1

Zagadnienia prawne

związane z

psychopatologią

Mariusz Furgał

2

Proces leczenia



Badanie i kwalifikacja do leczenia



Farmakoterapia i inne metody leczenia



Relacja do stron „trzecich” - poufność



Odpowiedzialność personelu
medycznego (błędy w sztuce)

3

Prawo cywilne i karne



Prawo cywilne



Zdolność do testowania



Zdolność do zawierania umów



Prawo karne



Zdolność do uczestniczenia w
czynnościach procesowych



Zdolność do odbycia kary



Odpowiedzialność karna



Detencja

4

Czyja zgoda jest ważna?



Dzieci?



Psychicznie chorzy?



Upośledzeni umysłowo?



ubezwłasnowolnieni?



19% chorych psychiczne nie
rozpoznaje choroby



25% nie jest pewna

5

Świadoma zgoda na
leczenie



Informacja



Diagnoza – opis stanu lub problemu



Leczenie – istota i cel proponowanego

leczenia



Konsekwencje – ryzyka i korzyści

proponowanego leczenia



Alternatywy – włączając wynikające z

nich ryzyka i korzyści



Prognoza – przewidywane rezultaty z i

bez leczenia

6

Świadoma zgoda na leczenie –
ustawa psychiatryczna



Przymus bezpośredni – art. 18



Przymusowe badanie – art. 21



Zgoda na hospitalizację – art. 22



Przymusowa nagła hospitalizacja –
art. 23 i 24



Przymusowa hospitalizacja na
wniosek – art. 29

7

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 18



1. ... przymus bezpośredni wobec osób z
zaburzeniami psychicznymi można stosować
tylko wtedy, gdy osoby te dopuszczają się
zamachu przeciwko życiu lub zdrowiu
własnemu, życiu lub zdrowiu innej osoby,
bezpieczeństwu powszechnemu bądź w
sposób gwałtowny niszczą lub uszkadzają
przedmioty znajdujące się w ich otoczeniu...

8

Dodatkowe wskazania do użycia
unieruchomienia lub izolacji



Zminiejszenie nadmiernej stymulacji

(izolacja)



Na uzasadnioną prośbę pacjenta

9

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 18



3. Zastosowanie przymusu bezpośredniego
polega na przytrzymywaniu, przymusowym
zastosowaniu leków, unieruchomieniu lub
izolacji



5. W przypadkach określonych w ust. 1.
pogotowie ratunkowe, policja oraz straż
pożarna są obowiązane do udzielenia
lekarzowi pomocy na jego żądanie

10

Przeciwwskazania do użycia
izolacji i unieruchomienia



Skrajnie niestabiln watunki medyczne lub

psychiatryczne*



Pacjenci w stanie delirium lub nasilonego

otępinenia, niezdolni do tolerowania

zmniejszonej stymulacji*



Skrajnie nasilone tendencje samobójcze*



Pacjenci silnie reagujący na leki*



Za kerę albo dla wygody personelu

* Jeśli nie jest zapewniona bezpośrednia,

nieprzerwana obserwacja

11

Zasady stosowania przymusu
bezpośredniego



Tylko za pisemnym zleceniem
uprawnionej osoby



Kontrola stanu pacjenta i
przedłużanie zlecenia na ściśle
określone jednostki czasu



Stała kontrola stanu pacjenta
(dokumentowana)

12

Przymusowe leczenie



Badanie



Hospitalizacja



Zagrożenie dla siebie lub innych



Niezdolność do zaspokajania własnych potrzeb



Obserwacja



Leczenie



Przyjęcie nagłe



Przyjęcie na wniosek do Sądu

13

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art.21



1. Osoba, której zachowanie wskazuje na to, że

z powodu zaburzeń psychicznych może

zagrażać bezpośrednio własnemu życiu albo

życiu lub zdrowiu innych osób, bądź nie jest

zdolna do zaspokajania podstawowych potrzeb

życiowych, może być poddana badaniu

psychiatrycznemu również bez jej zgody, a

osoba małoletnia lub ubezwłasnowolniona

całkowicie - także bez zgody jej przedstawiciela

ustawowego. W tym przypadku art. 18 ma

zastosowanie

14

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art.21



2. Konieczność przeprowadzenia badania, o
którym mowa w ust.1, stwierdza lekarz
psychiatra, a w razie niemożności uzyskania
pomocy lekarza psychiatry - inny lekarz. Przed
przystąpieniem do badania uprzedza się
osobę badaną lub jej przedstawiciela
ustawowego o przyczynach przeprowadzenia
badania bez jej zgody.

