POLITYKA GOSPODARCZA I SPOŁECZNA

Polityka gospodarcza

:

• Świadome oddziaływanie władz państwowych na

gospodarkę narodową – na jej dynamikę, strukturę i
funkcjonowanie, na stosunki ekonomiczne w państwie
oraz na jego relacje gospodarcze z zagranicą.

• Dyscyplina badająca publiczne działania gospodarcze

na trzech poziomach: „bieżących” wyborów
dokonywanych przez państwo, wyborów
dokonywanych przez instytucje wyższego szczebla
(czyli określających „gospodarczą konstytucję”
społeczeństwa) oraz identyfikacji społecznych
preferencji lub celów.

Przedmiot polityki gospodarczej

Kluczowym zagadnieniem polityki gospodarczej jest

wzrost gospodarczy, który jest warunkiem

zapewnienia długookresowej poprawy

zaopatrzenia społeczeństwa w dobra rzeczowe i

usługi. Wzrost gospodarczy rozumiany jest jako

proces ilościowych zmian w gospodarce,

będących następstwem zwiększenia potencjału

materialnego i osobowego.

Cele polityki gospodarczej

1. Dobrobyt
2. Swoboda postępowania
3. Sprawiedliwość
4. Bezpieczeństwo
5. Postęp

Celem mierzalnym (wymiernym) jest cel ogólny,

który daje się mierzyć w kategoriach zmiennej
ekonomicznej, takiej jak dochód lub
zatrudnienie

Podmioty polityki gospodarczej:

• Podmioty kreujące politykę gospodarczą,
• Podmioty starające się wpływać na realizowaną

politykę gospodarczą,

• Podmioty, na które polityka gospodarcza jest

ukierunkowana i oddziałuje.

Polityka społeczna

to działalność państwa,

samorządów i organizacji pozarządowych

zmierzających do kształtowania ogólnych warunków

pracy i bytu ludności, prorozwojowych struktur

społecznych oraz stosunków społecznych opartych

na równości i sprawiedliwości społecznej,

sprzyjających zaspokajaniu potrzeb społecznych na

dostępnym poziomie.

W zakres polityki społecznej wchodzą wszystkie

najważniejsze potrzeby społeczne, bez zaspokojenia

których społeczeństwo nie może sprawnie

funkcjonować takie jak: ochrona zdrowia, edukacja,

mieszkalnictwo, kultura, zabezpieczenie emerytalne

i rentowe, potrzeby związane z

niepełnosprawnością.

Polityki szczegółowe wchodzące w skład systemu polityki

społecznej:

1.

Polityka socjalna (zabezpieczenie społeczne),

2.

Polityka ochrony pracy,

3.

Polityka zatrudnienia,

4.

Polityka ochrony zdrowia,

5.

Polityka mieszkaniowa,

6.

Polityka oświatowa,

7.

Polityka kulturalna,

8.

Polityka ochrony środowiska naturalnego,

9.

Polityka prewencji i zwalczania patologii społecznej,

10. Polityka ludnościowa,
11. Polityka rodzinna,
12. Polityka wobec młodzieży,
13. Polityka wobec ludzi starych.

Cele polityki społecznej:

1.

Kształtowanie odpowiednich tj. na miarę możliwości
gospodarczych, warunku pracy i bytu ludności;

2.

Kształtowanie prorozwojowych struktur społecznych
(struktury rodzin zapewniającej zastępowalność pokoleń,
odpowiedniej struktury wykształcenia ludności i struktury
zawodowej ludności tzn. kształtowanie kapitału ludzkiego;

3.

Kształtowanie sprawiedliwych stosunków międzyludzkich
opartych na zasadzie sprawiedliwości społecznej i
równości szans na starcie życia zawodowego. Państwo
tworzy odpowiednie prawa zapewniając wszystkim
obywatelom odpowiednie możliwości.

Podmioty polityki społecznej:

/ludzie tworzący, kształtujący i realizujący politykę społeczną/

• Państwowe – organy administracji i samorządy,
• Niepaństwowe – centralne i lokalne,
• Międzynarodowe – jak ONZ i podmioty realizujące politykę

społeczną UE.

Modele polityki społecznej:

Model liberalny- zakłada, że naturalnymi kanałami, za

pomocą których potrzeby powinny być zaspokajane są:

rynek prywatny i rodzina. Państwo powinno ingerować w

ostateczności i tylko w odniesieniu do tych grup, które nie

są w stanie same sobie poradzić. Przyjmuje się, ze

zdecydowana większość społeczeństwa jest w stanie

zaspokoić swoje potrzeby własnym działaniem przy

ewentualnej pomocy rodziny lub organizacji

charytatywnych.

Model redystrybucyjny – zakłada, że odpowiedzialność za

bezpieczeństwo socjalne jednostki ponosi przede wszystkim

społeczeństwo. PS zajmuje się redystrybucją dochodów i

gwarantuje dostęp do świadczeń i usług opartych na kryterium

potrzeb niezależnie od funkcjonowania rynku i wkładu

własnego jednostki.

Model motywacyjny – programy społeczne powinny jak

najmniej zakłócać mechanizmy funkcjonowania gospodarki

rynkowej; jest silne uzależnienie prawa do pomocy i wysokości

świadczeń; świadczenia przysługują głównie osobom

ubezpieczonym, a same ubezpieczenia są obowiązkowe i mają

powszechny przedmiotowy charakter.

Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy

to taki stan gospodarki i podziału jej wytworów, w

którym gospodarka zachowuje zdolność do

konkurencji na rynkach międzynarodowych, a

poziom i sposób zaspokajania potrzeb

społeczeństwa nie powoduje ostrych kwestii

społecznych. Tak rozumiany rozwój nie wyklucza

dopuszczalnych zróżnicowań społecznych i

przestrzennych.

