PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY

PAŃSTWOWA

INSPEKCJA PRACY

Informacje ogólne

Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi RP organem nadzoru i

kontroli przestrzegania prawa pracy, w szczególności przepisów oraz zasad

bezpieczeństwa i higieny pracy. Zakres jej działania i uprawnień określa ustawa

z 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2001 r. Nr 124, poz.

1362). Nadzór nad Państwową Inspekcją Pracy – w zakresie określonym w

ustawie - sprawuje Rada Ochrony Pracy, powołana przez Marszałka Sejmu RP.

Państwową Inspekcją Pracy kieruje, powoływany przez Marszałka Sejmu,

główny inspektor pracy przy pomocy zastępców. Inspekcję tworzy Główny

Inspektorat Pracy, 16 okręgowych inspektoratów pracy oraz działający w ramach

terytorialnej właściwości - inspektorzy pracy. Każdy z okręgowych

inspektoratów obejmuje zakresem swojej właściwości terytorialnej obszar

jednego województwa. W strukturze okręgowych inspektoratów funkcjonują 42

oddziały.

Inspekcja pracy w Polsce chlubi się ponad 80-letnią tradycją. Została

powołana 3 stycznia 1919 r. jednym z pierwszych dekretów naczelnika państwa,

Józefa Piłsudskiego. Świadczy to o znaczeniu jakie władze odradzającej się Polski

przywiązywały do problemów ochrony pracy. Taka tradycja zobowiązuje.

Działalność kontrolno-nadzorcza

Przemiany społeczno-gospodarcze wywierają znaczący wpływ na stan

ochrony

pracy. Reformy, procesy restrukturyzacji wielu sektorów gospodarki,

upływ okresu ochronnego ustalonego w paktach socjalnych, powodują

zwiększenie liczby zwolnień grupowych pracowników. Wysokie bezrobocie

generuje patologiczne zjawiska w sferze warunków pracy. Zwiększa się

dyktat pracodawców w stosunku do pracowników, którzy chcąc pracować,

przystają na każde warunki.

Zmiany związane z przechodzeniem od gospodarki centralistycznej do

gospodarki rynkowej spowodowały, że wypełnianie zadań ciążących na

inspekcji pracy stało się coraz trudniejsze. O ile w 1989 r. nadzorem

inspekcji pracy objętych było ok. 465 tys. zakładów, to w latach

1999-2000 ponad 1,0 mln. Na jednego inspektora pracy przypadało do

nadzoru w 1989 r. - 589 zakładów, a w latach 1999-2000 ok. 1000

zakładów. Przed Państwową Inspekcją Pracy stawia to nowe wyzwania, które

wymagają nowej strategii. Z tych względów w "Programie działania PIP",

podstawowym dokumencie określającym kierunki i formy działania, przyjęto

nowy system planowania zadań długofalowych oraz jednorocznych. Są one

nakierowane na uzyskanie poprawy stanu ochrony pracy w Polsce oraz

doskonalenie funkcjonowania PIP.

Do priorytetów w działalności PIP należy:

�

koncentracja kontroli w dziedzinach gospodarki i zakładach

charakteryzujących się największymi zagrożeniami zawodowymi i

wypadkowymi,

� monitorowanie procesu przekształceń własnościowych,

restrukturyzacji i

zmian systemowych w aspekcie ochrony pracy,

� kontrola praworządności w stosunkach pracy i bezpieczeństwa pracy

supermarketach,

� kontrola przestrzegania prawa pracy w małych zakładach

(zatrudniających do 20 pracowników),

� kontrola bezpieczeństwa pracy w zakładach o dużym i zwiększonym

ryzyku

wystąpienia poważnej awarii przemysłowej,

� promowanie i pomoc we wdrażaniu w polskich przedsiębiorstwach

systemów

zarządzania bhp,

� współudział w tworzeniu prawa pracy uwzględniającego aktualny stan

wiedzy i techniki oraz unormowania obowiązujące w UE,

� promocja zagadnień ochrony pracy, ze szczególnym uwzględnieniem

rolnictwa indywidualnego.

Skuteczność sprawowanego nadzoru wymagała

rozszerzenia działań o charakterze diagnozującym stan

ochrony pracy. Realizowane są one w podmiotach

dobranych według kryteriów, pozwalających na analizę

oraz uogólnienia w zakresie oceny i wnioskowania.

