Zagadnienie istnienia

Boga

Istnienie Boga i w ogóle

2

Spór o powszechniki

• Badania logiczne

doprowadziły do
nominalizmu (XI w.)

• Nominalizm podważa

dogmat Trójcy Świętej

– albo jest trzech (różnych)

Bogów

– albo jest tylko jedna osoba

Boska

www.teologia.
pl

Istnienie Boga i w ogóle

3

Dialektycy/antydialektycy

• Dialektycy:

– należy prowadzić badania

nawet gdy prowadzą do
sprzeczności z prawdami
wiary

• Antydialektycy:

– filozofia służebnicą teologii

Istnienie Boga i w ogóle

4

Dialektycy/antydialektycy

• Dialektycy:

– należy prowadzić badania

nawet gdy prowadzą do
sprzeczności z prawdami
wiary

• Antydialektycy:

– filozofia służebnicą teologii

Istnienie Boga i w ogóle

5

Dialektycy/antydialektycy

• Dialektycy:

– należy prowadzić badania

nawet gdy prowadzą do
sprzeczności z prawdami wiary

• Antydialektycy:

– filozofia służebnicą teologii

• Filozofia scholastyczna:

– wiara poszukująca zrozumienia
– autonomia rozumu

w granicach wiary

Istnienie Boga i w ogóle

6

Dowód ontologiczny

• Św. Anzelm z Aosty

,

biskup Canterbury (1033-1109)

• Nawet głupiec ma ideę Boga, jako

czegoś, od czego nic doskonalszego
nie da się pomyśleć.

Istnienie Boga i w ogóle

7

Dowód ontologiczny

• Św. Anzelm z Aosty

,

biskup Canterbury (1033-1109)

• Nawet głupiec ma ideę Boga, jako czegoś, od czego nic

doskonalszego nie da się pomyśleć.

• Co istnieje rzeczywiście, jest doskonalsze od tego, co

istnieje tylko w myśli (temu bowiem brakuje
rzeczywistego istnienia).

Istnienie Boga i w ogóle

8

Dowód ontologiczny

• Św. Anzelm z Aosty

,

biskup Canterbury (1033-1109)

• Nawet głupiec ma ideę Boga, jako czegoś, od czego nic

doskonalszego nie da się pomyśleć.

• Co istnieje rzeczywiście, jest doskonalsze od tego, co

istnieje tylko w myśli (temu bowiem brakuje rzeczywistego
istnienia).

• Gdyby idea Boga istniała tylko w myśli, dałoby się pomyśleć

ideę czegoś doskonalszego.

• Zatem Bóg istnieje rzeczywiście.

Istnienie Boga i w ogóle

9

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Istota – istnienie

prawo.univ.gda.pl

Istnienie Boga i w ogóle

10

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Istota – istnienie
• Dowód z pierwszej przyczyny:

– Obserwujemy, że w świecie każda

rzecz ma swoją przyczyną w innej
rzeczy, a ta w jeszcze innej…

prawo.univ.gda.pl

Istnienie Boga i w ogóle

11

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Istota – istnienie
• Dowód z pierwszej przyczyny:

– Obserwujemy, że w świecie każda

rzecz ma swoją przyczyną w innej
rzeczy, a ta w jeszcze innej…

– Jednak nie można z łańcuchem

przyczyn iść w nieskończoność…

prawo.univ.gda.pl

Istnienie Boga i w ogóle

12

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Istota – istnienie
• Dowód z pierwszej przyczyny:

– Obserwujemy, że w świecie każda

rzecz ma swoją przyczyną w innej
rzeczy, a ta w jeszcze innej…

– Jednak nie można z łańcuchem

przyczyn iść w nieskończoność…

– Zatem istnieje Pierwsza Przyczyna,

którą wszyscy nazywają Bogiem

prawo.univ.gda.pl

Istnienie Boga i w ogóle

13

Dowody św. Tomasza

• Św. Tomasz z Akwinu (1225-

1274)

• Dowód z celowości:

