Wstęp do

makroekonomii

Ekonomia jest nauką o tym w jaki sposób i jak
jednostki, rodziny i społeczeństwa decydują o
wykorzystywaniu rzadkich zasobów, które mogą mieć
także alternatywne zastosowanie, w celu wytworzenia
dóbr i rozdzielenia ich na konsumpcję obecną i
przyszłą pomiędzy osoby, rodziny i różne grupy w
społeczeństwie.

 

Opracował: Stanisław Szydło

Celem wykładu jest wprowadzenie do
nauki

ekonomii

i

syntetyczna

charakterystyka

jej

podstawowych

kierunków

Makroekonomia bada struktury zachowania,
dokonania, osiągnięcia gospodarki jako całości
(oczywiste

jest,

iż

ilość

kontrowersji

w

makroekonomii

jest

większa

niż

w

mikroekonomii).

PODSTAWOWE CELE MAKROEKONOMII:
- szybki wzrost gospodarczy,
- wysokie zatrudnienie,
- stabilne ceny,
- równowaga zewnętrzna

Cele polityki makro-ekonomicznej Narzędzia polityki makro-

ekonomicznej

~~~~ Produkcja – PKB -Y
- wysoki poziom zarówno
bezwzględny, jak i w stosunku
rozporządzanego potencjału

~~~~ Zatrudnienie
- wysoki poziom zatrudnienia,
- niski poziom bezrobocia
przymusowego, osiągniecie
stopy bezrobocia naturalnego

~~~~ Stabilność poziomu cen

~~~~ Bilanse zagraniczne
- równowaga eksportu i importu,
- stabilność kursu waluty

~~~~ Polityka fiskalna
- wydatki publiczne
- przychody publiczne
podatki

~~~~ Polityka monetarna
- kontrolowanie podaży pieniądza

poprzez stopy procentowe

~~~~ Polityka dochodowo-cenowa
- od swobodnego kształtowania
relacji płac i cen do środków ich
kontroli

~~~~ Stosunki międzynarodowe
- polityka handlu zagranicznego i
kształtowania kursów
walutowych

Narzędzia realizacji polityki ekonomicznej są wprowadzane sposób formalny
(ustawowy).

Porównanie podstawowych kierunków w ekonomii:

rynkowego i rynkowego z elementami

interwencjonizmu

Adam Smith

• 1) Gospodarka niekontrolowana

(niewidzialna ręka rynku)

• 2) Automatyczne dostosowania się

cen, popytu, podaży i bezrobocia,

itp. – pełna elastyczność

• 3) Gospodarka prywatna osiąga

równowagę pod wpływem sił

rynku przy danej polityce

państwa

• 4) Podaż stwarza swój własny

popyt. Działa prawo rynków

Saya – każdy produkt

znajduje nabywcę konsumpcja

= dochód AD = AS

J. M. Keynes

 

1) Interwencjonizm państwowy
korygujący działania sił rynku

 

2) Brak znaczących dostosowań
się - sztywności - lepkości

nominalne: cenowe i płacowe,
zwłaszcza w dół

3) Ułomności rynku powodują
powstawanie przymusowego
bezrobocia i nadmiernych
fluktuacji PKB

4) Niewidzialna ręka rynku nie
jest w stanie przekształcić
egoistycznych, prywatnych
interesów w optimum
społeczne. W prawdzie rynki
konkurencyjne mogą w pełni
wykorzystać czynniki produkcji,
nie mogą jednakże wyznaczyć
wielkości optymalnych
zatrudnienia i produkcji – musi
to zrobić rząd

Produkcja

AS =
AD

Prawo rynków Saya źródłem

optymizmu klasyków

• J. B. Say w 1803 roku opublikował Traktat o

ekonomii politycznej.

• Główną tezą traktatu było stwierdzenie: produkcja

stwarza możliwość zbytu produktów, tzn. tworzy

efektywny popyt zapewniający zakup całej

podaży.

• W systemie gospodarczym nie może wystąpić

nadprodukcja.

• Pogląd Saya wynikał z założenia o neutralności

pieniądza.

Pieniądz jest neutralny, kiedy zmiana jego ilości w obiegu

Pieniądz jest neutralny, kiedy zmiana jego ilości w obiegu

powoduje wyłącznie zmiany wielkości nominalnych (cen).

powoduje wyłącznie zmiany wielkości nominalnych (cen).