15

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art.21



3. W razie potrzeby lekarz
przeprowadzający badanie zarządza
bezzwłoczne przewiezienie badanego
do szpitala. Przewiezienie takiej osoby z
zastosowaniem przymusu
bezpośredniego powinno nastąpić w
obecności lekarza lub ratownika
medycznego.

16

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 22



1. Przyjęcie osoby z zaburzeniami

psychicznymi do szpitala

psychiartycznego następuje za jej

pisemną zgodą ...



3. Przyjęcie do szpitala

psychiatrycznego osoby małoletniej lub

ubezwłasnowolnionej całkowicie

następuje za pisemną zgodą jej

przedstawiciela ustawowego

17

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 22



4. Jeżeli przyjęcie do szpitala psychiatrycznego
dotyczy osoby małoletniej, powyżej 16 roku życia lub
ubezwłasnowolnionej całkowicie, zdolnej do
wyrażenia zgody, wymagane jest również uzyskanie
tej osoby na przyjęcie



5. Przyjęcie do szpitala osoby niezdolnej do wrażenia
zgody następuje za pisemną zgodą jej
przedstawiciela ustawowego. Przedstawiciel
ustawowy osoby, która nie pozostaje pod władzą
rodzicielską, wyraża taką zgodę za zezwoleniem sądu
opiekuńczego...

18

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 23



1. Osoba chora psychicznie może być
przyjęta do szpitala psychiatrycznego
bez zgody wymaganej w art. 22 tylko
wtedy, gdy jej dotychczasowe
zachowanie wskazuje na to, że z
powodu tej choroby zagraża
bezpośrednio własnemu życiu albo
życiu lub zdrowiu innych osób

19

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 24



1. Osoba, której dotychczasowe zachowanie
wskazuje na to, że z powodu zaburzeń
psychicznych zagraża bezpośrednio własnemu
życiu albo życiu lub zdrowiu innych osób, a
zachodzą wątpliwości, czy jest ona chora
psychicznie, może być przyjęta bez zgody
wymaganej w art. 22 do szpitala w celu
wyjaśnienia tych wątpliwości

20

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 29



1. Do szpitala psychiatrycznego może być

również przyjęta bez zgody wymaganej w art.

22 osoba chora psychicznie



1) której dotychczasowe zachowanie wskazuje

na to, że nieprzyjęcie do szpitala spowoduje

znaczne pogorszenie stanu jej zdrowia

psychicznego, bądź



2) która jest niezdolna do samodzielnego

zaspokajania podstawowych potrzeb

życiowych, a uzasadnione jest przewidywanie,

że leczenie w szpitalu psychiatrycznym

przyniesie poprawę jej stanu zdrowia

21

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 29



2. O potrzebie przyjęcia do szpitala

psychiatrycznego osoby, o której mowa

w ust. 1, bez jej zgody orzeka sąd

opiekuńczy miejsca zamieszkania tej

osoby - na wniosek jej małżonka,

krewnych w linii prostej, rodzeństwa, jej

przedstawiciela ustawowego, lub osoby

sprawującej nad nią faktyczną opiekę

22

Tajemnica zawodowa



Ustawa o zawodzie lekarza



Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego

23

Poufność



Informacje uzyskanie w procesie diagnostycznym

i terapeutycznym są objęte tajemnicą



Informacje mogą być wymieniane między

członkami zespołu leczącego



Pacjent jest dysponentem tajemnicy i może

zezwalać na jej ujawnianie w określonych

sytuacjach



Wyjątki



Sąd



Ubezpieczenia



superwizorzy



Rodzice

24

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 51



W dokumentacji dotyczącej badań i
przebiegu leczenia osoby z
zaburzeniami psychicznymi nie utrwala
się oświadczeń obejmujących
przyznanie się do popełnienia czynu
zabronionego pod groźbą kary

