów
społecznych, politycznych i
gospodarczych.
Instrumentami wykorzystywanymi w tym
obszarze działalności są konferencje,
deklaracje, programy, raporty, a przede
wszystkim tworzenie względnie
samodzielnych instytucji
międzynarodowych (agencji specjalnych
ONZ), które zajmują się rozwiązywaniem
konkretnych problemów (np. Fundusz
Pomocy Dzieciom (UNICEF), Światowa
Rada Żywności (WFC)).

Boutros Boutros Ghali (Egipt)

Sekretarz Generalny ONZ 1992 - 1996

Wybrane organizacje wyspecjalizowane

ONZ

Nazwa

Data

powstania

oraz siedziba

Organy

Cele

Międzynarodowa

Organizacja Pracy

(ILO)

1919,

Genewa

Międzynarodowa

Konferencja Pacy,

Komitet

Wykonawczy,

Sekretariat

• umacnianie

sprawiedliwości

społecznej,

• działalność na rzecz

poprawy warunków

życia i pracy.

Organizacja

Narodów

Zjednoczonych ds.

Wyżywienia i

Rolnictwa (FAO)

1945

Rzym

Konferencja FAO,

Rada FAO,

Sekretariat

• rozwój rolnictwa i

wymiany produktów

rolnych między

państwami,

• poprawa warunków

życia i wyżywienia na

świecie.

Światowa

Organizacja

Handlu (WHO)

1948

Genewa

Światowe

Zgromadzenie

Zdrowia, Rada

Wykonawcza,

Sekretariat

• podnoszenie poziomu

służby zdrowia,

• walka z chorobami

zakaźnymi i

epidemiami,

• rozwój oświaty i

szkolnictwa

medycznego.

Wybrane organizacje wyspecjalizowane

ONZ

Nazwa

Data

powstania

oraz siedziba

Organy

Cele

Organizacja

Narodów

Zjednoczonych ds.

Oświaty, Nauki i

Kultury (UNESCO)

1946

Paryż

Konferencja

Generalna,

Rada

Wykonawcza,

Sekretariat

• rozwój współpracy

międzynarodowej w

dziedzinie oświaty,

nauki i kultury,

• poszanowanie praw i

wolności człowieka.

Światowa

Organizacja

Własności

Intelektualnej

(WIPO)

1970

Genewa

Zgromadzenie

Ogólne,

Konferencja,

Komitet

Koordynacyjny

• współpraca

międzynarodowa na

rzecz ochrony własności

intelektualnej (np.

patenty naukowe,

technologie

przemysłowe).

Międzynarodowy

Fundusz Walutowy

(IMF)

1945

Waszyngton

Rada

Gubernatorów,

Rada

Administracyjna,

Dyrektor

Generalny

• stabilizacja

finansowa państw

członkowskich,

• wspieranie stabilizacji

walut.