Podejście uwzględniające realizacje polityki

zrównoważonego rozwoju poprzez odpowiednią

politykę gospodarczą i społeczną zakłada, że

społeczeństwo i jego gospodarka to całość. Dwie

ważne polityki gospodarcza i społeczna są

realizowane w warunkach gospodarki rynkowej z jej

wszystkimi skutkami.

Uwarunkowania Polityki Gospodarczej i

Polityki Społecznej

Jakość prowadzenia polityki gospodarczej i

społecznej zależy w dużym stopniu od rozpoznania

ich uwarunkowań, które tworząc ramy dla

prowadzenia tych polityk oddziałują na jej cele,

kierunki i narzędzia.

Uwarunkowania te można podzielić na

endogeniczne i egzogeniczne.

Uwarunkowania endogeniczne:

• Uwarunkowania polityczno-ustrojowe,
• Uwarunkowania doktrynalne,
• Uwarunkowania związane ze stosowanym

systemem ekonomicznym,

• Uwarunkowania związane z kapitałem ludzkim,
• Uwarunkowania kapitałowe,
• Uwarunkowania przyrodnicze.

Uwarunkowania egzogeniczne:

• Uwarunkowania wynikające z międzynarodowej

sytuacji politycznej,

• Uwarunkowań związanych z relacjami z innymi

państwami, w tym państwami sąsiednimi,

• Uwarunkowań odnoszących się do przynależności

do międzynarodowych ugrupowań politycznych,
militarnych i gospodarczych,

• Uwarunkowań wynikających z warunków wymiany

międzynarodowej.

Uwarunkowania polityczno-ustrojowe – trzy

podstawowe ustroje polityczne:

• Państwo o ustroju demokratycznym,
• Państwo o ustroju autorytarnym (Federacja

Rosyjska),

• Państwo o ustroju totalitarnym (Korea Północna,

Kuba).

Uwarunkowania doktrynalne – trzy podstawowe

doktryny ekonomiczne

:

• Doktryna liberalizmu gospodarczego,
• Doktrynę interwencjonizmu państwowego,
• Doktrynę marksistowską.

Uwarunkowania związane z ustrojem

ekonomicznym- podstawowe kryteria grupowania

ustrojów ekonomicznych:

1. Własności środków produkcji:
-

Ustrój indywidualistyczny (kapitalistyczny)

-

Ustrój kolektywistyczny.

2. Sposobu regulacji procesu gospodarczego:
-

Systemy kompetytywne (konkurencyjne),

-

Gospodarki regulowanej administracyjnie

Uwarunkowania związane z czynnikiem ludzkim:

• Rozpatrywane w ujęciu społecznym,
• Rozpatrywane w ujęciu demograficznym

Uwarunkowania kapitałowe:

Stan i struktura zasobów rzeczowych i finansowych

występujących w postaci środków będących w dyspozycji
obywateli, podmiotów gospodarczych, jak i państwa.

Istotnym elementem jest wyposażenie kraju w produkcyjny

i infrastrukturalny majątek trwały, który tworzą:

• Inwestycje rzeczowe (budynki, budowle, środki

obrotowe, maszyny, grunty);

• Inwestycje finansowe (udziały, pożyczki długoterminowe,

papiery wartościowe);

• Inwestycje niematerialne (licencje, patenty, kształcenie).

Uwarunkowania przyrodnicze

Podstawowym zakresem oddziaływania państwa na

stan gospodarki jest stan i struktura zasobów
przyrodniczych:

• Zasobów surowców mineralnych,
• Obszar kraju,
• Zróżnicowanie przestrzeni geograficzno-

gospodarczej położenie danego obszaru w
kontekście geopolitycznym oraz tranzytowym.

Główne formy wykorzystania zasobów

przyrodniczych:

• Uprawa,
• Eksploatacja,
• Lokalizacja – decyzje lokalizacyjne, ze względu na

swoje długofalowe skutki należą do
najważniejszych w działalności gospodarczej.

Uwarunkowania egzogeniczne

• Uwarunkowania wynikające z warunków wymiany

międzynarodowej,

• Uwarunkowania wynikające z międzynarodowej

sytuacji politycznej i relacji z innymi państwami,

• Uwarunkowania odnoszące się do przynależności

do ugrupowań międzynarodowych.

Polityka budżetowa i pieniężna

Polityka budżetowa (fiskalna, skarbowa) zajmuje

się racjonalnym kształtowaniem wielkości i struktury

dochodów i wydatków budżetowych.

Polityka pieniężna (monetarna) polega na

oddziaływaniu na podaż pieniądza i kurs walutowy.

Jako najważniejsze cele polityki gospodarczej obejmujące

polityki budżetową i pieniężną uważa się:

Zrównoważony wzrost i rozwój gospodarczy,

Wysoki poziom zatrudnienia,

Stabilność cen,

Równowagę w stosunkach gospodarczych z zagranicą,

a także równowagę budżetową, racjonalny poziom

długu publicznego i racjonalny (sprawiedliwy) podział

dochodu

Narzędzia ogólnej polityki gospodarczej

wykorzystywane w polityce budżetowej i pieniężnej:

1.

Z punktu widzenia ich charakteru (rodzaju):

•

Ekonomiczne (parametryczne):

Polityki budżetowej: stawki podatkowe, subwencje, dotacje

celowe, ulgi podatkowe;

Polityki pieniężnej: stopy procentowe banku centralnego,

stopa rezerw obowiązkowych, operacje otwartego rynku;

•

Pozaekonomiczne (nieparametryczne):

Administracyjne: zarządzenia uchwały i decyzje organów

władzy, zezwolenia, zalecenia;

Prawne: akty normatywne;
Informzcyjno-programistyczne:zadania planów i programów,

prognozy, informacje;

Moralne: odznaczenia, wyróżnienia, apele, propagowanie

postaw i działań.

2. Z punktu widzenia sposobu oddziaływania organów

władzy:

•

Bodźcowe (nakłaniające): bez formalnego przymusu
nakłaniają do zachowania zgodnego z zamierzeniem
podmiotu polityki (np. Ulgi podatkowe);

•

Imperatywne (autorytatywne, władcze): mają cechy
przymusu nakazującego, ograniczającego lub
polecającego określone zachowania lub działania
przedmiotów polityki.

