Zagadnienie istnienia

Boga

Istnienie Boga i w ogóle

2

Spór o powszechniki

• Badania logiczne

doprowadziły do
nominalizmu (XI w.)

• Nominalizm podważa

dogmat Trójcy Świętej

– albo jest trzech (różnych)

Bogów

– albo jest tylko jedna osoba

Boska

www.teologia.
pl

Istnienie Boga i w ogóle

3

Dialektycy/antydialektycy

• Dialektycy:

– należy prowadzić badania

nawet gdy prowadzą do
sprzeczności z prawdami
wiary

• Antydialektycy:

– filozofia służebnicą teologii

Istnienie Boga i w ogóle

4

Dialektycy/antydialektycy

• Dialektycy:

– należy prowadzić badania

nawet gdy prowadzą do
sprzeczności z prawdami
wiary

• Antydialektycy:

– filozofia służebnicą teologii

Istnienie Boga i w ogóle

5

Dialektycy/antydialektycy

• Dialektycy:

– należy prowadzić badania

nawet gdy prowadzą do
sprzeczności z prawdami wiary

• Antydialektycy:

– filozofia służebnicą teologii

• Filozofia scholastyczna:

– wiara poszukująca zrozumienia
– autonomia rozumu

w granicach wiary

Istnienie Boga i w ogóle

6

Dowód ontologiczny

• Św. Anzelm z Aosty

,

biskup Canterbury (1033-1109)

• Nawet głupiec ma ideę Boga,

jako czegoś najdoskonalszego.

Istnienie Boga i w ogóle

7

Dowód ontologiczny

• Św. Anzelm z Aosty

,

biskup Canterbury (1033-1109)

• Nawet głupiec ma ideę Boga,

jako czegoś najdoskonalszego.

• Co istnieje rzeczywiście,

jest doskonalsze od tego, co istnieje tylko w myśli
(temu bowiem brakuje rzeczywistego istnienia).

Istnienie Boga i w ogóle

8

Dowód ontologiczny

• Św. Anzelm z Aosty

,

biskup Canterbury (1033-1109)

• Nawet głupiec ma ideę Boga,

jako czegoś najdoskonalszego.

• Co istnieje rzeczywiście,

jest doskonalsze od tego, co istnieje tylko w myśli
(temu bowiem brakuje rzeczywistego istnienia).

• Istota najdoskonalsza, gdyby istniała tylko w myśli,

nie byłaby najdoskonalsza.

• Zatem Bóg istnieje rzeczywiście.

Istnienie Boga i w ogóle

9

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Istota – istnienie

prawo.univ.gda.pl

Istnienie Boga i w ogóle

10

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Istota – istnienie
• Dowód z pierwszej przyczyny:

– Obserwujemy, że każda rzecz ma

swoją przyczyną w innej rzeczy

prawo.univ.gda.pl

Istnienie Boga i w ogóle

11

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Istota – istnienie
• Dowód z pierwszej przyczyny:

– Obserwujemy, że każda rzecz ma

swoją przyczyną w innej rzeczy

– Jednak nie można z łańcuchem

przyczyn iść w nieskończoność

prawo.univ.gda.pl

Istnienie Boga i w ogóle

12

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Istota – istnienie
• Dowód z pierwszej przyczyny:

– Obserwujemy, że każda rzecz ma

swoją przyczyną w innej rzeczy

– Jednak nie można z łańcuchem

przyczyn iść w nieskończoność

– Zatem istnieje Pierwsza Przyczyna,

którą wszyscy nazywają Bogiem

prawo.univ.gda.pl

Istnienie Boga i w ogóle

13

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Dowód z celowości:

– Obserwujemy, że rzeczy w świecie

działają w jakimś celu

– Zaś gdzie jest cel, musi być też

zamysł, a zatem i jego Autor

Istnienie Boga i w ogóle

14

Wyjaśnienia naturalistyczne

• Wielki Wybuch

(George Gamow,
1948) jako pierwsza
przyczyna

Istnienie Boga i w ogóle

15

Wyjaśnienia naturalistyczne

Dobór naturalny (Charles Darwin,
1859)

jako mechanizm adaptacji

Istnienie Boga i w ogóle

16

Istnienie nie jest

własnością

Istnienie Boga i w ogóle

18

„Istnieje” nie jest predykatem

Reakcje na dowód ontologiczny:
• Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274)

– istota a istnienie

– z istoty rzeczy nie wynika, że ona istnieje

Istnienie Boga i w ogóle

19

„Istnieje” nie jest predykatem

Reakcje na dowód ontologiczny:
• Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274)

– istota a istnienie

– z istoty rzeczy nie wynika, że ona istnieje

• Immanuel Kant (1724-1804)

– istnienie nie należy do pojęcia rzeczy
– inaczej pytanie o to, czy dana rzecz

istnieje, byłoby bezsensowne

– ponieważ byłoby rozstrzygnięte w samym

pojęciu tej rzeczy

Istnienie Boga i w ogóle

20

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Gucio

istnieje.

