Zakład Psychodermatologii

Uniwersytet Medyczny

w Łodzi

Choroby alergiczne skóry

Zakład Psychodermatologii

Uniwersytet Medyczny w Łodzi

Choroby alergiczne skóry są zespołem

Choroby alergiczne skóry są zespołem

objawów przewlekłego stanu

objawów przewlekłego stanu

zapalnego, wywołanego narażeniem

zapalnego, wywołanego narażeniem

na różnorodne czynniki środowiskowe

na różnorodne czynniki środowiskowe

TYPY REAKCJI IMMUNOLOGICZNYCH

TYPY REAKCJI IMMUNOLOGICZNYCH

•

Reakcja anafilaktyczna natychmiastowa

Reakcja anafilaktyczna natychmiastowa

•

Reakcja cytotoksyczna

Reakcja cytotoksyczna

•

Reakcja kompleksów immunologicznych

Reakcja kompleksów immunologicznych

•

Reakcja nadwrażliwości typu późnego

Reakcja nadwrażliwości typu późnego

REAKCJA ANAFILAKTYCZNA

REAKCJA ANAFILAKTYCZNA

•

Przeciwciała – głównie IgE związane na kom.

Przeciwciała – głównie IgE związane na kom.

tucznych i bazofilach (nie aktywujące

tucznych i bazofilach (nie aktywujące

dopełniacza)

dopełniacza)

•

Mediatory – histamina, serotonina,

Mediatory – histamina, serotonina,

bradykinina, czynnik aktywujący płytki

bradykinina, czynnik aktywujący płytki

•

Czas wystąpienia reakcji – sekundy, minuty

Czas wystąpienia reakcji – sekundy, minuty

•

Antygeny – leki, pokarmy, pyłki, jady

Antygeny – leki, pokarmy, pyłki, jady

owadów, szczepionki

owadów, szczepionki

•

Choroby – wstrząs anafilaktyczny,

Choroby – wstrząs anafilaktyczny,

pokrzywka, reakcje polekowe

pokrzywka, reakcje polekowe

natychmiastowe np. po Pnc.

natychmiastowe np. po Pnc.

REAKCJA CYTOTOKSYCZNA

REAKCJA CYTOTOKSYCZNA

•

Typ przeciwciał – głównie IgM, rzadziej IgA

Typ przeciwciał – głównie IgM, rzadziej IgA

i IgG reagujące z antygenami

i IgG reagujące z antygenami

powierzchniowymi komórek (aktywują

powierzchniowymi komórek (aktywują

komplement)

komplement)

•

Mediatory – składniki dopełniacza

Mediatory – składniki dopełniacza

•

Czas wystąpienia reakcji – kilka godzin

Czas wystąpienia reakcji – kilka godzin

•

Choroby – polekowa trombocytopenia,

Choroby – polekowa trombocytopenia,

niedokrwistość polekowa

niedokrwistość polekowa

•

Antygeny - leki

Antygeny - leki

REAKCJA KOMPLEKSÓW

REAKCJA KOMPLEKSÓW

IMMUNOLOGICZNYCH

IMMUNOLOGICZNYCH

•

Typ przeciwciał – IgG, IgA, IgM łaczą się

Typ przeciwciał – IgG, IgA, IgM łaczą się

z antygenami i aktywują komplement

z antygenami i aktywują komplement

•

Mediatory – uczynnione składowe

Mediatory – uczynnione składowe

dopełniacza

dopełniacza

•

Czas wystąpienia reakcji – kilka minut

Czas wystąpienia reakcji – kilka minut

do kilku godzin, w przypadku choroby

do kilku godzin, w przypadku choroby

posurowiczej kilka dni

posurowiczej kilka dni

•

Choroby – vasculitis leukoclastica, urticaria

Choroby – vasculitis leukoclastica, urticaria

vasculitis, choroba posurowicza

vasculitis, choroba posurowicza

•

Antygeny – leki, antygeny bakteryjne

Antygeny – leki, antygeny bakteryjne

i wirusowe, obce białka

i wirusowe, obce białka

REAKCJE OPÓŹNIONE

REAKCJE OPÓŹNIONE

(typ tuberkulinowy)

