Metody nauczania wg Okonia
metoda asymilacji wiedzy- oparta na aktywności poznawczej o charakterze reproduktywnym
pogadanka- rozmowa nauczyciela z uczniem.
Ma trojakie zastosowanie:
pogadanka wstępna- przygotowuje uczniów do pracy;
pogadanka przedstawiająca nowe wiadomości- rozmowa nauczyciela z uczniami tak by przekazywane informacje zostały przez wszystkich zrozumiane, powiązane z własnymi doświadczeniami i zapamiętane;
pogadanka utrwalająca- operowanie materiałem przyswojonym przednio, lecz wymagającego konfrontacji ze sobą oraz zintegrowania w ramach jakiś większych całości.
Dyskusja- wymiana zdań między nauczycielem i uczniami lub tylko między uczniami, przy czym zdania odbijają poglądy własne uczestników lub odwołują się do poglądów innych osób.
Dyskusja ma swoje 3 odmiany:
dyskusja rozwijająca się w toku wspólnego rozwiązywania problemów przez klasę czy grupę uczniów;
dyskusja ukierunkowana na kształtowanie przekonań młodzieży- dotyczy zazwyczaj spraw osobistych, własnego stosunku młodzieży do dobra i zła, sprawiedliwości i niesprawiedliwości, takiego lub innego stylu życia;
dyskusja której celem jest uzupełnienie własnej wiedzy przez uczniów- jest najmniej dynamiczną odmiana dyskusji, ważna rolę gra tu dysponowanie bogatymi i pewnymi informacjami na dany temat.
Wykład- bezpośrednie lub pośrednie przekazywanie wiadomości jakiemuś audytorium.
Rozróżnia się kilka typów wykładu:
wykład konwencjonalny- treść jest bezpośrednio przekazywana przez nauczyciela w gotowej do zapamiętania postaci;
wykład problemowy- ilustracja jakiegoś problemu naukowego lub praktycznego (jego pojawienia się, kierunków i sposobów jego rozwiązywania i rozwiązania oraz konsekwencji wynikających z tego rozwiązania);
wykład konwersatoryjny- spotykany częściej w szkołach zawodowych i wyższych, polega na przeplataniu fragmentów mówionych wykładu z wypowiedziami słuchaczy lub przez wykonywanie przez nich odpowiednich zadań teoretycznych czy praktycznych.
Opis- najprostszy sposób zaznajamiania uczniów z nieznanymi bliżej osobami, rzeczami, zjawiskami przyrody, krajobrazami geograficznymi, wydarzeniami historycznymi. Znajduje szerokie zastosowanie we wszystkich szczeblach szkoły i w szerokiej praktyce oświatowej, włączając do niej i środki masowego przekazu.
Opowiadanie- polega na przedstawieniu jakiejś akcji- rzeczywistej lub fikcyjnej- która przebiega w określonym czasie. Temat opowiadania może odnosić się do biografii osób godnych poznania, wydarzeń związanych z wyprawami geograficznymi, z odkryciami naukowymi, z historią narzędzi pracy, mogą mieć również tematy o charakterze fikcyjnym, czerpane z literatury pięknej bądź wymyślane przez uczniów. Dość często zachodzi potrzeba wzbogacania opowiadań elementami opisu i rozumowania.
metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy(problemowe)- oparte na twórczej aktywności poznawczej, polegające na rozwiązywaniu problemów
klasyczna metoda problemowa- swoista dominacja uczenia się nad nauczaniem. Jest to kształcenie i wychowanie. Chodzi tu o gruntowną wiedzę nauczanych treści, aby można było dostrzegać ich problemowy charakter i trafnie dobierać problemy bądź pomagać uczniom je dobierać. Chodzi również o umiejętność zainteresowania uczniów problemem i pomoc we wszystkich fazach jego rozwiązywania oraz systematyzowania i wykorzystywania nabytej wiedzy.