Zdiagnozowany zły stan ochrony pracy jest podstawą do

koncentracji działań kontrolnych zmierzających do

likwidacji lub przynajmniej ograniczenia najistotniejszych

nieprawidłowości. O skali problemów wymownie świadczą

liczby - na 67,1 tys. skontrolowanych w 2000 r. zakładów

pracy tylko w 5% z nich nie stwierdzono naruszeń prawa

pracy.

Państwowa Inspekcja Pracy, realizując ustawowe

zadania, współpracuje z organami władzy, organami

nadzoru i kontroli nad warunkami pracy, związkami

zawodowymi, organizacjami pracodawców, placówkami

naukowymi, a w ramach współpracy międzynarodowej - z

instytucjami europejskimi, międzynarodowymi

stowarzyszeniami pozarządowymi oraz inspekcjami pracy

różnych krajów.

Działalność prewencyjna

Działalność prewencyjna jest integralnie związana z działalnością

kontrolno-nadzorczą, zwłaszcza z kontrolami interwencyjnymi,

prowadzonymi po katastrofie lub wypadku. Uzyskane tą drogą doświadczenia

są wykorzystywane w innych zakładach i stanowią podstawę do podejmowania

przedsięwzięć o charakterze prewencyjnym. Istotny element profilaktyczny

przynosi również realizacja takich ustawowych zadań, jak badanie

zgodności z prawem zakładowych układów zbiorowych pracy, udział w

tworzeniu prawa pracy oraz uczestniczenie w przyjmowaniu do eksploatacji

nowo wybudowanych lub przebudowanych zakładów pracy.

Duże znaczenie prewencyjne mają podejmowane od kilku lat działania

zmierzające do upowszechnienia systemów zarządzania bezpieczeństwem

pracy w polskich przedsiębiorstwach. Systemy takie aktywizują wszystkich

uczestników procesu pracy, na różnych szczeblach, przyczyniając się

jednocześnie do budowania kultury pracy. Właściwe rozpoznanie i

określenie poziomu ryzyka zawodowego jest zaś podstawą do podejmowania

odpowiednich środków prewencyjnych.

Z inicjatywy Państwowej Inspekcji Pracy sporządzony został wykaz prac,

których nie powinny wykonywać w gospodarstwie rolnym dzieci ze względu

na zagrożenia ich zdrowia i rozwoju. Jest on systematycznie i

konsekwentnie upowszechniany wśród rolników i uczniów szkół wiejskich.

Działalność promocyjna

Strategia działań, których celem jest poprawa poziomu bezpieczeństwa

pracy wymaga ścisłego współdziałania z szerokim kręgiem partnerów

społecznych. Kluczowe znaczenie ma współdziałanie ze związkami

zawodowymi oraz organizacjami pracodawców obejmujące:

upowszechnianie

wiedzy o zagrożeniach i sposobach ich eliminacji, wymianę informacji o

istotnych problemach ochrony pracy, działaniach kontrolnych

podejmowanych przez inspekcję oraz wynikających z nich wnioskach. Bardzo

ważną formą promocji jest także doradztwo w sprawach ochrony pracy. W

ciągu roku specjaliści PIP udzielają działaczom związkowym i społecznym

inspektorom pracy ok. 40 tys. porad. Od lat jedną z form współdziałania

Państwowej Inspekcji Pracy z partnerami społecznymi są kontrole

przeprowadzane na wniosek ponadzakładowych organizacji związkowych

oraz

społecznej inspekcji pracy. Jest to bardzo skuteczna forma pomocy

udzielanej przedstawicielstwom pracowniczym przez inspekcję pracy.

Aby skutecznie realizować politykę prewencyjną, Państwowa Inspekcja

Pracy prowadzi działalność edukacyjną, poprzez organizowanie szkoleń na

poziomach dostosowanych do potrzeb poszczególnych grup odbiorców, a

także przez publikowanie specjalistycznych wydawnictw. Przyjęto - jako

zasadę nadrzędną - że publikacje wspierać mają aktualne zadania

priorytetowe PIP oraz że powinny być skierowane do tych, którym

najtrudniej, z powodów organizacyjnych i finansowych, zdobyć niezbędne

informacje dotyczące przepisów prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i

higieny pracy.

