„KSOW – Krajowa Sieć
Obszarów Wiejskich
efektywnym narzędziem
rozwoju obszarów wiejskich”

Krzysztof Kwatera

LM Consulting, Krzysztof
Kwatera

Gdańsk, 17 czerwca 2009 r.

„KSOW efektywnym
narzędziem rozwoju obszarów
wiejskich?

•

Tak, ale …

•

„Słowo wymawia się łatwo, rzecz samą
osiągnąć trudniej” (Éric-Emmanuel
Schmitt)

•

„O partnerstwie fajnie się rozmawia,
czasem można nawet coś podpisać” (Ros
Tennyson)

•

„Jeżeli coś może się nie udać - nie uda się
na pewno” (jedno z podstawowych praw
Murphy’ego)

Treść prezentacji

•

Uwarunkowania rozwoju lokalnego

•

Partnerstwo w Programie Leader

•

Partnerstwo a kapitał społeczny

•

Wybrane zagadnienia procesów
grupowych

•

Unijne założenia KSOW, a ich realizacja
w Polsce

•

Sugerowane struktury KSOW jako
warunek powodzenia

Definicja rozwoju

«proces przeobrażeń, zmian, przechodzenia
do stanów lub form bardziej złożonych lub
pod pewnym względem doskonalszych;
także pewne (wyższe) stadium tego procesu,
rozkwit, rozrost»

Źródło: Słownik języka polskiego PWN

Definicja rozwoju lokalnego

«faza rozwoju lub postępu w jakimś aspekcie
społeczeństwa, która jest określona lub
ograniczona do pewnego, zwykle małego
rejonu lub obszaru»

Źródło: European Environment Information
and Observation Network (EIONET)

„Trójkąt rozwoju” Vaesken’a

Idee

Ludzie

Zasoby

Zasady rozwoju lokalnego wg
Vaesken’a

Rozwój lokalny powinien:

•

bazować na waloryzacji zasobów
miejscowych

•

być dokonywany we wspólnym interesie

•

odbywać się w demokratycznym procesie

•

odbywać się w oparciu o działania
partnerskie – zmiana relacji z siłowych na
uzupełniające

Wg M. Harta i M.Murray’a rozwój
lokalny powinien ... (1)

•

opierać się o lokalne potrzeby i możliwości, choć

potrzebny jest balans pomiędzy interesami

lokalnymi i interesami ponadlokalnymi

•

łączyć różnych „interesariuszy” i programy oraz

być otwartym na innowacyjne formy zarządzania

•

opierać się o planowanie strategiczne, a nie

działania podejmowane ad hoc

Źródło:

Hart, M i Murray,M (2000) Local Development in

Nothern Ireland - The Way Forward: A Background

Paper.

Wg M. Harta i M.Murray’a rozwój
lokalny powinien ... (2)

•

opierać się na współpracy instytucji, organizacji
i przedsiębiorstw trzech sektorów,
a najpełniejszą formą współpracy jest
partnerstwo

•

nie poddawać się hegemonii urzędników
publicznych i nie być uzależnionym od
konsultantów - opierać się na lokalnej wiedzy i
umiejętnościach, co wymaga stałego budowania
potencjału społeczności tzw.

kapitału

społecznego

i innowacyjnych umiejętności

zarządzania

Wg M. Harta i M.Murray’a rozwój
lokalny powinien ... (3)

•

być rozwojem wielowymiarowym - dotyczyć
tworzenia nowych miejsc pracy, spraw socjalnych,
budowy i poprawy infrastruktury społecznej,
drogowej, technicznej czy ochrony środowiska,
a także rozwoju osobistego mieszkańców

•

uwzględniać monitoring i ewaluację sposobów
wydawania środków

•

opierać się głównie o przedsiębiorczość i lokalne
zasoby, choć czasem będzie wymagać interwencji
w obszarach restrukturyzowanych i zaniedbanych

Potwierdzenie w/w uwag przez
inną definicję rozwoju lokalnego

«Rozwój lokalny jest rozumiany jako proces

ukierunkowany na wzmocnienie potencjału

społeczności miast i wsi, co z kolei promuje

wzrost gospodarczy i społeczny tych miast

i wsi oraz ich mieszkańców; również jest

rozumiany jako proces wyrównujący szanse,

wzrastający i samo się podtrzymujący, który

uwzględnia aspekty środowiskowe i

płciowe.»

