Zagadnienia prawne
związane z
psychopatologią
Mariusz Furgał
Proces leczenia
Badanie i kwalifikacja do leczenia
Farmakoterapia i inne metody leczenia
Relacja do stron „trzecich” - poufność
Odpowiedzialność personelu
medycznego (błędy w sztuce)
Prawo cywilne i karne
Prawo cywilne
Zdolność do testowania
Zdolność do zawierania umów
Prawo karne
Zdolność do uczestniczenia w
czynnościach procesowych
Zdolność do odbycia kary
Odpowiedzialność karna
Detencja
Czyja zgoda jest ważna?
Dzieci?
Psychicznie chorzy?
Upośledzeni umysłowo?
ubezwłasnowolnieni?
19% chorych psychiczne nie
rozpoznaje choroby
25% nie jest pewna
Świadoma zgoda na
leczenie
Informacja
Diagnoza – opis stanu lub problemu
Leczenie – istota i cel proponowanego
leczenia
Konsekwencje – ryzyka i korzyści
proponowanego leczenia
Alternatywy – włączając wynikające z
nich ryzyka i korzyści
Prognoza – przewidywane rezultaty z i
bez leczenia
Świadoma zgoda na leczenie –
ustawa psychiatryczna
Przymus bezpośredni – art. 18
Przymusowe badanie – art. 21
Zgoda na hospitalizację – art. 22
Przymusowa nagła hospitalizacja –
art. 23 i 24
Przymusowa hospitalizacja na
wniosek – art. 29
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 18
1. ... przymus bezpośredni wobec osób z
zaburzeniami psychicznymi można stosować
tylko wtedy, gdy osoby te dopuszczają się
zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu
własnemu, życiu lub zdrowiu innej osoby,
bezpieczeństwu powszechnemu bądź w
sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają
przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu...
Dodatkowe wskazania do użycia
unieruchomienia lub izolacji
Zminiejszenie nadmiernej stymulacji
(izolacja)
Na uzasadnioną prośbę pacjenta
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 18
3. Zastosowanie przymusu bezpośredniego
polega na przytrzymywaniu, przymusowym
zastosowaniu leków, unieruchomieniu lub
izolacji
5. W przypadkach określonych w ust. 1.
pogotowie ratunkowe, policja oraz straż
pożarna są obowiązane do udzielenia
lekarzowi pomocy na jego żądanie
Przeciwwskazania do użycia
izolacji i unieruchomienia
Skrajnie niestabiln watunki medyczne lub
psychiatryczne*
Pacjenci w stanie delirium lub nasilonego
otępinenia, niezdolni do tolerowania
zmniejszonej stymulacji*
Skrajnie nasilone tendencje samobójcze*
Pacjenci silnie reagujący na leki*
Za kerę albo dla wygody personelu
* Jeśli nie jest zapewniona bezpośrednia,
nieprzerwana obserwacja
Zasady stosowania przymusu
bezpośredniego
Tylko za pisemnym zleceniem
uprawnionej osoby
Kontrola stanu pacjenta i
przedłużanie zlecenia na ściśle
określone jednostki czasu
Stała kontrola stanu pacjenta
(dokumentowana)
Przymusowe leczenie
Badanie
Hospitalizacja
Zagrożenie dla siebie lub innych
Niezdolność do zaspokajania własnych potrzeb
Obserwacja
Leczenie
Przyjęcie nagłe
Przyjęcie na wniosek do Sądu
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art.21
1. Osoba, której zachowanie wskazuje na to, że
z powodu zaburzeń psychicznych może
zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo
życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest
zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb
życiowych, może być poddana badaniu
psychiatrycznemu również bez jej zgody, a
osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona
całkowicie - także bez zgody jej przedstawiciela
ustawowego. W tym przypadku art. 18 ma
zastosowanie
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art.21
2. Konieczność przeprowadzenia badania, o
którym mowa w ust.1, stwierdza lekarz
psychiatra, a w razie niemożności uzyskania
pomocy lekarza psychiatry - inny lekarz. Przed
przystąpieniem do badania uprzedza się
osobę badaną lub jej przedstawiciela
ustawowego o przyczynach przeprowadzenia
badania bez jej zgody.
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art.21
3. W razie potrzeby lekarz
przeprowadzający badanie zarządza
bezzwłoczne przewiezienie badanego
do szpitala. Przewiezienie takiej osoby z
zastosowaniem przymusu
bezpośredniego powinno nastąpić w
obecności lekarza lub ratownika
medycznego.
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 22
1. Przyjęcie osoby z zaburzeniami
psychicznymi do szpitala
psychiartycznego następuje za jej
pisemną zgodą ...
3. Przyjęcie do szpitala
psychiatrycznego osoby małoletniej lub
ubezwłasnowolnionej całkowicie
następuje za pisemną zgodą jej
przedstawiciela ustawowego
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 22
4. Jeżeli przyjęcie do szpitala psychiatrycznego
dotyczy osoby małoletniej, powyżej 16 roku życia lub
ubezwłasnowolnionej całkowicie, zdolnej do
wyrażenia zgody, wymagane jest również uzyskanie
tej osoby na przyjęcie
5. Przyjęcie do szpitala osoby niezdolnej do wrażenia
zgody następuje za pisemną zgodą jej
przedstawiciela ustawowego. Przedstawiciel
ustawowy osoby, która nie pozostaje pod władzą
rodzicielską, wyraża taką zgodę za zezwoleniem sądu
opiekuńczego...