– Obserwujemy, że rzeczy w świecie

działają w jakimś celu

– Zaś gdzie jest cel, musi być też

zamysł, a zatem i jego Autor

Istnienie Boga i w ogóle

14

Wyjaśnienia naturalistyczne

• Wielki Wybuch

(George Gamow,
1948) jako pierwsza
przyczyna

Istnienie Boga i w ogóle

15

Wyjaśnienia naturalistyczne

Dobór naturalny (Charles Darwin,
1859)

jako mechanizm adaptacji

Istnienie Boga i w ogóle

16

Istnienie nie jest

własnością

Istnienie Boga i w ogóle

18

„Istnieje” nie jest predykatem

Reakcje na dowód ontologiczny:
• Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274)

– istota a istnienie

– z istoty rzeczy nie wynika, że ona istnieje

Istnienie Boga i w ogóle

19

„Istnieje” nie jest predykatem

Reakcje na dowód ontologiczny:
• Św. Tomasz z Akwinu (1225-1274)

– istota a istnienie

– z istoty rzeczy nie wynika, że ona istnieje

• Immanuel Kant (1724-1804)

– istnienie nie należy do pojęcia rzeczy
– inaczej pytanie o to, czy dana rzecz

istnieje, byłoby bezsensowne

– ponieważ byłoby rozstrzygnięte w samym

pojęciu tej rzeczy

Istnienie Boga i w ogóle

20

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Gucio

istnieje.

Istnienie Boga i w ogóle

21

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

Istnienie Boga i w ogóle

22

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Żaden profesor nie

jest mądry.

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

• Żaden profesor nie

istnieje.

Istnienie Boga i w ogóle

23

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Żaden profesor nie

jest mądry.

• Niektórzy profesorowie

są mądrzy,

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

• Żaden profesor nie

istnieje.

Istnienie Boga i w ogóle

24

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Żaden profesor nie

jest mądry.

• Niektórzy profesorowie

są mądrzy,

• a niektórzy nie.

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

• Żaden profesor nie

istnieje.

Istnienie Boga i w ogóle

25

Istnienie nie jest

własnością

• Gucio jest

mądry.

• Wszyscy profesorowie

są mądrzy.

• Żaden profesor nie

jest mądry.

• Niektórzy profesorowie

są mądrzy,

• a niektórzy nie.

• Gucio

istnieje.

• Wszyscy profesorowie

istnieją.

• Żaden profesor nie

istnieje.

• Niektórzy profesorowie

istnieją,

• a niektórzy nie.

Istnienie Boga i w ogóle

26

„Istnieje” jest kwantyfikatorem

(a nie predykatem).

• Niektórzy profesorowie są mądrzy =

Istnieje profesor, który jest mądry

x(P(x)



Q(x))

Istnienie Boga i w ogóle

27

„Istnieje” jest kwantyfikatorem

(a nie predykatem).

• Niektórzy profesorowie są mądrzy =

Istnieje profesor, który jest mądry

x(P(x)



Q(x))

• Gucio istnieje =

Istnieje ktoś, kto jest identyczny z Guciem

x(x = Gucio)

Istnienie Boga i w ogóle

28

Po co nowe kwantyfikatory?

• Czy stąd, że niektórzy profesorowie są mądrzy,

wynika logicznie, że niektórzy profesorowie nie są
mądrzy?

? SiP |= SoP

P

S

+

Istnienie Boga i w ogóle

29

Po co nowe kwatyfikatory?

• Próba dowodu nie wprost:

• Przypuśćmy, że wniosek jest

fałszywy, czyli

wszyscy

profesorowie są mądrzy

.

• Wówczas przesłanka – niektórzy

profesorowie są mądrzy –
pozostaje prawdziwa.

• Zatem jest możliwe, że

(wszystkie) przesłanki są
prawdziwe, a wniosek
jest fałszywy.

S - + - P

S
P

Istnienie Boga i w ogóle

30

Po co nowe kwatyfikatory?

