Zasady nauczania

Zasady nauczania

ogólne normy postępowania

ogólne normy postępowania

dydaktycznego, które określają

dydaktycznego, które określają

jak należy realizować cele

jak należy realizować cele

kształcenia.

kształcenia.

Zasady nauczania –

Zasady nauczania –

Cz. Kupisiewicz

Cz. Kupisiewicz



Zasada poglądowości

Zasada poglądowości



Zasada przystępności w nauce

Zasada przystępności w nauce

(stopniowania trudności)

(stopniowania trudności)



Zasada świadomego i aktywnego udziału

Zasada świadomego i aktywnego udziału

uczniów w procesie nauczania-uczenia

uczniów w procesie nauczania-uczenia

się

się



Zasada systematyczności

Zasada systematyczności



Zasada trwałości wiedzy uczniów

Zasada trwałości wiedzy uczniów



Zasada operatywności wiedzy uczniów

Zasada operatywności wiedzy uczniów



Zasada wiązania teorii z praktyką

Zasada wiązania teorii z praktyką

Sośnicki sądzi, że zasady

Sośnicki sądzi, że zasady

nauczania mogą odnosić

nauczania mogą odnosić

się do:

się do:



celów kształcenia

celów kształcenia



treści nauczania

treści nauczania



środków dydaktycznych

środków dydaktycznych



procesu dydaktycznego

procesu dydaktycznego

Zasady nauczania

Zasady nauczania

normy postępowania dydaktycznego,

normy postępowania dydaktycznego,

których przestrzeganie pozwala

których przestrzeganie pozwala

nauczycielowi zaznajomić uczniów

nauczycielowi zaznajomić uczniów

podstawami usystematyzowanej

podstawami usystematyzowanej

wiedzy, rozwijać ich zainteresowania

wiedzy, rozwijać ich zainteresowania

i zdolności poznawcze, wpajać im

i zdolności poznawcze, wpajać im

naukowy pogląd na świat oraz

naukowy pogląd na świat oraz

wdrażać do samokształcenia

wdrażać do samokształcenia

Tak rozumiane zasady nauczania

Tak rozumiane zasady nauczania

służą realizacji ogólnych celów

służą realizacji ogólnych celów

kształcenia

kształcenia

i obowiązują w pracy szkół różnych

i obowiązują w pracy szkół różnych

typów i szczebli oraz w zakresie

typów i szczebli oraz w zakresie

różnych przedmiotów nauczania

różnych przedmiotów nauczania

1. Zasada

1. Zasada

poglądowości

poglądowości

(Wolfgang Ratke)

(Wolfgang Ratke)

Jej przestrzeganie przez nauczyciela ma się

Jej przestrzeganie przez nauczyciela ma się

przyczynić do usunięcia z procesu nauczania-

przyczynić do usunięcia z procesu nauczania-

uczenia się wszelkiego werbalizmu, tj.

uczenia się wszelkiego werbalizmu, tj.

zastępowania przedmiotów przez oznaczające

zastępowania przedmiotów przez oznaczające

je, ale często nieznane przez uczniów wyrazy.

je, ale często nieznane przez uczniów wyrazy.

Następstwem werbalizmu jest przyswajanie

Następstwem werbalizmu jest przyswajanie

określonych słów, któremu nie towarzyszy

określonych słów, któremu nie towarzyszy

zrozumienie ich znaczenia. W rezultacie

zrozumienie ich znaczenia. W rezultacie

werbalnego nauczania uczniowie zamiast

werbalnego nauczania uczniowie zamiast

myśleć samodzielnie

myśleć samodzielnie

i logicznie, operują dźwiękami wyuczonymi na

i logicznie, operują dźwiękami wyuczonymi na

pamięć słowami, które nie są jednak

pamięć słowami, które nie są jednak

narzędziem rozwoju ich myślenia.

narzędziem rozwoju ich myślenia.

