Nauczanie jednostkowe

Jest to najstarsza forma kształcenia, znana już w starożytności. Polega ona na tym, że uczeń realizuje określone zadania dydaktyczne indywidualnie, korzystając przy tym z bezpośredniej lub pośredniej pomocy nauczyciela. Przykładem bezpośrednich i zarazem jednostkowych kontaktów tego rodzaju są obecnie korepetycje. Z kolei studiowanie podręcznika stanowi jedną z egzemplifikacji pomocy udzielanej uczniowi przez nauczyciela jako autora - w sposób pośredni.

Niewątpliwą zaletą bezpośredniego nauczania jednostkowego jest to. że umożliwia ono pełną indywidualizację treści i tempa uczenia się. co z kolei pozwala na stałą i bardzo dokładną kontrolę zarówno przebiegu, jak i wyników pracy ucznia. Dzięki temu nauczyciel może również modyfikować własne czynności dydaktyczne i przystosowywać je do zmieniających się, ale zawsze przez niego kontrolowanych, sytuacji. Rezultaty nauczania jednostkowego są

Nauczanie zbiorowe

Rozwój różnych gałęzi rzemiosła i handlu, dodatkowo przyspieszony przez wielkie odkrycia geograficzne na przełomie XV i XVI stulecia, ożywcze prądy odrodzenia w zakresie literatury, sztuki, architektury i nauki, wreszcie reformacja i kontrreformacja oraz związana z nimi działalność publicystyczna -oto czynniki, które spowodowały pojawienie się w Hu ropie nowych potrzeb oświatowych. Jedną z najważniejszych było rozszerzenie zasięgu działalności ówczesnego szkolnictwa oraz zasadnicza reforma zarówno treści, jak metod i form organizacyjnych zinstytucjonalizowanego kształcenia.

Jeśli chodzi o formy, to właśnie w XVI wieku uświadomiono sobie nieprzydatność nauczania jednostkowego dla realizacji tych zadań dydaktyczno-wychowawczych. które wynikały z nowych potrzeb ówczesnego życia. Wtedy też powstała przeciwstawna temu nauczaniu koncepcja edukacji zbiorowej. Jej zręby opracował i wypróbował w- toku wieloletniej praktyki szkolnej strasburski pedagog Jan Sturm. a uzasadnił ją teoretycznie i spopularyzował J.A. Komeński.

System klasowo-lekcyjny, bo taką właśnie nazwę nadano z czasem omawianej formie nauczania zbiorowego, wykazuje następujące cechy:

1. Z uczniów o tym samym lub zbliżonym wieku życia tworzy się odrębne klasy, których skład osobowy podlega stosunkowo nieznacznym zmianom w ciągu pełnego cyklu nauki szkolnej, wynikającym przede wszystkim z przyczyn losowych, np. przejścia ucznia do innej szkoły albo spowodowanym drugorocznością.

2. Każda klasa pracuje zgodnie z przeznaczonym dla niej rocznym planem nauczania. Plan ten obejmuje różne przedmioty, przy czym każdy z nich jest realizowany w ściśle określonym wymiarze godzin. Porządek nauczania tych przedmiotów podczas poszczególnych dni nauki szkolnej wyznacza tygodniowy plan zajęć danej klasy.

3. Podstawową jednostkę organizowanych dla uczniów zajęć dydaktyczno-wychowawczych stanowi lekcja.

4. Z wyjątkiem klas najniższych, każda lekcja poświęcona jest w zasadzie jednemu przedmiotowi nauczania.

5. Pracą uczniów na lekcji kieruje nauczyciel. On też ocenia ich postępy w nauce w zakresie danego przedmiotu i na tej podstawie decyduje pod koniec roku szkolnego o promowaniu lub niepromowaniu powierzonych jego opiece uczniów do następnej klasy.

System klasowo-lekcyjny, stanowiący do dzisiaj aktualną i zarazem powszechnie stosowaną odmianę nauczania zbiorowego, odznacza się - w porównaniu z nauczaniem jednostkowym - kilkoma niewątpliwymi zaletami. Ma on mianowicie przejrzystą strukturę organizacyjną, umożliwia nauczycielowi równoczesną pracę z dość dużą grupą uczniów, a ponadto pozwala organizować tę pracę w sposób zespołowy oraz zachęcać dzieci i młodzież do współzawodnictwa w nauce szkolnej. Są to zalety bardzo istotne w systemie nauczania powszechnego, którego zadaniem jest dostarczenie wszystkim dzieciom w wieku obowiązku szkolnego jednolitych podstaw wiedzy z zakresu przyrody, życia społecznego, techniki i technologii oraz kultury.

Blok rozszerzający

Jedną z odmian nauczania zbiorowego stanowił system monitorialny. zwany także od nazwisk jego twórców systemem Bella i Lancastra. System ten - obecnie już zaniechany, ale na przełomie XVIII i XIX wieku bardzo popularny w krajach anglosaskich -polegał na tym. że uczniowie bardziej zaawansowani w nauce. tzw. monitorzy. uczyli swoich słabszych kolegów tego. czego sami wcześniej nauczyli się od nauczyciela.

Do głównych wad klasowo-lekcyjnego nauczania należy przede wszystkim nieprzystosowanie treści kształcenia do zainteresowań i możliwości poszczególnych uczniów, a także ograniczone możliwości indywidualizowania tempa uczenia się.