DEFINICJA CUKRZYCY

Grupa

chorób metabolicznych

charakteryzujących się

hiperglikemią

wynikającą z defektu

wydzielania i (lub)

działania insuliny.

Przewlekła hiperglikemia w cukrzycy

wiąże się z

uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i

niewydolnością

różnych narządów, szczególnie oczu, nerek,

nerwów, serca i naczyń krwionośnych.

Cukrzyca typu 1

a) wywołana czynnikiem immunologicznym

b) idiopatyczna

Rozpoznanie cukrzycy

• Typowe objawy (wielomocz,

nadmierne pragnienie,

chudnięcie, osłabienie,

glukozuria, ketonuria) oraz

• Glikemia przygodna równa

lub wyższa od 200 mg% lub

• Wyłącznie hiperglikemia

Rozpoznanie cukrzycy typu

• Obecność przeciwciał przeciwwyspowych

(ICA), przeciw dekarboksylazie kwasu
glutaminowego (anty-GAD), przeciw
wewnątrzplazmatycznej domenie
fosfatazy tyrozyny (IA-2 lub IA-2Ab)
oraz

• Genotyp (antygeny układu MHC) HLA

DR3 lub DR4/0302 (90-95% chorych)

• Nieobecność DR2/DQ0602

Przeciwciała przeciwwyspowe

a obecność innych przeciwciał

•Przeciwtarczycowe
•Przeciwnadnerczowe
•Przeciw komórkom

okładzinowym
żołądka

Przewlekłe powikłania

cukrzycy

• Mikroangiopatia (retinopatia,

nefropatia)

• Makroangiopatia (choroba

wieńcowa, miażdżyca tętnic
szyjnych, choroba naczyniowa
nóg)

• Neuropatia (OUN, somatyczna,

trzewna)

Przyczyny zgonów w

cukrzycy

Cukrzyca typu 1 Cukrzyca typu 2

CHOROBY UKŁADU

SERC.-NACZYN.

15%

58%

NEFROPATIA

55%

CHOROBY NACZYŃ

MÓZGOWYCH

12%

INFEKCJ E

10%

ŚPIĄCZKI

CUKRZYCOWE

5,5

6,5

7,5

8,5

9,5

10,5

The effect of Intensive Treatment of Diabetes on the Development and Progression of Long –
Term Complications in Insulin - Dependent Diabetes Mellitus. The Diabetes Control
and Complication Trial Research Group. NEJM 1993 14; ( 329): 977-986

HbA

(%)

źn

DCCT

: Ryzyko progresji

retinopatii

u chorych leczonych

metodą

intensywnej

insulinoterapii

w zależności od HbA

EDIC

: kontrola metaboliczna cukrzycy

w 10 lat po rozpoczęciu badania DCCT

lat
a

)

konwencjonalna

intensywna

DCCT/ Epidemiology of Diabetes Interventions and Complications Research Group.

Retinopathy

and Nephropathy in Patients With Type 1 Diabetes Four Years After a Trial of Intensive

Therapy.

NEJM, 2000, 342; (6): 381 - 389

EDIC

: Ryzyko progresji retinopatii w

grupie

terapii konwencjonalnej i

intensywnej

-4

0,5 1 1,5 2 2,5 3 3,5 4

EDIC lata

leczenie

konwencjonalne

leczenie

intensywne

DCCT/ Epidemiology of Diabetes Interventions and Complications Research Group. Retinopathy
and Nephropathy in Patients With Type 1 Diabetes Four Years After a Trial of Intensive Therapy.
NEJM, 2000, 342; (6): 381 - 389

DCCT

Hipoglikemia

• Definicja: poziom glikemii < 2,8 mmol/l (50

mg%). Glikemia 3 mmol/l (54 mg% powoduje
upośledzenie funkcji mózgu).

