Ostre bóle brzucha w

chorobach

internistycznych

Ostre bóle brzucha

• Krwawienia do jamy

otrzewnej, przewodu

pokarmowego, przestrzeni

pozaotrzewnowej

• Zapalenie otrzewnej
• Niedrożność jelit
• Pęknięcie ciąży

pozamacicznej

• Rozwarstwiający tętniak

aorty

• Zator t. krezkowej
• Skręt szypuły jądra,

torbieli jajnika, lub

pęknięcie torbieli

• Choroby wątroby i dróg żółciowych

(kolka żółciowa)

• Choroby żołądka dwunastnicy i jelit

(stany zapalne, owrzodzenia), oraz
trzustki (stany zapalne)

• Choroby nerek i dróg moczowych

(stany zapalne, kolka nerkowa)

• Zawał dolnej ściany serca
• Bóle pochodzenia metabolicznego:

niedobór inhibitora C1 dopełniacza,
porfiria, przełom nadnerczowy i
nadciśnieniowy (w przebiegu guza
chromochłonnego), kwasica
ketonowa i mocznicowa,
hipertriglicerydemia,

• Choroby tkanki kostno-więzadłowej

kręgosłupa

• Choroby rdzenia kręgowego (przełom

tabetyczny), nerwów rdzeniowych
(półpasiec), lub OUN (depresja,
nerwica).

Rodzaje bólów brzucha

Ból trzewny:
• Charakter kolkowy,

wiercący, lub
nękający i wykazują
nieostrą lokalizację.

• Towarzyszą im

nudności, wymioty,
nirpokój ruchowy.

• Nasilają się w

spoczynku, a słabną
podczas
wykonywania ruchów.

Ból somatyczny:
• Są dobrze

zlokalizowane.

• Mają charakter

tępy bądź ostry, ale

ciągły (różnią się

tym od kolkowych

bólów trzewnych).

• Nasilają się

podczas

wykonywania

ruchów, kichania,

kaszlu, zmniejszają

się w bezruchu.

Przyczyny bólów

brzucha:

• Zmiany chorobowe narządów jamy

brzusznej

• Zmiany chorobowe narządów

położonych poza jamą brzuszną

(klatka piersiowa,, narządy płciowe

zewnętrzne, choroby rdzenia

kręgowego i OUN

• Zaburzenia metaboliczne
• Zatrucia lub inne czynniki

Rozpoznanie

•

Wywiad: określić charakter bólów, okresowość ich
występowania, , umiejscowienie, związek z posiłkami

•

Badanie przedmiotowe

•

Badania pracowniane: RTG klatki piersiowej, EKG, zdjęcie
przeglądowe jamy brzusznej, USG jamy brzusznej, morfologia
i rozmaz krwi, badania moczu, amylazy we krwi i moczu, inne.

• Ostry brzuch internistyczny możemy różnicować

dopiero w momencie wykluczenia ostrego brzucha
chirurgicznego.

Kolka żółciowa

• Jest objawem kamicy żółciowej, najczęściej jest

spowodowana pasażem kamienia przez
przewód pęcherzykowy. Bóle trwają od 15
minut do około 5 godzin, rzadko dłużej.

• Ból umiejscowiony jest w prawym i środkowym

nadbrzuszu i promieniuje często do pleców i do
prawego barku, mogą towarzyszyć mu wymioty,
odbijania, przejściowa żółtaczka. Obecne
również bębnica, jadłowstręt.

• W badaniach laboratoryjnych występuje wzrost:

CRP, OB, leukocytoza. W przypadku zatkania
dróg żółciowych również wzrost GGTP,
fosfatazy zasadowej i bilirubiny bezpośredniej.

Kolka nerkowa

• Jest objawem kamicy nerkowej, w zależności od

umiejscowienia kamienia bóle zlokalizowane są w
okolicy lędźwiowej lub bocznego podbrzusza. Mogą
promieniować do moszny, lub warg sromowych.

• Towarzyszą im nudności lub wymioty oraz

zatrzymanie wiatrów i stolca. Chory oddaje mało
moczu pomimo parcia na pęcherz.

• W badaniach stwierdza się: obecność erytrocytów,

leukocytów, białka, cystyny i bakterii w moczu.
Wzrost stężenia: wapnia, kwasu moczowego,
kreatyniny w moczu w zależności od przyczyny
kamicy.

• Badaniami bardzo pomocnymi w różnicowaniu kolki

nerkowej są: USG, zdjęcie przeglądowe lub
urografia.

Ostre zapalenie trzustki

• Objawami wiodącymi są bóle w nadbrzuszu.

