Odkrycie naukowe -

definicja

• Opisana i wiarygodnie dowiedziona

eksperymentalnie obserwacja zjawiska

fizycznego występującego w naturze, które

dotąd nie było jeszcze zauważone.

• Odkrycie jest często mylone z

wynalazkiem

• Odkrycie może być:
- przypadkowe
- celowe

Najważniejsze fakty z Historii Medycyny

Starożytność i średniowiecze

ok. 3000 p.n.e.

Shennong Bencao jing chińska księga o ziołach

ok. 2100 p.n.e.

Najstarsze zapisy recepturowe na tabliczkach glinianych
z Nippur

XVII w. p.n.e.

Prawo medyczne w Kodeksie Hammurabiego

XI w. p.n.e.

Egzaminy państwowe dla lekarzy w Chinach

VII w. p.n.e.

Sformułowanie chińskiej teorii filozoficznej yin–yang, która legła
m.in. u podstaw medycyny chińskiej

VI w. p.n.e.

Powstanie podstaw teorii humoralnej opartej na filozofii Talesa
z Miletu i teorii pneumatycznej Alkmeona z Krotonu

ok. 460–377 p.n.e.

Działalność Hipokratesa

IV–III w. p.n.e.

Rozwój szkoły aleksandryjskiej (Herofilos, Erasistratos z Keos),
słynnej z badań anatomicznych (sekcje zwłok ludzkich)
i eksperymentów

ok. 124–156 p.n.e.

Działalność Asklepiadesa, twórcy podstaw teorii solidarnej
i szkoły metodyków

I w.

Działalność Dioskuridesa Pedaniosa, autora De materia medica
(O środkach leczniczych), dzieła będącego podstawą wiedzy
medycznej (zwł. o ziołach) do XVII w.

ok. 129–199

Działalność Galena

VIII–XI w.

Rozwój medycyny arabskiej (Ar-Razi, Ibn Sina)

IX–XII w.

Szczytowy okres działalności szkoły lekarskiej w Salerno

XI–XIV w.

Masowe psychozy średniowieczne (tanecznicy, biczownicy)
nasilające się w związku z epidemiami chorób zakaźnych

1140

Król Roger wprowadza obowiązek egzaminów dla lekarzy chcących
praktykować na Sycylii

1163

Edykt z Tours zezwala katom, balwierzom i łaziebnikom na
wykonywanie zabiegów chirurgicznych, a Sobór Laterański IV (1215)
zabrania wykonywania tych czynności przez duchownych; powoduje
to rozdział medycyny i chirurgii

XII w.

Powstanie pierwszych uniwersytetów w Bolonii, Paryżu i Oksfordzie
z wydziałami lekarskimi

1231–41

Cesarz Fryderyk II Hohenstauf wprowadza kodeksy, w których
dokonuje rozdziału zawodów lekarza i aptekarza oraz ustala zasady
kształcenia lekarzy

XIV w.

Epidemia dżumy w Europie

1452

W Hamburgu powstaje pierwszy cech chirurgów

1486

J. Sprenger wydaje Malleus maleficarum [‘młot na czarownice’],
dzieło uczące, jak rozpoznawać czarownice; odegrało istotną rolę
w procesach inkwizycyjnych

Czasy nowożytne

1527

Paracelsus pali w Bazylei publicznie dzieła Galena i Ibn Siny;
w ich miejsce tworzy podstawy jatrochemii, rozwiniętej
następnie przez B. van Helmonta

1543

De humani corporis fabrica A. Vesaliusa, pierwsze dzieło
anatomiczne zrywające z anatomią Galena

De contagione et contagiosis morbis G. Fracastoro, dzieło
o przenoszeniu chorób, będące pierwszym podręcznikiem
epidemiologii

1545

A. Paré wydaje dzieło o leczeniu ran postrzałowych, które
stanowi początek ery chirurgii nowożytnej

1555

J. Struś wydaje De sphigmicae artis [‘o tętnie’], jedno
z najwybitniejszych dzieł poświęconych tej technice badania

1561–1636

Santorio opiera rozważania o zdrowiu i chorobie na prawach
fizycznych, co legło u podstaw jatrofizyki

1578

W. Oczko wydaje Cieplice, pierwsze dzieło lekarskie napisane
w języku polskim

1603

Działalność pierwszej instytucji naukowej nie powiązanej
z uniwersytetem — Accademia dei Lincei (Akademia Rysiów),
uważanej za pierwsze towarzystwo naukowe i skupiającej
przyrodników eksperymentatorów; wydawała własne pismo
„Gesta Lynceorum”

1628

W. Harvey w Exercitatio anatomica de motu cordis in
animalibus podaje opis krążenia krwi, uzupełniony przez M.
Malpighiego (1660) opisem naczyń włosowatych

2. poł. XVII w

A. Leeuwenhoek konstruuje mikroskop, nadający się do
obserwacji naukowych

1700

B. Ramazini wydaje dzieło o chorobach związanych
z wykonywanym zawodem De morbis artificium diatriba,
zapoczątkowujące medycynę pracy

XVIII w.