Reguły dydaktyczne:

Reguły dydaktyczne:



bezpośrednie poznanie rzeczywistości, tj. poznawanie

bezpośrednie poznanie rzeczywistości, tj. poznawanie

oparte na obserwacji, pomiarze i różnorakich

oparte na obserwacji, pomiarze i różnorakich

czynnościach praktycznych, powinno być punktem

czynnościach praktycznych, powinno być punktem

wyjścia pracy dydaktycznej z uczniami w tych

wyjścia pracy dydaktycznej z uczniami w tych

przypadkach, gdy nie dysponują oni jeszcze zasobami

przypadkach, gdy nie dysponują oni jeszcze zasobami

spostrzeżeń i wyobraźni niezbędnymi do zrozumienia

spostrzeżeń i wyobraźni niezbędnymi do zrozumienia

przerabianego na lekcji tematu.

przerabianego na lekcji tematu.



- aby uczeń mógł zdobyć rzetelną, trwałą, operatywną

- aby uczeń mógł zdobyć rzetelną, trwałą, operatywną

wiedzę w drodze bezpośredniego poznawania

wiedzę w drodze bezpośredniego poznawania

określonych rzeczy, zjawisk, wydarzeń procesów,

określonych rzeczy, zjawisk, wydarzeń procesów,

należy umiejętnie kierować jego działalnością

należy umiejętnie kierować jego działalnością

poznawczą, tzn. dostarczać mu odpowiednich

poznawczą, tzn. dostarczać mu odpowiednich

wskazówek zwracać jego uwagę na istotne cechy

wskazówek zwracać jego uwagę na istotne cechy

poznawanego przedmiotu.

poznawanego przedmiotu.

2. Zasada przystępności

2. Zasada przystępności

w nauczaniu

w nauczaniu

(stopniowania trudności)

(stopniowania trudności)



Podobnie jak zasada poglądowości

Podobnie jak zasada poglądowości

wymaga uwzględnienia właściwości

wymaga uwzględnienia właściwości

rozwojowych uczniów.

rozwojowych uczniów.



Przy doborze materiału nauczyciel musi

Przy doborze materiału nauczyciel musi

brać pod uwagę jego przystępność dla

brać pod uwagę jego przystępność dla

uczniów, dostosować metody nauczania

uczniów, dostosować metody nauczania

do ich poziomu, aby umożliwiały im w

do ich poziomu, aby umożliwiały im w

maksymalnym stopniu samodzielną

maksymalnym stopniu samodzielną

pracę zarówno na lekcji jak i podczas

pracę zarówno na lekcji jak i podczas

zajęć pozalekcyjnych.

zajęć pozalekcyjnych.

Reguły dydaktyczne:

Reguły dydaktyczne:



w nauczaniu należy przechodzić od tego, co

w nauczaniu należy przechodzić od tego, co

jest dla ucznia bliskie, do tego co dalsze

jest dla ucznia bliskie, do tego co dalsze



w nauczaniu przechodzić od tego, co jest dla

w nauczaniu przechodzić od tego, co jest dla

ucznia łatwiejsze, do tego co trudniejsze

ucznia łatwiejsze, do tego co trudniejsze



w nauczaniu należy przechodzić od tego, co

w nauczaniu należy przechodzić od tego, co

jest uczniom znane, do tego co jest nowe i

jest uczniom znane, do tego co jest nowe i

nieznane

nieznane



w procesie nauczania – uczenia się należy

w procesie nauczania – uczenia się należy

uwzględniać różnice w tempie pracy

uwzględniać różnice w tempie pracy

i stopniu zaawansowania w nauce

i stopniu zaawansowania w nauce

poszczególnych uczniów.

poszczególnych uczniów.

