Odkrycia naukowe

w XIX wieku

Ewelina Pacholczyk 2/6

Co to takiego?

Odkrycie naukowe - opisana i

wiarygodnie dowiedziona

eksperymentalnie obserwacja

zjawiska występującego w

naturze, które dotąd nie było

jeszcze zauważone. Odkryciem

jest więc np. wyodrębnienie

nowego związku chemicznego

występującego w naturze,

znalezienie i opisanie nie

znanej dotąd rośliny, czy też

zaobserwowanie nowego

rodzaju promieniowania lub

wreszcie zależności między

dwoma wielkościami, które

dotąd uważano za niezależne

od siebie.

Odkrycie jest często mylone z
wynalazkiem, który jest nowym
rozwiązaniem technicznym nie
występującym w naturze takim jak
np. żarówka.

Odkrycie może być zarówno
przypadkowe - dokonane przy
okazji prowadzenia badań
skierowanych w zupełnie inną niż
odkrycie stronę (np. w ten sposób
odkryto promienie X) lub celowe -
kiedy sukcesem kończy się
program badawczy skierowany od
razu na konkretny cel (np.
odkrycie pełnej struktury
ludzkiego genomu).

1800Alessandro Volta - bateria

elektryczna

Hrabia Alessandro Giuseppe
Antonio Anastasio Volta
urodzony 18 lutego 1745 w
Como. Włoski fizyk, wynalazca,
konstruktor i fizjolog.

Na jego cześć jednostkę
napięcia elektrycznego
nazwano wolt.

W roku 1774 skonstruował
elektrofor, umożliwiający
elektryzowanie ciał. W roku
1776 odkrył metan - główny
składnik gazu błotnego.
Eksperymentował z zapalaniem
gazów w zamkniętej przestrzeni
przy użyciu iskry elektrycznej.
W roku 1781 skonstruował
elektroskop, służący pomiarom
elektryczności. W roku 1782
skonstruował kondensator. W
roku 1800 skonstruował ogniwo
Volty poprzez zanurzenie płytek
srebra i cynku w słonej wodzie.

1802Luke Howard – opisuje

nazwy chmur

 Luke Howard - urodzony 28

listopada w 1772 w

Londynie. Był brytyjskim

chemikiem, farmaceutą i

meteorologiem.

Twórca

nowoczesnej klasyfikacji

chmur, którym dał nazwy

cirrus, stratus i cumulus.

Obserwował także wpływ

księżyca na stan barometru.

 W grudniu 1802 roku

przedstawił publicznie swoja

klasyfikację w Londynie, a w

1803 opublikował "On the

Modifications of Clouds" w

czasopiśmie „Philosophical

Magazine”. Przed jego

prezentacją chmury w

większości wypadków nie

miały ogólnie przyjętych nazw.

Publikacja Howarda wywołała

duże wrażenie w Europie.

Niemiecki poeta Goethe

zapoznał się z nią w przedruku

w „Annalen der Physik” w

1815 roku i napisał „Howards

Ehregedächtnis” (Na Honor

Howarda) gdzie początkowe

fragmenty publikacji Howarda

zostały zamienione na poezję.

1805John Dalton - teoria

atomowa w chemii

John Dalton urodzony 6
września 1766 w
Cockermouth. Był angielski
fizyk, chemik i meteorolog.
Twórca nowożytnej
atomistycznej teorii materii,
odkrył prawo ciśnień
cząstkowych i prawo
stosunków wielokrotnych.
Opisał wadę wzroku
nazywaną później
daltonizmem. Na jego cześć
jednostkę masy atomowej
nazwano daltonem (Da).

Dalton zauważył, że własności gazów

najlepiej dają się wytłumaczyć przy

założeniu, iż są one zbudowane z atomów.

Stwierdził, że związek chemiczny zawsze

zawiera te same ilości wagowe

składających się nań pierwiastków. W 1808

roku zrewolucjonizował naukę,

oznajmiając, że atom jest podstawową

jednostką pierwiastka chemicznego.

Podstawowe założenia teorii Daltona:

 Materia złożona jest z niewidzialnych

atomów

 Wszystkie atomy jednego pierwiastka mają

identyczną masę i inne właściwości

 Każdy pierwiastek zbudowany jest z

niepowtarzalnych atomów, różniących się

od innych masą

 Atomy są niezniszczalne i nie podlegają

przemianom podczas reakcji chemicznych,

zmienia się tylko ich wzajemne ułożenie i

powiązanie

 Cząsteczka związku chemicznego składa

się ze skończonej i niewielkiej liczby

atomów różnych pierwiastków

1811Amadeo Avogardo -

przełom w fizyce

 Amadeo Avogadro urodzony

9 sierpnia 1776 w Turynie.