Działalność H. Boerhaave, twórcy nauczania klinicznego
i obserwacji klinicznej (Lejda), rozwijanego następnie przez A.
Hallera, G. van Swietena

1723

P. Fauchard wydaje dzieło Le chirurgien dentiste, ou traité des
dents, zapoczątkowujące naukową dentystykę

1745

G. van Swieten wprowadza nauczanie kliniczne w Wiedniu, co
stanowi początek tzw. starej wiedeńskiej szkoły klinicznej (A. de
Haën, M. Stoll)

1751

W Filadelfii powstaje pierwsza na kontynencie amerykańskim
szkoła lekarska, związana z tamtejszym pierwszym amerykańskim
szpitalem

1761

L. Auenbrugger publikuje pracę o opukiwaniu jako metodzie
badania klinicznego

G.B. Morgagni wydaje De sedibus et causis morborum per
anatomen indagatis, dzieło wiążące kliniczny przebieg choroby
z obrazem sekcyjnym; zapoczątkowało jatromorfologię

1776

Początek reformowania Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu
Jagiellońskiego przez J. Bandurskiego

1779

Powołanie R.J. Czerwiakowskiego na pierwszą w Polsce
uniwersytecką katedrę chirurgii

1779–1819

Wychodzą kolejne tomy Policji medycznej J.P. Franka, będące
pierwszym pełnym podręcznikiem „zdrowia publicznego

1785

W. Witheringa stosuje naparstnicę w leczeniu chorób serca

1798

E. Jenner publikuje doniesienie opisujące doświadczenia
z wprowadzeniem profilaktycznego szczepienia ospą krowią
(wakcynacja)

Wiek XIX

1805–06

F.W. Sertürner zapoczątkowuje fitochemię badaniami nad surowcami
roślinnymi; wyodrębnia morfinę

1819

Th.R. Laënnec publikuje pracę o metodzie osłuchiwania

Paryska szkoła medyczna przoduje w obserwacjach klinicznych (J.N.
Corvisart, A. Raciborski

1828

F. Wöhler dokonuje syntezy mocznika

1838–39

M. Schleiden i Th. Schwann opisują komórkową budowę organizmów
roślinnych i zwierzęcych

poł. XIX w

C. Bernard — fizjolog eksperymentator tworzy podstawy metodologiczne
medycyny eksperymentalnej; odkrycie glikogenu, roli wątroby w przemianie
cukrów, trawiennych właściwości soku trzustkowego

1842–46

K. von Rokitansky wydaje nowoczesny 6-tomowy podręcznik anatomii
patologicznej oparty na własnych obserwacjach; stanowi to podstawę nowej
wiedeńskiej szkoły klinicznej, zw. anatomopatologiczną, głoszącą nihilizm
terapeutyczny (J. Skoda, J. Dietl, F. Hebra)

1844–45

Doświadczenia H. Wellsa z podtlenkiem azotu jako środkiem ogólnie
znieczulającym, zakończone nieudanym pokazem

1845

Początek działalności naukowej R. Virchowa, autora licznych prac
z dziedziny patologii, twórcy patologii komórkowej

1846

W. Morton i (niezależnie) R. Liston — zastosowanie narkozy eterowej

1847

J.Y. Simpson — zastosowanie do znieczulenia ogólnego chloroformu

1857

L. Pasteur odkrywa przyczynę fermentacji

2. poł. XIX w.

J.M. Charcot prowadzi badania nad histerią; jego uczeń J. Babiński m.in.
opisuje odruch podeszwowy (1896)

1865

J. Lister stosuje kwas karbolowy jako środek antyseptyczny

1876

Odkrycie laseczki wąglika przez R. Kocha

1877

E.T. Kocher — początek rozwoju chirurgii jamy brzusznej

1879

Pierwsze syntezy leków przeciwgorączkowych

1884

C. Koller — zapoczątkowanie znieczulenia miejscowego
z zastosowaniem kokainy

1888–1904

I. Pawłow przedstawia teorię odruchów warunkowych; bada wyższe
czynności nerwowe, wyjaśnia mechanizm wydzielania soków
trawiennych