Polityka budżetowa

Dochody jednostek gospodarujących i osób

fizycznych są źródłem przychodów skarbu
państwa. Zagadnieniami ich kształtowania
zajmuje się polityka budżetowa (fiskalna). Do jej
funkcji należy określanie i racjonalizowanie
wydatków i dochodów aparatu państwowego i
sektora publicznego.

Dobra polityka budżetowa odznacza się:

1. Racjonalnym fiskalizmem,
2. Umiejętnością łączenia celów fiskalnych z

celami pozafiskalnymi,

3. Stabilnością polityki fiskalnej.

Polityka budżetowa może być realizowana w

trzech wariantach:

1. Ekspansywny: zwiększenie wydatków

budżetowych, zmniejszenie podatków.

2. Restrykcyjny: zmniejszenie wydatków

budżetowych, zwiększenie podatków.

3. Neutralny.

Narzędzia polityki budżetowej:

• Narzędzia podatkowe,
• Zasiłki dla bezrobotnych,
• Wydatki związane z tworzeniem nowych miejsc pracy i

finansowaniem programów zmiany kwalifikacji zawodowych,

• Wydatki promujące restrukturyzacje gospodarki w układzie

branżowym i przestrzennym,

• Wydatki promujące rozwój drobnej wytwórczości wydatki na

roboty publiczne,

• Deficyt budżetowy,
• Dług publiczny,
• Poręczenia i gwarancje państwa dla podmiotów

zaciągających pożyczki.

Politykę budżetową prowadzi się w oparciu o

budżet (zestawienie dochodów i wydatków). W

budżecie kluczowe znaczenie mają dochody

podatkowe z podatków pośrednich i bezpośrednich.

Zasady dobrego opodatkowania:

• Powszechne, proporcjonalne i równe (nie

progresywne wobec uzyskiwanych dochodów i
bez przywilejów dla kogokolwiek);

• Pewne (oznaczone w wysokości, terminach i

sposobach płatności oraz ściągalne);

• Dogodne (pobierane w czasie i terminach

dogodnych dla podatnika – podatki pośrednie,
konsumpcyjne);

• Tanie

Cechy optymalnego systemu podatkowego:

1.

Jasność celu,

2.

Strategia,

3.

Spójność i efektywność,

4.

Sprawiedliwość i przejrzystość stosowania przepisów,

5.

Pozytywna postawa organów podatkowych sprzyjająca
współpracy,

Uwarunkowania do prowadzenia polityki

budżetowej w Polsce wynikają z Konstytucji

RP z 1997 r.

• Nie wolno zaciągać pożyczek lub udzielać gwarancji i poręczeń

finansowych, w następstwie których państwowy dług publiczny

przekroczy 60% rocznego PKB,

• Warunki opodatkowania normuje ustawa,
• Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie

ustawy budżetowej. Jeżeli ustawa budżetowa nie weszła w

życie w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów

prowadzi gospodarkę finansową na podstawie przedłożonego

projektu ustawy.

• Zwiększenie wydatków lub ograniczenie dochodów

planowanych przez Radę Ministrów nie może powodować

ustalenia przez Sejm większego deficytu budżetowego niż

przewidziany w projekcie ustawy budżetowej. Ustawa

budżetowa nie może przewidywać pokrywania deficytu

budżetowego przez zaciąganie zobowiązania w centralnym

banku państwa.

Podmioty polityki budżetowej:

• Minister Finansów
• Komitet Stabilności Finansowej

Dokumenty regulujące politykę budżetową w Polsce:

• Konstytucja RP,
• Program Konwergencji (z aktualizacją na lata 2008-2010),
• Plan Stabilności i Rozwoju,

Dokumenty UE regulujące politykę budżetową:

• Europejski plan naprawy gospodarczej,
• Pakt Stabilności i Wzrostu,
• Strategia Lizbońska,

Dokumenty UE regulujące politykę budżetową:

• Europejski plan naprawy gospodarczej,
• Pakt Stabilności i Wzrostu,
• Strategia Lizbońska,

System podatkowy w Polsce:

• Podatki bezpośrednie: podatek dochodowy od osób

fizycznych, podatek dochodowy od osób prawnych, podatek
od spadków i darowizn, podatek od czynności
cywilnoprawnych, podatek rolny, podatek leśny, podatek od
nieruchomości, podatek od środków transportowych,
podatek od posiadania psów;

• Podatki pośrednie: podatek od towarów i usług VAT, podatek

akcyzowy.

Całkowita stawka podatkowa w wybranych krajach:

Wielka Brytania 35,5%

Polska 40,2%

Stany Zjednoczone 42,3%

Kanada 45,4%
Niemcy 50,5%

Japonia 55,4%

Ukraina 58,4%

Hiszpania 60,2%

Francja 65,4%

Włochy 73,3%

Chiny 79,9%

Polityka pieniężna

Ogólne oddziaływanie na nominalną podaż pieniądza i kurs

walutowy.

Najważniejszym jej celem jest:
• stabilizacja poziomu cen, czyli niska inflacja,
• Tworzenie warunków sprzyjających racjonalnemu

gospodarowaniu wszystkich podmiotów gospodarczych i
osób fizycznych przez stabilizacje pieniądza.

Podmiotem polityki pieniężnej jest Bank Centralny, który

powinien być instytucja zaufania publicznego oraz dbać o

stabilność pieniądza i systemu bankowego.

Funkcje Banku Centralnego:

emisyjna,

banku banków,

banku państwa,

centrum walutowego kraju.

Trzy warianty realizowania polityki pieniężnej:

1. Ekspansywny – zwiększenie nominalnej podaży pieniądza

przez:

-

Obniżenie stóp procentowych banku centralnego,

-

Skupowanie papierów wartościowych przez bank centralny
w ramach operacji otwartego rynku,

-

Obniżanie stopy rezerw obowiązkowych.