• Próg odczuwanie hipoglikemii jest

indywidualny, ale zazwyczaj:

• Objawy wegetatywne < 3,3 mmol/l (59 mg

• Zaburzenia funkcji poznawczych i

intelektualnych < 3,0 mmol/l (54 mg%)

• Objawy neuroglikopenii < 2,8 mmol/l (50 mg

Hipoglikemia jest to obniżenie poziomu
cukru we krwi poniżej 50 mg% z
towarzyszącymi typowymi objawami.
Objawy hipoglikemii, to m.in.: uczucie
silnego głodu, obfite poty, uczucie
drżenia wewnętrznego, drżenie rąk,
osłabienie, pobudzenie, bladość skóry,
uczucie kołatania serca, rozszerzenie
źrenic, drętwienie ust, języka, ból głowy,
niepokój, zaburzenia myślenia, dziwne
zachowania (często agresywne, niekiedy
przywodzące na myśl stan po nadużyciu
alkoholu), zaburzenia mowy, zaburzenia
widzenia, skurcze mięśniowe
(naśladujące niekiedy padaczkę),
wreszcie utrata przytomności.

Glikemia
4,0 (=72 mg%) Głód, ból głowy, osłabienie
Osłabienie uwagi

3,0 (=54 mg%) Ból brzucha

Mierna Zaburzenia zachowania
neuroglikopenia Agresja, lęk

2,0 (=36 mg%) Pocenie się, tachykardia
Nasilenie objawów Parestezje
autonomicznych Zaburzenia mowy

1,0 (=18 mg%) Drgawki

Ciężka neuroglikopenia Śpiączka
0 Zgon

Kontrregulacja w

hipoglikemii

• Pobudzenie układu

autonomicznego

• Hormony:
• - glukagon
• - aminy katecholowe
• - kortyzol
• - hormon wzrostu

Przyczyny hipoglikemii

• przedłużenie okresu między posiłkami

• przedłużenie okresu między wstrzyknięciem

insuliny a spożyciem posiłku

• pominięcie (spożywanego zazwyczaj o

danej porze) posiłku

• wprowadzenie dużej ilości włókien do

jadłospisu osoby, która do tej pory

spożywała znacznie mniej włókien

• odchudzanie się (bez nadzoru lekarza)

• wymioty, biegunka

• spożycie alkoholu

• wykonywanie dodatkowego wysiłku

fizycznego

Przyczyny hipoglikemii

• wstrzyknięcie zbyt dużej dawki insuliny,

przyjęcie zbyt dużej dawki leku doustnego

• utrzymanie danego dawkowania insuliny,

pomimo, że zmniejszyło się zapotrzebowanie na

nią

• podanie domięśniowe zamiast podskórne

insuliny

• praca mięśni lub ogrzanie okolicy iniekcji
• zmiana miejsca iniekcji
• zmniejszenie zapotrzebowania na insulinę

(niewydolność nerek, niedoczynność przysadki,

niedoczynność nadnerczy)

• remisja cukrzycy

Zjawisko Somogyi

g
l
i
k
e
m
i
a

Glikemia (mg%)

100

140

3.30

7.00

ZAPOBIEGANIE NIEDOCUKRZENIOM

- regularny tryb życia (praca, posiłki, wysiłki)
- regularne pomiary cukru we krwi
- pomiary o godz. 22 i 3.30
- nie czekać, gdy podejrzewa się niedocukrzenie
- ktoś w pracy czy w szkole powinien wiedzieć o
cukrzycy
- dokument w kieszeni z informacją o cukrzycy i co
robić w razie niedocukrzenia
- przed dużym wysiłkiem dodatkowy posiłek
(kanapka, mleko)
i dodatkowa „przegryzka” co 2 godz. wysiłku
- przed dużym wysiłkiem zmniejszyć insulinę o 10 - 15%
- wieloletnia cukrzyca znosi objawy wczesnego
ostrzegania o niedocukrzeniu (pozostają regularne
posiłki i regularne pomiary cukru!)

POSTĘPOWANIE W NIEDOCUKRZENIU

- CUKIER
- KANAPKA (Z WĘDLINĄ LUB SEREM)
- GLUKOZA
- SŁODKI SOK
- COCA - COLA
- SŁODYCZE (CIASTKO)
- NIEPRZYTOMNEMU NIE WLEWAĆ
NICZEGO DO UST
I WEZWAĆ POGOTOWIE
- GLUCAGEN 1mg im, sc, iv (2mg)

KWASICA KETONOWA

• Zaburzenie metabolizmu glukozy,

białek i tłuszczów

• Glikemia zazwyczaj przekracza 270

mg%

• pH krwi < 7,2
• Obecnie jest rzadka, ale należy jej

się spodziewać u osób z
uszkodzoną pompą insulinową

Niedobór insuliny

Zmniejszenie tkankowego
zużycia glukozy (MT)