(typ tuberkulinowy)

•

Typ przeciwciał – uczulone limfocyty T

Typ przeciwciał – uczulone limfocyty T

•

Mediatory – limfokiny uwalniane

Mediatory – limfokiny uwalniane

z limfocytów T po kontakcie z antygenem

z limfocytów T po kontakcie z antygenem

•

Czas wystąpienia reakcji – kilka godzin

Czas wystąpienia reakcji – kilka godzin

do kilku dni

do kilku dni

•

Choroby – odrzucenie przeszczepów, osutki

Choroby – odrzucenie przeszczepów, osutki

zakaźne

zakaźne

•

Antygeny – leki, antygeny bakteryjne

Antygeny – leki, antygeny bakteryjne

i wirusowe, autoantygeny

i wirusowe, autoantygeny

REAKCJE OPÓŹNIONE

REAKCJE OPÓŹNIONE

(typ wyprysku kontaktowego)

(typ wyprysku kontaktowego)

•

Typ przeciwciał – limfocyty T, prezentacja

Typ przeciwciał – limfocyty T, prezentacja

antygenu przez komórki Langerhansa

antygenu przez komórki Langerhansa

limfocytom T

limfocytom T

•

Mediatory – limfokiny uwalniane

Mediatory – limfokiny uwalniane

z limfocytów

z limfocytów

•

Czas wystąpienia reakcji – kilka godzin

Czas wystąpienia reakcji – kilka godzin

do kilku dni (48 godz)

do kilku dni (48 godz)

•

Choroby – wyprysk kontaktowy ostry

Choroby – wyprysk kontaktowy ostry

i przewlekły

i przewlekły

•

Antygeny – alergeny kontaktowe, leki,

Antygeny – alergeny kontaktowe, leki,

kosmetyki, substancje zawodowe

kosmetyki, substancje zawodowe

PODZIAŁ CHORÓB ALERGICZNYCH

PODZIAŁ CHORÓB ALERGICZNYCH

SKÓRY

SKÓRY

•

Wyprysk kontaktowy

Wyprysk kontaktowy

•

Atopowe zapalenie skóry

Atopowe zapalenie skóry

•

Pokrzywka

Pokrzywka

WYPRYSK KONTAKTOWY

WYPRYSK KONTAKTOWY

(Contact eczema)

(Contact eczema)

Etiopatogeneza

Etiopatogeneza

IV mechanizm immunologiczny

IV mechanizm immunologiczny

–

Faza indukcji

Faza indukcji

– penetracja prostych

– penetracja prostych

związków chemicznych (haptenów) w głąb

związków chemicznych (haptenów) w głąb

naskórka

naskórka

i wiązanie się ich z białkami z

i wiązanie się ich z białkami z

wytworzeniem immunogennego

wytworzeniem immunogennego

kompleksu . Prezentacja kompleksu przez

kompleksu . Prezentacja kompleksu przez

komórki Langerhansa pomocniczym

komórki Langerhansa pomocniczym

limfocytom T

limfocytom T

WYPRYSK KONTAKTOWY

WYPRYSK KONTAKTOWY

–

Faza wyzwalania reakcji

Faza wyzwalania reakcji

– jest wynikiem

– jest wynikiem

kontaktu w skórze zmienionych przez

kontaktu w skórze zmienionych przez

hapteny komórek Langerhansa ze

hapteny komórek Langerhansa ze

swoiście uczulonymi limfocytami. Po

swoiście uczulonymi limfocytami. Po

ponownym kontakcie z alergenem (5-7

ponownym kontakcie z alergenem (5-7

dni

dni

po uczuleniu) dochodzi do powstania

po uczuleniu) dochodzi do powstania

odczynu wypryskowego

odczynu wypryskowego

WYPRYSK KONTAKTOWY

WYPRYSK KONTAKTOWY

Objawy:

Objawy:

•

Zmiany rumieniowe, grudki wysiękowe,

Zmiany rumieniowe, grudki wysiękowe,

pęcherzyki, z towarzyszącym złuszczaniem

pęcherzyki, z towarzyszącym złuszczaniem

•

Powstają w wyniku kontaktu z alergenem

Powstają w wyniku kontaktu z alergenem

•

Ogniska niewyraźnie odgraniczone

Ogniska niewyraźnie odgraniczone

od otoczenia

od otoczenia

•

Ustępują bez pozostawienia śladu

Ustępują bez pozostawienia śladu

•

Świąd

Świąd

ALERGENY

ALERGENY

•

Chrom – skóra, zapałki, proszki

Chrom – skóra, zapałki, proszki

do prania, cement, beton

do prania, cement, beton

•

Nikiel i kobalt – ozdoby, guziki, suwaki,

Nikiel i kobalt – ozdoby, guziki, suwaki,

armatura łazienek, kuchni

armatura łazienek, kuchni

•

Guma - ubrania, obuwie, kable

Guma - ubrania, obuwie, kable

•

Barwniki – farby do włosów, kosmetyki

Barwniki – farby do włosów, kosmetyki

•

Formalina – ubrania, niektóre kosmetyki,

Formalina – ubrania, niektóre kosmetyki,

szampony

szampony

•

T

T

erpentyna

erpentyna

•

Tworzywa sztuczne

Tworzywa sztuczne

•

Kosmetyki

Kosmetyki

Rozpoznanie na podstawie:
1. Występowanie grudek wysiękowych i

pęcherzyków jako podstawowych

elementów

2. Przewlekły i nawrotowy przebieg
3. Świąd
4. Ustąpienie bez pozostawienia śladu

Podstawą rozpoznania są próby płatkowe
(odczyt po 48 i 72 godzinach)

WYPRYSK KONTAKTOWY

WYPRYSK KONTAKTOWY

Testy płatkowe

Testy płatkowe

(próby płatkowe)

(próby płatkowe)

•

Są wystandaryzowaną próbą wywołania

Są wystandaryzowaną próbą wywołania

miejscowego odczynu skóry w wyniku

miejscowego odczynu skóry w wyniku

reakcji pomiędzy badanym alergenem

reakcji pomiędzy badanym alergenem

kontaktowym, a limfocytami swoiście

kontaktowym, a limfocytami swoiście

uczulonymi.

uczulonymi.

•

Opierają się na IV typie reakcji

Opierają się na IV typie reakcji

immunologicznej wg. Gela i Coombsa

immunologicznej wg. Gela i Coombsa

•

Zastosowanie w diagnostyce wyprysku, a w

Zastosowanie w diagnostyce wyprysku, a w

szczególności kontaktowego

szczególności kontaktowego

•

Miejsce wykonania- skóra pleców w okolicy

Miejsce wykonania- skóra pleców w okolicy

międzyłopatkowej i nadłopatkowej

międzyłopatkowej i nadłopatkowej

•

Nakładanie alergenów

Nakładanie alergenów

- krążki bibułowe o powierzchni 1 cm2

- krążki bibułowe o powierzchni 1 cm2

(odstęp 3cm), umocowanie plastrami

(odstęp 3cm), umocowanie plastrami

- komory wtopione w

- komory wtopione w

plastry

plastry

Testy płatkowe

Testy płatkowe

(próby płatkowe)

(próby płatkowe)

Testy płatkowe - ocena wyników

Testy płatkowe - ocena wyników

•

Odczyt po

Odczyt po 48

48

godzinach,następnie po

godzinach,następnie po 72

72

a nawet

a nawet

po

po 96

96

godzinach

godzinach

•

W ocenie zmian uwzględnia się występowanie:

W ocenie zmian uwzględnia się występowanie:

•

Rumienia +

Rumienia +

•

Rumienia i grudek ++

Rumienia i grudek ++

•

Rumienia, grudek, pęcherzyków +++

Rumienia, grudek, pęcherzyków +++

•

Znacznego nacieczenia i pęcherzyków ++++

Znacznego nacieczenia i pęcherzyków ++++

Interpretacja wyniku

Interpretacja wyniku

zawsze łącznie

zawsze łącznie

z wynikami badań i stanem klinicznym

z wynikami badań i stanem klinicznym

chorego !!!

chorego !!!