2. Restrykcyjny – zmniejszanie nominalnej podaży pieniądza

przez:

-

Podwyższanie stóp procentowych banku centralnego,

-

Sprzedawanie papierów wartościowych przez bank
centralny w ramach operacji otwartego rynku,

-

Podwyższanie stopy rezerw obowiązkowych.

3. Neutralny.

Politykę pieniężną można realizować zgodnie z dwoma

modelami (typami):

• Polityki stałej zasady – realizowanie z góry przyjętego celu i

brak reakcji na sytuację gospodarczą.

• Polityki dyskrecjonalnej (uznaniowej, elastycznej reakcji,

swobody decyzji) – dostosowywanie się do sytuacji w
gospodarce.

4. Operacje depozytowo-kredytowe,
- Depozyt na koniec dnia,
- Kredyt lombardowy,
- Kredyt w złotych i w euro,
5. Interwencje walutowe

Ostateczny efekt oddziaływania polityki pieniężnej na

gospodarkę (wzrost, bezrobocie, inflacja) jest trudny do

precyzyjnego rozpoznania. Wzajemne relacje pomiędzy

polityką pieniężną a zachowaniami różnych podmiotów

(banków, przedsiębiorstw, gospodarstw domowych, instytucji,

zagranicy) są odmiennie rozłożone w czasie. Powoduje to nie

tylko przesunięcie konsekwencji oddziaływań polityki

pieniężnej w czasie, ale również różną trwałość skutków.

Uwarunkowania dla prowadzenia polityki monetarnej w Polsce

wynikające z Konstytucji RP:

• Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski.

Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądza oraz
ustalania i realizowania polityki pieniężnej; NBP odpowiada
za wartość polskiego pieniądza.

• Organami NBP są: Prezes NBP, Rada Polityki Pieniężnej i

Zarząd NBP.

• Prezes NBP jest powołany przez Sejm na wniosek

Prezydenta RP na 6 lat.

• W skład Rady Polityki Pieniężnej wchodzą Prezes NBP jako

przewodniczący oraz osoby wyróżniające się wiedzą z
zakresu finansów, powoływane na 6 lat, w równiej liczbie
przez Prezydenta RP, Sejm i Senat.

• Rada Polityki Pieniężnej ustala corocznie założenia polityki

pieniężnej i przedkłada je do wiadomości Sejmowi
równocześnie z przedłożeniem przez Radę Ministrów
projektu ustawy budżetowej. Rada Polityki Pieniężnej, w
ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego, składa
Sejmowi sprawozdanie z wykonania założeń polityki
pieniężnej.

Dokumenty programowe polityki pieniężnej:

Strategia polityki pieniężnej

Założenia polityki pienięznej

Narzędzia polityki pieniężnej stosowane przez NBP:

1.

Stopy procentowe NBP

-

Referencyjna,

-

Lombardowa,

-

Depozytowa,

-

Redyskonta weksli,

-

Kredytu refinansowego,

2. Operacje otwartego rynku
-

Podstawowe,

-

Dostrajające

-

Strukturalne,

3. Rezerwa obowiązkowa

Polityka przemysłowa

Polityka przemysłowa – działalność interwencyjna

państwa,

prowadzona w stosunku do przemysłu, polegająca

na modyfikacji alokacji dokonywanej przez rynek

Gdy z dużą siłą ujawniają się niedoskonałości

procesów rynkowych (podmioty gospodarcze nie są

zdolne do osiągnięcia potencjalnej wydajności)

wówczas polityka przemysłowa oddziałuje na

decyzje inwestycyjne przedsiębiorstw państwowych

i prywatnych.

Rodzaje polityki przemysłowej:

- aktywny,

- ochronny,

- defensywny.

Aktywna polityka przemysłowa:

- pobudzanie zmian strukturalnych w przemyśle,

- pobudzanie innowacyjności,

- podnoszenie efektywności i konkurencyjności

międzynarodowej przedsiębiorstw przemysłowych

Działania ochronne:

- utrzymanie poziomu zatrudnienia w schyłkowych

gałęziach przemysłu;

- zapewnienie bezpieczeństwa ekonomicznego kraju

przez utrzymanie zdolności produkcyjnych;

Działania defensywne:

-utrzymanie gałęzi ważnych ze względu na sieć

powiązań kooperacyjnych z innymi rodzajami

przemysłu, wspieranie dyfuzji postępu

technologicznego,

- ograniczenie monopolistycznego zachowania

konkurencji

Kryteria ingerencji w kształtowanie struktury

przemysłu:

• gałęzie osiągające dużą wartość dodana na

jednego zatrudnionego;

• Gałęzie będące podporą rozwoju innych gałęzi

przemysłu;

• Gałęzie o potencjalnych rezerwach;
• Gałęzie wymagające osłony,
• Gałęzie przemysłu wysokiej technologii.

Instrumenty polityki przemysłowej:

• Ulgi podatkowe,
• Subwencje,
• Kredyty,
• Pożyczki,
• Gwarancje,
• Przyspieszona amortyzacja,
• Cła,
• Kontyngenty,
• Standaryzacja.

Typy oddziaływania polityki przemysłowej:

• Bodźcowe,
• Regulacyjne,
• Bezpośrednie.

Oddziaływanie bodźcowe:

• Poprzez subsydia oddziałujące na ceny np.. Ulgi

podatkowe, ulgi celne, dostęp do tanich kredytów,
zakupy od władz po cenach niższych niż rynkowe i
zakupy od władz po cenach wyższych niż rynkowe

Oddziaływanie regulacyjne – nakładanie na

podmioty gospodarcze pewnych ograniczeń:

• Regulacja powinna pomagać w zmniejszeniu

bezpośrednich kosztów produkcji;

• Obniżać bariery rozwoju przedsiębiorczości (np..