3. Zasada świadomego
i aktywnego udziału uczniów
procesie nauczania – uczenia się.
 

Właściwa realizacja tej zasady zależy od tego, jaką rolę
wyznacza się nauczycielowi pracy dydaktyczno
wychowawczej.
Ani herbartyzm, ani progresywizm nie stwarzały warunków
sprzyjających tej zasadzie.
Korzystniejsze warunki stwarza współczesny system
dydaktyczny, kładący nacisk na odpowiednie ukierunkowanie
tej aktywności,
jej wykorzystanie do urzeczywistnienia zawartych
w programie celów i zadań kształcenia, uwzględniając
zarówno
potrzeby społeczne jak i indywidualne każdego ucznia.
Nauczyciel powinien umiejętnie kierować działalnością
poznawczą uczniów.
Czynności poznawcze uczniów są samodzielne i wyzwalają ich
aktywność, gdy wykonuję je oni sami, gdy nie są to czynności
nawykowe i mechaniczne, lecz nowe dla uczniów,
organizowane świadomi i celowo.

Reguły dydaktyczne:

-nauczyciel powinien starać się poznać
indywidualne zainteresowania uczniów i rozwijać je
w taki sposób,
aby coraz bardziej uwzględniały obiektywne
potrzeby społeczeństwa.

-nauczyciel powinien stawiać uczniów w sytuacjach
wymagających dostrzegania i wyjaśnienia
niezgodności między obserwowanymi faktami a
posiadaną wiedzą
(nauczyć uczniów myśleć można wyłącznie wtedy,
kiedy stwarza się sytuacje zmuszające ich do
myślenia)

- nauczyciel powinien stwarzać warunki sprzyjające
wdrażaniu uczniów do zespołowych form pracy
 

Zasada ta wymaga od nauczyciela, aby w żadnym
wypadku nie zastępował pracy uczniów własną
pracą,
a zarazem zgodnie z zasadą przystępności w nauce
– umiejętnie stopniował trudności stawianych im
zadań.
Zakres zadań powinien być jak najszerszy
i powinien obejmowć zadania dydaktyczne, służące
intelektualnemu rozwojowi uczniów, lecz i wychow.
sprzyjające kształtowaniu pożądanych postaw i
zasad współżycia społecznego.

4. Zasada systematyczności

Systematyczność jest jedną z zasad
decydujących w istotny sposób
o skuteczności świadomych poczynań
ludzi.
Szczególną rolę spełnia w procesie
nauczania - uczenia się.

Reguły dydaktyczne:

-istotnym warunkiem skutecznego zaznajomienia
uczniów z nowym materiałem jest uprzednie
określenie
stanu ich wiedzy wyjściowej oraz systematyczne
nawiązywanie do niej

-ustalenie tzw. merytorycznego środka ciężkości
lekcji
oraz eksponowanie na jego tle i w powiązaniu z nim
pochodnych wobec niego wiadomości i
umiejętności (akcentowanie wiadomości
najistotniejszych)

-zaznajomienie uczniów z nowym materiałem
wymaga podzielenia danego tematu na punkty i
podpunkty,
które nauczyciel powinien kolejno omawiać na
lekcji

-streszczenia i syntetyzujące powtórzenia powinny
być stosowane nie tylko na początku lekcji,
gdy zazwyczaj dotyczą materiału zrealizowanego
dawniej, a także nie tylko na końcu lekcji dla
utrwalenia omawianego na niej głównego
zagadnienia,
lecz również po zakończeniu poszczególnych
tematów cząstkowych.

- w celu wdrożenia uczniów do poprawnego
formułowania wypowiedzi zarówno ustnych jak
i pisemnych, nauczyciele wszystkich przedmiotów,
a nie tylko języka ojczystego, powinni zwracać
uwagę
na sposób i formę wyrażania myśli przez dzieci
i młodzież.

-od najmłodszych lat powinno się wdrażać uczniów
do pracy samodzielnej oraz stwarzać im możliwości
rozwiązywania zadań wymagających dłuższego
i systematycznego wysiłku.
 

Zasada ta zaleca również nauczycielowi
systematyczne przygotowanie się do zajęć,
staranną analizę tematu każdej lekcji,
równomierne zadawanie uczniom prac domowych,
częste stosowanie sprawdzianów
i oceny wyników nauczania itd.