Testy płatkowe

Testy płatkowe

(próby płatkowe)

(próby płatkowe)

Powikłania testów płatkowych

Powikłania testów płatkowych

•

uczulenia na testowany alergen

uczulenia na testowany alergen

•

zaostrzenia zmian skórnych

zaostrzenia zmian skórnych

•

wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego

wystąpienie wstrząsu anafilaktycznego

•

wystąpienie odbarwień skóry

wystąpienie odbarwień skóry

Testy płatkowe

Testy płatkowe

(próby płatkowe)

(próby płatkowe)

WYPRYSK KONTAKTOWY

WYPRYSK KONTAKTOWY

Leczenie miejscowe:

- Okres wysiekowy:
okłady, następnie kremy z hydrocortisonem z
dodatkiem
antybiotyków lub leków odkażających

- Okres podostry:
steroidy o średniej mocy (Cutivate, Elocom)

- Stadium lichenizacji:
silne steroidy (Clobederm, Dermovate) (krótko!)

-We wtórnej infekcji zmian skórnych antybiotyk
(Vioform, Bedicort G)

- dziegcie – przeciwzapalnie (Lorinden T, Mecortolon T)

Steroidy miejscowe

WYPRYSK KONTAKTOWY

WYPRYSK KONTAKTOWY

Leczenie ogólne:

•leki przeciwhistaminowe

(Loratadyna,

Lewocetyryzyna)

•leki sedatywne

(Hydroksyzyna)

•Glikokortykosteroidy

(rzadko, np. Perdnison 40-60 mg/d przez 9-14 dni)

WYPRYSK KONTAKTOWY ALERGICZNY A

WYPRYSK KONTAKTOWY ALERGICZNY A

NIEALERGICZNY

NIEALERGICZNY

Odczyn

Odczyn

Niealergiczny

Niealergiczny

Alergiczny

Alergiczny

U wszystkich

U wszystkich

osób

osób

+

+

-

-

Zależy od dawki

Zależy od dawki

czynnika

czynnika

+

+

-

-

Zależy od czasu

Zależy od czasu

ekspozycji

ekspozycji

+

+

-

-

Przekracza

Przekracza

miejsce kontaktu

miejsce kontaktu

-

-

+

+

Próby płatkowe

Próby płatkowe

-

-

+

+

Wyprysk kontaktowy

niealergiczny

tzw. dermatoza ze zużycia

Kontaktowe zmiany wypryskowe wywołane czynnikami drażniącymi

Mechanizm:
Substancje drażniące niszczą naturalną barierę ochronną naskórka,
jaką stanowią lipidy i kwasne pH

Faza indukcji – substancje drażniące drogą nieimmunologiczną
uwalniają z keratynocytów cytokiny (IL-1,TNFα), które indukują
ekspresję cząstek adhezyjnych na keratynocytach (ICAM-1) i
śródbłonku naczyń

Nie ma fazy indukcji immunologicznej, ani fazy immunologicznego

wzmacniania, zależnej od komórek pamięci immunologicznej

INNE ODMIANY WYPRYSKU

INNE ODMIANY WYPRYSKU

•

Wyprysk pieniążkowaty lub mikrobowy

Wyprysk pieniążkowaty lub mikrobowy

(eczema nummulare, s. microbicum)

(eczema nummulare, s. microbicum)

•

Wyprysk łojotokowy (

Wyprysk łojotokowy (

e. seborrhoicum)

e. seborrhoicum)