Zmniejszając zakres formalności wymaganych
przy tworzeniu przedsiębiorstw, liberalizując
warunki zwalniania zatrudnionych;

• Zmniejszenie zniekształcenia systemu cen, które

powodują nieefektywna alokację zasobów, a
wynikają np. z nadużywania przez niektórych
producentów

Cechy dobrej polityki przemysłowej dla Polski:

• Zmierzanie w kierunku wzmocnienia sił rynkowych i

wzrostu konkurencyjności przemysłu, w tym głównie

poprzez popieranie postępu technologicznego i

podnoszenie kwalifikacji;

• Usprawnianie funkcjonowania rynków czynników

produkcji przez budowanie warunków zapewniających

wzrost mobilności kapitału i pracy nie tylko w

przekroju gałęziowo-branżowym, lecz również

przestrzennym;

• Elastyczną ochronę własnego rynku, tak aby nie

osłabić przymusu konkurencji w stosunku do

przedsiębiorstw krajowych; usunięcie barier wyższych

niż przeciętne, aby tworzyć szanse rozwoju krajowych

producentów;

• Dążenie do obniżenia ogólnych kosztów funkcjonowania

przemysłu przez ułatwianie dostępu do wyrobów
zagranicznych, ochronę rynku krajowego przed nieuczciwą
konkurencją, tworzenie odpowiednich norm jakościowych,
technicznych, upowszechnienie informacji naukowej i
technicznej;

• Podejmowanie działań restrukturyzacyjnych w

przedsiębiorstwach przemysłowych, które zostały
szczególnie dotknięte negatywnymi społecznymi skutkami
transformacji w przemyśle;

• Podejmowanie skutecznych działań w celu likwidacji trwale

nieefektywnej części przedsiębiorstw przemysłowych;

• Wspieranie przedsiębiorstw innowacyjnych;
• Uczestniczenie w programach rekonstrukcji tradycyjnych

gałęzi przemysłu.

Polityka inwestycyjna

Kierunki polityki inwestycyjnej:

• Regulowanie ogólnych rozmiarów inwestycji;
• Kształtowanie struktury inwestycji;
• Podnoszenie efektywności procesu

inwestycyjnego

Bezpośrednim celem polityki inwestycyjnej jest

oddziaływanie na procesy odtwarzania i

powiększania kapitału trwałego.

Wyróżniamy politykę inwestycyjną:

- państwa (krajową) – cele o strategicznym

znaczeniu dla rozwoju podstawowych dziedzin

gospodarki narodowej;

- organów publicznych regionalnych i lokalnych

(przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe).

Funkcją polityki inwestycyjnej jest powiększanie

zasobów kapitału trwałego, wzrost efektywności

gospodarowania różnymi jego elementami,

sterowanie procesami rozbudowy i unowocześniania

majątku trwałego w produkcji oraz usług w

gospodarce, jak również tworzenie nowych miejsc

pracy.

Rynek pracy, zatrudnienie, bezrobocie

Polityka zatrudnienia – praktyczna działalność

organów władzy publicznej szczebla centralnego i

lokalnego mająca na celu oddziaływanie na

rozmiary zatrudnienia i bezrobocia.

Aktywni zawodowo w Polsce w tys. osób

rok

Aktywni
zawodowo

ogółem

Aktywni
zawodowo

pracujący

Aktywni
zawodowo

bezrobotni

2003

16 466

13 154

3 312

2005

16 700

13 670

3 030

2007

16 458

14 849

1 609

2008

16 616

15 416

1 200

II kw. 2011

18 046

16 163

1 883

Wskaźnik zatrudnienia osób w wieku 15-64 lata w

Polsce i UE

(w %)

rok

Polska

UE 15

UE 27

2003

51,2

64,5

62,6

2008

59,2

67,3

65,9

2009

59,3

65,9

64,6

Wskaźnik zatrudnienia osób starszych (w wieku 55-64

lata) (w %)

rok

Polska

UE 15

UE 27

2003

26,9

41,7

40,0

2009

32,3

48,0

46,0

Instrumenty polityki zatrudnienia:

• Pośrednictwo pracy

• Poradnictwo zawodowe

• Bilanse siły roboczej

• Przepisy prawa

• Zasiłki dla bezrobotnych

Bezrobocie – problem ekonomiczny –

nierównowaga pomiędzy podażą siły roboczej

(zasoby pracy) a popytem na pracę (miejsca

pracy)

Bezrobocie – kwestia społeczna – stan

bezczynności zawodowej osób zdolnych do

pracy i zgłaszających gotowość do jej

podjęcia, dla których podstawą egzystencji są

dochody z pracy.

Formy bezrobocia ze względu na występowanie:

1. jawne

2. ukryte

Bezrobocie ze względu na przyczyny:

•Frykcyjne

•Sezonowe

•Koniunkturalne

•Transformacyjne

•strukturalne

Formy bezrobocia ze względu na czas trwania:

• Krótkookresowe

• Długookresowe

• Chroniczne

Formy bezrobocia ze względu na obszar:

• Powszechne

• Regionalne

Stopa bezrobocia w Polsce w latach 1998-

2010 w %

1998 – 10,4
1999 – 13,1
2000 – 15,1
2001 – 17,5
2002 – 18,0
2003 – 18,0
2004 – 19,0
2005 – 17,6
2006 – 14,9

2007 – 11,4 (UE-7,4)
2008 – 9,3 (UE-6,7)
2009 – 11,9 (UE-8,9)
2010 – 11,7 (UE-9,9)

II kw. 2011 – 11,8 (UE-9,7)

Stopa bezrobocia długotrwałego (w %)

rok

Polska

UE 15

UE 27

2003

11,0

3,3

4,1

2008

2,4

2,6

2,6

2009

2,5

3,0

3,0

Skutki bezrobocia:

• Ekonomiczne

• Społeczne

• Prawne

• Polityczne

• Psychologiczne

• Zdrowotne

• obyczajowe

Społeczne skutki bezrobocia:

• Degradacja ekonomiczna,
• Degradacja pozycji społecznej,
• Trudna sytuacja dzieci,
• Bezrobocie młodzieży – zniekształcony proces aktywizacji

zawodowej,

• Dewaluacja kwalifikacji zawodowych,
• Obniżenie aspiracji edukacyjnych,
• Osłabienie woli pracy,
• Frustracja, apatia, agresja,
• Obojętność, osłabienie poczucia więzi rodzinnych i

społecznych,

• Zahamowanie rozwoju osobowego,
• Zachowania dewiacyjne i patologiczne.

