Epoka starożytnej Grecji

Pitagorejczycy celebrujący wschód słońca

Uwagi wprowadzające

Uwagi wprowadzające

1. Czy filozofia narodziła się w starożytnej Grecji?

2. Greckie religie państwowe oraz misteryjne jako

przygotowanie dla

filozofii:

- z religii publicznej - naturalizm
- z religii misteriów - dualizm duszy i

ciała;

3. Mit i teogonia grecka a filozofia (różnice):

- mit i teogonia – metodą (dominującą)

jest wyobraźnia poetycka
- filozofia – metodą (dominującą) jest

racjonalny namysł

Okresy filozofii starożytnej:

1.

Okres naturalistyczny - pierwsi filozofowie przyrody
- VII/VI w. p.n.e.;

2.

Okres humanistyczny - sofiści i Sokrates
- V w. p.n.e. do 399r. (śmierć Sokratesa )

3. Okres wielkich syntez klasycznych – Platon, Arystoteles

- IV w. p.n.e.

4. Okres helleński oraz szkoły cesarstwa rzymskiego

- stoicyzm, epikureizm, sceptycyzm

- schyłek IV w. do I

w. p.n.e.

5. Okres religijny - Plotyn (neoplatonizm); Ojcowie Kościoła

(św. Augustyn ),
- I w. n.e. do 529 r. n.e.

Materializm pierwszych filozofów

przyrody

a

humanizm Sokratesa

ZAPAMIĘTAJ

ZAPAMIĘTAJ

Uczenie się filozofii (podobnie jak innych nowych

nauk) to uczenie się nowego języka
(terminologii)!!!

Na początek warto zrozumieć następujące pojęcia:
-metafizyka, metafizyczny
-epistemologia, epistemologiczny
-racjonalizm
- materializm

Materializm pierwszych filozofów przyrody

VII/VI w. p.n.e.

Podstawowe pojęcia:

• *materializm metafizyczny to takie pojmowanie rzeczywistości, w

którym całkowity priorytet przyznany jest temu, co materialne (resp.
naturalne, przyrodnicze, co postrzegane zmysłowo; fizyczne);

• *arché- zasada – przyczyna, czy podstawowy składnik rzeczywistości,

tj. to, co konstytuuje rzeczywistość (mając na myśli element materialny);

• * monizm metafizyczny – przyznanie całkowitego priorytetu wyłącznie

jakiemuś jednemu wymiarowi rzeczywistości (monos znaczy z greckiego
jeden) (materializm metafizyczny w filozofii greckiej jest więc zarazem
monizmem);

• * naiwny empiryzm – odwołanie się w poznaniu wyłącznie do prostego

poznania zmysłowego.

Wszystko z wody powstaje i w wodę się obraca

• Z prostej obserwacji

empirycznej wywnioskował,
że

arché

świata jest woda;

• Uznał, że świat to

mechaniczny agregat

tego substratu
materialnego;

• Jego racjonalizm polegał

na zerwaniu z płaszczyzną
wiary religijnej oraz
wyobraźni mitologicznej i
podążeniu drogą obserwacji.

Anaksymenes z

Miletu

(VI w. p.n.e.)

• Młodszy o dwa pokolenia od

Talesa, Anaksymenes idzie o
krok do przodu, tzn. jego
zasada-arché jest czymś
znacznie subtelniejszym od
wody, jest nim powietrze;

• Pojmuje je jednak podobnie:

jako materialny substrat
rzeczywistości;

• Podstawą była również

naiwna obserwacja
empiryczna

;

„Podobnie jak dusza (...), która jest powietrzem, trzyma nas w

skupieniu, tak i cały świat również otacza tchnienie i

powietrze”

ogień żyje śmiercią tego, co sobą spala

- pierwszy symbol ruchu-procesu-zmiany

• Największy filozof

wśród przyrodników VI
w. p.n.e.