Katabolizm białek

Lipoliza

Hiperglikemia

Diureza osmotyczna

Odwodnienie

Wstrząs oligowolemiczny

Bezmocz

Śpiączka (zgon)

Azot w moczu

Utrata
K

Hipoksja tkanek

Hiperlipemia (WKT)

Ketogeneza wątrobowa

Glukoneogeneza

Hiperketonemia

Kwasica metaboliczna

Oporność tkanek
na insulinę

Hipoksja tkanek

Zmniejszenie przepływu
krwi przez mózg

Pobudzenie kory nadnerczy

Glikogenoliza W,M

Hiperwentylacja

Na, K

Katabolizm białek

Lipoliza

Hiperglikemia

Diureza osmotyczna

Odwodnienie

Wstrząs oligowolemiczny

Bezmocz

Śpiączka (zgon)

Azot w moczu

Utrata
K

Hipoksja tkanek

Hiperlipemia (WKT)

Ketogeneza wątrobowa

Glukoneogeneza

Hiperketonemia

Kwasica metaboliczna

Oporność tkanek
na insulinę

Hipoksja tkanek

Zmniejszenie przepływu
krwi przez mózg

Pobudzenie kory nadnerczy

Hiperwentylacja

Na, K

GLUKAGON

(NIEDOBÓR INSULINY)

Katabolizm białek

Lipoliza

Hiperglikemia

Diureza osmotyczna

Odwodnienie

Wstrząs oligowolemiczny

Bezmocz

Śpiączka (zgon)

Azot w moczu

Utrata
K

Hipoksja tkanek

Hiperlipemia (WKT)

Ketogeneza wątrobowa

Glukoneogeneza

Hiperketonemia

Kwasica metaboliczna

Oporność tkanek
na insulinę

Hipoksja tkanek

Zmniejszenie przepływu
krwi przez mózg

Pobudzenie kory nadnerczy

Hiperwentylacja

Na, K

AMINY KATECHOLOWE, KORTYZOL, HORMON WZROSTU

Zmniejszenie tkankowego
zużycia glukozy (M)

Objawy kwasicy ketonowej

• Odwodnienie: pragnienie, wielomocz,

suchość języka i skóry, miękkość gałek

ocznych, hipotermia, spadek ciśnienia

• P. pokarmowy: wymioty, bóle brzucha,

objawy rzekomootrzewnowe, powiększenie

wątroby

• Kwasiczy oddech Kussmaula
• Zaburzenia świadomości pogłębiające się

do stanu głębokiej śpiączki neurologicznej

(ze zniesieniem odruchów fizjologicznych i

reakcji na bodźce bólowe)

KWASICA KETONOWA

Przyczyny kwasicy ketonowej: najczęściej
wynikają z zaniedbań lub błędów w leczeniu!
Są to m.in.:
1. Przerwanie leczenia insuliną (lub
niezwiększenie dawki insuliny) w czasie
dodatkowych chorób infekcyjnych (zakażeń
ropnych, przebiegających z gorączką). Jest to
najczęstsza przyczyna śpiączki cukrzycowej!
2. Lekkomyślne odstawienie zaleconej przez
lekarza insuliny.
3. Wstrzykiwanie przez pewien okres czasu
zbyt małej dawki insuliny (z powodu np.
błędnego nabierania jej z fiolki lub w okresie
gwałtownego wzrostu).

KWASICA KETONOWA -
zapobieganie :
W czasie dodatkowej choroby należy
stosować dotychczasowe dawki insuliny,
pomimo braku apetytu.
Gdy wystąpią nudności, należy jeść
gotowane pokarmy półpłynne (np. kleiki,
lekkostrawne zupy), często i w małych
porcjach.
Trzeba pić dużo płynów, żeby zapobiec
odwodnieniu organizmu.
Należy kilkakrotnie w ciągu doby badać
poziom cukru we krwi.
Jeżeli pojawią się wymioty, bóle brzucha,
wysoki poziom cukru we krwi i w moczu
(aceton!) - trzeba niezwłocznie
skontaktować się z lekarzem.
Kwasica ketonowa wymaga
natychmiastowego leczenia szpitalnego!