Początek choroby jest ostry, ból promieniuje
we wszystkie strony, również do klatki
piersiowej, często ma charakter opasujący.
Występują nudności wymioty, bębnica,
porażenie jelit, gorączka, spadek ciśnienia
tętniczego, objawy wstrząsu, puchlina
brzuszna.

• Może pojawić się płyn w jamie opłucnej

(najczęściej lewej), rzadziej objaw Cullena i
Grey-Turnera. W diagnostyce różnicowej
przydatne są stężenia enzymów trzustkowych
w surowicy i moczu (amylaza, lipaza).

Mocznica

• Bóle na ogół tylko u chorych ze schyłkową

niewydolnością nerek. Są one z reguły
spowodowane, zmianami zapalnymi lub
owrzodzeniami błony śluzowej żołądka, jelit: (chorzy
ci skarżą się na uporczywą biegunkę ) rzadziej
trzustki- ( bóle zlokalizowane są w nadbrzuszu).

• Rozpoznanie na ogół nie jest trudne gdyż wywiad

dotyczy przewlekłej choroby nerek, a w badaniu
przedmiotowym stwierdzamy: blade szaroziemiste
zabarwienie skóry, zapach mocznicowy z ust,
nadciśnienie tętnicze.

• W badaniach laboratoryjnych stwierdzamy: wzrost

poziomu kreatyniny, mocznika, kwasu moczowego,
fosforanów, hipokalcemię, kwasicę nieoddechową.

Kwasica ketonowa:

• Bóle brzucha pojawiają się na ogół w fazie

przedśpiączkowej, mają charakter kolki i są
umiejscowione w nadbrzuszu.

• Poprzedzają je wymioty, nudności, które

różnicują kwasicę ze zmianami organicznymi
trzewi, w których wymioty następują po bólach
brzucha.

• Występujące odwodnienie i zapach acetonu z

ust nakazują wykonanie badań stężenia
glukozy, oraz ciał ketonowych we krwi i moczu.

Niewydolność wieńcowa

• Podczas niedokrwienia mięśnia sercowego może

również dochodzić do pojawienia się bólów
brzucha, są one mniej specyficzne dla tej
choroby jednak pojawiają się dość często, a
niekiedy są jedynym objawem bólowym.

• Typowe bóle dławicowe pojawiają się nagle,

mają charakter tępy, wiercący, ściskający,
umiejscowione są pozamostkowo i promieniują
do barku, lewej ręki, szyi, żuchwy, okolicy
międzyłopatkowej, dużo rzadziej do nadbrzusza.

• Bóle pochodzenia wieńcowego towarzyszące

bólowi brzucha utrzymują się do kilku minut i
ustępują na ogół po podaniu nitrogliceryny.

Zawał mięśnia sercowego

• Bóle mają charakter podobny do bólów dławicowych jednak są

bardziej nasilone i trwają z reguły dłużej niż 20 minut.

Towarzyszy im niepokój psychoruchowy, poty bladość,

zaburzenia rytmu, spadek ciśnienia. Może pojawić się również

ból brzucha.

• Czasami ból promieniuje do nadbrzusza lub ból w nadbrzuszu

występuje jako jedyny objaw. Taką sytuację nazywamy maską

brzuszną zawału serca. Mogą jej towarzyszyć nudności i

wymioty. Ból może lokalizować się w środkowym lub w

prawym nadbrzuszu. Istnieje więc w takiej sytuacji możliwość

pomylenia zawału z procesami chorobowymi toczącymi się w

jamie brzusznej (choroba wrzodowa albo kolka żółciowa).

• Uważa się, że maska brzuszna zawału serca występuje

najczęściej gdy zawał dotyczy ściany dolnej serca. Ta część

mięśnia sercowego spoczywa na przeponie i właśnie

podrażnieniem przepony tłumaczy się występowanie bólów w

nadbrzuszu. Dla rozpoznania zawału i potwierdzenia

przyczyny występujących dolegliwości niezbędne jest EKG,

oraz oznaczenie enzymów wskaźnikowych CK-MB,

Troponiny, ( mioglobiny, Aspat, LDH).

Przełom

tyreotoksyczny:

• W badaniu fizykalnym oprócz bólów

brzucha stwierdza się powiększony
gruczoł tarczowy, gorączkę,
wytrzeszcz, pobudzenie,
tachykardie, nadmierne ucieplenie
skóry, nadmierną potliwość,
odwodnienie, wymioty, biegunki, aż
do śpiączki i niewydolności krążenia.

Przełom nadnerczowy:

• Występuje u chorych z dlugotrwałą

chorobą Addisona (obecność przebarwień

skóry i błon śluzowych, hipotonia,

hiperkalemia, hiperkalcemia,

hiponatremia, osłabienie siły mięśniowej).