Źródło: Fund for Social Investments in Local

Development

Rozwój zrównoważony

«rozumie się przez to taki rozwój społeczno-gospo-

darczy, w którym następuje proces integrowania

działań politycznych, gospodarczych i społecznych,

z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz

trwałości podstawowych procesów przyrodniczych,

w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania

podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności

lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia,

jak i przyszłych pokoleń»

Źródło: Ustawa z 27 kwietnia 2001 Prawo ochrony środowiska

Rozwój

gospodarczy

Sprawy

społeczne

Ochrona

środowiska

Rozwój

zrównoważony

Rozwój zrównoważony
inaczej

Rozwój lokalny, a LEADER

Program LEADER jest programem
wsparcia rozwoju obszarów wiejskich,
który poprzez swoich siedem cech:
partnerstwo (utworzenie instytucji
Lokalnej Grupy Działania), podejście
terytorialne, podejście oddolne, podejście
zintegrowane, lokalne zarządzanie
i finansowanie, współpracę i sieciowanie
oraz innowację, w pełni przyczynia się do
zrównoważonego rozwoju lokalnego

Ex Post Ewaluacja Programu Leader

II (1)

•

Percepcja Programu: jest postrzegany

przez lokalnych aktorów jako wysoce

przyczyniający się do zrównoważonego

rozwoju obszarów wiejskich

•

Najbardziej popularne cechy Programu to:

podejście terytorialne, podejście

oddolne

i partnerstwo

Źródło: Z prezentacji J-M. Courades z DG Agriculture -

European Commission i Ewaluacji ex-post Programu

LEADER II wykonanej w latach 2002-2003 przez

międzynarodowy zespół ekspertów

Ex Post Ewaluacja Programu Leader

II (2)

•

Leader II jest inwestycją w kapitał
społeczny obszarów wiejskich w
kategoriach współpracy

•

Najlepszym partnerstwem jest to złożone
w zrównoważony sposób z trzech
sektorów (publicznego, biznesu i NGO)

•

Podejście wielosektorowe okazało się być
najtrudniejszą cechą do wdrożenia

•

Adoptowanie dobrych przykładów
rozwoju lokalnego na terenie całej Unii

Definicja Partnerstwa
z Deklaracji w Cambridge

•

Deklaracja ws. Partnerstwa podjęta 25 września

2006 r. w Cambridge przez grono około 130

światowych liderów partnerstwa i społecznej

odpowiedzialności biznesu

•

Definicja partnerstwa: międzysektorowe partnerstwo

angażuje dwie i więcej organizacji z sektora

publicznego, gospodarczego i społecznego, które

nawiązują ze sobą szczególny rodzaj współpracy,

wykraczającej poza jednostronne działania i

konwencjonalne kontrakty, dzięki czerpaniu z

zasobów partnerów w sposób komplementarny oraz

rzeczywiste dzielenie się ryzykiem

i korzyściami.

Partnerstwo w Funduszach
Strukturalnych UE (1)

Art. 11 „Partnerstwo” Rozporządzenia Rady (WE)

nr 1083/2006 z dnia 11 2006 r. ustanawiającego

przepisy ogólne dotyczące Europejskiego

Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego

Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności

i uchylające rozporządzenie (WE) nr 1260/1999:

Cele funduszy realizowane są w ramach ścisłej

współpracy (zwanej dalej „partnerstwem”)

pomiędzy Komisją a każdym państwem

członkowskim.