Cechy bezrobocia w Polsce:

• Wysoki odsetek kobiet

• Duże zróżnicowanie przestrzenne

• Długookresowy charakter

• Wysoki odsetek młodzieży

• Niski poziom wykształcenia bezrobotnych

Samorząd terytorialny wobec problemu

bezrobocia:

• lokalna polityka zatrudnienia

• „drugi” rynek pracy

• ulgi inwestycyjne

• świadczenia pomocy społecznej

• zapobieganie marginalizacji bezrobotnych i

wykluczeniu środowisk bezrobotnych

Kwestia społeczna i zabezpieczenie

społeczne

Zrównoważony rozwój społeczno-gospodarczy

to taki stan gospodarki i podziału jej wytworów, w

którym gospodarka zachowuje zdolność do

konkurencji na rynkach międzynarodowych, a

poziom i sposób zaspokajania potrzeb

społeczeństwa i jego funkcjonowanie nie powoduje

ostrych kwestii społecznych.

Tak rozumiany rozwój nie wyklucza dopuszczalnych

zróżnicowań społecznych i przestrzennych.

Kwestia społeczna

:

•

to zjawisko i okoliczności tworzące

stan napięcia społecznego, wywołujące
powszechne zaniepokojenie i dążenie do
rozwiązania problemu.

•Konkretny problem o szczególnie
wysokim stopniu dotkliwości dla życia i
współdziałania członków danej
społeczności.

Przykłady kwestii społecznych

:

• Ubóstwo,
• Bezrobocie,
• Edukacja,
• Mieszkalnictwo,
• Zdrowie,
• Migracje,
• Ekokwestia,
• Patologia społeczna.

Kwestie społeczne charakteryzują się:

• Występowaniem na masowa skalę skrajnie

trudnych sytuacji w życiu jednostek i rodzin,

• Utrwalającym się ubóstwem poszczególnych

środowisk i kategorii ludności,

• Piętrzącymi się konfliktami zakłócającymi

funkcjonowanie społeczeństwa.

Stopień dolegliwości wybranych kwestii

społecznych

:

Umiarkowany

Intensywny

Krytyczny

Niedostatek

Bieda

Nędza

Dyskomfort

mieszkaniowy

Brak

samodzielnego
mieszkania

Bezdomność

Bezrobocie
czasowe

Bezrobocie
długotrwałe

Bezrobocie
chroniczne

Stygmatyzacja

Marginalizacja

Wykluczenie

Niepewność

socjalna

Uzależnienie od

pomocy

Bezradność

Zabezpieczenie

społeczne

–

całokształt

środków i działania instytucji publicznych, za
pomocą których społeczeństwo stara się
zabezpieczyć

swoich

obywateli

przed

niezawinionym przez nich niedostatkiem, przed
groźbą niemożności zaspokojenia podstawowych
społecznie uznanych za ważne potrzeb.

Elementy systemu zabezpieczenia

społecznego:

• Ubezpieczenia społeczne
• Ubezpieczenia osobowe i majątkowe ludności
• Ochrona zdrowia
• Rehabilitacja inwalidów
• Pomoc społeczna
• Uzupełniające świadczenia społeczne

Zakres przedmiotowy wyznacza katalog ryzyk

społecznych:

• Ryzyko choroby
• Ryzyko macierzyństwa
• Ryzyko inwalidztwa
• Ryzyko starości
• Ryzyko śmierci żywiciela
• Ryzyko bezrobocia
• Ryzyko nagłego wypadku
• Ryzyko wypadku przy pracy

Zasady zabezpieczenia społecznego:

• Zasada zaopatrzeniowa – finansowanie z

podatków

• Zasada ubezpieczeniowa – finansowanie ze

składek

• Zasada opiekuńcza – finansowanie z darowizn

Ogólna charakterystyka zabezpieczenia

społecznego

Typ

Zasada
udzielania

świadczeń

świadczeni
a

Finansowa-
nie

Zasada
podziału

Świadczeni
a

ubezpiecze
-niowe

Zasada
społeczna

Zależne od
składek

Składki
członkow-

skie

Zasada
solidarnośc

i

Świadczeni
a
zaopatrze-

niowe

Zasada
subsydiar-
ności i

solidarnośc
i

Określone
przez
państwo

Środki
publiczne

Zasada
indywidual
ności

Świadczeni

a
opiekuńcze

Zasada

subsydiar-
ności i
celowości

Zależne od

potrzeb

Środki

publiczne

Zasada

indywidual
ności

Ubezpieczenia społeczne

Elementy systemu zabezpieczenia społecznego:

• Ubezpieczenia społeczne
• Ubezpieczenia osobowe i majątkowe
• Ochrona zdrowia
• Rehabilitacja inwalidów
• Pomoc społeczna
• Uzupełniające świadczenia społeczne

Elementy systemu zabezpieczenia społecznego:

• Ubezpieczenia społeczne
• Ubezpieczenia osobowe i majątkowe
• Ochrona zdrowia
• Rehabilitacja inwalidów
• Pomoc społeczna
• Uzupełniające świadczenia społeczne

Podstawowe filary ubezpieczeń społecznych:

• Ubezpieczenia emerytalne

• Ubezpieczenia chorobowe

• Ubezpieczenia wypadkowe

• Ubezpieczenia od bezrobocia

• Ubezpieczenia pielęgnacyjne

Ubezpieczenie emerytalne to ogół rozwiązań

instytucjonalnych zmierzających do zapewnienia

uczestnikom systemu odpowiednich dochodów w

postaci pieniężnych świadczeń emerytalnych na

okres starości.