Postępowanie w śpiączce

ketonowej

• Dożylny ciągły wlew insuliny (bolus 4

j.m., następnie 4-6 j.m./h (0,1 j.m./kg/h

• Wyrównanie niedoborów wody
• Wyrównanie niedoborów elektrolitów
• Wyrównanie zaburzeń równowagi

kwasowo-zasadowej

• Odsysanie zalegającej treści żołądkowej,

tlenoterapia, antybiotyki, heparyna

- prawidłowe, fizjologiczne odżywienie
- prawie normoglikemia
- normolipidemia
- dostarczenie liczby kalorii zapewniającej:
* uzyskanie i utrzymanie prawidłowej masy ciała
dorosłych (BMI 20 - 25 kg/m

)

* prawidłowy wzrost i rozwój dzieci i młodzieży
* prawidłowy przebieg ciąży i laktacji kobiet
- zapobieganie i leczenie ostrych powikłań cukrzycy
- leczenie przewlekłych powikłań (nefropatia cukrzycowa)
- utrzymanie prawidłowego ciśnienia tętniczego krwi
(u osób z nadciśnieniem tętniczym)

JEDNOSTKA CHLEBOWA = 1 WW

Ilość pokarmu ( w gramach)

zawierająca 12 (10) gramów

węglowodanów

np. 25 g chleba = 1 WW

1 jabłko ( 100 g ) = 1 WW

Sposób liczenia dobowego zapotrzebowania
na węglowodany, białko i tłuszcze:
25 letni mężczyzna lekko pracujący,
180 cm, 78 kg, (BMI=24 kg/m

)

(należna masa ciała, gdy BMI=20-25)
30 kcal x 78 kg = 2340 kcal/dobę
55 – 60% energii z węglowodanów
2340 kcal x 55% = 1287 kcal z węglowodanów
2340 kcal x 15% = 351 kcal z białka
2340 kcal x 30% =702 kcal z tłuszczów
Ponieważ z 1 grama węglowodanów uzyskujemy 4 kcal energii, więc:
[1287 kcal z węglowodanów] : [4 kcal energii] = około

322 gramów węglowodanów

Z 1 grama białka uzyskujemy 4 kcal energii, więc :
[351 kcal z białka] : [4 kcal energii] = 88 gramów białka
Z 1 grama tłuszczu otrzymujemy 9 kcal energii, więc:
[702 kcal z tłuszczów] : [9 kcal energii] = około 78 gramów tłuszczu

Skoro 1WW to 10 gramów węglowodanów to:
322 gramów węglowodanów : 10 gramów = około 32 WW
(: 12 = około 27 WW)

Rozdział 32 WW na posiłki

śniadani

śniadani
e

obiad

Podwiec

zo-
-rek

kolacja

3,2

4,8

Rozdział 32 WW na posiłki

śniada

nie

śniada

nie

obiad podwi

eczore

kolacj

7 4 7 4 7 3

Różnice poziomów glikemii w

zależności od ilości posiłków

Jaka ilość jednostek insuliny na

jeden wymiennik

węglowodanowy

• Rano: 1 WW na 1 – 2 j insuliny
• Południe: 1 WW na 1 j insuliny
• Wieczór: 1 WW na 1 j insuliny

• Powyższe wielkości są jedynie

orientacyjne!

• Dawki insuliny dla każdego

chorego ustala się indywidualnie!

• W zależności od osoby 1 j insuliny

może pokrywać od 2 do 25 g
węglowodanów

• Każdy pacjent musi określić swój

własny wskaźnik

Indeks glikemiczny

•

http://www.mendosa.com/gilists.htm

• Jest to powierzchnia pod krzywą

stężenia glukozy we krwi w ciągu 2

godzin po przyjęciu (najczęściej 50

gramów) węglowodanów.

• Indeks dla białego chleba wynosi

100 i odnosi się do niego wartości

uzyskane dla innych pokarmów.