Był włoskim fizykiem, jeden z

najważniejszych na

przestrzeni wieków

naukowców rozwijających

atomistyczną teorię budowy

materii, od 1820 profesor

fizyki matematycznej na

uniwersytecie w Turynie.

Wprowadził pojęcia

gramoatomu i

gramocząsteczki, wyznaczył

liczbę Avogadra (zwaną

obecnie stałą Avogadra),

sformułował prawo

Avogadra, wynalazł metodę

wyznaczania masy atomowej

i masy cząsteczkowej.

Stała Avogadra, inaczej

liczba Avogadra, to liczba

atomów, cząsteczek lub

innych cząstek materii w

jednym molu substancji

złożonej z tychże atomów

lub cząsteczek.

Prawo Avogadra jest

prawem przybliżonym,

którego zakres

stosowalności zależy od

podobieństwa

porównywanych gazów

rzeczywistych do gazu

doskonałego.

1832Samuel Finley Breese

Morse i Alfred Vail – Alfabet

Morse

Samuel Finley Breese Morse
urodzony 27 kwietnia 1791.
Amerykański wynalazca,
malarz, rzeźbiarz, prekursor
telegrafii.

Alfred Lewis Vail urodzony 25
września 1807 w Morristown,
New Jersey. Amerykański
konstruktor maszyn i
wynalazca.

W 1832 r. Morse wykorzystał

zjawisko magnetyzmu do

stworzenia telegrafii

elektromagnetycznej a

następnie opracował

specjalny układ kodów znany

później jako alfabet Morse'a

(jego wynalezienie

przypisuje się też Alfredowi

Vailowi), który był oparty na

systemie dwójkowym (krótki

i długi sygnał). Mimo, że jako

pierwszy opatentował

telegraf to faktycznie nie był

pierwszą osobą, która

stworzyła ten wynalazek.

1843James Prescott Joule –

zasada zachowania energii

James Prescott Joule

urodził się 24 grudnia

1818 w Salford koło

Manchesteru w rodzinie

piwowara. Angielski fizyk,

członek Towarzystwa

Królewskiego.

Dzięki swoim odkryciom w 1850

r. został członkiem Towarzystwa

Królewskiego w Londynie, a dla

uczczenia jego nazwiska

jednostkę pracy nazwano joul

(wym. dżul).

Prace Joule'a dotyczyły takich

pojęć jak ciepło, temperatura,

energia, termodynamika,

elektromagnetyzm.

Sformułował zasadę zachowania

energii. Joule zajmował się także

zamianą energii mechanicznej w

ciepło, bezpośrednio lub też

przez sprężenie gazów.

Wyznaczył równoważnik

mechaniczny ciepła.

1846William Thomas Green

Morton – wprowadza środek

znieczulający

William Thomas Green

Morton urodzony 9

sierpnia 1819 w Charlton,

w stanie Massachusetts.

Amerykański dentysta,
prekursor anestezjologii

.

To jedna z ważniejszych

osób, które przyczyniły się

do wprowadzenia narkozy

w chirurgii, wynalazku,

który jest jednym z

ważniejszych w dziejach

ludzkości, kończącym

niewyobrażalne cierpienia

człowieka. Morton

rozsławił skuteczność

eteru, który przez prawie

sto lat był najczęściej

używanym środkiem

znieczulającym i do dzisiaj

nadal stosowanym.

1848Lord Kelvin – druga

zasada termodynamiki

William Thomson Lord

Kelvin urodzony 26 czerwca

1824 r. w Belfaście.

Angielski fizyk, matematyk

oraz przyrodnik.

Sformułował drugą zasadę

termodynamiki, badacz

elektryczności i

magnetyzmu.

Skala Kelvina (skala

bezwzględna) jest skalą

absolutną, tzn. zero w tej skali

oznacza najniższą teoretycznie

możliwą temperaturę, jaką

może mieć ciało. Jest to

temperatura w której (wg

fizyki klasycznej) ustały

wszelkie drgania cząsteczek.