Pieniądz nie wpływa na kształtowanie się wielkości realnych

Pieniądz nie wpływa na kształtowanie się wielkości realnych

(poziomu i struktury produkcji, poziomu zatrudnienia itp).

(poziomu i struktury produkcji, poziomu zatrudnienia itp).

GMP - granica (krzywa) możliwości produkcyjnych

KPS – krzywa preferencji społecznych (krzywa obojętności

)

AD – krzywa zagregowanego popytu

AS –krzywa zagregowanej podaży

Y*

- produkt potencjalny

Produkcja dóbr B

PKB

AS

GMP

AD

KPS

Y*

Źródło: sszydlo

PRĄDY MYŚLOWE W MAKROEKONOMII

1. ANALIZA DŁUGOOKRESOWEGO

wzrostu z naciskiem na elastyczne

ceny pochodzi z

KLASYCZNEJ MAKROEKONOMII

. Szkoła klasyczna

dominowała w myśleniu makroekonomicznym przed wielkim

kryzysem lat trzydziestych. Klasyczna makroekonomia jest w

zasadzie zastosowaniem standardowej analizy podaży i popytu do

całej gospodarki. Model wzrostu rozwija ten typ analizy pokazując,

jak zwiększający się kapitał i praca determinują wzrost

potencjalnego PKB.

1.1 MONETARYŚCI

– zazwyczaj identyfikowani z laureatem Nagrody

Nobla Milionem Friedmanem (z University of Chicago i z Hoover

Institution w Stanford University), utrzymywali, że stabilny wzrost

podaży pieniądza najlepiej stabilizował wzrost zagregowanego

popytu

1.2 NOWA SZKOŁA KLASYCZNA

– do której zaliczani są tacy ekonomiści

jak Robert Lucas z University of Chicago i Thomas Sargent ze

Stanford University, także przywiązują duże znaczenie do stabilności

łącznego popytu. Podobnie jak ekonomiści klasyczni, również nowi

klasycy utrzymują, że ceny dostosowują się do zmian bardzo szybko.

W ich modelach odchylenia od poziomu potencjalnego wynikają z

błędnego interpretowania przez przedsiębiorstwa i robotników

niespodziewanych zmian cen i płac. Modele te kładą nacisk na

utrzymanie stabilnego wzrostu popytu w celu zminimalizowania

wielkości i częstotliwości takich niespodzianek cenowych. Również ci

ekonomiści zalecają stabilny przyrost pieniądza.

2. ANALIZA KRÓTKOOKRESOWYCH

odchyleń od ścieżki wzrostu

wywodzi się z tradycji zapoczątkowanej przez

KEYNESA

opartych na doświadczeniach związanych z wielkim kryzysem

lat trzydziestych. Dla Keynesa i kontynuatorów jego myśli

doświadczenia te wydawały się bardzo odległe od prognoz

modelu klasycznego.

2.1 Makroekonomiści ze

SZKOŁY KEYNESOWSKIEJ

twierdzą, że

zmiany w podatkach i wydatkach rządowych są również

wskazane. James Tobin z Yale University, Robert Solow z MIT i

Franco Modigliani z MIT (wszyscy są laureatami Nagrody

Nobla) są makroekonomistami zazwyczaj utożsamianymi z tą

szkołą. Opowiadają się również za aktywnym wykorzystaniem

polityki pieniężnej do neutralizowania źródeł niestabilności,

zamiast pasywnej polityki stabilnego wzrostu podaży

pieniądza proponowanej przez monetarystów i nowych

klasyków.

2.2

Nowy keynesizm

–opiera swoją teorię na keynesowskimi

założeniu sztywności cen i płac, ale bada mikroekonomiczne

podstawy tej nieelastyczności i wykorzystuje wiele tych

samych założeń dotyczących oczekiwań, co nowi klasycy. Do

rozwoju tej szkoły przyczynili się Edmund Phelps z Columbia
University i Olivier Blanchard z MIT

.

3.SZKOŁA

REALNEGO

CYKLU

KONIUNKTURALNEGO

–

której

przywódcami są Finn Kydland z Carnegie-Mellon University i Edward

Prescott z University of Minnesota. Wyjaśniają recesje i inne ruchy

w zatrudnieniu jako rezultat zmian potencjału gospodarki. W

modelu realnego cyklu koniunkturalnego.