• Np.: glukoza – 138, ziemniak – 80,
jabłko - 53

Indeks glikemiczny

•> 70 wysoki

•56 – 69 średni

•< 55 niski

WYMIENNIKI BIAŁKOWO-

TŁUSZCZOWE (WBT)

•1WBT = 100 kcal (białka i

tłuszczu lub tłuszczu)

•Dawka insuliny zarówno

na 1WW jak na 1 WBT jest
ustalana indywidualnie
dla każdego pacjenta

WYMIENNIKI BIAŁKOWO-

TŁUSZCZOWE (WBT)

• 100g piersi z indyka
• 100g polędwicy z białego mięsa
• 50g wołowiny
• 50g udka z kurczaka
• 50g szynki wieprzowej
• 50g pasztetu drobiowego
• 30g sera żółtego
• 7g majonezu (niecała łyżka)

ENERGIA Tyle, aby osiągnąć lub utrzymać
pożądaną masę ciała.
WĘGLOWODANY 55-60% skrobia (pieczywo, kasze, mąka,
płatki zbożowe
ziemniaki) oraz warzywa.
Ograniczyć produkty zawierające
cukier:
owoce, miód, słodycze, dżemy, soki.
Odstawić: glukozę, cukier sypki i w
kostkach.
BIAŁKO 15 - 20% zapotrzebowania na energię.
0,8 - 1 g/ kg należnej masy ciała
(białko
zwierzęce : białko roślinne = 50% :
50%)
TŁUSZCZE 30% zapotrzebowania na energię
nasycone < 10%
wielonienasycone do 7 - 10%
jednonienasycone najwięcej –
przynajmniej 10% CHOLESTEROL poniżej 300
mg/dobę
BŁONNIK do 40 g/dobę
>25 g /1000 kcal w diecie
niskokalorycznej
SÓD 1000 mg/1000 kcal, nie przekraczać
3000 mg/dobę
ograniczyć sód w niewydolności
nerek.

Pieczywo,makaron, ryż, kuskus i inne zboża
oraz ziemniaki

owoce

Fasola
groch
soja
orzechy

warzywa

Oliwa z oliwek

Ser i jogurt

ryby

drób

jaja

słodycze

cz
mięso

Kilka razy w miesiącu
lub częściej bardzo małe porcje

Kilka razy w tygodniu

Codziennie

Dieta
śródziemnomorska

5-letnia dieta śródziemnomorska

zmniejsza o 70%

ryzyko chorób układu krążenia!

Chleb razowy, makaron, kasze i inne produkty zbożowe, ryż, ziemniaki

owoce

Fasola
inne rośliny
strączkowe

warzywa

Margaryny miękkie, oleje roślinne (oliwa)

Chudy ser, jogurt, mleko 0,5-2%

Ryby chude

Chudy drób, wędl drob.

Jaja (białko)

cielęcina

KILKA x (4-5)
W MIESIĄCU

KILKA X W ROKU
LUB WCALE

Mięso wieprzowe, wołowe,
wędliny wieprzowe, masło

Kremy, torty, czekolada
słodkie ciasto, słodycze

KILKA x W
TYGODNIU

CODZIENNIE

WYSIŁEK FIZYCZNY W
CUKRZYCY

W cukrzycy ćwiczenia fizyczne
są bardzo zalecane, ale dotyczy
to jedynie ćwiczeń
dynamicznych.

Chory na cukrzycę nie

powinien wykonywać wysiłków
statycznych zarówno w pracy
jak i podczas treningu.

Trening

fizyczny przynosi korzyści
wyłącznie wtedy, gdy jest
wykonywany w okresie
wyrównania cukrzycy.

WYSIŁEK FIZYCZNY

Wysiłek fizyczny podjęty przy
glikemii wyższej od 250 mg%
grozi wystąpieniem kwasicy
cukrzycowej.

Przy glikemii równej lub
niższej od 70 mg%
wykonywanie wysiłków grozi
niedocukrzeniem.

WYSIŁEK FIZYCZNY

Każdy chory przed
rozpoczęciem wysiłku
(trening lub praca
fizyczna) musi być
zbadany przez lekarza,
który określi najbardziej
korzystny rodzaj,
intensywność i czas
wysiłków.

WYSIŁEK FIZYCZNY - najlepszy
lek!
- zwiększa wrażliwość na insulinę (czyli
zmniejsza insulinooporność) i wraz
odpowiednią dietą i właściwą modyfikacją
dawek insuliny, sprzyja wyrównaniu
cukrzycy, a u osób otyłych redukcji masy
ciała
- gdy regularny - zmniejsza też ryzyko
choroby wieńcowej i poprawia
samopoczucie
- powtarzany poprawia tolerancję wysiłku
- podwyższa próg niedokrwienia w ch.
wieńcowej
- obniża ciśnienie tętnicze
- powoduje regresję zmian miażdżycowych
- poprawia funkcję śródbłonka
- obniża: LDL o 8-20%, TG o 20-25%
- zmniejsza otyłość trzewną
- podwyższa HDL o 7-12%
a to jeszcze nie
wszystko!

