The Global Burden of

Disease

GBD

• Bank Światowy i WHO w latach90-tych

XXw. podjęły wysiłek opisania

światowego obciążenia (jarzma)

związanego z chorobami, urazami i

czynnikami ryzyka chorób. Wyniki tych

prac zostały opublikowane w roku 1990,

1999-2002 i 2004,2010. W ostatnim

opracowaniu ujęto 291 jednostek

chorobowych i rodzajów urazów.

Zidentyfikowano 67 czynników ryzyka

tych stanów/patologii.

• GBD 2010 opiera się na danych z

187państw z okresu 1990-2010r.

Najczęstsze przyczyny zgonu w 2010r.

DALY

• Disability Adjusted Life Years- lata

życia skorygowane/z
niepełnosprawnością

DALY (lata życia z

niepełnosprawnością/chorobą) vs 25

najczęstszych chorób i urazów na świecie w

1990 i 2010.

DALY (lata życia z

niepełnosprawnością/chorobą) vs czynniki

ryzyka chorób anno 1990 i 2010

Wzrost znaczenia czynników

ryzyka >30% dla DALY

• Otyłość
• Hiperglikemia
• Dieta o wysokiej zawartości sodu
• Dieta uboga w produkty

pełnoziarniste

• Ekspozycja na ołów

Spadki znaczenia czynników

ryzyka

• Suboptymalne karmienie piersią do 6.m.ż

(spadek z 5.na 14. miejsce)

• Złe warunki higieniczne (brak dostępu do

toalety) (spadek z 15.na 26.miejsce)

• Niedobór witaminy A (spadek z 17. na 29.

miejsce)

• Niedobór cynku (spadek z 19. na 31.

miejsce)

• Woda złej jakości lub niedobór wody (spadek

z 22. na 34. miejsce)

Trzy główne trendy w zmianach

stanu zdrowia ludności świata

• Zmiany demograficzne
• Zmiana najczęstszych przyczyn

zgonów

• Zmiana najczęstszych przyczyn

niepełnosprawności

Zmiany demograficzne

• Wzrost liczebności populacji ludzkiej
• Starzenie się społeczeństw

Zmiana najczęstszych przyczyn

zgonów

• W latach 1990-2010 zanotowano

spadek liczby zgonów związanych z
chorobami zakaźnymi, położniczymi,
zgonów noworodków oraz z powodu
niedoborów żywieniowych

Zmiana najczęstszych przyczyn

niepełnosprawności

• Wydłużenie czasu trwania

niepełnosprawności z powodu długo
trwających chorób.

• POCHP, cukrzyca, wypadki drogowe,

choroba niedokrwienna serca,
gruźlica są wśród 25 przyczyn życia z
niepełnosprawnością przez kolejne
lata (DALY), jak i przedwczesnego
zgonu.

Zmiana najczęstszych przyczyn

niepełnosprawności

• Niepełnosprawność najczęściej

powodują

• choroby układu ruchu

• Choroby psychiczne

• Uzależnienia

• Choroby neurologiczne

• Niedokrwistość

• Utrata wzroku

• utrata słuchu

• Cukrzyca

• choroby skóry

Urazy w skali świata

urazy-definicja

• Tradycyjnie jako urazy rozumiemy

urazy fizyczne, których doznaje
osoba poprzez nagły transfer energii
(mechanicznej, elektrycznej
chemicznej lub promienistej) lub z
powodu wystąpienia nagłego
niedoboru ciepła lub tlenu.

Poszerzona definicja

• Tradycyjna definicje poszerzono

ostatnio o szkody psychiczne,
niedorozwój/niewłaściwy rozwój oraz
pozbawienie (wody, pokarmów,
troski, niezbędnych leków).