4. EKONOMIA INSTYTUCJONALNA

- jej twórcą był Thorstein Veblen,

który w w 1899 r. przedstawił zagadnienie instytucji i zmian

instytucjonalnych. Odrodzenie tego nurtu ekonomii zyskało miano

Nowej Ekonomii Instytucjonalnej i wiąże się z nazwiskami Ronalda

Coase i Olivera E. Williamsona i noblistów z 2009 roku. W ramach

tego kierunku dowodzi się, że instytucje są istotnym czynnikiem

różnicującym ścieżki rozwojowe. Od ich jakości i charakteru zależy,

jak dynamicznie rozwijają się gospodarki. Instytucje ekonomiczne są

to reguły i pewne narzędzia społeczne, które ograniczają swobodę

zachowań jednostek gospodarujących. Są to różnego rodzaju prawa,

normy, regulacje, zarządzenia, kody zachowań, zasady moralne i

etyczne,

które

narzucają

jednostkom

określony

sposób

postępowania w procesie gospodarowania, w prowadzeniu biznesu.

Dozwolone są działania, które nie wychodzą poza owe reguły.

Przekroczenie

ich

jest

karane

przez

system

sądowniczy.

Ekonomiczny sens instytucji polega na tym, że ograniczają one

swobodę zachowań jednostek po to, by zmniejszyć niepewność i

nadać porządek całej strukturze gospodarczej. Efektywne instytucje

są dzisiaj uważane za jeden z najważniejszych czynników, w istotny

sposób różnicujący ścieżki rozwoju poszczególnych krajów.

Zmiany cykliczne w gospodarce

Czy cykle koniunkturalne mają charakter
międzynarodowy?

Cykle koniunkturalne
w latach 1980 – 1999

Cykle koniunkturalne
w krajach Unii Europejskiej

Metody oddziaływania państwa na przebieg

cyklu koniunkturalnego

Interwencjonizm państwowy:

- interwencjonizm antykryzysowy

podejmowanie działań w celu łagodzenia skutków zaistniałego

już kryzysu

- interwencjonizm antycykliczny

rozszerzenie

interwencji

na

wszystkie

fazy

cyklu;

przeciwdziałanie bieżącym wahaniom koniunktury, zwłaszcza

poziomu zatrudnienia

Prowadzenie polityki fiskalnej:

-

łagodnej

– ekspansywnej -luźnej- zmniejszanie przychodów budżetu oraz

wzrost wydatków, w wyniku czego wzrasta zazwyczaj deficyt budżetowy;
tego rodzaju polityka prowadzi do wzrostu wydatków konsumpcyjnych i
inwestycyjnych, jej rezultatem jest zwiększenie poziomu produkcji i
zatrudnienia, przy czym procesom tym towarzyszy zwykle wzrost cen

-

restrykcyjnej (nastawionej na hamowanie koniunktury)

- rząd dąży do

zwiększenia przychodów budżetu oraz ograniczenia wydatków, co
przyczynia się do zmniejszenia konsumpcji i inwestycji; obniża się poziom
zatrudnienia i produkcji oraz zmniejsza się tempo wzrostu cen

Prowadzenie polityki pieniężnej (monetarnej)

Restrykcyjną p. p. (politykę drogiego pieniądza)

realizuje BC

poprzez wzrost:

- stóp podstawowych NBP,

-

stopy rezerw obowiązkowych,

-

sprzedaży państwowych papierów wartościowych lub
walut na otwartym rynku.

Działania

te

zmniejszają

podaż

pieniądza

i

powodują

podwyższenie rynkowej stopy procentowej i zmniejszenia
rozmiarów kredytów. Prowadzi to następnie do zmniejszenia
inwestycji, popytu globalnego, poziomu zatrudnienia i
produkcji oraz tempa wzrostu cen.

Ekspansywna p. p. (polityka taniego pieniężna)

-

polega na

obniżaniu:

- stóp podstawowych NBP,
- stopy rezerw obowiązkowych,
- skupowaniu państwowych papierów wartościowych lub walut.
Działania te prowadzą do wzrostu podaży pieniądza, wzrostu

możliwości udzielania kredytów przez banki i obniżki się
rynkowej stopy procentowej, Prowadzi to do wzrostu
inwestycji i popytu globalnego, a następnie do zwiększenia
zatrudnienia i produkcji oraz zwiększenia tempa wzrostu cen