1892

D. Iwanowski udowadnia istnienie zarazków przesączalnych (wirusów)

P. Ehrlich wyjaśnia mechanizm produkowania w organizmie przeciwciał

1894

M. Nitze wprowadza do użytku cystoskop; zapoczątkowanie rozwoju
endoskopii

1895

W.C. Roentgen odkrywa promienie X (rentgenowskie), wprowadzone
1896 do diagnostyki, co dało początek rentgenodiagnostyce
i rentgenoterapii

L. Rehn dokonuje pierwszej udanej operacji na sercu (zszycie rany)

Wiek XX

1898–1910

M. Skłodowska-Curie i P. Curie odkrywają polon
i rad; zapoczątkowanie leczenia nowotworów
radem

1901

E. Behring jako pierwszy otrzymuje Nagrodę
Nobla w dziedzinie medycyny, za prace nad
surowicami odpornościowymi i wprowadzenie do
terapii surowicy przeciwbłoniczej

K. Landsteiner odkrywa istnienie grup krwi

1902

A. Carrel opracowuje szew naczyniowy, co
otwiera drogę do przeszczepiania narządów

1903

W. Einthoven konstruuje galwanometr strunowy
do badania elektrokardiograficznego

1905

F.R. Schaudin odkrywa zarazek kiły

1906

A. Wassermann odkrywa reakcję serologiczną
służącą do rozpoznawania kiły, co
upowszechniło serodiagnostykę

1907

C.J. Pirquet odkrywa odczyn skórny na
tuberkulinę; zapoczątkowanie alergologii

1909

P. Ehrlich syntetyzuje (wspólnie z S. Hatą)
i wprowadza do lecznictwa salvarsan jako lek
przeciw kile; początek chemioterapii

1910–11

L. Hirszfeld, wspólnie z E. Dungernem, opisuje
zasady dziedziczenia grup krwi oraz wprowadza
oznaczenia grup krwi A, B, AB, 0

1911

K. Funk wyodrębnia substancję przeciwdziałającą chorobie beri-
beri i nazywa ją (1912) witaminą

1920

Wynalezienie szczepionki przeciw durowi plamistemu przez
R. Weigla

1922

F.G. Banting, Ch.H. Best, J.B. Collip, J.J. Macleod odkrywają
insulinę

1928

Początek prac A. Fleminga nad penicyliną, po badaniach (1940)
pod kierunkiem H.W. Floreya i E.B. Chaina 1941 wprowadzonej
do lecznictwa

1929

W. Forssmann dokonuje pierwszego cewnikowania serca (na
sobie)

1934

G. Domagk odkrywa sulfonamidy, 1935 wprowadzone do
lecznictwa

1944

S. Waksman odkrywa i wprowadza do lecznictwa
streptomycynę

1946

J. Lehmann wprowadza do leczenia gruźlicy kwas
paraaminobenzoesowy (PAS)

1952

J.H. Gibbon, C.W. Lillehei wprowadzają do użytku aparaturę
płuco-serce, umożliwiającą zabiegi na otwartym sercu

1954

J.E. Murray dokonuje pierwszego udanego przeszczepu nerki u
bliźniąt jednojajowych; pierwszy przeszczep w Polsce 1966 — J.
Nielubowicz

1954

C.W. Lillehei wykonuje operacje na otwartym sercu

1957

A. Isaacks, J. Lindemann wprowadzają do lecznictwa interferon

1958

Å. Senning, R. Elmquist pierwsi stosują rozrusznik serca

1960

Wprowadzenie do użytku hormonalnej pigułki antykoncepcyjnej

1967

Ch. Barnard, A. Kantrowitz wykonują pierwsze przeszczepy serca
u człowieka; pierwszy przeszczep w Polsce 1969 — J. Moll

1969

D.A. Cooley podejmuje pierwszą próbę wszczepienia sztucznego
serca

1975

A. Cormack, G. Hounsfield stosują w neuroradiologii tomografię
komputerową

1977

Zastosowanie technologii genowej do produkcji hormonów

1978

Narodziny pierwszego dziecka z zapłodnienia pozaustrojowego
(P. Steptoe, R. Edwards)

1981

Pierwsze opisane przypadki AIDS; przełom 1983 i 1984 — odkrycie
wirusa HIV przez L. Montagniera i R. Gallo

1984

Pierwsze dziecko urodzone z zamrożonego zarodka (Australia)

1987

Dopuszczenie (w USA) do użytku AZT, pierwszego leku z grupy
leków przeciw retrowirusom, jako środka przeciw AIDS