Istnienie Boga i w ogóle

21

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

Istnienie Boga i w ogóle

22

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Żaden profesor nie

jest mądry.

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

• Żaden profesor nie

istnieje.

Istnienie Boga i w ogóle

23

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Żaden profesor nie

jest mądry.

• Niektórzy profesorowie

są mądrzy,

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

• Żaden profesor nie

istnieje.

Istnienie Boga i w ogóle

24

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Żaden profesor nie

jest mądry.

• Niektórzy profesorowie

są mądrzy,

• a niektórzy nie.

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

• Żaden profesor nie

istnieje.

Istnienie Boga i w ogóle

25

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Żaden profesor nie

jest mądry.

• Niektórzy profesorowie

są mądrzy,

• a niektórzy nie.

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

• Żaden profesor nie

istnieje.

• Niektórzy profesorowie

istnieją,

• a niektórzy nie.

Istnienie Boga i w ogóle

26

„Istnieje” jest kwantyfikatorem

(a nie predykatem).

• Niektórzy profesorowie są mądrzy =

Istnieje profesor, który jest mądry

x(P(x)



Q(x))

Istnienie Boga i w ogóle

27

„Istnieje” jest kwantyfikatorem

(a nie predykatem).

• Niektórzy profesorowie są mądrzy =

Istnieje profesor, który jest mądry

x(P(x)



Q(x))

• Gucio istnieje =

Istnieje ktoś, kto jest identyczny z Guciem

x(x = Gucio)

Istnienie Boga i w ogóle

28

Przedmioty fikcyjne

Stefan

Themerson

1910-1988

Istnienie Boga i w ogóle

29

Czy Pędrek Wyrzutek istnieje?

Żona Karabiniera:

Proszę cię, zacznij już jeść te
serdelki, O mój mężu bez trwogi
i zmazy, i nie zwracaj uwagi na
niego.

On jest stworzenie

fikcyjne. On nie istnieje.

Stefan Themerson

1910-1988

Istnienie Boga i w ogóle

30

Czy Pędrek Wyrzutek istnieje?

Karabinier:

Kobieto! Co do tego, to jesteś w
grubym błędzie. Weź, na przykład,
moje serdelki. Serdelki są gorące.
To znaczy, że są. Czy mogłyby być
gorące, gdyby ich nie było?
Serdelki muszą być, żeby móc być
gorące. Prawo mówi, że

serdelki

muszą istnieć, żeby móc mieć
właściwość bycia gorącymi

.

Stefan

Themerson

1910-1988

Istnienie Boga i w ogóle

31

Czy Pędrek Wyrzutek istnieje?

Tak samo i z nim:

musi istnieć, żeby móc mieć
właściwość bycia fikcyjnym

, nie?

Stefan

Themerson

1910-1988

Istnienie Boga i w ogóle

32

Teoria deskrypcji

Problem:
• Obecny król Francji jest łysy.
• P(a)

Alexius
Meinong

1853-1920

Bertrand

Russell

1872-1970

Istnienie Boga i w ogóle

33

Teoria deskrypcji

Problem:
• Obecny król Francji jest łysy.
• P(a)
• Obecny król Francji nie jest

łysy.

 P(a)

Alexius
Meinong

1853-1920

Bertrand

Russell

1872-1970

Istnienie Boga i w ogóle

34

Teoria deskrypcji

Problem:
• Obecny król Francji jest łysy.
• P(a)
• Obecny król Francji nie jest

łysy.

 P(a)
• P(a)



P(a)

jest zdaniem fałszywym.

Alexius
Meinong

1853-1920

Bertrand

Russell

1872-1970

Istnienie Boga i w ogóle

35

Teoria deskrypcji

Rozwiązanie (1905):
• „Obecny król Francji” nie jest

nazwą, lecz deskrypcją.

• Istnieje ktoś (i tylko jeden),

kto jest

obecnym królem

Francji

i

jest łysy

.

Alexius

Meinong

1853-1920

Bertrand

Russell

1872-1970

Istnienie Boga i w ogóle

36

Teoria deskrypcji

Rozwiązanie (1905):
• Istnieje ktoś (i tylko jeden),

kto jest obecnym królem
Francji i jest łysy.

 x (P(x)



Q(x)

Alexius

Meinong

1853-1920

Bertrand

Russell

1872-1970

Istnienie Boga i w ogóle

37

Teoria deskrypcji

Rozwiązanie (1905):
• Istnieje ktoś (i tylko jeden),

kto jest obecnym królem
Francji i jest łysy.

 x (P(x)



Q(x)



y (P(y)



Q(y)  x

= y))

Alexius

Meinong

1853-1920

Bertrand

Russell

1872-1970

Istnienie Boga i w ogóle

38

Teoria deskrypcji

Rozwiązanie (1905):

 x (P(x)



Q(x)



y (P(y)



Q(y)  x

= y))

 x (P(x)



Q(x))



x y (P(x)  Q(x)



P(y)



Q(y)



x  y)

Alexius

Meinong

1853-1920

Bertrand

Russell

1872-1970

Istnienie Boga i w ogóle

39

Istnieć = być identycznym ze sobą

• Adam Grobler istnieje.