Uprawnienia organów PIP

Inspektor pracy ma prawo przeprowadzenia o każdej porze dnia i nocy, bez

uprzedzenia, kontroli przestrzegania prawa pracy, a w szczególności

przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, we wszystkich

podmiotach, na rzecz których świadczona jest praca przez osoby fizyczne.

W razie stwierdzenia naruszenia przepisów inspektor pracy jest

uprawniony wydać nakaz (decyzję administracyjną):

� usunięcia stwierdzonych uchybień - gdy naruszenie dotyczy przepisów i

zasad bezpieczeństwa i higieny pracy;

� natychmiastowego wstrzymania prac lub skierowania pracowników lub osób

do innych prac - gdy naruszenie powoduje bezpośrednie zagrożenie życia

lub zdrowia pracowników lub osób wykonujących te prace;

� wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia

przysługującego pracownikowi.

Jeżeli dopuszczenie do eksploatacji nowo wybudowanego lub

przebudowanego

zakładu pracy mogłoby spowodować bezpośrednie zagrożenie życia lub

zdrowia osób zatrudnionych, inspektor pracy zgłasza sprzeciw wobec jego

uruchomienia.

Inne nieprawidłowości inspektor pracy reguluje poprzez wystąpienie. Za

wykroczenie przeciwko prawom pracownika inspektor pracy ma prawo ukarać

sprawcę mandatem lub wystąpić do sądu z wnioskiem o jego ukaranie.

Okręgowy inspektor pracy może wydać nakaz zaprzestania działalności

przez zakład pracy lub jego część, jeżeli stan bezpieczeństwa i higieny

pracy zagraża życiu lub zdrowiu pracowników i nie da się go zlikwidować,

stosując inne środki prawne przewidziane dla inspektora pracy.

Do zadań ustawowych Państwowej Inspekcji Pracy

należy między innymi:

�

nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców prawa pracy, w

szczególności przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych

świadczeń ze stosunku pracy, czasu pracy, urlopów, ochrony pracy kobiet,

młodocianych i osób niepełnosprawnych;

� kontrola przestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy przy

projektowaniu budowy, przebudowy i modernizacji zakładów pracy oraz

stanowiących ich wyposażenie maszyn i urządzeń technicznych oraz

technologii;

� uczestniczenie w przyjmowaniu do eksploatacji wybudowanych lub

przebudowanych zakładów pracy lub ich części;

� nadzór i kontrola przestrzegania przez pracodawców wymagań

bezpieczeństwa i higieny pracy przy konstruowaniu i produkcji maszyn,

urządzeń i narzędzi pracy;

� analizowanie przyczyn wypadków przy pracy i chorób zawodowych,

kontrola stosowania środków zapobiegających tym wypadkom i chorobom

oraz

udział w badaniu okoliczności i przyczyn wypadków ciężkich, zbiorowych i

śmiertelnych;

� ściganie wykroczeń przeciwko prawom pracownika i udział w postępowaniu

w tych sprawach w charakterze oskarżyciela publicznego;

� wnoszenie powództw oraz uczestniczenie w postępowaniu przed sądem

pracy w sprawach o ustalenie istnienia stosunku pracy;

� udzielanie porad technicznych i prawnych;

� opiniowanie projektów aktów prawnych oraz inicjowanie prac

legislacyjnych w zakresie prawa pracy;

� inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie

indywidualnym.

Skład i struktura KRRiT

Zasady, tryb działania, organizację oraz szczegółowe zasady

powoływania

członków KRRiT określa ustawa z dnia 29 grudnia 1992 o

radiofonii i

telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami. W skład Rady

wchodzi (po

nowelizacji ustawy z 29 grudnia 2005 roku) 5 członków. Są oni

wybierani

przez: Sejm - 2 członków, Senat - 1, Prezydenta RP - 2.

Kadencja

członków KRRiT wynosi 6 lat. Ta sama osoba nie może zostać

ponownie

wybrana na pełną kadencję. Ze swojego grona Rada wybiera

przewodniczącego i zastępcę (na wniosek przewodniczącego).

Członkowie KRRiT na mocy postanowień Konstytucji RP (art.