Uwzględnia się w niej cztery istotne momenty:
wytwarzanie sytuacji problemowej;
formułowanie problemów i pomysłów ich rozwiązania;
weryfikację pomysłów rozwiązania;
porządkowanie i stosowanie uzyskanych wyników w nowych zadaniach o charakterze praktycznym bądź teoretycznym.
Metoda przypadków- rozpatrzenie przez niewielką grupę uczniów opisu jakiegoś przypadku np.: stosunków między ludźmi i rozwiązania jakiś trudności w celu wyjaśnienia tego przypadku. Po otrzymaniu opisu wraz z kilkoma pytaniami na które trzeba odpowiedzieć, uczestnicy formułują pytania dotyczące tego przypadku, a nauczyciel udziela odpowiednich wyjaśnień.
Następuje proces poszukiwania odpowiedzi na pytania:
ustalenie w toku dyskusji problemu głównego i problemów z niego wynikających;
ustalenie warunków jakie mają umożliwić rozwiązanie problemu. Dość często dochodzi do przyjęcia kilku możliwych rozwiązań.
Metoda sytuacyjna- polega na wprowadzeniu uczniów w jakąś złożona sytuację, za której takim lub innym rozwiązaniem przemawiają jakieś racje „za” i „przeciw”. Zadaniem ucznia jest zrozumieć tę sytuację oraz podjąć decyzję w sprawie jej rozwiązania, a następnie przewidzieć skutki tej decyzji oraz innych ewentualnych decyzji. Metoda sytuacyjna jest trudna w realizacji. Wymaga przygotowania opisów wraz z załącznikami w postaci tablic, schematów, projektów zmian, co stanowi trudność techniczną. Trudność merytoryczne to nie nawiązanie do doświadczeń uczniów oraz wymagające dojrzałego osądu i rzeczowych decyzji, jak również przewidywania ich skutków.
Giełda pomysłów (burza mózgów)- polega na zespołowym wytwarzaniu pomysłów rozwiązana jakiegoś zadania, przy czym chodzi w niej o to, aby zespół rozwiązujący to zadanie wynalazł jak najwięcej pomysłów nowych, niekiedy najbardziej zaskakujących, co stwarza atmosferę swobody i współzawodnictwa. Dopiero po zebraniu wszystkich poddaje się je ocenie zespołu.
Obejmuje ona podstawowe procesy rozwiązywania problemu, które obejmują:
wytwarzanie sytuacji problemowej;
wytwarzanie pomysłów;
sprawdzanie, wartościowanie i wybór najlepszych pomysłów.
Mikronauczanie- metoda twórczego uczenia się złożonych czynności praktycznych. Stosuje się ją w małych, kilkuosobowych grupach, które najpierw obserwują wybrany fragment lekcji a następnie dokonują grupowej analizy i oceny tego fragmentu, aby jeden z członków grupy mógł przeprowadzić go z nowymi uczniami w ulepszonej wersji.
Gry dydaktyczne- mają wiele odmian. Ich wspólną cechę stanowi obecność pierwiastka zabawy w każdej z nich.
Zabawa jest działaniem wykonywaniem dla przyjemności.
Gra jest odmianą zabawy, która polega na przestrzeganiu dokładnie sprecyzowanych reguł. Spełnia ważne funkcje kształcąco-wychowujące:
służy procesowi poznania,
uczy poszanowania przyjętych norm,
umożliwia współdziałanie,
sprzyja uspołecznieniu,
przyzwyczaja zarówno do wygrywania, jak i przegrywania.
Zabawy inscenizacyjne- polegają na graniu roli w sytuacji fikcyjnej. Inscenizacje o charakterze realnym nadają się do odtwarzania wydarzeń historycznych, biografii sławnych ludzi, funkcjonowania instytucji i organizacji. Inscenizacje o zabarwieniu fikcyjnym często stosuje się w odtwarzaniu bajek, legend, utworów literackich, scen z życia.