•

Wyprysk potnicowy

Wyprysk potnicowy

(e. dyshidroticum)

(e. dyshidroticum)

•

Wyprysk podudzia

Wyprysk podudzia

(e. cruris)

(e. cruris)

•

Wyprysk niesklasyfikowany

Wyprysk niesklasyfikowany

WYPRYSK PIENIĄŻKOWY

WYPRYSK PIENIĄŻKOWY

•

Liczne, dość wyraźnie odgraniczone od otoczenia ogniska

Liczne, dość wyraźnie odgraniczone od otoczenia ogniska

•

Nadwrażliwość typu opóźnionego na bakterie, co może

Nadwrażliwość typu opóźnionego na bakterie, co może

być związane z wewnątrzustrojowymi ogniskami

być związane z wewnątrzustrojowymi ogniskami

zakaźnymi

zakaźnymi

•

Ogniska rumieniowe pokryte grudkami, pęcherzykami –

Ogniska rumieniowe pokryte grudkami, pęcherzykami –

wyprysk ostry

wyprysk ostry

•

Złuszczającym naskórkiem – wyprysk przewlekły

Złuszczającym naskórkiem – wyprysk przewlekły

•

Przebieg przewlekły i nawrotowy

Przebieg przewlekły i nawrotowy

•

Leczenie:

Leczenie:

Og

Og

ólne - przeciwhistaminowe, antybiotyki wg

ólne - przeciwhistaminowe, antybiotyki wg

antybiogramu

antybiogramu

Miejscowo – kremy i aerozole z antybiotykami i

Miejscowo – kremy i aerozole z antybiotykami i

steroidami o

steroidami o

średniej sile działania (Polcortolon TC)

średniej sile działania (Polcortolon TC)

WYPRYSK ŁOJOTOKOWY

WYPRYSK ŁOJOTOKOWY

•

Rola

Rola

Pityrosporum ovale

Pityrosporum ovale

•

Zmiany rumieniowo-złuszczające, wysiękowe

Zmiany rumieniowo-złuszczające, wysiękowe

•

Lokalizacja: skóra owłosiona głowy, okolice zauszne, twarz

Lokalizacja: skóra owłosiona głowy, okolice zauszne, twarz

(czoło, brwi, fałdy nosowo-policzkowe), okolica mostkowa,

(czoło, brwi, fałdy nosowo-policzkowe), okolica mostkowa,

międzyłopatkowa, fałdy skórne, zgięcia stawowe

międzyłopatkowa, fałdy skórne, zgięcia stawowe

•

Leczenie:

Leczenie:

Miejscowe – ketokonazol (Nizoral) w 2% szamponie lub

Miejscowe – ketokonazol (Nizoral) w 2% szamponie lub

kremie

kremie

Og

Og

ólnie – przy zmianach rozległych i nasilonych –

ólnie – przy zmianach rozległych i nasilonych –

Izotretynoina (20-30 mg/d) czasem steroidy

Izotretynoina (20-30 mg/d) czasem steroidy

w średnich dawkach

w średnich dawkach

WYPRYSK POTNICOWY

WYPRYSK POTNICOWY

•

Zmiany pęcherzykowe, pęcherzowe, o dobrze napiętej

Zmiany pęcherzykowe, pęcherzowe, o dobrze napiętej

pokrywie, niekiedy wypełnione płynem surowiczo-ropnym w

pokrywie, niekiedy wypełnione płynem surowiczo-ropnym w

wyniku nadkażenia

wyniku nadkażenia

(impetiginisatio)

(impetiginisatio)

•

W postaci poronnej dominuje złuszczanie

W postaci poronnej dominuje złuszczanie

•

Lokalizacja: dłonie, stopy

Lokalizacja: dłonie, stopy

•

Przyczyna: alergeny wewn

Przyczyna: alergeny wewn

ątrz- jak z zewnątrzpochodne

ątrz- jak z zewnątrzpochodne

(nikiel kobalt), ostra postać ma niekiedy związek z grzybicą

(nikiel kobalt), ostra postać ma niekiedy związek z grzybicą

•

Leczenie:

Leczenie:

Og

Og

ólne – jak w innych postaciach wyprysku

ólne – jak w innych postaciach wyprysku

przyczynowe (np. w grzybicy stóp)

przyczynowe (np. w grzybicy stóp)

Miejscowo – przecinanie pęcherzy, osuszanie i odkażanie

Miejscowo – przecinanie pęcherzy, osuszanie i odkażanie

nadżerek za pomocą aerozoli z antybiotykami lub

nadżerek za pomocą aerozoli z antybiotykami lub

kortykosteroidami

kortykosteroidami

WYPRYSK PODUDZIA

WYPRYSK PODUDZIA

•

Towarzyszy owrzodzeniom

Towarzyszy owrzodzeniom

•

Podłożem jest zespół żylakowaty

Podłożem jest zespół żylakowaty

•

Czynnikami wywołującymi są mikrourazy,

Czynnikami wywołującymi są mikrourazy,

zakażenia bakteryjne

zakażenia bakteryjne

•

W przypadku owrzodzeń zmiany wypryskowe

W przypadku owrzodzeń zmiany wypryskowe

związane są ze stosowanymi lekami

związane są ze stosowanymi lekami

•

Brunatne przebarwienie – złogi hemosyderyny

Brunatne przebarwienie – złogi hemosyderyny

•

Może dochodzić do uogólnionych odczynów

Może dochodzić do uogólnionych odczynów

alergicznych w wyniku przenikania

alergicznych w wyniku przenikania

do krążenia alergenów kontaktowych

do krążenia alergenów kontaktowych

•

Mają charakter drobnogrudkowej osutki

Mają charakter drobnogrudkowej osutki

WYPRYSK PODUDZIA – cd.

WYPRYSK PODUDZIA – cd.

•

Leczenie:

Leczenie:

Og

Og

ólne – leki naczyniowe

ólne – leki naczyniowe

w okresie obrzękowym Detralex 2 tabl. na dobę

w okresie obrzękowym Detralex 2 tabl. na dobę

następnie Venoruton 500 mg/d

następnie Venoruton 500 mg/d

Pentoksyfilina 800 mg/d, Venescin

Pentoksyfilina 800 mg/d, Venescin

(wyciąg z

(wyciąg z

kasztanowca)

kasztanowca)

- leki przeciwalergiczne

- leki przeciwalergiczne

Miejscowo – okres ostry – okłady z kwasu borowego

Miejscowo – okres ostry – okłady z kwasu borowego

(Borasol)

(Borasol)

następnie aerozole, kremy, maści z

następnie aerozole, kremy, maści z

glikokortykosteroidami o niewielkiej lub

glikokortykosteroidami o niewielkiej lub

średniej mocy

średniej mocy

Ukąszenia owadów

błonkoskrzydłych

Ukąszenia owadów

Owady błonkoskrzydłe: osy, pszczoły, trzmiele,
szerszenie, mrówki

Objawy ukąszenia – ból, świąd, rumień, obrzęk
obrzęk krtani, głośni, pokrzywka,
reakcje anafilaktyczne

Leczenie: usunąć żądło, okłady z lodu
steroidy miejscowo (aerosol np.Dexapolcort) )
ogólnie – leki antyhistaminowe II g. n.s. (np.

Xyzal)

Reakcje uogólnione – leczenie ogólne steroidy oraz
przeciwhistaminowe
Ciężkie odczyny alergiczne – postepowanie analogiczne jak w
reakcjach anafilaktycznych o innej etiologii

Ukąszenia owadów

Profilaktyka:
Unikanie noszenia kolorowych ubrań, chodzenia boso,
stosowania perfum i innych poduktów zapachowych

Osoby u których wystąpiły reakcje anafilaktyczne

winny posiadać

epinefrynę w iniekcji (Fastjekt), doustne prep.

antyhistaminowe

i GKS.

Ukąszenia owadów