Partnerstwo w Funduszach
Strukturalnych UE (2)

W zależności od potrzeb i zgodnie z obowiązującymi

przepisami krajowymi i praktyką krajową, każde państwo

członkowskie organizuje partnerstwo z władzami

i podmiotami, takimi jak:

a)

właściwe władze regionalne, lokalne, miejskie i inne

władze publiczne;

b)

partnerzy gospodarczy i społeczni;

c)

inne odpowiednie podmioty reprezentujące

społeczeństwo obywatelskie, partnerów zajmujących się

zagadnieniami z zakresu środowiska naturalnego,

organizacje pozarządowe oraz podmioty odpowiedzialne

za wspieranie równości mężczyzn i kobiet.

Wartość dodana partnerstwa

WARTOŚĆ DODANA
PARTNERSTWA
= efekty działań w partnerstwie
– efekty działań indywidualnych
– koszty funkcjonowania partnerstwa
(wymierne i niewymierne)
+

KAPITAŁ SPOŁECZNY

Co to jest kapitał społeczny?

•

Różne teorie

•

Kapitał społeczny odnosi się tu do takich cech

organizacji społeczeństwa, jak zaufanie, normy

i powiązania, które mogą zwiększyć sprawność

społeczeństwa ułatwiając skoordynowane działania

(R. Putnam)

•

Zbiór rzeczywistych i potencjalnych zasobów, jakie

związane są z posiadaniem trwałej sieci mniej lub

bardziej zinstytucjonalizowanych związków

wspartych na wzajemnej znajomości i uznaniu (P.

Bourdieu)

•

Cechy wspólne: dzięki sieci i powiązaniom są

dodatkowe korzyści dla społeczeństwa i jednostki

Sieciowanie w Programie
Leader+

•

Jedno z trzech działań Programu (obok realizacji
strategii i projektów współpracy; w Polsce
w PPL+ nie było takiego podziału)

•

Sieci „rządowe” – jednostki wsparcia rządu;

•

Niezależne sieci LGD w Europie; Europejska
sieć LGD – ELARD

•

Sieci LGD w Polsce: krajowa – FAOW?;
regionalne - w woj. kujawsko-pomorskim,
dolnośląskim, śląskim, małopolskim (związek
stowarzyszeń), podkarpackim, mazowieckim …

Co daje bycie w sieci
regionalnej wg LGD z
dolnośląskiego (1)

•

 

przesympatyczne kontakty osobiste

•

pomoc w utworzeniu nowych LGD poprzez
pokazanie dobrych przykładów

•

udział w warsztatach szkoleniowych

•

wspólna promocja (Polagra)

•

wspólne projekty - projekt ekomuzeum, wyjazd na
Polagrę, wspólna organizacja wizyt, wspólna
marka lokalna (produkt lokalny)

•

poznanie dobrych przykładów projektów, wyjazdy
studyjne do siebie

•

pozyskanie klientów

Co daje bycie w sieci
regionalnej wg LGD z
dolnośląskiego (2)

•

 

wymiana informacji o różnych sprawach w

zarządzaniu LGD

•

wspólne protesty do Ministerstwa i na spotkaniach

w Urzędzie Marszałkowskim

•

negocjowanie cen z wykonawcami

Co by się jeszcze przydało:

•

forum wymiany doświadczeń (np. żeby wspólnie
pozyskać inne środki finansowe)

•

fundusz pożyczkowy dla płynności LGD

Czy zawsze praca w grupie
jest bardziej efektywna?

•

„Co dwie głowy to nie jedna”

•

„Gdzie kucharek sześć, tam nie ma co jeść”

•

„Sąd ludu też nie zawsze jest prawdziwy:
większość może się mylić równie dobrze jak
nieliczni” (John Dryden, XVII w.)

•

Zależy od rodzaju zadań (podzielne i niepodzielne,
maksymalizujące i optymalizujące, addytywne,
dysjunktywne, koniunktywne, kompensacyjne)

•

Zjawiska grupowe zwiększające i zmniejszające
produktywność

Wybrane zjawiska grupowe

•

Facylitacja grupowa i próżniactwo
grupowe

•

Polaryzacja grupowa

•

Myślenie grupowe – znaczenie zachowań
lidera (autorytetu) w grupie

•

Grupy instytucji i organizacji tworzą
ludzie (gusta, uprzedzenia, transferencja)

Unijne podstawy prawne
KSOW (1)

•

Zgodnie z Art. 68 ust. 1 Rozporządzenia Rady

(WE) nr 1698/2005: „Każde Państwo

Członkowskie tworzy krajową sieć obszarów

wiejskich, która skupia wszystkie organizacje

i struktury administracyjne zaangażowane w

rozwój obszarów wiejskich.”