25

Ustawa o ochronie zdrowia
psychicznego



Art. 52



1. Nie wolno przesłuchiwać osób
zobowiązanych do zachowania
tajemnicy stosownie do przepisów
niniejszego rozdziału jako świadków na
okoliczność przyznania się osoby z
zaburzeniami psychicznymi do
popełnienia czynu zabronionego pod
groźbą kary

26

Ograniczenia praw osób psychicznie
chorych na rzecz „interesu
społecznego”



Detencja, przymus – psychiatra w
roli funkcjonariusza



Niemożność podejmowania aktów
woli



Ubezwłasnowolnienie

27

Ważność aktów woli osób z
zaburzeniami psychicznymi



Kodeks Cywilny – art. 82



Nieważne jest oświadczenie woli złożone przez
osobę, która z jakichkolwiek powodów
znajdowała się w stanie wyłączającym
świadome albo swobodne powzięcie decyzji i
wyrażenie woli. Dotyczy to w szczególności
choroby psychicznej, niedorozwoju
umysłowego, albo innego, choćby nawet
przemijającego zaburzenia czynności
psychicznych

28

Konsekwencje braku
ważności aktu woli



Zawieranie umów



Małżeństwo



Wszczęcie rozwodu



Prowadzenie samochodu



Rozporządzanie własnym majątkiem



Wykonywanie zawodu

29

Niektóre aspekty orzecznictwa



Ważność oświadczeń woli



Ocena ważności testamentu



Ocena psychicznej zdolności do
zawarcia małżeństwa



Ubezwłasnowolnienie



Poczytalność

30

Prawo karne



Zdolność występowania przed
Sądem



Zdolność odbycia kary



Odpowiedzialność karna

31

Odpowiedzialność karna



Przestępstwo



Szkoda społeczna



Świadome, dowolne działanie



Zła intencja



Odpowiedzialność karna



Zdolność rozpoznania znaczenia czynu



Zdolność kerowania włąsnym
postępowaniem

32

Odpowiedzialność karna osób z
zaburzeniami psychicznymi



Art.. 31 – Kodeks Karny



1. Nie popełnia przestępstwa, kto z powodu niedorozwoju

umysłowego, choroby paychicznej lub innego zakłócenia

czynności psychicznych, nie mógł w chwili czynu

rozpoznać jego znaczenia lub pokierować własnym

postępowaniem.



2. Jeżeli w momencie popełnienia przestępstwa zdolność

rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania własnym

postępowaniem była ogrzniczona, sąd może zastosować

nadzwyczajne złagodzenie kary.



3. Przepisów 1. i 2. Nie stosuje się jeśli sprawca czynu

wprawił się w stan odurzenia powodujący wyłączenie lub

ograniczenie poczytalności, które przewidywał, albo

mógł przewidzieć.

33

Błędy w sztuce



Błędy wynikające z zaniedbania, nie
kryminalne



Standardy postępowania – określane
przez literaturę i ekspertów

34

Błędy w sztuce



Istnienie relacji profesjonalista -
pacjent



Odstępstwo od standardu –
przekroczenie norm



Szkoda



Odstępstwo w związku
przyczynoewym ze szkodą

35

Szczególne sytuacje



Naruszanie granic seksualnych



Naruszanie innych granic



Interesy



Ideologia



Towarzyskie



Finansowe



Naruszane poufności



Miewłąściwy stosunek do pacjenta

(niekompetencja, konflikty interesów)



Nielegalne aktywności(ubezpieczeniowe, w zw. z

wystawianiem rachunków, wykorzystwyanie

poufnych informacji)