WYSIŁEK FIZYCZNY - najlepszy lek!

- poprawia tolerancję glukozy
- zwiększa aktywność trombolityczną
- zmniejsza agregację płytek
- zmniejsza adhezję płytek
- zmniejsza krzepliwość krwi
- zwalnia czynność serca
- zwiększa zmienność rytmu serca
- zwiększa wrażliwość baroreceptorów
- zmniejsza stężenie CRP (korzystna modyfikacja
odczynów zapalnych)
- zmniejsza stężenie homocysteiny
- poprawia jakość życia

AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA
OSÓB Z CUKRZYCĄ
REDUKUJE ŚMIERTELNOŚĆ
NAWET O 43%

M. Tanasescu al.. Circulation 2003, 107, 2435

WYSIŁEK FIZYCZNY

Ćwiczenia powinno się uprawiać
przynajmniej po 20-30-60 minut,
3-5 razy w tygodniu. Podczas
wysiłku powinno się osiągać 60
do 85% maksymalnej częstości
pracy serca (maksymalną
wartość oblicza się odejmując
wiek pacjenta od liczby 220).
Wskazany jest pomiar ciśnienia
tętniczego przed i po
zakończeniu wysiłku.

Systematyczny
Krótki, o małym nasileniu, dynamiczny
O 10% mniej insuliny przed wysiłkiem w “niepracującą” okolicę
Tuż przed dodatkowe 15-30 g węglowodanów
Powtarzać spożycie 15-30 g węglowodanów co 1 h podczas
U leczonych intensywnie konieczna redukcja
dawki insuliny szybko działającejw czasie i po wysiłku
nawet o 50%!
Planowanie: wysiłków, posiłków, insulinoterapii (dawki tabletek)
Badania: ekg, pomiar ciśnienia, dno oczu, stóp przed

POSTĘPOWANIE PODCZAS DODATKOWEJ
OSTREJ CHOROBY
Nie wolno przerywać przyjmowania
dotychczasowych leków (insulina, leki
doustne), pomimo utraty apetytu.
Należy pić dużo płynów, pozostać w
łóżku, zwiększyć częstość badania
cukru we krwi (w moczu) do kilku razy
w ciągu dnia.
Należy spożywać gotowane, półpłynne
pokarmy, często, w małych porcjach.
W razie wystąpienia wymiotów,
biegunki, bólów brzucha, wysokich
(powyżej 230 mg%) cukrów we krwi i
moczu (ponad 3% i aceton) należy
niezwłocznie skontaktować się z
lekarzem.

Metaboliczne skutki działania

insuliny

• Białka
• nasilenie

syntezy

• hamowanie

rozpadu

• Tłuszcze
• gromadzenie

tłuszczów

• stężenia WKT

•

Węglowodany

• zużycie glukozy w tkankach
• oddawanie glukozy z wątroby do

krwi

• stężenie glukozy we krwi

ASN

CYS

TYR

ASN

GLU

LEU

GLN

TYR

LEU

SER

CYS

ILE

SER

THR

CYS

GLN

GLU

VAL

ILE

ARG

LYS

GLN

PRO

GLY

GLU

ALA

LEU ALA

GLN LEU GLY GLY LEU GLY GLY GLY LEU GLU

VAL

ALA

GLY

ALA

GLN

PRO

ASN

GLN

ALA

GLU

ARG

ALA

LYS

PRO

THR

TYR

PHE

GLU

GLY

CYS

VAL

LEU

TYR

LEU

ALA

GLU

VAL

LEU

HIS

SER

GLY

CYS

LEU

HIS

GLN

ASN

GLY

ARG

GLY

LEU

PRO

VAL

PHE

1
0

-COOH

5756

54 53

52 51

50 49 48 4

45 44 43

36
35

2
6

ASN

CYS

TYR

ASN

GLU

LEU

GLN

TYR

LEU

SER

CYS

ILE

SER

THR

CYS

GLN

GLU

VAL

ILE

THR

LYS

PRO

THR

TYR

PHE

GLU

GLY

CYS

VAL

LEU

TYR

LEU

ALA

GLU

VAL

LEU

HIS

SER

GLY

CYS

LEU

HIS

GLN

ASN

GLY

ARG

GLY

VAL

PHE

1
0

-COOH

2
6

Insulina krótkodziałająca

Krzywe insulinemii

Ins. HM krótkodziałająca donosowo

Analog sc

HM krótkodziałająca dootrzewnowo

HM krótkodziałająca podskórnie

Insuliny krótkodziałające

• Zawierają znikome ilości cynku

(z wyjątkiem Semilente)