Temperatura ta nie została

nigdy osiągnięta, gdyż

praktycznie nie da się jej

osiągnąć, lecz obliczono ją na

podstawie funkcji

uzależniającej temperaturę od

energii kinetycznej w gazach

doskonałych. Funkcję tę

opracował Lord Kelvin; od

niego pochodzi też nazwa

skali.

1853Ignacy Łukasiewicz –

przemysł naftowy

Ignacy Łukasiewicz herbu Łada.

Urodzony 8 marca 1822 w

Zadusznikach. Polski aptekarz i

przedsiębiorca ormiańskiego

pochodzenia, wynalazca lampy

naftowej, twórca przemysłu

naftowego; rewolucjonista i działacz

niepodległościowy.

Na przełomie roku 1852 i 1853

Łukasiewicz i Jan Zeh otrzymali

naftę metodą frakcjonowanej

destylacji. Łukasiewicz starał się

teraz znaleźć dla nafty zastosowanie

praktyczne. Stosowane do tej pory

lampy oliwne nie nadawały się

jednak do nafty. Pierwsza

skonstruowana przez Łukasiewicza

lampa rozświetliła wystawę apteki.

1853r. 31 lipca - jest to

symboliczna, oficjalna data

narodzin przemysłu

naftowego. Tego dnia po raz

pierwszy zastosowano w

praktyce oświetlenie naftowe

podczas pilnej nocnej

operacji w szpitalu

powszechnym na lwowskim

Łyczakowie.

1859Charles Robert Darwin –

teoria ewolucji

Charles

Robert Darwin

urodzony 12

lutego 1809 r.

w Shrewsbury

w Anglii.

Jeden z

najwybitniejsz

ych XIX-

wiecznych

biologów i

jeden z

pierwszych

badaczy

ewolucji; autor

teorii ewolucji

będącej

obecnie

paradygmate

m biologii.

Teoria ewolucji, choć w formie znacznie zmienionej w
porównaniu do pierwowzoru, jest podstawą współczesnej
biologii. Przed ukazaniem się dzieł Darwina panował wśród
systematyków dogmat stałości gatunków. Przyznawano
wprawdzie, że nie wszystkie osobniki tego samego gatunku
są identyczne, że istnieje pewna mniej lub więcej
zaznaczona zmienność w obrębie gatunku, pozwalająca
wyróżniać w jego obrębie rasy i odmiany, twierdzono
jednak, że nie osiąga ona tak znacznego stopnia, by
przechodziła granice tego, co mieści się pod pojęciem
gatunku.
Znaczące są także skutki natury filozoficznej i ogólnej. Oto
w sposób jasny i wyraźny odniesiono zasady biologii w
stosunku do człowieka. Teza o posiadaniu wspólnego
przodka z małpami człekokształtnymi zapoczątkowała
rewolucję światopoglądową, której wynikiem jest
współczesne postrzeganie gatunku ludzkiego jako części
świata przyrody, w kontekście historycznym jako zmiennego
podmiotu procesów przyrodniczych. Często mówi się w tym
kontekście o rewolucji darwinowskiej przez analogię do
przełomu kopernikańskiego.

1847Hermann von Helmholtz –

zasada zachowania energii

Hermann Ludwig Ferdinand von
Helmholtz urodził się 31 sierpnia
1821 r. w Poczdamie. Niemiecki
fizyk, lekarz, fizjolog i filozof.
Jako filozof reprezentował min.
agnostycyzm i organicyzm.
Był profesorem na
uniwersytetach m.in. w
Heidelbergu i Berlinie.

Zajmował się mechaniką,
akustyką, termodynamiką,
światłem, elektrycznością,
promieniowaniem
rentgenowskim i magnetyzmem.
Skonstruował pierwsze
zwierciadło oczne, rezonator
Helmholtza. Podał matematyczną
interpretację zachowania energii.
Próbował wyjaśnić mechanizm
produkcji energii w gwiazdach.

1862Ludwik Pasteur – technika

konserwacji

Ludwik Pasteur urodzony

dnia 27 grudnia 1822

roku w Dole we

wschodniej Francji.

Francuski chemik i

prekursor mikrobiologii.

Ukończył studia

przyrodnicze na

uniwersytecie w Paryżu.

W roku 1846 uzyskał

doktorat z chemii. Był

profesorem kilku

uniwersytetów.