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 23
1. Osoba chora psychicznie może być
przyjęta do szpitala psychiatrycznego
bez zgody wymaganej w art. 22 tylko
wtedy, gdy jej dotychczasowe
zachowanie wskazuje na to, że z
powodu tej choroby zagraża
bezpośrednio własnemu życiu albo
życiu lub zdrowiu innych osób
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 24
1. Osoba, której dotychczasowe zachowanie
wskazuje na to, że z powodu zaburzeń
psychicznych zagraża bezpośrednio własnemu
życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, a
zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora
psychicznie, może być przyjęta bez zgody
wymaganej w art. 22 do szpitala w celu
wyjaśnienia tych wątpliwości
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 29
1. Do szpitala psychiatrycznego może być
również przyjęta bez zgody wymaganej w art.
22 osoba chora psychicznie
1) której dotychczasowe zachowanie wskazuje
na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje
znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia
psychicznego, bądź
2) która jest niezdolna do samodzielnego
zaspokajania podstawowych potrzeb
życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie,
że leczenie w szpitalu psychiatrycznym
przyniesie poprawę jej stanu zdrowia
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 29
2. O potrzebie przyjęcia do szpitala
psychiatrycznego osoby, o której mowa
w ust. 1, bez jej zgody orzeka sąd
opiekuńczy miejsca zamieszkania tej
osoby - na wniosek jej małżonka,
krewnych w linii prostej, rodzeństwa, jej
przedstawiciela ustawowego, lub osoby
sprawującej nad nią faktyczną opiekę
Tajemnica zawodowa
Ustawa o zawodzie lekarza
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Poufność
Informacje uzyskanie w procesie diagnostycznym
i terapeutycznym są objęte tajemnicą
Informacje mogą być wymieniane między
członkami zespołu leczącego
Pacjent jest dysponentem tajemnicy i może
zezwalać na jej ujawnianie w określonych
sytuacjach
Wyjątki
Sąd
Ubezpieczenia
superwizorzy
Rodzice
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 51
W dokumentacji dotyczącej badań i
przebiegu leczenia osoby z
zaburzeniami psychicznymi nie utrwala
się oświadczeń obejmujących
przyznanie się do popełnienia czynu
zabronionego pod groźbą kary
Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego
Art. 52
1. Nie wolno przesłuchiwać osób
zobowiązanych do zachowania
tajemnicy stosownie do przepisów
niniejszego rozdziału jako świadków na
okoliczność przyznania się osoby z
zaburzeniami psychicznymi do
popełnienia czynu zabronionego pod
groźbą kary
Ograniczenia praw osób psychicznie
chorych na rzecz „interesu
społecznego”
Detencja, przymus – psychiatra w
roli funkcjonariusza
Niemożność podejmowania aktów
woli
Ubezwłasnowolnienie
Ważność aktów woli osób z
zaburzeniami psychicznymi
Kodeks Cywilny – art. 82
Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez
osobę, która z jakichkolwiek powodów
znajdowała się w stanie wyłączającym
świadome albo swobodne powzięcie decyzji i
wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności
choroby psychicznej, niedorozwoju
umysłowego, albo innego, choćby nawet
przemijającego zaburzenia czynności
psychicznych
Konsekwencje braku
ważności aktu woli
Zawieranie umów
Małżeństwo
Wszczęcie rozwodu
Prowadzenie samochodu
Rozporządzanie własnym majątkiem
Wykonywanie zawodu
Niektóre aspekty orzecznictwa
Ważność oświadczeń woli
Ocena ważności testamentu
Ocena psychicznej zdolności do
zawarcia małżeństwa
Ubezwłasnowolnienie
Poczytalność
Prawo karne
Zdolność występowania przed
Sądem
Zdolność odbycia kary
Odpowiedzialność karna
Odpowiedzialność karna
Przestępstwo
Szkoda społeczna
Świadome, dowolne działanie
Zła intencja
Odpowiedzialność karna
Zdolność rozpoznania znaczenia czynu
Zdolność kerowania włąsnym
postępowaniem
Odpowiedzialność karna osób z
zaburzeniami psychicznymi
Art.. 31 – Kodeks Karny
1. Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu niedorozwoju
umysłowego, choroby paychicznej lub innego zakłócenia
czynności psychicznych, nie mógł w chwili czynu
rozpoznać jego znaczenia lub pokierować własnym
postępowaniem.
2. Jeżeli w momencie popełnienia przestępstwa zdolność
rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania własnym
postępowaniem była ogrzniczona, sąd może zastosować
nadzwyczajne złagodzenie kary.
3. Przepisów 1. i 2. Nie stosuje się jeśli sprawca czynu
wprawił się w stan odurzenia powodujący wyłączenie lub
ograniczenie poczytalności, które przewidywał, albo
mógł przewidzieć.
Błędy w sztuce
Błędy wynikające z zaniedbania, nie
kryminalne
Standardy postępowania – określane
przez literaturę i ekspertów
Błędy w sztuce
Istnienie relacji profesjonalista -
pacjent
Odstępstwo od standardu –
przekroczenie norm
Szkoda
Odstępstwo w związku
przyczynoewym ze szkodą
Szczególne sytuacje
Naruszanie granic seksualnych
Naruszanie innych granic
Interesy
Ideologia
Towarzyskie
Finansowe
Naruszane poufności
Miewłąściwy stosunek do pacjenta
(niekompetencja, konflikty interesów)
Nielegalne aktywności(ubezpieczeniowe, w zw. z
wystawianiem rachunków, wykorzystwyanie
poufnych informacji)