•

Art. 67 w/w Rozporządzenia mówi o

utworzeniu Europejskiej Sieci na rzecz

Rozwoju Obszarów Wiejskich „w celu objęcia

jedną siecią sieci krajowych, organizacji i

struktur administracyjnych działających w

dziedzinie rozwoju obszarów wiejskich na

poziomie wspólnotowym.”

Unijne podstawy prawne
KSOW (2)

•

Zgodnie z Art. 66 ust. 3 Rozporządzenia
Rady (WE) nr 1698/2005: „Szczegóły
dotyczące utworzenia i działania krajowej
sieci obszarów wiejskich są ustalane zgodnie

z procedurą, o której mowa w art. 90 ust. 2”

•

Art. 90 ust. 2 mówi, że „W przypadku
odniesienia do niniejszego ustępu mają
zastosowanie art. 4 i 7 decyzji 1999/468/WE”

Unijne podstawy prawne
KSOW (3)

•

Decyzja Rady 1999/468/WE z dnia 28
czerwca 1999 r. ustanawia warunki
wykonywania uprawnień wykonawczych
przyznanych Komisji

•

Artykuł 4 w/w Decyzji zatytułowany
„Procedura zarządzania” mówi, że „1.
Komisję wspomaga komitet zarządzający
złożony z przedstawicieli Państw
Członkowskich, któremu przewodniczy
przedstawiciel Komisji.”

Unijne podstawy prawne
KSOW (4)

•

„2. Przedstawiciel Komisji przedstawia

Komitetowi propozycję działań, które należy

podjąć. Komitet przedstawia swoją opinię

o propozycji w czasie wyznaczonym przez

przewodniczącego, zależnie od pilności sprawy.

W przypadku decyzji, które Rada powinna

przyjąć na wniosek Komisji, opinia zostaje

podjęta większością określoną w art. 205 ust. 2

i 4 Traktatu. Głosy Państw Członkowskich

w komitecie są ważone w sposób określony

w tym artykule. Przewodniczący nie głosuje.

Unijne podstawy prawne
KSOW (5)

•

„3. Komisja, bez uszczerbku dla art. 8, przyjmuje

środki, które są stosowane natychmiast. Jeśli jednak

środki te nie są zgodne z opinią komitetu, są one

niezwłocznie przekazywane przez Komisję do

wiadomości Rady.

W takim przypadku Komisja może odroczyć

zastosowanie środków, o których podjęła decyzję, na

okres określony w każdym akcie podstawowym,

ale który w żadnym przypadku nie przekracza trzech

miesięcy [zgodnie z Art. 90 ust. 2 Rozporządzenia

1698/2005 – jeden miesiąc] od daty przekazania do

wiadomości.

•

4. Rada, stanowiąc większością kwalifikowaną, może

podjąć inną decyzję w okresie przewidzianym w ust.

3.

Skład grupy roboczej KSOW

•

Na podstawie Zarządzenia Ministra Rolnictwa i
Rozwoju Wsi nr 47 z dnia 20 marca 2009 r.

•

Łącznie 47 osób, w tym:

▫

20 osób z rządu oraz instytucji i organizacji zależnych od
rządu co stanowi 42,6% składu grupy,

▫

samorząd terytorialny reprezentuje 18 osób tj. 38,3%
składu grupy,

▫

niepubliczne podmioty - 9 osób - 19,1% składu grupy (w
tym reprezentanci uczelni i jednostek badawczo-
rozwojowych, które mogą być instytucjami publicznymi -
jeśli te osoby będą z instytucji publicznych – partnerzy
niepubliczni będą stanowić
w grupie roboczej 14,9% składu grupy)

Dla porównania

•

Zasada udziału przedstawicieli w
komitetach monitorujących i sterujących:

1) strony rządowej – 1/3 składu
2) strony samorządowej - 1/3 składu;
3) partnerów społecznych i

gospodarczych - 1/3
składu

•

W ciałach decyzyjnych LGD – partnerzy
publiczni nie więcej niż 50% składu

Funkcje w grupie roboczej
KSOW

•

Wszystkie funkcje w grupie –
przewodniczącego, zastępców i sekretarza –
pełnią pracownicy Ministerstwa

•

Przewodniczący grupy (podsekretarz stanu
w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi) ma
prawo jej zwoływania, tylko z własnej
inicjatywy (może być, że tylko raz w roku) oraz
tylko w jego kompetencji jest określenie czy
będą powołane
oraz jaki będzie skład i zakres zadań grup
tematycznych.

Na poziomie regionalnym tylko
konsultacje …

•

Zgodnie § 8 Rozporządzeniem Prezesa Rady Ministrów z

dnia 18 marca 2009 r. ws. KSOW:

▫  

3. Sekretariat regionalny zasięga opinii podmiotów

działających w zakresie rozwoju obszarów wiejskich, z którymi

współpracuje się w ramach KSOW, na temat projektu planu

działania w zakresie dotyczącym województwa, podając go do

publicznej wiadomości na stronie internetowej, o której mowa

w § 5 ust. 2, lub na stronie internetowej administrowanej

przez urząd marszałkowski, wraz z określeniem terminu

zgłaszania opinii.

▫

4. Po zaopiniowaniu projektu planu działania w zakresie

dotyczącym województwa przez podmioty działające w

zakresie rozwoju obszarów wiejskich, z którymi współpracuje

się

w ramach KSOW, sekretariat regionalny przyjmuje ten projekt

i przekazuje go Sekretariatowi Centralnemu, w terminie do

dnia 30 września roku poprzedzającego rok realizacji tego

planu.

… a jak ma się to do misji
KSOW

*)

•

„Misją Krajowej Sieci Obszarów Wiejskich

będzie stworzenie podmiotom zaangażowanym

w rozwój obszarów wiejskich przyjaznej

platformy współpracy i wymiany doświadczeń.”

•

„Działania KSOW powinny być oparte na

zasadzie dwukierunkowego przepływu

informacji oraz zmierzać do przyjmowania

rozwiązań korzystnych dla obydwu stron.”

•

„Zbudowanie międzysektorowego partnerstwa

na rzecz zrównoważonego rozwoju powinno

doprowadzić do …” [to następuje wyliczenie]

*)

Z Planu Działania KSOW

„Drabina partycypacji
społecznej” Arnstein

Kontrola

społeczna

Delegacja władzy

Partnerstwo

Stopnie władzy
uspołecznionej

Stopnie
„pozorności”

 Stopnie
niepartycypacyjne

Zespoły
robocze
Konsultacja
Informowanie

Terapia
Manipulacja

Partnerstwo wg Davida
Wilcox’a

•

Wspieranie

finansowe

•

Współdziałanie

•

Współdecydowanie

•

Konsultowanie

•

Informowanie

Partnerstwo

Cele KSOW (1)

•

Z Planu Działania KSOW: „wsparcie wdrażania
i oceny polityki w zakresie rozwoju obszarów
wiejskich oraz identyfikację, analizę,
rozpowszechnianie oraz wymianę informacji
i wiedzy w tym zakresie wśród wszystkich
zainteresowanych partnerów na poziomie
lokalnym, regionalnym oraz wspólnotowym”

•

KSOW jest częścią Pomocy Technicznej, ale nie
elementy tej pomocy są tu najważniejsze

Cele KSOW (2)

Tak jak w Programie Leader głównym celem jest

budowanie kapitału społecznego, a nie

tworzenie miejsc pracy, rozwój turystyki,

produktów lokalnych, ochrona dziedzictwa

przyrodniczego

i kulturowego, tak w KSOW jest to „sieciowanie”

partnerów z różnych sektorów czyli de facto

także budowanie kapitału społecznego w

wymiarze ponadlokalnym dla kreowania

określonej polityki Unii Europejskiej i Państw

Członkowskich

w zakresie rozwoju obszarów wiejskich

Struktura Europejskiej Sieci na
rzecz Rozwoju Obszarów
Wiejskich

•

Na podstawie Decyzji Komisji z 20 lutego 2008 r.
w tej sprawie (2008/168/EC)