1992

Zapoczątkowanie chirurgii endoskopowej

1995

D. Ho odkrywa geny chroniące przed infekcją wirusową

1996

S.B. Prusiner opisuje białkowe czynniki zakaźne — priony,
wywołujące m.in. chorobę Creutzfeldta–Jakoba, kuru, scrapie

1997

R. Warren, B. Marshall odkrywają Helicobacter pylori, jako
czynnik wywołujący chorobę wrzodową żołądka

1997

Wprowadzenie do transplantologii klinicznej przeciwciał
monoklonalnych blokujących receptory dla interleukiny 2

1998

F. Gage odkrywa podziały neuronów mózgu dorosłego
człowieka; może to mieć znaczenie w leczeniu chorób
degeneracyjnych układu nerwowego, urazów mózgu

Wiek XXI

2001

Wszczepienie pierwszego w pełni

sztucznego serca AbioCor w Jewish Hospital

w Louisville

2003

Ogłoszenie zakończenia prac nad

sekwencjonowaniem genomu człowieka

w ramach programu Human Genome

Project

Medycyna starożytna

Hipokrates(460- 377 p.n.e.)

Sukcesy epidemiologii w

walce z chorobami

zakaźnymi –zapobieganie

swoiste

Pierwsze kroki...



Już w VI wieku w Chinach próbowano

zapobiegać ospie prawdziwej, przenosząc

zakażenie z osób chorych na zdrowe, aby

wywołać odporność.



Rok 1796 dał początek rozwoju wiedzy o

szczepieniach i powstawania nauki

medycznej – wakcynologii.



Louis Pasteur (1822-1895) udowodnił, że

choroby

zakaźne wywołują swoiste dla nich

zarazki. Opracował m.in. szczepionkę

przeciw wściekliźnie.



Szczególny okres rozwoju i zastosowania

nowoczesnych szczepień ochronnych to

druga połowa XX wieku.

Ospa prawdziwa

• Zanim pojawiły się pierwsze

szczepionki, ospa prawdziwa
była tak rozpowszechniona,
że często uważano ją za stan
prawidłowy, a nie za chorobę.
Chorował na nią prawie
każdy człowiek.

• Z jej powodu zmarło ok. 300

milionów ludzi

Oblicze ospy prawdziwej

ospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi

czas



mumia faraona Ramzesa V (1100 r. p. n.

e.) nosi znamiona sugerujące to zakażenie



VIII w. n. e. - ospa trafiła do Europy

(była przyczyną śmierci pięciu europejskich

monarchów)



1520 r. - ospa została zawleczona do

Ameryki przez wojska Hernanda Corteza

(w ciągu dwóch lat zmarło 3 – 4 mln

Azteków)



1763 r. - po raz pierwszy użyto wirusów

ospy jako broni biologicznej

(podczas epidemii zmarło ponad 50%

członków wielu szczepów Indian

Północnoamerykańskich)

Oblicze ospy prawdziwej

ospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi

czas



1937

r.

-

ostatnie

rodzime

zachorowanie na ospę

prawdziwą w Polsce



1953 r. - ospa została zawleczona z

Indii do Gdańska i Gdyni (zanotowano

13 zachorowań, w tym 2 zgony)



1963 r. - ospa została zawleczona z

Indii do Wrocławia, a następnie do

Opola, Wieruszowa i Gdańska

(zanotowano 99 zachorowań, w tym

7 zgonów)

Oblicze ospy prawdziwej

ospa prawdziwa była wśród nas przez bardzo długi

czas



1966r.-rozpoczęcie programu

eradykacji ospy prawdziwej



1977 r. - ostatnie zakażenie

wirusem ospy prawdziwej

drogą naturalną (w

Somalii)



1978r-odnotowano dwa

zakażenia laboratoryjne

wirusem ospy



1980 r. - Światowa

Organizacja Zdrowia (WHO)

ogłosiła eradykację

ospy

prawdziwej

Szczepionka przeciwko ospie

prawdziwej

pierwsza szczepionka wynaleziona przez

człowieka



W 1796 roku Edward Jenner, praktykujący na
wsi angielski lekarz, odkrył pierwszą na
świecie szczepionkę.



Hilary KOPROWSKI polski wirusolog w 1949 roku stworzył
pierwszą na świecie szczepionkę przeciwko wirusowi polio



1988 Światowa Organizacja Zdrowia inicjuje kampanię na
rzecz walki z polio

Poliomyelitis

- choroba Heinego-Medina

Odra



1964 John Enders, będący wówczas profesorem

Uniwersytetu Harwarda w Cambridge w USA, izoluje

wirus odry i opracowuje szczepionkę.