Urazy-podział

• Umyślne (zamierzone-

samouszkodzenia)

• Nieumyślne/niezamierzone (wypadki)

Urazy

nieumyślne/przypadkowe

• Wypadki drogowe
• Upadki
• Utonięcia
• Oparzenia
• Zatrucia

Urazy umyślne/zamierzone

• Samouszkodzenia
• Przemoc
• Wojna
• Konflikt

Przyczyny zgonów i

niepełnosprawności

• Badania w ramach The Global Burden

of Disease (GBD) pozwoliły
sklasyfikować w skali świata główne
przyczyny zgonów i
niepełnosprawności:

• I- choroby zakaźne, powikłania ciąży i

porodu oraz zaburzenia odżywiania

• II- choroby cywilizacyjne
• III- urazy

Zgony wskutek urazów

• W 2010r. na świecie zanotowano 5,1

milliona zgonów z powodu doznanych
urazów to1 na 10 zgonów w skali
świata. Całkowita liczba zgonów z
powodu razów była większa niż liczba
zgonów z powodu HIV-AIDS, gruźlicy
i malarii razem wziętych (3,8
milionów).

Urazy w krajach biednych

• W krajach o niskim i średnim

dochodzie śmiertelność urazów jest
bardzo wysoka sięga 89%

Urazy w krajach bogatych

• W krajach bogatych urazy są

przyczyną 6% zgonów.

RPA

• W RPA urazy są drugą co do

częstości przyczyną zgonów i
niepełnosprawności, w tym DALY
(disability-adjusted life-years).

Urazy wśród mężczyzn

• Mężczyźni doznali 68% wszystkich

zgonów związanych z urazami w
2010.

• Większość z nich była w wieku10 -

24 lat (40% zgonów w tej grupie
wiekowej)

Urazy

przypadkowe/niezamierzone

• w 2010 roku takie urazy były

przyczyną 60% zgonów związanych z
urazami.

• Najczęściej były to wypadki

transportowe (drogowe, wodne,
powietrzne)- 1,4miliona zgonów.

Wypadki drogowe

• Urazy doznane w wypadkach drogowych

są bardzo poważne we wszystkich
krajach, ale ich skutki są najgroźniejsze
w krajach o niskim i średnim dochodzie.

• Najwyższa śmiertelność w tego rodzaju

wypadkach jest w krajach o niskim i
średnim dochodzie w Afryce, we
wschodnich krajach basenu Morza
śródziemnego i w rejonie Zachodniego
Pacyfiku.

• Afryka ma najniższy wskaźnik

motoryzacji (liczba pojazdów
zarejestrowanych w przeliczeniu na
liczbę mieszkańców).

Upadki

• Upadki są najczęstszą przyczyną

zgonów wśród urazów nie
zamierzonych /przypadkowych, rzadsze
są utonięcia, poparzenia i zatrucia.

• Wskaźniki zgonów z powodu upadków i

zatruć są wyższe w krajach o wysokim
dochodzie niż w sumie w krajach o
średnim i niskim dochodzie.

Zatrucia

• Najwyższe wskaźniki z gonów z

powodu zatruć są w krajach Azji
Południowo-wschodniej.

Urazy zamierzone/umyślne

• Zgony z powodu samouszkodzeń

zajmują drugie miejsce wśród
przyczyn zgonów związanych z
urazami, a przemoc-czwarte.

• Samouszkodzenia znacznie częściej

są przyczyną zgonów w krajach o
wysokim dochodzie niż w tych o
średnim lub niskim dochodzie.

Przemoc

• Wskaźniki zgonów wskutek przemocy

są znacznie wyższe w krajach o
niskim lub średnim dochodzie
zwłaszcza w Afryce, obu Amerykach.

Inne skutki zdrowotne urazów

• Ofiary złego traktowania w dzieciństwie

cierpią z powodu długotrwałych
problemów psychicznych (niska
samoocena, leki, depresja).

• Osoby, które doznały przemocy na tle

seksualnym w dzieciństwie częściej w
wieku dorosłym podejmują ryzykowne
zachowania seksualne, mają większą
liczbę partnerów seksualnych, zachodzą w
ciążę jako nastolatki i doznają przemocy
na tle seksualnym w wieku dorosłym.

Zapobieganie urazom

• Zapobieganie urazom jest niezwykle ważne

i może być osiągane poprzez zmniejszenie
liczby wypadków komunikacyjnych tak, jak
to się udało w ostatnim 30-leciu w Australii,
Kanadzie i USA (kary za przekroczenie
prędkości, prowadzenie pod wpływem
alkoholu, informacja jak ważne jest
zapinanie pasów bezpieczeństwa,
stosowanie fotelików dla dzieci, kaski dla
motocyklistów, montaż systemów jak ABS).