• Ludzkie działają nieco szybciej

i bardziej obniżają glikemię niż
wieprzowe

• Tylko insulinę krystaliczną

można podawać iv

Insulina o pośrednim czasie

działania

INSULINY O ŚREDNIO DŁUGIM

OKRESIE DZIAŁANIA

• Insulina izofanowa = NPH (neutral

protamin Hagedorn) ma mniejszą ilość
protaminy i cynku niż pierwotna insulina
protaminowo-cynkowa, a ponieważ nie ma
nadmiaru tych dodatków daje trwałe
mieszaniny, w których poszczególne
składowe zachowują swoje właściwości
farmakologiczne i metaboliczne.

• Lente: 3 części Semilente + 7 części

Ultralente

INSULINY DŁUGODZIAŁAJĄCE

Protaminowo-cynkowa (bufor

fosforanowy), jeżeli łączona to z

insuliną krótkodziałającą,

obojętną, niebuforowaną

Ultralente: zawiesina kryształów

cynkowo-insulinowych w

roztworze buforu octanowego

(jeżeli w jednej strzykawce z

krótkodziałającą to mającą ten

sam bufor)

Rodzaje insulin

• Insuliny szybkodziałające (analogi:

Lis-Pro, Aspart, Glulizyna)

• Insuliny krótkodziałające
• Insuliny o działaniu pośrednim
• Insuliny długodziałające
• Analogi długodziałające (Detemir)
• Analogi bezszczytowe (Glargina)

insuliny

Czas działania (h)

gatunek

początek szczyt

całkowit

analogi

0,2

0,6 -1,5

3-5

synteza

roztwory 0,2 -0,5

1 - 3

5 -7

ludzkie

0,2 – 0,5 2,5 - 5

7 - 8

wieprzo

izofanow

1 -1,5

2 - 8

18 - 20

ludzkie

1 -2

4 - 12

22 - 24

wieprzo

lente

2 – 2,5

4 - 16

ludzkie

2 - 3

6 - 12

wieprzo

ultralent
e

2 - 3

6 - 14

24 – 28

ludzkie

2 - 4

12 – 17 24 - 30

wieprzo

ALGORYTM 4 WSTRZYKNIĘĆ

• Przed śniadaniem insulina

krótkodziałająca, 20 – 25% dawki dobowej

• Przed obiadem insulina krótkodziałająca,

15% dawki dobowej

• Przed kolacją insulina krótkodziałająca,

20% dawki dobowej

• Przed snem (godz. 22) insulina: NPH lub

cynkowa (Lente) lub bezszczytowa
(glargina lub detemir), 40% dawki dobowej

8 10 12

18 20 22 24 2

4 6

Czas (godz.)

ALGORYTM 4 WSTRZYKNIĘĆ

druga możliwość

• Przed śniadaniem mieszanka

krótkodziałająca + NPH (lub Lente)

40/60 lub 50/50 – 30-40% dawki

dobowej

• Przed obiadem krótkodziałająca, 15%

dawki dobowej

• Przed kolacją krótkodziałająca

15%

dawki dobowej

• Przed snem NPH, Lente lub

bezszczytowa

– 40% dawki dobowej

ALGORYTM 5 WSTRZYKNIĘĆ

STANDARDY

• Śniadanie - insulina w roztworze

30%

• Obiad - insulina w roztworze 20%
• I kolacja - insulina w roztworze 10%
• II kolacja - insulina w roztworze

10%

• Noc: NPH, Lente, bezszczytowa

30%

ALGORYTM 5 WSTRZYKNIĘĆ

Rano NPH (Detemir)
Przed śniadaniem szybko- lub

krótkodziałająca

Przed obiadem szybko- lub

krótkodziałająca

Przed kolacją szybo- lub

krótkodziałająca

Przed snem NPH (Detemir)

8 10 12

18 20 22 24 2

4 6

Czas (godz.)