Dziś skojarzone szczepionki przeciw odrze, śwince i

różyczce są wprowadzane w większości krajów

europejskich

Wirusowe zapalenie wątroby typu

B



1981 w USA do użytku weszła pierwsza skuteczna

szczepionka przeciw wzw typu B, opracowana przez

Maupasa i Hillemanna.

Próby kliniczne trwały już od roku 1976. Wykazano, że

zmniejsza ona prawdopodobieństwo zakażenia o

92%.



1994 r. w naszym kraju obowiązkowo szczepione są

wszystkie noworodki

Pasteur i jego szczepionki

• w latach 1880–1885 opracował szczepionki przeciw

cholerze drobiu, wąglikowi i różycy świń

• w roku 1885 zastosował po raz pierwszy

szczepionkę przeciw wściekliźnie u człowieka.

Robert Koch i jego odkrycia

• 1876 – laseczka wąglika
• 1882 – prątek gruźlicy
• 1883 – przecinkowiec cholery
W roku 1905 otrzymał Nagrodę Nobla.

„Kiedy obudziłem się tuż po świcie 28 września

1982 roku, z pewnością nie miałem zamiaru

rewolucjonizować całej medycyny,

odkrywając pierwszy antybiotyk, czyli

zabójcę bakterii. Ale najwyraźniej to

zrobiłem”.

1945 rok – Fleming, Florey i Chain

otrzymali Nagrodę Nobla

Genetyka – kroki milowe

Grzegorz Mendel – prekursor genetyki

1886 rok – podstawowe prawa dziedziczenia cech

I prawo (prawo czystości gamet)

W organizmach znajdują się komórki, które na każdą cechę

posiadają jeden gen. Komórki te to gamety.

II prawo (prawo niezależnej segregacji)

Allel jednego genu dostaje się do gamety niezależnie (w dowolnej

kombinacji) z allelami innego genu.

III prawo (prawo dominacji)

W parze czynników determinujących (określających) dziedziczoną
cechę jeden czynnik zawsze jest dominujący, a drugi recesywny

.

Genetyka – kroki milowe

II. Francis Crick i

James Watson

1953 rok -

przedstawili model
cząsteczki DNA

1962 rok – Nagroda

Nobla

Międzynarodowy projekt badawczy

„Genom człowieka” (Human

Genom Project)

CEL:
- poznanie sekwencji wszystkich par

komplementarnych tworzących
ludzki genom, zawierający ok. 30
tys. genów.

Genom człowieka

odczytany!!!

14 kwiecień 2003 rok – ogłoszenie
zakończenia prac nad
sekwencjonowaniem genomu
człowieka w ramach programu
Human Genome Project

• Dolly (5 lipca 1996 – 14 luty

2003)

• Jan Wilmut

Najsławniejsza owca świata

Wirus HIV

• dyskusja – „Kto” pierwszy wyizolował wirusa???
• Uznaje się, że był to zespół Luca Montagniera

(1983) pracujący w Instytucie Pasteura w

Paryżu

• W 1984 roku wirus został wyizolowany przez

zespół Roberta Gallo w USA

• 1987 rok – ostateczne nadanie nazwy wirusowi,

czyli HIV

Maria Skłodowska - Curie

•

1898 - odkrycie polonu i radu przez małżonków Curie

•

1903 - Maria Curie - Skłodowska wraz z mężem Piotrem

Curie i Henrykiem Becquerelem zostaje laureatką

Nagrody Nobla z fizyki za odkrycie zjawiska

promieniotwórczości

•

1911 - przyznanie Marii Curie - Skłodowskiej Nagrody

Nobla z chemii za odkrycie nowych pierwiastków (radu i

polonu)

•

1913 - w Warszawie z inicjatywy Marii powstaje

pracownia radiologiczna, której Maria jest członkiem

honorowym

•

1914 - wybuch wojny; Maria organizuje pomoc w

postaci lecznictwa radiologicznego, ratuje życie wielu

francuskim żołnierzom

Polscy lekarze

• Jan Antoni Mikulicz – Radecki – twórca

nowoczesnej chirurgii i pionier aseptyki

• Antoni Jurasz – chirurg onkolog
• Wiktor Dega – pionier rehabilitacji narządu

ruchu

• Napoleon Nikodem Cybulski – pionier

endokrynologii

• Tadeusz Krwawicz – pionier nowoczesnej

okulistyki

• Stanisław Konturek – test

wykrywający obecność Helicobacter
pylori

• Zbigniew Religa – pierwsze udane

przeszczepienie serca (1986)