5. Zasada trwałości wiedzy uczniów

Zapamiętywanie i reprodukcja zależą nie
tylko
od obiektywnych związków materiału, ale i
od stosunku osobnika do tego materiału
(np. zainteresowania,
znaczenie dla ucznia przyswajanego
materiału).

Reguły

dydaktyczne:

-przygotowując uczniów do zaznajomienia się z nowym
materiałem nauczania musimy odpowiednio ukierunkować ich
zainteresowania
i wytworzyć pozytywne motywy uczenia się

-zaznajomienie dzieci i młodzieży z nowymi treściami powinno
być
tak przygotowane pod względem organizacyjnym i
dydaktycznym,
aby uczniowie brali w tym procesie jak najbardziej aktywny
udział

- ćwiczenia mające na celu utrwalenie przerobionego
materiału
można stosować dopiero po sprawdzeniu, czy wszyscy
uczniowie
dobrze zrozumieli ów materiał

-częstotliwość powtórzeń powinna być zgodna
z przebiegiem krzywej zapamiętania (liczba
powtórzeń powinna stopniowo maleć, ale nie
całkowicie zanikać)

-ważną formułą utrwalania jest systematyzowanie
wiadomości połączone z samodzielnym ich
odtwarzaniem przez uczniów
(zapamiętują najważniejsze fakty)

-nauczyciel powinien wdrażać uczniów do
teoretycznej
i jeśli to możliwe – do empirycznej weryfikacji
omawianych praw, zasad i reguł naukowych

-ponieważ trwałość informacji nabywanych w
formie
struktur logicznych jest większa niż trwałość
wiadomości eksponowanych w postaci układów
mało pod tym
względem spoistych, przedmiotem utrwalania
powinno
się czynić struktury merytorycznie spójne.

-systematyczna kontrola wyników nauczania,
połączona z uzasadnioną i komunikowaną uczniom
oceną ich pracy wpływa korzystnie na trwałość
wiedzy opanowanej przez nich zarówno podczas
zajęć
lekcyjnych, jak pozalekcyjnych i pozaszkolnych.

6. Zasada operatywności

wiedzy uczniów

Są to reguły akcentujące potrzebę wdrażania dzieci i
młodzieży
do dostrzegania, formułowania i samodzielnego
rozwiązywania określonych problemów teoretycznych i
praktycznych.
Dzięki właściwej realizacji tych reguł uczniowie poddają
wszechstronnej analizie problem, z jakim się zetknęli,
tworzą na tej podstawie hipotezy i jego rozwiązania,
uzasadniają je
w świetle posiadanej wiedzy, wybierając najlepszą,
opracowują plan działania zgodny z wybraną hipotezą i
wykonują go, a następnie sprawdzają i oceniają uzyskane
rezultaty.

Wymienione czynności określa się

mianem

nauczania problemowego.

7. Zasada wiązania teorii z
praktyką.
 

Służy do racjonalnego posługiwania się
wiedzą teoretyczną w różnych sytuacjach
praktycznych.

Znaczny wpływ na realizację wiązania
teorii z praktyką
mają właściwości psychofizycznego
rozwoju uczniów
oraz czynności poznawcze.

Zasada wiązania teorii z praktyką
w nauczaniu stanowi teoretyczną
podstawę modelu
czynności poznawczych uczniów
(wg K. Lecha).

Podstawą tego modelu są następujące
zasady
dotyczące rozwijania myślenia uczniów:

-aktywność poznawcza uczniów szybko wzrasta
i rozwija się systematycznie, kiedy uczą się posługiwać
posiadaną
wiedzą przy zdobywaniu nowej wiedzy.

-praca poznawcza uczniów wzbogaca się i doskonali, gdy
w nauczaniu przechodzi się od wykrywania i wyjaśniania
praw nauki do zasad techniki.

-aktywizowaniu działalności poznawczej uczniów sprzyja
łączenie poznania z działaniem, wyrabianie umiejętności
i nawyków umysłowych,
łączenie ich z umiejętnościami i nawykami ruchowymi.
 

Dziękuję za uwagę

Dziękuję za uwagę