Podstawy systemów

Podstawy systemów

logistycznych

logistycznych

Dr inż. Adam Sadowski

Wprowadzenie

Wprowadzenie

Model systemu ogólnego przedstawiony przez A.W. Wymore’a

Wzajemne związki między teoriami systemów

Procesy logistyczne tworzą strukturę systemów w postaci
elementów systemu i relacji między nimi. Do cech
charakterystycznych

systemów

logistycznych

można

zaliczyć łącznie dwóch rodzajów procesów – ruchu i
składowania – tworzących ciąg działań określający sposób
funkcjonowania całości.

D. Kisperska – Moroń oraz M. Sołtysik stwierdzają, że
system logistyczny to celowo zorganizowany i
zintegrowany – w obrębie danego układu gospodarczego –
przepływ materiałów i produktów

[1]

.

Występując w nim dwie sfery:
1. przepływów fizycznych oraz
2. regulacji.

[1]

D. Kisperska – Moroń , M. Sołtysik, System logistyczny przedsiębiorstwa, AE w Katowicach, Katowice 1996, s. 8.

W sferze przepływów fizycznych można wyróżnić
elementy podstawowe, do których zaliczają się procesy
transportu oraz magazynowanie produktów czyli zapasy.

Obok elementów podstawowych występują również
elementy wspomagające takie, jak:

-

opakowania

produktów

i

gospodarka

tymi

opakowaniami,
- znakowanie produktów,
- operacje manipulacyjne, przeładunkowe, za- i
wyładunkowe,
- zagospodarowanie odpadów oraz

- kontrola jakości kupowanych materiałów i produktów itp.

Sfera regulacji w systemie logistycznym ma związek z
procesami

zarządzania

logistycznego,

a

więc

z

planowaniem, wdrażaniem i kontrolą procesów w nim
zachodzących.

Duże

znaczenie

dla

poprawnego

funkcjonowania sfery regulacji systemu logistycznego ma
system informacji logistycznej, który należy rozumieć,
jako zbiór wzajemnie ze sobą współpracujących ludzi,
sprzętu i procedur, które to elementy łącznie umożliwiają
dostęp do informacji w celu planowania, wdrażania i
kontroli procesów logistycznych

Podejście systemowe do procesów logistycznych polega na
tym, że szczególną wagę przywiązuje się do relacji
występujących między elementami systemu, natomiast
znaczeniu poszczególnych (wyizolowanych) elementów
przypisuje się rolę drugorzędną. Takie – całościowe –
ujmowanie systemu logistycznego wymaga stosowania
zasad analizy, które odnoszą się kompleksowego badania
obiektu.

Przyjęte

w

literaturze

rozgraniczenie

systemów

logistycznych według rodzaju i ilości instytucji, w których
przebiegają procesy logistyczne pozwala wyróżnić
makrologistykę, metalogistykę oraz mikrologistykę i
odpowiadające im systemy logistyczne

Systemy makrologistyczne są najbardziej złożonymi
strukturami

i

mają

charakter

ogólnogospodarczy.

Przykładami takich systemów może być krajowy system
transportowy czy krajowy system dystrybucji odnoszący
się do pewnej kategorii produktów.

System makrologistyczny składa się z wzajemnie ze sobą
sprzężonych systemów meta- i mikrologistycznych różnego
typu.

System mikrologistyczny stanowi z kolei system
wewnątrzorganizacyjny określony przez prawne granice
organizacji gospodarczych. W zależności od celów
organizacji

rozróżnia

się

systemy

logistyczne

przedsiębiorstw

przemysłowych,

handlowych

oraz

usługowych posiadających określoną specyfikę.

Trzeci rodzaj – systemy metalogistyczne – są
systemami

międzyorganizacyjnymi,

przekraczającymi

prawne

granice

pojedynczych

przedsiębiorstw

i

obejmującymi

kooperację

kliku

przedsiębiorstw

w

przepływie towarów. Systemy te są zwykle bardzo
zróżnicowane – zależy to wzajemnych powiązań
podsystemów organizacji wchodzących w skład systemu
metalogistycznego. Dokonując dekompozycji systemu
metalogistycnego

staje

się

widoczna

współpraca

systemów mikrologistycznych dostawców, producentów,
pośredników oraz finalnych odbiorców towarów. Systemy
metalogistyczne określa się również pojęciem kanałów
logistycznych

Systemy logistyczne można podzielić według rodzajów i
ilości występujących funkcji. Taki podział oparty na
kryterium funkcjonalnym bierze pod uwagę fazy przepływu,
jakie mają miejsce w systemie logistycznym.