Gry symulacyjne- polegają na odtwarzaniu bardziej złożonych sytuacji problemowych, wymagających samodzielnego rozwiązania.
metody waloryzacyjne(eksponujące wartości)- dominacja aktywności emocjonalno-artystycznej. Rozwijanie zdolności poznawczych i mentalności człowieka, wpływa również na rozwój jego poglądów na świat i stylu życia.
Metody impresyjne- sprowadzają się do organizowania uczestnictwa dzieci i młodzieży czy dorosłych w odpowiednio eksponowanych wartościach: społecznych, moralnych, estetycznych, naukowych.
Metoda polega na wywołaniu takich czynności uczniów jak:
zdobywanie informacji o dziele eksponowanym i jego twórcy;
pełne skupienia uczestnictwo w toku ekspozycji dzieła;
stosowna forma aktywności własnej uczestników, wyrażająca główną ideę dzieła;
konfrontacja tej idei z zasadami postępowania uczestników i ewentualne wyprowadzenie wniosków praktycznych co do ich własnych postaw i własnego postępowania.
Metody ekspresyjne- polegają na stwarzaniu sytuacji, w których uczestnicy sami wytwarzają bądź odtwarzają dane wartości, wyrażając niejako siebie, a zarazem je przeżywają, np.: czynny udział uczniów w przedstawieniu szkolnym, wytworzenie obrazu, rzeźby, filmu krótkometrażowego itp.
metody praktyczne- przewaga aktywności praktyczno-technicznej, zmieniające otoczenie lub stwarzające nowe jego formy. Zmieniają rzeczywistość w sposób rozumny, a więc wykorzystując posiadaną przez siebie wiedzę i kierując się wartościowymi celami, człowiek jednocześnie zmienia się sam, kształtuje swoją świadomość, przekonania i postawy, swój stosunek do pracy, a zarazem wytwarza w sobie potrzebę pożytecznego działania i potrzebę doskonalenia własnych kompetencji przez całe życie.
Metody ćwiczebne- mają na celu usprawnienie uczniów do udziału w realnych zadaniach wytwórczych. Ich podstawę stanowi ćwiczenie, czyli wielokrotne wykonywanie jakiś czynności dla nabycia wprawy i uzyskania coraz wyższej sprawności w działaniach umysłowych i praktycznych. Nie można go jednak utożsamiać z samym powtarzaniem czynności, którą mamy opanować. Metody ćwiczebne sprowadzają się do kształtowania umiejętności i nawyków, niezbędnych przy wykonywaniu różnych zadań.
Metody realizacji zadań wytwórczych- polegają na bezpośredniej realizacji zadań wytwórczych. Są równie zróżnicowane jak metody ćwiczebne. Znajdują one bardzo szerokie zastosowanie w szkołach zawodowych, w szkołach ogólnokształcących- lecz nie w takim szerokim zakresie są dostępne.
Podstawowe ogniwa tego toku obejmują:
uświadomienie sobie przez uczniów- często przy pomocy nauczyciela- celu, warunków i środków oraz efektu końcowego realizacji danego zadania;
opracowanie modeli (rysunków) prac, które maja być wykonane oraz harmonogramu czynności;
przygotowanie materiałów i narzędzi- na podstawie odpowiednich informacji o nich;
wykonywanie prac;
samokontrole i kontrolę wykonywanych prac, ich indywidualną i –ewentualnie- zbiorową ocenę.
Rozwiązywanie problemów w toku wykonywania pracy. Ogniwa typowe dla rozwiązywania problemów technicznych:
postawienie sytuacji problemowej, gdy wykonujący pracę nie wie jak rozwiązać problem/y dotyczące konstrukcji, materiałów, narzędzi czy metody pracy;
wytwarzanie pomysłów rozwiązana i wybór pomysłów najlepszych- wykonanie modeli i sprawdzenie ich funkcjonowania;
wykonanie planowanych przedmiotów;
indywidualna i zespołowa ocena wykonywanych przedmiotów.