Istnienie Boga i w ogóle

40

Istnieć = być identycznym ze sobą

• Adam Grobler istnieje.
• Istnieje ktoś (i tylko jeden),

kto jest (identyczny z)
Adamem Groblerem.

Istnienie Boga i w ogóle

41

Istnieć = być identycznym ze sobą

• Adam Grobler istnieje.
• Istnieje ktoś (i tylko jeden),

kto jest (identyczny z)
Adamem Groblerem.

Istnienie Boga i w ogóle

42

Istnieć = być identycznym ze sobą

• Adam Grobler istnieje.
• Istnieje ktoś (i tylko jeden),

kto jest (identyczny z)
Adamem Groblerem.

 x ((x = a)



y (y = a  x = y)),

gdzie a = Adam Grobler

Istnienie Boga i w ogóle

43

Czy przedmioty fikcyjne istnieją?

Czy Smok Wawelski z krakowskiej legendy jest

identyczny

Istnienie Boga i w ogóle

44

Czy przedmioty fikcyjne istnieją?

Czy Smok Wawelski z krakowskiej legendy jest

identyczny

ze Smokiem Wawelskim z powieści krakowskiego

pisarza,

Stanisława Pagaczewskiego (1916-1984)?

Istnienie Boga i w ogóle

45

Wyrażenia ontologicznie

zobowiązujące

(ontological commitments)

Babka Eleonora Pawlak
w filmie Sylwestra
Chęcińskiego „Sami
swoi”, 1967

.

Istnienie Boga i w ogóle

46

Wyrażenia ontologicznie

zobowiązujące

(ontological commitments)

Sąd sądem, a

sprawiedliwość musi być
po naszej stronie

.

Babka Eleonora Pawlak
w filmie Sylwestra
Chęcińskiego „Sami
swoi”, 1967.

Istnienie Boga i w ogóle

47

Ontologia według Quine’a

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

48

Ontologia według Quine’a

Istnieć = być wartością
zmiennej pod

kwantyfikatorem

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

49

Ontologia według Quine’a

Istnieć = być wartością
zmiennej pod

kwantyfikatorem



x (x musi być po naszej stronie)



x (x jest po naszej stronie)

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

50

Ontologia według Quine’a

Istnieć = być wartością
zmiennej pod

kwantyfikatorem



x (x musi być po naszej stronie)



x (x jest po naszej stronie)



x (x jest sprawiedliwe



x jest po naszej stronie)

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

51

Ontologia według Quine’a

Istnieć = być wartością
zmiennej pod

kwantyfikatorem



x (x musi być po naszej stronie)



x (x jest po naszej stronie)



x (x jest sprawiedliwe



x jest po naszej stronie)

Wybór języka jest
podporządkowany
potrzebom naukowym.

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

52

Przedmioty fikcyjne

• Pegaz ma skrzydła

Istnienie Boga i w ogóle

53

Przedmioty fikcyjne

• Pegaz ma skrzydła
• Istnieje coś, co

pegazuje i ma
skrzydła

Istnienie Boga i w ogóle

54

Teoria presupozycji

• Krytyka teorii deskrypcji

Peter

Strawson

– odróżnia strukturę logiczną zdania

1919-2006

od jego struktury gramatycznej

On Denoting,

1950

Istnienie Boga i w ogóle

55

Teoria presupozycji

• Krytyka teorii deskrypcji

Peter

Strawson

– odróżnia strukturę logiczną zdania

1919-2006

od jego struktury gramatycznej

On Denoting,

1950

– którą trzeba traktować poważnie.

Istnienie Boga i w ogóle

56

Teoria presupozycji

• Krytyka teorii deskrypcji

Peter

Strawson

– odróżnia strukturę logiczną zdania

1919-2006

od jego struktury gramatycznej

On Denoting,

1950

– którą trzeba traktować poważnie.

• Presupozycją zdania nazywa się

warunek możliwości użycia zdania
do oznajmienia (statement).

Istnienie Boga i w ogóle

57

Teoria presupozycji

• Presupozycją zdania nazywa się

warunek możliwości użycia zdania
do oznajmienia (statement).

– Tylko oznajmienia są

prawdziwe lub fałszywe

Istnienie Boga i w ogóle

58

Teoria presupozycji

• Presupozycją zdania

„Obecny król Francji jest łysy” jest
„Istnieje ktoś, i tylko jeden, kto jest obecnym królem

Francji”.