Przyjmując kryterium funkcjonalne można wyróżnić kolejno
podsystem zaopatrzenia i produkcji – łącznie te dwa
podsystemy określane są terminem logistyka materiałowa.
Następnie podsystem, w którym ma miejsce przepływ
wyrobów gotowych do ostatecznych odbiorców –
podsystem dystrybucji określany również pojęciem
logistyki dystrybucji. Typologia systemów logistycznych
oparta na kryterium funkcjonalnym ze względu na źródło
podsystemów zaopatrzenia i dystrybucji znajdujące się na
rynku wyróżnia logistykę marketingową Dominujący w
systemie logistycznym kierunek przepływu „do przodu”
powoduje

konieczność

uwzględnienia

przepływów

przeciwnych.

Drugi, obok fizycznego przepływu – przepływ informacji, jaki
ma miejsce w obrębie systemu logistycznego stanowi
logistyczny system informacyjny (informacyjno-kontrolny) i
pełni on rolę integratora dla procesów logistycznych.

System logistyczny przedsiębiorstwa obejmuje takie
elementy, jak: magazyny, środki transportu, miejsca
produkcji (centra przetwarzania), centra dystrybucji oraz
centra sterowania i regulacji. Centra (ośrodki) sterowania i
regulacji – zdaniem autora pracy – stanowią główne
determinanty określające kształt systemu logistycznego,
tworząc logistyczny system informacyjno-decyzyjny.

Prezentując system logistyczny, który należy rozumieć jako
planowanie, kontrolę i regulację strumieni materiałowych od
źródeł zaopatrzenia, poprzez produkcję aż do momentu
sprzedaży wyrobów gotowych, można w nim wyróżnić trzy
płaszczyzny (struktury): przestrzenną, organizacyjną oraz
informacyjną. Taki pogląd wyraża H. Mokszyszczak, która
stwierdza, że płaszczyzny te są ze sobą silnie powiązane i
razem

tworzą

spójny

konglomerat

opisujący

wielowymiarowy charakter systemu logistycznego

Płaszczyzna

przestrzenna

odnosi

się

przede

wszystkim do lokalizacji ogniw łańcucha logistycznego
oraz typologii sieci powiązań między nim. Wykazuje ona
związek z rozwojem infrastruktury przestrzennej
obszaru do którego odnosimy dany system logistyczny.
Efektywność funkcjonowania systemów logistycznych
odzwierciedla możliwości racjonalnego rozmieszczenia
w

przestrzeni

poszczególnych

jego

elementów.

Zagadnienie

wyznaczania

lokalizacji

zakładów

produkcyjnych stanowi jedno z najistotniejszych w fazie
projektowania systemów logistycznych

Płaszczyzna

organizacyjna

obejmuje

kwestie

organizacyjne w systemie logistycznym oraz zarządzanie
łańcuchem logistycznym. Dotyczy określenia wzajemnych
relacji miedzy podsystemami wyróżnionymi w systemie
logistycznym, których celem jest wzajemna koordynacja i
tym

samym

realizacja

przyjętego

celu

systemu.

Płaszczyzna organizacyjna systemu logistycznego stanowi
podstawę do zarządzania łańcuchem logistycznym poprzez
integrację

trzech

funkcji

zarządzania:

operacyjnej,

finansowej i marketingowej.

Płaszczyzna informacyjna odnosi się do przepływu
informacji

towarzyszącej

procesom

fizycznego

przepływu, jakie mają miejsce w danym systemie
logistycznym. Należy podkreślić, iż logistyczny system
informacyjny stanowi element łączący płaszczyznę
przestrzenną systemu logistycznego z płaszczyzną
organizacyjną pozwalając na obserwację działania
systemu w oderwaniu od lokalizacji poszczególnych
ogniw oraz realizowanych procesów logistycznych w
środowisku wirtualnym

Według P. Blaika system logistyczny można określić w
sposób ogólny jako zbiór elementów logistycznych,
których powiązania konkretyzują się poprzez procesy
transformacji. Określone cele i zadania logistyki
stanowią

determinanty

podstawowych

procesów

transformacji

w

ujęciu

czasowo-przestrzennym,

ilościowym i jakościowym w sferze przepływów towarów
i informacji. Ujmowane całościowo procesy transformacji
tworzą

zintegrowany

podsystem

transformacji

logistycznych.

Słownik terminologii logistycznej definiuje pojęcie
systemu jako zbioru elementów oraz relacji, jakie
między nimi występują, wchodzący na określonych
zasadach w interakcję ze środowiskiem, z którego został
wyodrębniony.
System może być:

- procesem realizowanym według określonych zasad,

- zbiorem zasad, według którego realizuje się określoną
klasę podobnych procesów,

- zespołem urządzeń i środków technicznych służących
do realizacji określonych procesów.

System logistyczny zrównoważony

System logistyczny z przeważającym zaopatrzeniem

System logistyczny z przeważającą dystrybucją