• Wniosek nie wynika logicznie z przesłanek.
• Chociaż wynika konwersacyjnie.
• Zatem „niektórzy”  „nie wszyscy”

x P(x)

x P(x)

Istnienie Boga i w ogóle

31

Po co nowe kwatyfikatory?

SaP

x P(x)

x P(x)

SiP

x P(x)

x P(x)

SeP

x P(x)

x P(x)

SoP

x P(x)

x P(x)

Istnienie Boga i w ogóle

32

Przedmioty fikcyjne

Stefan

Themerson

1910-1988

Istnienie Boga i w ogóle

33

Czy Pędrek Wyrzutek istnieje?

Żona Karabiniera:

Proszę cię, zacznij już jeść te
serdelki, O mój mężu bez trwogi
i zmazy, i nie zwracaj uwagi na
niego.

On jest stworzenie

fikcyjne. On nie istnieje.

Stefan Themerson

1910-1988

Istnienie Boga i w ogóle

34

Czy Pędrek Wyrzutek istnieje?

Karabinier:

Kobieto! Co do tego, to jesteś w
grubym błędzie. Weź, na przykład,
moje serdelki. Serdelki są gorące.
To znaczy, że są. Czy mogłyby być
gorące, gdyby ich nie było?
Serdelki muszą być, żeby móc być
gorące. Prawo mówi, że

serdelki

muszą istnieć, żeby móc mieć
właściwość bycia gorącymi

.

Stefan

Themerson

1910-1988

Istnienie Boga i w ogóle

35

Czy Pędrek Wyrzutek istnieje?

Tak samo i z nim:

musi istnieć, żeby móc mieć
właściwość bycia fikcyjnym

, nie?

Stefan

Themerson

1910-1988

Istnienie Boga i w ogóle

36

Czy przedmioty fikcyjne istnieją?

Czy Smok Wawelski z krakowskiej legendy jest

identyczny

Istnienie Boga i w ogóle

37

Czy przedmioty fikcyjne istnieją?

Czy Smok Wawelski z krakowskiej legendy jest

identyczny

ze Smokiem Wawelskim z powieści krakowskiego

pisarza,

Stanisława Pagaczewskiego (1916-1984)?

Istnienie Boga i w ogóle

38

Wyrażenia ontologicznie

zobowiązujące

(ontological commitments)

Babka Eleonora Pawlak
w filmie Sylwestra
Chęcińskiego „Sami
swoi”, 1967

.

Istnienie Boga i w ogóle

39

Wyrażenia ontologicznie

zobowiązujące

(ontological commitments)

Sąd sądem, a

sprawiedliwość musi być
po naszej stronie

.

Babka Eleonora Pawlak
w filmie Sylwestra
Chęcińskiego „Sami
swoi”, 1967.

Istnienie Boga i w ogóle

40

Ontologia według Quine’a

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

41

Ontologia według Quine’a

Istnieć = być wartością
zmiennej pod

kwantyfikatorem

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

42

Ontologia według Quine’a

Istnieć = być wartością
zmiennej pod

kwantyfikatorem



x (x musi być po naszej stronie)



x (x jest po naszej stronie)

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

43

Ontologia według Quine’a

Istnieć = być wartością
zmiennej pod

kwantyfikatorem



x (x musi być po naszej stronie)



x (x jest po naszej stronie)



x (x jest sprawiedliwe



x jest po naszej stronie)

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

44

Ontologia według Quine’a

Istnieć = być wartością
zmiennej pod

kwantyfikatorem



x (x musi być po naszej stronie)



x (x jest po naszej stronie)



x (x jest sprawiedliwe



x jest po naszej stronie)

Wybór języka jest
podporządkowany
potrzebom naukowym.

Willard Van Orman Quine

(1908-2000)

On What There Is 1951

Istnienie Boga i w ogóle

45

Przedmioty fikcyjne

• Pegaz ma skrzydła

Istnienie Boga i w ogóle

46

Przedmioty fikcyjne

• Pegaz ma skrzydła
• Istnieje coś, co

pegazuje i ma
skrzydła