198)

odpowiadają za popełnienie deliktu konstytucyjnego przed

Trybunałem

Stanu.

Główne zadania

konstytucyjne

(art 213 ust. 1 Konstytucji RP ):

- stanie na straży wolności słowa, prawa do informacji oraz interesu

publicznego w radiofonii i telewizji;

ustawowe

(art. 6 ust. 2 ustawy z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i

telewizji, wraz z późniejszymi nowelizacjami):

- projektowanie w porozumieniu z Prezesem Rady Ministrów kierunku

polityki

państwowej w dziedzinie radiofonii i telewizji;

- określanie warunków działalności nadawców programów radiowych i

telewizyjnych;

- rozpatrywanie wniosków i podejmowanie rozstrzygnięć w sprawach

przyznawania koncesji na rozpowszechnianie programów radiowych i

telewizyjnych;

-sprawowanie kontroli nad działalnością nadawców w zakresie określonym

ustawą;

- organizowanie badań treści i odbioru programów radiowych i

telewizyjnych;

- określanie wysokości opłat za udzielanie koncesji oraz wpis do rejestru;

- opiniowanie projektów aktów ustawodawczych oraz umów

międzynarodowych

dotyczących radiofonii i telewizji;

-inicjowanie postępu naukowo - technicznego i kształcenie kadr w

dziedzinie radiofonii i telewizji;

- współpraca z właściwymi organizacjami i instytucjami w zakresie ochrony

praw autorskich, praw wykonawców, praw producentów oraz nadawców

programów radiowych i telewizyjnych;

Niektóre uprawnienia

powoływanie rad nadzorczych spółek

telewizji publicznej (Telewizja

Polska S.A. - TVP) oraz publicznej radiofonii

(Polskie Radio S.A. oraz

17 spółek regionalnych Polskiego Radia);

udzielanie koncesji na nadawanie sygnału

telewizyjnego i radiowego;

podział środków z abonamentu radiowo-

telewizyjnego;

nakładanie kar pieniężnych na nadawców;

Kontrowersje

Nowelizacja ustawy o radiofonii i telewizji z 29 grudnia 2005 roku

zmniejszyła liczbę członków Rady z dziewięciu do pięciu. Jednocześnie

jej uchwalenie pozwoliło zmienić cały skład Rady, co było niemożliwe na

gruncie poprzednich przepisów. W związku z tym pojawiły się podejrzenia,

że głównym celem nowelizacji nie było ograniczenie kosztów

funkcjonowania Rady, jak utrzymywali autorzy zmian. Zdaniem opozycji,

zmiana przepisów posłużyła przede wszystkim obsadzeniu całej Rady

osobami przychylnymi rządzącej koalicji PiS-LPR-Samoobrona.

Nowelizacja z 29 grudnia 2005 została zaskarżona do Trybunału

Konstytucyjnego, który orzekł niekonstytucyjność zapisów stanowiących o

powoływaniu przewodniczącego KRRiT spośród członków Rady przez

prezydenta. W wyniku orzeczenia TK ustawę znowelizowano ponownie i

obecnie Rada sama wybiera przewodniczącego spośród swoich członków.

KRRiT nałożyła w 2006 karę w wysokości 500 tys. złotych na telewizję

Polsat za emisję programu Kuba Wojewódzki, w którym Kazimiera Szczuka

parodiowała występującą na antenie Radia Maryja Magdalenę Buczek.

Misja obserwacyjna Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie w

raporcie dotyczącym przebiegu wyborów parlamentarnych w Polsce w 2007

opublikowanym 22 października 2007 przez Biuro Instytucji

Demokratycznych i Praw Człowieka OBWE z siedzibą w Warszawie zarzuciła

KRRiT upartyjnienie (PiS) i niezdolność do właściwego wywiązania się ze

swojej konstytucyjnej odpowiedzialności [1].