• Miał być zarozumiały, aż

po granice śmierci;

• Miał być pierwszym

filozofem – ateistą; (być
może zarazem ostatnim
deklarowanym);

Heraklit z
Efezu

• Filozofia Heraklita nazywana jest często

powszechnym

wariabilizmem (łac. varietas – zmienność);

• Punktem wyjścia jest u niego proces, ruch, zmiana. Uważał, że to

waśnie ruch domaga się pierwszorzędnego wyjaśnienia, gdyż

stanowi najistotniejsze znamię rzeczywistości widzialnej;

• Ruch zdefiniował jako efekt walki przeciwieństw, którego

najdoskonalszym symbolem jest ogień;

• Punkt dojścia był analogiczny do Talesa, czy też Anaksymenesa.

Wskazał wprost na element materialny konstytuujący rzeczywistość

–
tj. na

arché

i stwierdził, że jest nim ogień;

• Ważne ponadto, że już dla Heraklita świat jest nieskończony w

czasie: nie ma żadnych Bogów, którzy stworzyli świat,

(nie znał jednego z podstawowy praw logiki tj. regresus ad

infinitum)

Czym jest zatem PRAWDA zdaniem pierwszych

PRZYRODNIKÓW?

• Ten fotel widzę,

postrzegam
zmysłowo, wiec on
istnieje.

• Pierwszy filozofowie

przyrody do świata
podeszli zatem
zdroworozsądkowo.

• Prawdą jest to, co

możemy doświadczyć
empirycznie

Humanizm Sokratejski

Sokrates
470-399 p.n.e.

Wiem, że nic nie wiem

Jacques-

Luis David

Śmierć Sokratesa

"Tak nasz Echekratesie skonał przyjaciel i człowiek, o którym możemy powiedzieć, że ze
wszystkich których żeśmy wtedy znali, najlepszy był i w ogóle najmądrzejszy i
najsprawiedliwszy"

(ostatnie słowa Sokratesa)

Punkt wyjścia Sokratesa
Poddał krytyce:

a) dotychczasową filozofię przyrody, ponieważ:

 Wnioski , jakie wyprowadzali filozofowie przyrody często

przeczyły sobie nawzajem,

 Pomijali to, co najważniejsze, czyli zagadnienie człowieka.

Filozofia przyrody nie dawała żadnych odpowiedzi na
najbardziej trapiące człowieka kwestie: co to jest dobro,
szczęście, sprawiedliwość itd.

b)dotychczasową wiedzę nt. człowieka

dostarczona przez pitagoreizm oraz sofistów, która -
zdaniem Sokratesa – nadto była związana z religią
orficką oraz teogonią, była zatem za mało
racjonalna.

• Celem Sokratesa było zatem poznanie

człowieka w sposób racjonalny, czyli przy
wykorzystaniu wyłącznie rozumu, racjonalnego
namysłu;

• zdaniem Sokratesa - wszystkie prawdy o człowieku

zapisane są w nim samym, a rozum pozwala do nich
dotrzeć.

• ‘poznaj samego siebie i troszcz się o samego siebie’.

poznanie i troska ma służyć temu,
by człowiek stał się dobrym człowiekiem,
a więc i szczęśliwym.

Ogólną metodą Sokratesa jest więc poznanie
rozumowe (racjonalizm epistemologiczny)

Dokonał swoistego przełomu w sposobie myślenia o człowieku

Def.

„Człowiekiem jest jego dusza, bo dusza jest tym,
co odróżnia człowieka od każdej innej rzeczy”.

duszę zaś pojął w sposób, który jest już bliski

naszemu pojmowaniu człowieka;

„Dusza to sama myśląca i działająca świadomość,
nasz rozum, źródło naszego myślenia i działania”.

POZOSTANIE

1. Okresy filozofii starożytnej;
2. Różnica między mitologią i religiami a filozofią;
3. Pojęcia: materializm metafizyczny; naiwny

empiryzm; arche; monizm metafizyczny;

4. Racjonalizm pierwszych przyrodników a

racjonalizm Sokratesa.

5. Sokratesa def. człowieka.