Zasady powstawania ubezpieczenia

emerytalnego:

1. Gromadzenie środków emerytalnych,
2. Powstawanie uprawnień i kapitałów

emerytalnych,

3. Wypłaty świadczeń emerytalnych

Finansowanie ubezpieczenia emerytalnego:

• Metoda repartycji

Układ międzygeneracyjny

Zasada społeczna

• Metoda kapitałowa

Własna inicjatywa

Zasada indywidualna

Elementy (filary) systemu zabezpieczenia na

starość:

• Ubezpieczenia obowiązkowe

• Fundusze emerytalne

• Ubezpieczenia indywidualne

Podział składek ubezpieczeniowych

Wysokość składki

Fundusz

Ubezpieczenia

Emerytalnego (I

filar)

17,22 %

Otwarte Fundusze

Emerytalne (II filar)

2,3%

Fundusz

ubezpieczenia

rentowego

6,0 %

Fundusz

ubezpieczenia

chorobowego

2,45%

Fundusz

ubezpieczenia

wypadkowego

0,67 % do 3,33 %

Razem:

28,64 %

Ubezpieczenie emerytalne:

• wysokość składki zależna od osiąganego dochodu

z pracy,

• nabycie prawa do świadczenia uzależnione os

okresu opłacania składki

Przyczyny trudności z finansowaniem

ubezpieczeń emerytalnych:

1. Spadek liczby urodzeń,
2. Wydłużenie trwania życia,
3. Obniżenie wieku przerywania aktywności

zawodowej,

4. Opóźnienie wchodzenia w okres aktywności

zawodowej,

5. Wzrost bezrobocia,
6. Potrzeba dynamizacji świadczenia (dopasowania

go do wzrastających dochodów z pracy).

Ubezpieczenie wypadkowe:

• składka opłacana przez pracodawcę,
• możliwość podniesienia wysokości składki w

zakładach o szczególnie dużej liczbie wypadków
przy pracy,

• świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i

usług.

Ubezpieczenie od bezrobocia:

• składka zależna od wysokości wynagrodzenia,
• nabycie prawa do świadczenia zależne od okresu

opłacania składki,

• ograniczony okres udzielania świadczenia

finansowego,

• świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i

usług.

Ubezpieczenie pielęgnacyjne:

• składka zależna od wysokości wynagrodzenia lub

zryczałtowana,

• nabycie prawa do świadczenia zależne od okresu

opłacania składki,

• świadczenia w formie rzeczowej, finansowej i

usług,

• świadczenia wyodrębnione z ubezpieczenia

chorobowego.

Ochrona zdrowia i ubezpieczenie zdrowotne

Zdrowie – wg WHO – to nie tylko brak choroby, ale

także pełnia fizycznego, psychicznego i społecznego

dobrostanu jednostki ludzkiej i jej zdolność

przystosowania się do zmieniających się warunków

otaczającego świata

Ochrona zdrowia – zorganizowana działalność,

której celem jest utrzymanie w dobrym stanie

zdrowia człowieka w środowisku, w którym rozwija

się, żyje i pracuje oraz zapobieganie chorobom i ich

leczenie, przedłużanie życia, poprawa stanu zdrowia

psychicznego i fizycznego, szerzenie oświaty

sanitarnej, organizowanie opieki lekarskiej i

pielęgniarskiej.

Publiczna ochrona zdrowia zmierza do:

• zapobiegania chorobom,
• Przedłużania życia,
• Rozwoju zdrowia i zwiększeniu sprawności.

Personel medyczny w 2007 roku:

• Lekarze 126,3 tys. (82,2 tys. – 65%) - 135,9 tys.

(91%)

• Lekarze dentyści 35,5 tys. (13,3 tys. – 40%) – 37,9

tys. (87%)

• Pielęgniarki 272,6 tys. (197,1 tys. – 72%)
• Położne 32,8 tys. (21,9 tys. – 67%)
• Farmaceuci 26,8 tys. (23,3 tys. – 87%)

Personel medyczny w przeliczeniu na 1000

mieszkańców w 2006 roku:

1. Lekarze - 2,2
2. Lekarze dentyści – 0,3
3. Pielęgniarki – 5,1
4. Farmaceuci – 0,6

Polityka ochrony zdrowia oznacza przyjęta przez

państwo koncepcję ochrony zdrowia obywateli,

której wyrazem jest system zorganizowanych
działań, urządzeń, instytucji i norm prawnych

służących zdrowiu społeczeństwa.

Szacunek wpływu czterech czynników na

przyczyny śmierci:

1. Styl życia 51%

2. Środowisko 20%

3. Genetyczne 19%

4. Służba zdrowia 10%

Uwarunkowania zdrowia człowieka:

• Czynniki biologiczne – wyposażenie genetyczne i

predyspozycje wrodzone, cechy systemu
immunologicznego itp.

• Zachowania jednostkowe – zwyczaje dietetyczne,

palenie i picie, ogólna skłonność do ryzyka.

• Środowisko psychospołeczne – status społeczny i

ekonomiczny, podatność na informację z
zewnątrz itp..

• Środowisko fizyczne – warunki mieszkaniowe,

cechy środowiska pracy, cechy bliższego i
dalszego otoczenia człowieka.

