FORMY I

CZYNNIKI

DEGRADACJI

GLEB

DEGRADACJA GLEBY :

modyfikacje fizycznych,

chemicznych i

biologicznych właściwości

gleby, pogarszające jej

biologiczną aktywność

środowiska.

Czynniki zagrażające glebom można
podzielić na:
a) naturalne - z którymi człowiek nie ma
nic do czynienia:
- erozja, pożary, susza, trzęsienia ziemi,
b) antropogeniczne - spowodowane
przez człowieka:
- zatrucie metalami ciężkimi i
substancjami toksycznymi obecnymi w
nawozach,
- zatrucie chemią roślinną,
- eksploatacja kopalń,
- zabudowa miejska,
- składowanie odpadów.

Można wyróżnić trzy podstawowe procesy

degradacji:

1.degradacja fizyczna - polega na stracie

określonej masy gleby wskutek erozji wodnej i
wietrznej, spowodowana jest zmianami struktury
gleby, zlewności i zaskorupienia
powierzchniowego oraz nadmiernym
zagęszczeniem i niekorzystnymi zmianami
stosunków wodnych;

2.degradacja chemiczna - spowodowana jest

dekalcytacją (odwapnieniem), zakwaszeniem,
przemywaniem, zmianami ilościowymi i
jakościowymi próchnicy, zniszczeniem kompleksu
sorpcyjnego gleby, zasoleniem,
zanieczyszczeniami przemysłowymi, chemizacją
rolnictwa - co prowadzi do zmniejszenia jej
żyzności;

3.degradacja biologiczna - obejmuje zmęczenie

gleby, jej wyjałowienie, zatrucia i ubytek
próchnicy.

Erozja
Erozja to proces rozmywania (erozja
wodna) lub rozwiewania (erozja wietrzna)
powierzchniowej warstwy gleby.
Do głównych przyrodniczych czynników
wpływających na erozję zalicza się:

• rzeźbę terenu (najważniejsze tu jest
nachylenie, a następnie długość, kształt i
ekspozycja stoków);

• gleby charakteryzujące się różną
podatnością na rozmywanie lub
rozwiewanie;

• klimat (gł. wielkość i rozkład opadów
atmosferycznych);

• szatę roślinną (wpływa ograniczająco);

• sposób użytkowania terenu.

Naturalną erozję nasilają:

• niszczenie naturalnej szaty
roślinnej (leśnej i trawiastej);

• nieprawidłowa uprawa ziemi (m.in.
silna mechanizacja rolnictwa);

• wadliwy dobór roślin uprawnych;

• niewłaściwy wypas bydła;

• nieprawidłowe melioracje wodne.

Chemiczne

zanieczyszczenia gleb:

Chemiczne zanieczyszczenia

gleb powodują niekorzystne

zmiany aktywności

biologicznej, zmiany

właściwości fizycznych oraz

zwiększenie podatności na

erozję.

Formy degradacji

chemicznej:

- nadmierne zakwaszenie

lub nadmierna alkalizacja

gleb,

- naruszenie równowagi

jonowej, biologicznej,

- zasolenie roztworów

glebowych

Źródło
zanieczyszczenia

Rodzaje
zanieczyszczeń

Przemysł

Substancje mineralne,
węglowodory, ścieki, metale
ciężkie, pyły, dymy, tlenki
azotu

Kopalnie

Pyły, metale ciężkie, ługi
(wypłukiwane przez deszcz)

Rolnictwo

Pestycydy, ścieki, nawozy

Transport

Węglowodory, kauczuk,
azbest, związki ołowiu,
tlenki azotu, tlenki węgla

Gospodarstwa
rodzinne

Opakowania (szkło,
tworzywa sztuczne, metale),
ścieki, detergenty

Przemysłowe

zanieczyszczenie gleb

Długotrwałe oddziaływanie

zanieczyszczeń przemysłowych

może być przyczyną poważnych

zmian chemicznych i

biologicznych w środowisku

glebowym.

Procesy prowadzące do zmiany odczynu gleb
Proces

zanieczyszcze
nie

Opis działania

zakwaszenie

Związki siarki
(SO

, SO

, FeS,

S) i inne

opadające w
postaci
kwaśnych
deszczów

Ogranicza i hamuje rozwój
mikroorganizmów, przy
wysokich stężeniach niszczy
młode tkanki roślin i
powoduje utratę zdolności
przyswajania składników
pokarmowych, sprzyja
wymywaniu trudno
rozpuszczalnych substancji
mineralnych, przez co
zostaje naruszona
równowaga składników
pokarmowych następuje
wyzwolenie substancji
toksycznych

alkalizacja

Pyły emitowane
z zakładów
cementowych,
związki wapnia,
magnezu, sodu,
amoniak

Nadmierna alkalizacja
prowadzi do naruszenia
równowagi przyswajalnych
składników pokarmowych, w
wyniku czego pogarszają się
warunki asymilacji i
oddychania roślin.

zasolenie

Związki sodu
(NaCl, Na

)

Zasolenie gleby powyżej
pewnej granicy tolerancji
działa destrukcyjnie na jej
strukturę i porastającą ją
roślinność

Rolnicze zanieczyszczenia

gleb

Rolnicze zanieczyszczenie gleb

następuje wskutek

nieumiejętnego nawożenia

mineralnego i nadmiernego

stosowania nawozów

organicznych. Spowodowane

jest także stosowaniem

chemicznych środków ochrony

roślin (pestycydów). Nawozy

mineralne

Nadmierne wprowadzenie do gleb nawozów

mineralnych powoduje:

• naruszenie równowagi jonowej,
wzmagające ubytek składników (intensywna
wegetacja roślin i zwiększone pobieranie
innych składników zawartych w glebie albo
nasilenie procesów wymywania przez
koncentrację i zakwaszające działanie
jonów);

• upośledzenie zdolności roślin do
przyswajania innych niezbędnych do życia
składników odżywczych (np. miedzi w
wyniku nadmiaru potasu, azotu, fosforu);

• degradację struktury gleby;
zatrucie środowiska substancjami
toksycznymi, np. metalami ciężkimi.

Pustynnienie i stepowienie
Jest to proces spowodowany postępującym
niedostatkiem wody w glebie i w przyziemnej
części atmosfery. Nadmierne wylesianie i
odwadnianie terenu oraz intensywne rolnictwo
(szczególnie wypas bydła) to główne czynniki
stepowienia krajobrazu. Przyczyny i skutki
stepowienia są następujące:

• zmniejszenie ilości i regularności opadów
atmosferycznych;

• intensywny spływ powierzchniowy bez
wnikania wody do gleby;

• zwiększone parowanie z powierzchni gruntu;

• pozbawienie ziemi należytej okrywy roślinnej,
zastąpienie jej wielkimi monokulturami
roślinnymi;

• wadliwie przeprowadzone melioracje;

• nadmierne użytkowanie do celów
przemysłowych i komunalnych wód
powierzchniowych i podziemnych.