•

Nie ma odwołania do art. 90 ust.2
Rozporządzenia 1698/2005

•

Komitet Koordynacyjny

•

Podkomitet ds. osi Leader

•

Tematyczne grupy robocze (max. do 15 osób,
proponowane przez Komitet Koordynacyjny)

•

Ekspercki komitet oceniający (ewaluacyjny)

•

Przewodniczący – przedstawiciel Komisji

Skład Komitetu
Koordynacyjnego

•

27 przedstawicieli z odpowiednich instytucji

zarządzających (po 1 przedstawicielu z

każdego kraju),

•

27 przedstawicieli krajowych sieci (po 1

przedstawicielu z każdego kraju),

•

12 przedstawicieli organizacji działających

na rzecz rozwoju obszarów wiejskich na

poziomie europejskim,

•

dwóch przedstawicieli Podkomitetu ds.

Leadera

•

jeden przedstawiciel europejskiej sieci LGD.

Skład Podkomitetu ds. osi
Leader

•

27 przedstawicieli z odpowiednich
instytucji zarządzających (po 1
przedstawicielu z każdego kraju),

•

27 przedstawicieli krajowych sieci (po 1
przedstawicielu z każdego kraju),

•

12 przedstawicieli organizacji działających
na rzecz rozwoju obszarów wiejskich na
poziomie europejskim,

•

jeden przedstawiciel europejskiej sieci
LGD.

Proponowany skład wojewódzkiej
grupy roboczej KSOW

•

Przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego
ds. PROW (przewodniczący, ale nie
głosujący zgodnie z art. 4 Decyzji
1999/468/WE),

•

Przedstawiciele wojewódzkich instytucji
i organizacji działających na rzecz rozwoju
obszarów wiejskich (max. 30 osób)

•

Przedstawiciele wojewódzkiej podgrupy
ds. osi Leader

Wojewódzka podgrupa ds. osi
Leader

•

Kreowana oddolnie, w szczególnych przypadkach
Podgrupa ds. Leader = niezależna regionalna sieć
LGD (o różnym stopniu sformalizowania)

•

Skład:

▫

Wszystkie LGD, ale na zasadzie dobrowolności

▫

Przedstawiciel Urzędu Marszałkowskiego (ds. osi
Leader)

▫

Przedstawiciele innych wojewódzkich instytucji
i organizacji wspomagających i związanych
z działalnością LGD np. ODR, ARiMR, organizacje
promujące partnerstwo i rozwój kapitału
społecznego

Proponowany skład krajowej
grupy roboczej KSOW

•

przedstawiciel Ministerstwa (przewodniczący, ale
nie głosujący zgodnie z art. 4 Decyzji 1999/468/WE),

•

16 przedstawicieli sekretariatów regionalnych,

•

16 przedstawicieli wojewódzkich grup roboczych
(ale nie ich przewodniczący),

•

kilku przedstawicieli krajowych organizacji
działających na rzecz rozwoju obszarów wiejskich,

•

Dwaj przedstawiciele LGD (wybierani przez
Podgrupę ds. osi Leader, a nie wg procedury
MRiRW)

Krajowa podgrupa ds. osi
Leader

•

Przedstawiciel Ministerstwa (ds. osi Leader)

•

16 przedstawicieli wojewódzkich podgrup ds.
osi Leader

•

Przedstawiciele innych krajowych instytucji
i organizacji wspomagających i związanych
z działalnością LGD np. FAOW, FAPA, CDR,
ARiMR, krajowe organizacje promujące
partnerstwo i rozwój kapitału społecznego

Dziękuję za uwagę.

Krzysztof Kwatera
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
www.lmconsulting.com.pl

LM
Consulting,
Krzysztof
Kwatera