Ocena stanu zdrowia

Bardzo

dobre

dobre

Takie

sobie

złe

Bardzo

złe

ogółem

17,9

43,1

26,4

10,1

1,1

miasta

17,8

43,7

26,3

9,5

2,1

wieś

18,0

42,1

26,4

11,1

2,0

mężczyź
ni

20,3

44,2

24,0

9,0

1,8

kobiety

16,0

42,2

28,2

10,9

2,3

Korzystanie z usług placówek służby zdrowia w 2009

roku

Opłacanych
przez NFZ

Opłacanych z
własnej

kieszeni

Opłacanych
przez

pracodawcę,
który wykupił
abonament

ogółem

76,3

35,6

4,1

mężczyźni

68,7

30,2

5,0

kobiety

83,2

40,5

3,3

Korzystanie z usług placówek służby zdrowia w 2009

roku

Opłacanych

przez NFZ

Opłacanych z

własnej kieszeni

Opłacanych

przez

pracodawcę,

który wykupił

abonament

Do 24 lat

66,8

28,8

2,0

25-34 lat

71,2

43,6

8,8

35-44 lat

72,6

41,3

6,5

45-59 lat

76,7

34,7

3,6

60-64 lat

86,7

31,8

1,7

65 i więcej

91,4

30,7

0,2

Korzystanie z usług placówek służby zdrowia w 2009

roku

Opłacanych

przez NFZ

Opłacanych z

własnej kieszeni

Opłacanych

przez

pracodawcę,

który wykupił

abonament

Miasta >500

tys.

75,9

47,9

11,4

Miasta 200-500

tys.

79,1

41,6

6,1

Miasta 100-200

tys.

81,5

38,6

4,0

Miasta 20-100

tys.

77,6

37,7

3,7

Miasta < 20 tys.

74,6

32,7

2,7

wieś

74,5

29,2

1,9

Koncepcje (modele) finansowania opieki

zdrowotnej

cecha

Model

Bismarcka

Model

Beveridge’a

Model

Siemaszkowsk
i

prawo do
świadczeń

Wynika z

przynależnośc

i do

określonej

instytucji i

płacenia

składek

Uprawnienia

obywatelskie,

równy dostęp

do świadczeń

Uprawnienia

obywatelskie

Finansowanie
usług

Z funduszy

tworzonych ze

składek i

samorządnie

zarządzanych

W sposób

zdecentralizo-

wany z

budżetu

państwa

Z budżetu

państwa,

realizowane

na zasadach

centralnego

planowania

Kraj
występowania

Niemcy,

Francja,

Belgia,

Holandia

Szwecja,

Wielka

Brytania,

Irlandia

Białoruś,

Ukraina,

Serbia,

Czarnogóra

Ubezpieczenie zdrowotne:

• Składka zależna od osiąganego dochodu z pracy,
• Świadczenia w formie finansowej, rzeczowej i

usług

Warunki bytu

Warunki bytu – całokształt warunków, w jakich

żyje społeczeństwo, grupa społeczno-zawodowa,

gospodarstwo domowe lub jednostka,

wyrażających się przede wszystkim w

udogodnieniach dotyczących procesu

zaspokojenia potrzeb indywidualnych i

zbiorowych

Wskaźniki opisujące (mierzące) warunki bytu:

1. Obiektywne – mierzalne – wyrażające w

jednostkach wartościowych.

2. Subiektywne – subiektywne oceny i odczucia

satysfakcji, uzyskiwane w trakcie badań
ankietowych i wywiadów.

Wskaźniki opisujące warunki bytu:

1. Obiektywne:
•

Dochód gospodarstwa domowego,

•

Warunki mieszkaniowe,

•

Wyposażenie zajmowanego mieszkania,

•

Infrastruktura techniczna mieszkania.

2. Subiektywne:
•

Ocena sytuacji materialnej przez respondenta,

•

Ocena dostępności infrastruktury w

miejscowości zamieszkania,

•

Odczucia satysfakcji życiowej

Czynniki zewnętrzne (niezależne od rodziny):

1. Miejsce zamieszkania ludności,
2. Polityka gospodarcza państwa,
3. Polityka władz lokalnych,
4. Usytuowanie rodziny w przestrzeni lokalnej.

Czynniki wewnętrzne (zależne od członków

rodziny):

1. Wykształcenie poszczególnych członków rodziny

(kierunek i poziom),

2. Wielkość rodziny (gospodarstwa domowego),
3. Typ rodziny i faza jej rozwoju,
4. Model konsumpcji,
5. Ambicje i aspiracje członków rodziny,
6. Mobilność (elastyczność) członków rodziny w

dostosowywaniu się do zmieniających się
realiów (otoczenia).

Dochód rozporządzalny – suma bieżących

dochodów gospodarstwa domowego z

poszczególnych źródeł pomniejszona o zaliczki

na podatek dochodowy od osób fizycznych,

podatki płacone przez osoby pracujące na własny

rachunek, w tym przedstawicieli wolnych

zawodów i rolników indywidualnych. Dochody

pieniężne i niepieniężne oraz towary i usługi

otrzymywane bezpłatnie.

Źródła informacji:

1. Dane makroekonomiczne dotyczące dochodów,

spożycia, sytuacji rynkowej, informacja o
zasobach mieszkaniowych oraz usługach
świadczonych dla ludności w różnych zakresach
(oświaty, służby zdrowia, kultury i wypoczynku),

2. Badania budżetów gospodarstw domowych

prowadzone przez GUS,

3. Badania ankietowe (jednorazowe lub cykliczne)

dotyczące wybranych zagadnień z warunków
bytu.

Przeciętne miesięczne wynagrodzenie brutto

(w zł)

2002

II kwartał 2011

Polska

2 239,6

3 415,6

Mazowieckie

2 893,8

4 544,7

Śląskie

2 298,4

3 719,8

Pomorskie

2 175,6

3 627,6

Dolnośląskie

2 163,6

3 658,6

podkarpackie

1 875,4

3 008,5

warmińsko-
mazurskie

1 948,0

2 980,7

lubuskie

1 936,5

3 044,2

kujawsko-
pomorskie

1 953,4

3 067,7

Przeciętny miesięczny dochód na 1 os.

i przeciętne miesięczne wydatki na 1 os. (w zł)

2002

2005

2009

przeciętny

miesięczny
dochód na 1
osobę w
gospodarstwie

domowym

664,2

761,5

1 114,5

przeciętne
miesięczne
wydatki na 1

osobę w
gospodarstwie
domowym

625,0

690,3

-