Humalog = insulina Lys - Pro

ASN

CYS

TYR

ASN

GLU

LEU

GLN

TYR

LEU

SER

CYS

ILE

SER

THR

CYS

GLN

GLU

VAL

ILE

THR

PRO

LYS

THR

TYR

PHE

GLU

GLY

CYS

VAL

LEU

TYR

LEU

ALA

GLU

VAL

LEU

HIS

SER

GLY

CYS

LEU

HIS

GLN

ASN

GLY

ARG

GLY

VAL

PHE

1
0

2
6

Prolina zamieniona miejscami z lizyną w łańcuchu B

Aspart

ASN

CYS

TYR

ASN

GLU

LEU

GLN

TYR

LEU

SER

CYS

ILE

SER

THR

CYS

GLN

GLU

VAL

ILE

THR

LYS

ASP

THR

TYR

PHE

GLU

GLY

CYS

VAL

LEU

TYR

LEU

ALA

GLU

VAL

LEU

HIS

SER

GLY

CYS

LEU

HIS

GLN

ASN

GLY

ARG

GLY

VAL

PHE

1
0

2
6

Kwas asparaginowy zamiast proliny w pozycji B28

Glulisine (Apidra)

ASN

CYS

TYR

ASN

GLU

LEU

GLN

TYR

LEU

SER

CYS

ILE

SER

THR

CYS

GLN

GLU

VAL

ILE

THR

GLU

PRO

THR

TYR

PHE

GLU

GLY

CYS

VAL

LEU

TYR

LEU

ALA

GLU

VAL

LEU

HIS

SER

GLY

CYS

LEU

HIS

GLN

LYS

GLY

ARG

GLY

VAL

PHE

1
0

2
6

Lizyna zamiast kwasu asparaginowego w B3 i

kwas glutaminowy zamiast lizyny w B29

DETEMIR

ASN

CYS

TYR

ASN

GLU

LEU

GLN

TYR

LEU

SER

CYS

ILE

SER

THR

CYS

GLN

GLU

VAL

ILE

LYS

PRO

THR

TYR

PHE

GLU

GLY

CYS

VAL

LEU

TYR

LEU

ALA

GLU

VAL

LEU

HIS

SER

GLY

CYS

LEU

HIS

GLN

ASP

GLY

ARG

GLY

VAL

PHE

1
0

2
6

Przyłączony 14-węglowy kwas tłuszczowy do lizyny (B29)

brak treoniny (B30)

GLARGINA

GLY

CYS

TYR

ASN

GLU

LEU

GLN

TYR

LEU

SER

CYS

ILE

SER

THR

CYS

GLN

GLU

VAL

ILE

THR

LYS

PRO

THR

TYR

PHE

GLU

GLY

CYS

VAL

LEU

TYR

LEU

ALA

GLU

VAL

LEU

HIS

SER

GLY

CYS

LEU

HIS

GLN

ASP

GLY

ARG

GLY

VAL

PHE

1
0

2
6

ARG

Glicyna w A21 zamiast kwasu asparaginowego oraz
dwie cząsteczki argininy dodane do końca łańcucha B

Tips For Starting

BASULIN

• Rekombinowana (ale nie modyfikowana)

ludzka insulina uwalniana raczej z
powierzchni nanocząsteczek

• Nanocząsteczki utworzono z

syntetycznego kopolimeru leucyny i
kwasu glutaminowego

• Nanocząsteczki kontrolują czas

uwalniania (24h), ale nie sposób
działania insuliny

Inne sposoby podawania insuliny

Insulina dopoliczkowa Oralin:
- 2 lata badań na psach
- 2 faza badań klinicznych na ludziach (USA, Kanada, Europa)
- porównywalna z insuliną podawaną w iniekcjach
- ale poziom insuliny we krwi podnosi się znacznie szybciej i wyżej
niż po Humalogu
- brak zmian w śluzówce jamy ustnej, gardła, bez zmian w nerkach
bez wpływu na badania biochemiczne krwi (nie badano sodu!)
- 10 j w jednej dawce

Insulina uwalniana do dróg oddechowych

- 100 m2 powierzchni płuc do absorpcji
- tylko najmniejsze cząsteczki (1,6) absorbują się w
obwodowych częściach płuc
- bez różnic w hypoglikemiach, HbA1c

AERx

Exubera

postać

dawkowanie

płyn

puder suchy