• Występuje rozlany ból brzucha wymioty,

czkawka, oraz zapaść. Brzuch jest

zapadnięty, słaba, łatwa do pokonania

obrona mięśniowa, objawy występują

nagle.

Hiperkalcemia

• Rozpoznanie hiperkalcemii jako

głównej przyczyny ostrych bólów
brzucha jest trudne i możliwe tylko za
pomocą oznaczenia kalcemii.

• Kalcemię należy określić u wszystkich

osób u których w wywiadzie występują
objawy psychonerwicy, kamica nerkowa
lub żółciowa, przewlekłe zapalenie
trzustki, wielomocz.

Ostre zapalenie żołądka

• Ból o charakterze ucisku w

nadbrzuszu, bóle w dołku
podżebrowym, nieprzyjemny smak w
ustach.

• Badaniami różnicującymi są badanie

endoskopowe i histologiczne, ze
stwierdzanym nacieczeniem błony
śluzowej leukocytami, oraz ubytkami
nabłonka.

Porfiria

• Ból brzucha o charakterze napadowym,

utrzymujący się do kilku dni, sugerujący

ostry brzuch niechirurgiczny może być

objawem porfirii.

• Poza tym współwystępują często:

depresja, polineuropatia, nadwrażliwość

skóry na promienie słoneczne. W moczu

stwierdza się wzrost metabolitów

porfirynogenezy: kwas

aminolewulinowy, porfobilinogen,

koproporfiryny, urobilinogen.

Przełom kiłowy

(tabetyczny)

• Bóle pojawiają się nagle, mają

charakter kolkowy i umiejscowione są
w nadbrzuszu. Towarzyszą im wymioty
nawet treścią krwistą, bladość,
tachykardia, leukocytoza.

• Objawem naprowadzającym może być

brak reakcji źrenic na światło, brak
odruchów kolanowych, mierny opór
mięśni brzucha lub jego brak.

Półpasiec

• Nigdy nie stwierdza się obrony

mięśniowej, a bóle kończą się
wyraźną granicą w linii środkowej
ciała. Ustalenie prawidłowego
rozpoznania przed wystąpieniem
zmian skórnych jest trudne.

Nerwica, depresja

• Diagnostyka tych bólów sprawia wiele

trudności. Napadom bólowym często

towarzyszą: niepokój, mdłości, wzrost

napięcia powłok brzusznych, tachykardia,

przyspieszenie oddechu.

• Uwagę zwraca fakt dobrego stanu klinicznego

pacjenta w porównaniu do podawanych przez

niego dolegliwości bólowych. Teatralność

epizodu bólowego, brak wymiotów, bębnicy,

prawidłowe odruchy brzuszne.

• Rozpoznanie takie można ustalić dopiero po

wykluczeniu wszystkich przyczyn.

Ostre zapalenie wątroby

• Spowodowane wirusami hepatotropowymi, rozpoczyna

się od grypopodobnych objawów zwiastunowych.

• Występuje bolesność uciskowa w prawym nadbrzuszu,

brak łaknienia nudności, , biegunka, powiększenie

wątroby z napięciem jej torebki, bóle stawowe z

wysypką. Przebieg może być żółtaczkowy z ciemnym

zabarwieniem moczu, świądem i żółtaczką lub

bezżółtaczkowy.

• W badaniach laboratoryjnych wzrost stężenia

aminotransferaz, wzrost stężenia bilirubiny i

urobilinogeny, wzrost GGTP i fosfatazy zasadowej, OB

lekko przyspieszone, limfocytoza, wzrost ilości gamma-

globulin.

• Decydujące są badania serologiczne w których

wykrywamy obecność p/ciał IgM świadczące o świeżym

zakażeniu lub p/ciała IgG świadczące o wcześniejszym

zakażeniu.

Zatrucie ołowiem

• Bóle o charakterze kolkowym, występujące

w całej jamie brzusznej, wzmożone napięcie

powłok brzusznych, brak bolesności

uciskowej i objawów otrzewnowych.

• Rozpoznanie ułatwia: wywiad (pacjent

często ma kontakt zawodowy z solami

ołowiu), obecność rąbka ołowiczego, objawy

encefalopatii ołowiczej, wzrost wydalania

metabolitów porfirynogenezy: kwas

aminolewulinowy, porfobilinogen,

koproporfiryny, stwierdzenie

zasadochłonnych nakrapiań na erytrocytach.

Bóle brzucha mogą występować w
wielu innych chorobach i często są
ich

niespecyficznym

objawem

towarzyszącym, jednak często mają
charakter przewlekły i są łatwe do
odróżnienia

w

badaniu

podmiotowym

od

ostrych

niechirurgicznych chorób dających
objawy ostrego brzucha.