Najważniejsze wydarzenia

• 1848r. – ogłoszenie wyników badań nad

optycznie czynnymi izomerami kwasu

winowego.

• 20 kwietnia 1862r. – przeprowadzenie

pierwszego udanego testu pasteryzacji wspólnie

z Claudem Bernardem

• 6 czerwca 1885r. – pierwsze zastosowanie

szczepionki przeciw wściekliźnie. Lek został

podany 9-letniemu Józefowi Meisterowi

pogryzionemu przez chorego na wściekliznę

psa. Szczepionka uratowała życie chłopcu.

• 1895r. – Ludwik Pasteur otrzymuje medal

Leeuwenhoeka – najwyższe odznaczenie dla

mikrobiologa.

W trakcie kariery naukowej zajmował się

badaniami fermentacji i gnicia (pasteryzacja), a

także drobnoustrojów chorobotwórczych.

Ostatecznie obalił teorię samorództwa. Badał

zjawiska odporności poszczepiennej i opracował

szczepionki, między innymi przeciwko

wściekliźnie, a także przeciwko wąglikowi i

cholerze. Stworzył możliwości hodowli bakterii i

pierwszy opracował podłoża płynne.

1897Joseph John

Thomson – odkrywca

elektronu

Sir Joseph John Thomson,
znany także jako J. J. Thomson
urodzony 18 grudnia 1856
roku w Manchesterze. Fizyk
angielski, odkrywca elektronu.

Prowadził prace nad
przewodnictwem prądu
elektrycznego przez gazy. Za
prace te otrzymał w 1906 roku
Nagrodę Nobla z fizyki.
Skonstruował pierwszy
spektrometr mas. W roku 1911
dokonał pierwszej analizy wiązki
jonów. W roku 1913 odkrył wraz z
Francisem Williamem Astonem
istnienie izotopów neonu. Był
członkiem Royal Society oraz PAU.

1898Maria Skłodowska-Curie

– Polon i Rad

Maria Skłodowska-Curie herbu
Dołęga urodzona 7 listopada
1867 r. w Warszawie. Światowej
sławy uczona narodowości
polskiej. Obywatelka polska i
francuska, większość życia
spędziła we Francji, tam też
rozwinęła swoją karierę
naukową. Zajmowała się
badaniami z zakresu fizyki i
chemii. Żona Pierre'a Curie.

Do jej największych dokonań należą: opracowanie
teorii promieniotwórczości, technik rozdzielania
izotopów promieniotwórczych oraz odkrycie dwóch
nowych pierwiastków — radu i polonu. Pod jej
osobistym kierunkiem prowadzono też pierwsze w
świecie badania nad leczeniem raka za pomocą
promieniotwórczości.
Była prekursorem nowej gałęzi chemii —
radiochemii.
Dwukrotnie wyróżniona Nagrodą Nobla za
osiągnięcia naukowe, po raz pierwszy w roku 1903
z fizyki wraz z mężem i Henrim Becquerelem za
badania nad odkrytym przez Henriego Becquerela
zjawiskiem promieniotwórczości, po raz drugi w
roku 1911 z chemii za wydzielenie czystego radu.
Do dziś pozostaje jedyną kobietą, która tę nagrodę
otrzymała dwukrotnie, a także jedynym
naukowcem w historii uhonorowanym nagrodą
Nobla w dwóch różnych dziedzinach.

1895 Wilhelm Röntgen –

promieniowanie

rentgenowskie

Wilhelm Conrad Röntgen

urodzony 27 marca 1845 roku w
Lennep (obecnie część
Remscheid). Fizyk niemiecki,
laureat Nagrody Nobla.

Studiował inżynierię w Holandii, w roku
1888 został profesorem w Instytucie Fizyki
w Niemczech. 8 listopada 1895 odkrył nowy
typ promieniowania, które sam nazwał
promieniowaniem X. Za to odkrycie w roku
1901 został uhonorowany pierwszą nagrodą
Nobla z dziedziny fizyki. Innymi tematami
jego prac były krystalografia i fizyka płynów.
Na jego cześć jednostkę dawki
promieniowania jonizującego nazwano
rentgenem. Również przyrządy do
prześwietleń wykorzystujące
promieniowanie rentgenowskie nazywa się
po prostu rentgen.
Od 1 listopada 2004 jego nazwisko znalazło
się również w nazwie pierwiastka
chemicznego roentgen (l.a. 111), znanego
dotychczas jako unununium.