Obecni Członkowie Rady

z nominacji prezydenta RP

Piotr Boroń od września 2007

Barbara Bubula od września 2007

z ramienia Sejmu

Tomasz Borysiuk od stycznia 2006

Lech Haydukiewicz od stycznia 2006

z ramienia Senatu

Witold Kołodziejski od stycznia 2006

Byli Przewodniczący Rady

Marek Markiewicz od kwietnia 1992 do marca

1994

Ryszard Bender od marca 1994 do lipca 1994

Janusz Zaorski od lipca 1994 do maja 1995

Marek Jurek od maja 1995 do grudnia 1995

Bolesław Sulik od grudnia 1995 do kwietnia

1999

Juliusz Braun od lipca 1999 do marca 2003

Danuta Waniek od marca 2003 do 31 grudnia

2005

vacat od 1 stycznia 2006 do 6 lutego 2006

Elżbieta Kruk od 6 lutego 2006 do 30 marca

2006 i od 17 maja 2006 do 26

września 2007

vacat od 30 marca 2006 do 17 maja 2006 i od

26 września 2007 do 23

października 2007

Byli zastępcy przewodniczącego

Rady

Maciej Iłowiecki od kwietnia 1993

do września 1994

Bolesław Sulik od maja 1995 do

grudnia 1995

Ryszard Miazek od stycznia 1996 do

maja 1996

Witold Graboś od października 1998

do lipca 1999

Jan Sęk od lipca 1999 do maja 2003

Aleksander Łuczak od czerwca 2003

do grudnia 2005

stanowisko zniesione w grudniu 2005

Byli Sekretarze Rady

Andrzej Zarębski od kwietnia 1993

do kwietnia 1999

Włodzimierz Czarzasty od marca

2000 do sierpnia 2004

stanowisko zniesione w 2004

Byli Członkowie Rady

z nominacji prezydenta RP

Marek Markiewicz od kwietnia 1993 do września

1994

Maciej Iłowiecki od kwietnia 1993 do września

1994

Ryszard Bender od kwietnia 1993 do lipca 1994

Janusz Zaorski od lipca 1994 do maja 1995

Tomasz Kwiatkowski od września 1994 do maja

1995

Henryk Andracki od września 1994 do kwietnia

1997

Jan Szafraniec od kwietnia 1995 do kwietnia 1999,

wcześniej był członkiem Rady z ramienia Senatu

Marek Jurek od maja 1995 do maja 2001

Robert Kwiatkowski od kwietnia 1997 do czerwca

1998, wcześniej był członkiem Rady z ramienia

Sejmu

Waldemar Dubaniowski od września 1998 do

kwietnia 2003

Włodzimierz Czarzasty od maja 1999 do stycznia

2005

Danuta Waniek od maja 2001 do grudnia 2005

Sławomira Łozińska od kwietnia 2003 do grudnia

2005

Anna Szydłowska od stycznia do lipca 2005

Stanisław Jędrzejewski od sierpnia do grudnia

2005

Wojciech Dziomdziora od stycznia 2006 do

kwietnia 2007

Elżbieta Kruk od stycznia 2006 do września 2007

z ramienia Sejmu

Lech Dymarski od kwietnia 1994 do kwietnia

1995

Marek Siwiec od kwietnia 1993 do stycznia 1996

Andrzej Zarębski od kwietnia 1993 do kwietnia

1999

Bolesław Sulik od kwietnia 1993 do kwietnia

1999

Michał Strąk od kwietnia 1995 do kwietnia 2001

Robert Kwiatkowski od lutego 1996 do kwietnia

1997, potem zasiadał w

Radzie z nominacji Prezydenta RP

Adam Halber od kwietnia 1997 do lipca 2003

Juliusz Braun od kwietnia 1999 do maja 2005

Jarosław Sellin od kwietnia 1999 do maja 2005

Aleksander Łuczak od kwietnia 2001 do grudnia

2005

Ryszard Ulicki od lipca 2003 do grudnia 2005

Andrzej Kneifel od maja do grudnia 2005

Andrzej Zieliński od maja do grudnia 2005

z ramienia Senatu [edytuj]

Ryszard Miazek od kwietnia 1993 do maja 1996

Jan Szafraniec od kwietnia 1993 do kwietnia

1995, potem zasiadał w

Radzie z nominacji Prezydenta RP

Witold Graboś od kwietnia 1995 do kwietnia 2001

Witold Knychalski od lipca 1996 do kwietnia 1997

Jan Sęk od kwietnia 1997 do maj 2003

Lech Jaworski od kwietnia 2001 do grudnia 2005

Tomasz Globan-Klas od maja 2003 do września

2004

Ryszard Sławiński od listopad 2004 do grudnia

2005

Document Outline